Havagazı fabrikası: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
YBot (mesaj | katkılar)
8. satır:
Maden kömürü 16. yüzyılın sonlarında evsel yakıt olarak kullanılmaya başlamış ve maden kömüründen yanıcı bir gazın çıktığı ve bunun da kömürün yanması sırasında oluşan alevden sorumlu olduğu gözlenmişti.<ref name=":0" /> Maden kömürünün soba içinde yanarken şiddetli bir ışık saçtığı, 18. yüzyılın sonunda [[Belçika]]'da yaşayan ''Minckelaers'' isimli bir eczacı tarafından keşfedildi. <ref name=":1">{{Web kaynağı|url=https://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12415/378/10213272.pdf?sequence=1&isAllowed=y|başlık=Tarihi endüstriyel yapılarda yeniden işlevlendirme ve Kuzguncuk Gazhanesi örneği|erişimtarihi=17 Temmuz 2021|yayıncı=Maltepe Üniversitesi yüksek lisans tezi|yıl=2018|ad=Özgecan|soyadı=Özolcay}}</ref> Kömür gazının (havagazı) aydınlatma amacıyla yakılması konusunda çeşitli çalışmalar başladı. Bu gazın patlama ve parlama gibi özellikleri olduğunu [[İngiltere]]'de ''Boulton ve Watt'' firmasında mühendis olarak çalışan [[William Murdoch]] ortaya çıkardı. Murdoch, büyük bir depoda topladığı gazı yaktığı halde herhangi bir patlama olmadığını gözlemledikten sonra gazın ışık elde ederek şehri aydınlatabileceğini öne sürdü. 1804'de Boulton ve Watt firması, gaz elde etmede kullanılan retortlar üretmeye başladı. Çeşitli özel yapılar ve alanların aydınlatmasında havagazı kullanıldı.
 
Gazın bir merkezden borularla dağıtılması düşüncesi 1806 yılında Alman asıllı Frederic A. Winsor tarafından ortaya atıldı.<ref name=":0">{{Web kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/13161|başlık=Bunsen Peki ve Spektral Analizin Doğuşu ve Türkiye'de Tanıtılması|tarih=17 Temmuz 2021|yayıncı=Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Yıl 2010, Cilt 11 , Sayı 1,|ad=Emre|soyadı=Dölen}}</ref> Bu düşünceyi hayata geçirmek için ilk havagazı şirketi olan ''Gas Light and Coke Co.'' 1812 yılında kuruldu. Gazın bir merkezden borularla dağıtılmasına dayanan ilk genel aydınlatma, 1 Nisan 1814 tarihine [[Londra]]'da bu şirket tarafından gerçekleştirildi. Kentlerin gazla aydınlatılması hızla yaygınlaştı. Üretilen gazın depolanması için şehirlerin her yerine [[Gaz tutucu|gazometre]]<nowiki/>ler inşa edildi. <ref>{{Web kaynağı|url=https://manifold.press/gazometrelerin-potansiyeli|başlık=Gazometrelerin Potansiyeli|erişimtarihi=17 Temmuz 2021|dil=Türkçe|çalışma=Manifold}}</ref> Gazometreler 62 metrelik iç çapı ve 72 metrelik yüksekliği ile devasa birer varil görünümüne sahip depolama alanları idi. [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nde ilk kez 1855yılında [[İstanbul]]'da [[Dolmabahçe Sarayı]]'nın yakınına bir gazhane inşa edildi ve sarayın aydınlanması sağlandı, on yıl içinde İstanbul'un çeşitli semtleri buradan sağlanan havagazı ile aydınlatılmaya başlandı. 1862'de Kuzguncuk, 1880'de Yedikule 1892'de [[Hasanpaşa Gazhanesi|Kadıköy]] (Hasanpaşa) Gazhaneleri hizmete girdi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://istanbultarihi.ist/358-istanbul-gazhaneleri|başlık=İSTANBUL GAZHANELERİ {{!}} Büyük İstanbul Tarihi|erişimtarihi=17 Temmuz 2021|çalışma=istanbultarihi.ist}}</ref>
 
Havagazı kullanımının yerini doğalgazın alması ve endüstriyel aktivitenin şehir dışına taşınmasıyla tüm dünyada gazhaneler işlevini yitirdi. 1999’da İngiltere'deki gazometrelerin çoğunluğunun yıkılmasına dair bir karar alındı.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.bbc.com/news/magazine-30405066|başlık=Will the UK's gas holders be missed?|erişimtarihi=17 Temmuz 2021|tarih=9 Şubat 2015|dil=en-GB|çalışma=BBC News}}</ref> Terkedilmeye başlayan yapıların yenilenmesi Avrupa’da 20.yy ‘ın son on yılında daha popüler hale geldi ve kimi gazhane yapılarının iç mekanları yenilenerek yeni işlevler kazandı.