Olmekler: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k maddeler arası bağlantı eklendi Etiketler: olası sayı vandalizmi Görsel Düzenleyici Yeni kullanıcı görevi |
k düzeltme (hata bildir) |
||
2. satır:
[[Dosya:Cabeza Colosal nº1 del Museo Xalapa.jpg|küçükresim|250px|sağ|Olmek eseri dev kafa, Xalapa Müzesi (San Lorenzo,Tenochtitlan)]]
[[Dosya:Map Olmec sites.png|sağ|250px|küçükresim|Birkaç Olmek kenti]]'''Olmekler''', bilinen en eski [[Mezoamerika
== Etimoloji ==
20. satır:
=== La Venta (Satış) ===
İlk Olmek merkezi, San Lorenzo, La Venta'nın (satış merkezi) öne çıkmasıyla yaklaşık MÖ 900 civarında terk edildi. MÖ 950 dolaylarında birçok San Lorenzo anıtının toptan imhası da meydana geldi, bu da bir iç ayaklanmayı veya daha az olasılıkla bir istilayı işaret ediyor olabilir. Ancak en son düşünce, Olmek merkezlerindeki bu değişimden çevresel değişikliklerin sorumlu olabileceği ve bazı önemli nehirlerin yön değiştirdiği yönündedir.
Her durumda, San Lorenzo'nun düşüşünü takiben, La Venta(satış merkezi) , MÖ 900'den MÖ 400 civarında terk edilmesine kadar süren en önemli Olmek merkezi haline geldi. La Venta (satış merkezi), Olmek kültürel geleneklerini muhteşem güç ve zenginlik gösterileriyle sürdürdü. Büyük Piramit, zamanının en büyük Mezoamerikan yapısıydı. Bugün bile, 2500 yıllık erozyondan sonra, doğal olarak düz arazinin 34 m (112 ft) üzerinde yükseliyor. La Venta'nın (satış merkezi) derinliklerine gömülmüş, zengin, emek-yoğun "teklifler" - 1000 ton düz serpantin bloklar, büyük mozaik kaldırımlar ve cilalı yeşim kelebeği, çanak çömlek, figürinler ve hematit aynalardan oluşan en az 48 ayrı adak teklifi.
=== Yok Oluş ===
Bilim adamları, Olmek kültürünün nihai yok oluşunun nedenini henüz belirleyemediler. MÖ 400 ve 350 yılları arasında Olmek'in kalbinin doğu yarısındaki nüfus aniden düştü ve bölge 19. yüzyıla kadar seyrek olarak yerleşim gördü. Arkeologlara göre, bu nüfus azalması muhtemelen "bölgeyi büyük çiftçi grupları için uygunsuz hale getiren çok ciddi çevresel değişikliklerin", özellikle de Olmek'in tarım, avcılık, toplama ve ulaşım için bağımlı olduğu nehir kenarındaki ortamdaki değişikliklerin sonucuydu. Bu değişiklikler, tektonik çalkantılar veya çökmeler veya tarımsal uygulamalar nedeniyle nehirlerin siltleşmesi tarafından tetiklenmiş olabilir.
Son Oluşum döneminde önemli nüfus düşüşü için bir teori, yok olmak yerine volkanizma nedeniyle yerleşim yerlerinin yer değiştirmesini öneren Santley ve arkadaşları (Santley ve diğerleri 1997) tarafından önerilmektedir. Erken, Geç ve Son Oluşum dönemlerindeki volkanik patlamalar toprakları örtecek ve Olmekleri yerleşim yerlerini taşımaya zorlayacaktı.
Sebep ne olursa olsun, son Olmek şehirlerinin terk edilmesinden sonraki birkaç yüz yıl içinde, halef kültürler sağlam bir şekilde yerleşti. Olmek'in kalbinin batı ucundaki Tres Zapotes sitesi, MÖ 400'ü geçmesine rağmen, Olmek kültürünün ayırt edici özellikleri olmadan işgal edilmeye devam etti. Genellikle Epi-Olmek olarak adlandırılan bu Olmek sonrası kültür, güneydoğuda 550 kilometre (340 mil) olan İzapa'da bulunanlara benzer özelliklere sahiptir.
== Sanat ==
Olmek kültürü ilk olarak bir sanat tarzı olarak tanımlandı ve bu, kültürün alamet-i farikası olmaya devam ediyor. Çok sayıda medyada - diğerlerinin yanı sıra yeşim, kil, bazalt ve yeşil taşta - üretilen Güreşçi gibi Olmek sanatlarının çoğu doğalcıdır. Diğer sanat eserleri, dini bir anlamı yansıtan bir ikonografi kullanarak, genellikle oldukça stilize edilmiş fantastik [[antropomorfik]] yaratıkları ifade eder. Yaygın motifler arasında, her ikisi de vadi jaguarlarının temsillerinde görülen aşağı dönük ağızlar ve bir yarık kafa bulunur. Olmek zanaatkârları, insan ve insan benzeri konular yapmanın yanı sıra hayvan tasvirlerinde de ustaydı.
* Olmel figürinleri Oluşum Dönemi boyunca sitlerde bol miktarda bulunurken, devasa başlıklar gibi taş anıtlar Olmek kültürünün en tanınmış özelliğidir. k Bu anıtlar dört sınıfa ayrılabilir:
* Devasa kafalar (en fazla 3 m (10 ft) boyunda olabilir);
* Dikdörtgen "sunaklar" (daha çok tahtlar) [aşağıda gösterilen Altar 5 gibi] [kaynak belirtilmeli];
* El Azuzul veya San Martin Pajapan Anıtı 1'deki ikizler gibi bağımsız duran heykel; ve
* Stel, yukarıdaki La Venta Anıtı 19 gibi. Stel formu genellikle devasa başlardan, sunaklardan veya bağımsız heykellerden daha sonra tanıtıldı. Zamanla stel, Anıt 19 veya La Venta Stela 1 gibi figürlerin basit temsilinden tarihi olayların temsillerine, özellikle yöneticileri meşrulaştıran eylemlere doğru değişti. Bu eğilim, cetvellerin görüntülerini yazı ve takvim tarihleriyle birleştiren La Mojarra Stela 1 gibi Olmec sonrası anıtlarda doruk noktasına ulaşacaktır.
▲* Stel, yukarıdaki La Venta Anıtı 19 gibi. Stel formu genellikle devasa başlardan, sunaklardan veya bağımsız heykellerden daha sonra tanıtıldı. Zamanla stel, Anıt 19 veya La Venta Stela 1 gibi figürlerin basit temsilinden tarihi olayların temsillerine, özellikle yöneticileri meşrulaştıran eylemlere doğru değişti. Bu eğilim, cetvellerin görüntülerini yazı ve takvim tarihleriyle birleştiren La Mojarra Stela 1 gibi Olmec sonrası anıtlarda doruk noktasına ulaşacaktır.
=== Devasa kafalar ===
Satır 76 ⟶ 74:
Bazı başlıklar ve diğer birçok anıt çeşitli şekillerde parçalandı, gömüldü ve parçalandı, yeni yerlere yerleştirildi ve / veya yeniden gömüldü. Bazı anıtlar ve en az iki kafa geri dönüştürüldü veya yeniden oyuldu, ancak bunun sadece taş kıtlığından mı yoksa bu eylemlerin ritüel veya başka çağrışımlara sahip olup olmadığı bilinmemektedir. Bilim adamları, bazı sakatlamaların sadece yıkımın ötesinde bir önemi olduğuna inanıyorlar, ancak bazı bilim adamları hala iç çatışmaları veya daha az olasılıkla bir faktör olarak istilayı göz ardı etmiyorlar.
Düz yüzlü, kalın dudaklı kafalar, bazı Afrika yüz özelliklerine benzerliklerinden dolayı bazı tartışmalara neden olmuştur. Bu karşılaştırmaya dayanarak, bazı yazarlar Olmeklerin Yeni Dünya'ya göç eden Afrikalılar olduğunu söylediler. Ancak, arkeologların ve diğer Mezoamerikalı bilim adamlarının büyük çoğunluğu Kolomb öncesi Afrika ile temas iddialarını reddediyor. Devasa başların yüz hatlarına ilişkin açıklamalar, bazalt kayalar üzerinde izin verilen sığ boşluk nedeniyle kafaların bu şekilde oyulmuş olma olasılığını içerir. Diğerleri, geniş burunlara ve kalın dudaklara ek olarak, kafaların gözlerinin de genellikle epiktik kıvrımı gösterdiğini ve tüm bu özelliklerin modern Mezoamerikan Kızılderililerinde hala bulunabileceğini belirtiyor. Örneğin, 1940'larda sanatçı / sanat tarihçisi Miguel Covarrubias, Olmek sanat eserlerinin ve modern Meksika yerlilerinin yüzlerine çok benzer yüz özelliklerine sahip bir dizi fotoğraf yayınladı. Afrika kökenli hipotez, Olmek oymacılığının, içinde yaşayanların bir temsili olduğunu varsayar; Olmek oymacılığındaki tam temsil külliyatına bakıldığında haklı çıkarılması zor bir varsayımdır.
Ivan Van Sertima, Tres Zapotes başındaki yedi örgünün Etiyopya saç stili olduğunu iddia etti, ancak çağdaş bir tarz olduğuna dair hiçbir kanıt sunmadı. Mısırbilimci Frank J. Yurco, Olmec örgülerinin çağdaş Mısır veya Nubia örgülerine benzemediğini söyledi.
Satır 83 ⟶ 81:
=== Yeşim yüz maskeleri ===
Başka bir artefakt türü çok daha küçüktür; yüz yeşiminden maske şeklinde sert taş oymalar. Yeşim özellikle değerli bir malzemedir ve yönetici sınıflar tarafından bir rütbe işareti olarak kullanılmıştır. MÖ 1500'lerde Olmec erken dönem heykeltıraşları insan formunda ustalaştı. Bu, El Manati'nin bataklık bataklıklarında bulunan ahşap Olmek heykelleriyle belirlenebilir. Radyokarbon tarihleme, Olmek parçalarının kesin yaşını söyleyemeden önce, arkeologlar ve sanat tarihçileri, çeşitli eserlerdeki benzersiz "Olmek stilini" fark ettiler.
Küratörler ve akademisyenler "Olmek tarzı" yüz maskelerine atıfta bulunurlar, ancak bugüne kadar arkeolojik olarak kontrol edilen Olmek bağlamında hiçbir örnek bulunamamıştır. Bunlar, şu anda Mexico City olan Tenochtitlan'ın tören altepetlinde (bölge) kasıtlı olarak biriktirilen biri de dahil olmak üzere, diğer kültürlerin alanlarından kurtarıldılar. Aztekler onu gömdüklerinde maske muhtemelen yaklaşık 2000 yaşında olacaktı, bu da bu tür maskelerin Avrupa'daki Roma antikaları gibi değerli ve toplanmış olduğunu öne sürüyordu. 'Olmek tarzı' derin gözlerin, burun deliklerinin ve güçlü, hafif asimetrik ağzın kombinasyonunu ifade eder. "Olmek stili" aynı zamanda hem insanların hem de jaguarların yüz özelliklerini çok belirgin bir şekilde birleştirir. Olmek sanatları, jaguarların öne çıktığı Olmek dinine güçlü bir şekilde bağlıdır. Olmek halkı, uzak geçmişte bir jaguar ve bir kadın arasında bir jaguar ırkının yapıldığına inanıyordu. Bulunabilen bir jaguar kalitesi, Olmek sanatındaki birçok doğaüstü varlığın alnındaki keskin yarıktır. Bu keskin yarık, jaguarların doğal girintili başıyla ilişkilidir.
=== Kunz eksenleri ===
Satır 111 ⟶ 109:
=== Etkileşimin doğası ===
Olmek tüccarlarının uzun vadeli ticareti, diğer bölgelerin Olmek kolonizasyonu, diğer şehirlere seyahat eden Olmek zanaatkârları, gelişmekte olan kasabalar yoluyla Olmek sanatsal stillerinin bilinçli taklidi dahil olmak üzere, Olmek etkisinin merkezin çok dışında meydana gelmesini açıklamak için birçok teori geliştirilmiştir. Hatta bazıları Olmek askeri hakimiyeti ihtimalini veya Olmek ikonografisinin aslında merkezin dışında geliştirildiğini öne sürüyor.
Genel olarak kabul edilen, ancak hiçbir şekilde oybirliği ile olmayan yorum, Olmek tarzı eserlerin her boyutta elit statüyle ilişkilendirildiği ve statülerini güçlendirmek amacıyla Olmek Formatif Dönem şefleri tarafından benimsenmediğidir.
| |||