Bağdat: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k iç bağ. dz. |
MrBrandon15 (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Yerleşim bilgi kutusu
| ad = Bağdat
| yerli_ad =
| resmi_ad =
| diğer_ad =
| takma_ad =
| slogan =
| görüntü =
| görüntü_boyutu = 270px
| görüntü_açıklaması=
Satır 34 ⟶ 25:
| kuruluş_sıfatı =
| kuruluş_tarihi =
| önder_türü = [[Belediye başkanı]]
| önder_adı = Alaa Al-Amari
| önder_parti =
| önder_türü1 =
| önder_adı1 =
| önder_parti1 =
| km2_yüzölçümü = 673
| yüz_ölçümü_su_km2 =
| nüfus_as_of = 2018
| nüfus_not = <ref>{{cite web|url=http://cosit.gov.iq/documents/population/projection/projection2015-2018.pdf|title=Population Projection 2015-2018|author=Central Statistics Organization Iraq|access-date=August 31, 2020|archive-date=26 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201126003308/http://cosit.gov.iq/documents/population/projection/projection2015-2018.pdf|url-status=live}}</ref>
| nüfus_urban =
| toplam_nüfus =
| nüfus_yoğunluğu_km2 =
| nüfus_yoğunluğu_urban_km2 =
Satır 55 ⟶ 46:
| utc_offset_DST =
|latd=33 |latm=20 |lats=00 |latNS=N
|longd=44 |longm=
| rakım_m = 34
| posta_kodu =
| alan_kodu =
| website = [https://amanatbaghdad.gov.iq amanatbaghdad.gov.iq]
| raptiye_etiket_konum = Bağdat
| raptiye_harita = | raptiye_harita_açıklaması = Bağdat'ın [[Irak]]'taki konumu | raptiye_harita_boyutu = 270 | yerleşim_türü = [[Başkent]]
}}
[[Dosya:ClimateBaghdadIraq.PNG|küçükresim|sağ|200px|Bağdat'ta aylara göre ortalama sıcaklık (kırmızi) ve yağış (mavi)]]▼
'''Bağdat''' ({{dil|dil_adı=e|ar|بغداد}}), [[Irak]]'ın [[başkent]]i ve en büyük kentidir.
Yüzyıllar boyunca [[İslam dünyası]]nın bilim, kültür ve ticaret merkezi olan şehir, [[Abbasiler]]'e birkaç asır başkentlik etmiştir. 2001 yılında nüfusu 4.950.000 iken, [[Irak Savaşı]] sonrası nüfusu 2011'de 7.216.000'e çıkmıştır. Bağdat aynı zamanda [[Orta Doğu]]'nun [[Kahire]] ve [[Tahran]]'dan sonra en büyük üçüncü şehridir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://en.aswataliraq.info/(S(s0hfzsnuvqwhq445fuqqwg55))/Default1.aspx?page=article_page&id=153148&l=1 | başlık = Iraqi population reaches about 35 million : Aswat Al Iraq | yayıncı = En.aswataliraq.info | tarih = 27 Nisan 2013 | erişimtarihi = 16 Aralık 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150114203319/http://en.aswataliraq.info/(S(j2xgdq450hsdyz455nf0n125))/Default1.aspx?page=article_page&id=153148&l=1 | arşivtarihi = 14 Ocak 2015 | ölüurl = evet }}</ref>
==
Bağdat isminin [[Farsça]] kökenli olduğu düşünülmektedir. Arap yazarlar tarafından Farsça kaynaklardan edinilen yaygın görüşe göre; isim Farsça 'Bag' (Tanrı) ve 'dād' (verilen) kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuş olup 'Tanrı'nın verdiği' veya 'Tanrı hediyesi' manasına gelmektedir. Ancak [[Hammurabi kanunları]]nda 'Bagdadu', [[Talmud]]'da ve [[Milattan önce|Milat öncesi]] kaynaklarda 'Bagdasa' ismiyle anılan bir şehir olması şehrin isminin Farsça kökeni hakkındaki tezleri çürütür.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=040426 |başlık=TDV İA, Abdülazîz ed-Dûrî, c.4, s.426 |erişimtarihi=4 Temmuz 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150705051244/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=040426 |arşivtarihi=5 Temmuz 2015 |ölüurl=evet }}</ref>▼
[[Mezopotamya]] çanağının ortasında, [[Dicle]] Irmağı'nın iki yakası üzerinde ve [[Dicle]]'nin [[Fırat]]'a en çok (40 km) yaklaştığı noktada, geniş bir [[alüvyon]] ovası üzerinde yer alır. Bağdat, konum olarak [[Irak]]'ın tam ortasında yer alır ve kalbi durumundadır. Bağdat'ta yazlar kuru ve çok sıcak, kışlar yumuşak ve serin geçer. Ortalama yağış yılda 130 mm dolayındadır.▼
== Tarihi ==▼
▲Bağdat isminin [[Farsça]] kökenli olduğu düşünülmektedir. Arap yazarlar tarafından Farsça kaynaklardan edinilen yaygın görüşe göre; isim Farsça 'Bag' (Tanrı) ve 'dād' (verilen) kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuş olup 'Tanrı'nın verdiği' veya 'Tanrı hediyesi' manasına gelmektedir. Ancak [[Hammurabi kanunları]]nda 'Bagdadu', [[Talmud]]'da ve [[Milat öncesi]] kaynaklarda 'Bagdasa' ismiyle anılan bir şehir olması şehrin isminin Farsça kökeni hakkındaki tezleri çürütür.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=040426 |başlık=TDV İA, Abdülazîz ed-Dûrî, c.4, s.426 |erişimtarihi=4 Temmuz 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150705051244/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=040426 |arşivtarihi=5 Temmuz 2015 |ölüurl=evet }}</ref>
Abbasi halifesi Mansur tarafından başkent yapılan ve imar edilen şehre 'medinetüsselâm' (cennet şehri, barış şehri) adı verilmiştir. Bağdat yerine Buğdân, Medinetü Ebu Cafer, Medinetü'l-Mansur, Medinetü'l hulefa ve Zevra gibi adlar da kullanılmıştır.
===İslam öncesi dönem===
Yüzyıllar boyunca [[İslam dünyası]]nın önemli tarih, ilim, kültür, siyaset ve ticaret merkezi olan Bağdat, dünyaca ünlü eski medeniyet merkezleri olan [[Babil]], [[Seleukia (Irak)|Seleukia]], [[Medain]] gibi şehirlerin kalıntılarının yakınında kurulmuştur.
Satır 94 ⟶ 84:
===Selçuklu dönemi===
[[Dosya:المدرسة المستنصرية في بغداد (3).jpg|küçükresim|1227'de [[Müstansır (Abbâsî halifesi)|Müstansır]] tarafından kurulan Mustansiriya medresesinin avlusu]]
945 yılında Abbasi devletinin zayıflamasıyla şehir [[Büveyhoğulları]]'nın eline geçti. Bir ara Türk askerler ayaklanarak şehri ele geçirdiyse de Büveyhoğulları tekrar kontrolü sağladılar. [[Kaim (Abbasi)|el-Kaim]] döneminde ise halifenin çağrısıyla Büyük Selçuklu sultanı Tuğrul Bey 15 Aralık 1055'te şehri alarak Bağdat'ta Türk egemenliğini başlatmıştır. Bu dönemde de gelişen şehirde 1227 yılında [[
1059'dan 1142'ye dek Büyük Selçuklular, Bağdat'ta [[Şahne]] adında Türk asıllı komutanlar bulundurdular. Bu komutanlar, Bağdat askerî valisi ve zaptiye nazırı olarak görev yaparlarken, ayrıca Halife'nin şerefini ve hayatını da koruyorlardı.
Satır 123 ⟶ 114:
Irak'ın başlıca devlet kurumlarının merkezi yine Bağdat'tadır. 1958'de kurulmuş olan [[Bağdat Üniversitesi]]nden başka [[El-Mustansır Üniversitesi]], Teknoloji Üniversitesi ve birkaç yüksek okul vardır.
[[Saddam Hüseyin]] yönetiminin 1990'da Kuveyt'i işgal etmesi üzerine başlayan [[Körfez Savaşı]]'nın ardından kurulan ve [[Amerika Birleşik Devletleri]] önderliğindeki [[Birleşmiş Milletler|BM]] Gücü, 1991 Ocak ayından itibaren Bağdat'ı bombaladı. İki ay süren bombardıman neticesinde şehir harap oldu. 2003 yılındaki [[Irak savaşı]] sırasında 9 Nisan tarihinde [[Amerika Birleşik Devletleri]] tarafından işgal edildi
==Coğrafi yapısı ==
▲[[Dosya:ClimateBaghdadIraq.PNG|küçükresim|sağ|200px|Bağdat'ta aylara göre ortalama sıcaklık (kırmızi) ve yağış (mavi)]]
▲[[Mezopotamya]] çanağının ortasında, [[Dicle]] Irmağı'nın iki yakası üzerinde ve [[Dicle]]'nin [[Fırat]]'a en çok (40 km) yaklaştığı noktada, geniş bir [[alüvyon]] ovası üzerinde yer alır. Bağdat, konum olarak [[Irak]]'ın tam ortasında yer alır ve kalbi durumundadır. Bağdat'ta yazlar kuru ve çok sıcak, kışlar yumuşak ve serin geçer. Ortalama yağış yılda 130 mm dolayındadır.
== İklim ==
Satır 134 ⟶ 129:
== Kültür ==
[[Dosya:Baghdad Convention Center inside.jpg|thumb|Bağdat Kongre Merkezi]]
Bağdat, [[Irak]] ve [[Mezopotamya]] kültürü [[İslam]] dini ve geleneksel [[Araplar|Arap]] kültürü etrafında biçimlenmiştir. Buna karşın, Bağdat şehri çeşitlilikler içinde yüksek bir kozmopolit toplum ve canlı bir kültüre sahiptir. [[İslam]] etkisi [[Araplar|Arap]] kültürünün mimari, müzik, giyim, mutfak ve yaşam tarzında görülebilmektedir.
Satır 153 ⟶ 149:
== Kardeş şehirler ==
*{{flagicon|İspanya}} [[Sevilla]], [[İspanya]]<ref name="twins">{{cite web|url=http://www.beirut.gov.lb/MCMSTest/Menu-Pages/SisterCitiesEN.aspx?NRMODE=Published&NRORIGINALURL=%2fwww%2ebeirut%2egov%2elb%2fMCMSEN%2fTwinning%2bthe%2bCities%2f&NRNODEGUID=%7b18839037-0140-436E-A1AF-7F8F3693C3E6%7d&NRCACHEHINT=NoModifyGuest# |archive-url=https://web.archive.org/web/20080221055403/http://www.beirut.gov.lb/MCMSTest/Menu-Pages/SisterCitiesEN.aspx?NRMODE=Published&NRORIGINALURL=%2Fwww.beirut.gov.lb%2FMCMSEN%2FTwinning+the+Cities%2F&NRNODEGUID=%7B18839037-0140-436E-A1AF-7F8F3693C3E6%7D&NRCACHEHINT=NoModifyGuest%23 |archive-date=21 February 2008 |title=Twinning the Cities |publisher=City of Beirut |access-date=13 January 2008 |url-status=dead }}</ref>
*{{flagicon|Türkiye}} [[İstanbul]], [[Türkiye]]
*{{flagicon|İran}} [[Tahran]], [[İran]]
*{{Flagicon|Mısır}} [[Kahire]], [[Mısır]]<ref>{{Cite book|title=Historical Dictionary of Pyongyang|last=Corfield|first=Justin|publisher=Anthem Press|year=2013|isbn=978-0-85728-234-7|location=London|page=196}}</ref>
== Ayrıca bakınız ==
| |||