Yüeçiler: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
YBot (mesaj | katkılar)
Otorite kontrolü şablonu eklendi
Değişiklik özeti yok
7. satır:
 
== Yüeçilerin ortaya çıkmaları ==
Yüeh-chih, Çinlilerin tarafından verilen bir isim olup Çince’deÇincede “Ay Soyu” anlamına gelmektedir. MÖ 3. yüzyıldan evvelki Çin kayıtlarında kendilerinden Yu-zhi/Yü-chih, Yuzhi, Niushi/Niu-shih gibi adlarla da bahsetmişlerdir.<ref name= "yüeçiler2">Mızrak, E.Ç., "Yüeh-Chih’lerin Kökenleri Ve Göç Süreçleri", Tarih Okulu Dergisi, Sayı:XIX, Sf:373,374, Yıl:2014. URL: http://www.johschool.com/Makaleler/2043744278_Egemen%20%c3%87a%c4%9fr%c4%b1%20M%c4%b1zrak.pdf. Erişim: 2019-07-11</ref>
 
Çince kaynaklarda bu kadar farklı şekillerde adlandırılmaları, Çin’deki her hanedanlığın tarihçileri tarafından eski tarihçilerin yazımlarından farklı bir şekilde ifade etme geleneğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. MÖ 2. ve 1. yüzyıllarda yaşamış Çinli tarihçi [[Sima Qian]]’ın Çin tarihini anlattığı [[Shiji]] adlı eserinde başlarda farklı bahsetse de sonrasında bu kavimden "Yüeh-chi" olarak bahsetmeye başlamış ve bundan sonra da Çin kayıtlarında Yüeh-chi ismi standart olarak kullanılmaya başlanmıştır.
 
MÖ 7. yüzyıl ortalarında hayatını kaybetmiş olan ünlü Çin ekonomisti Guan Zhong’un adına atfedilen Guanzi metninde, Yúzhī adında bir kabilenin Çinliler’eÇinlilere [[Yeşim (taş)|yeşim yaşıtaşı]] temin ettikleri yazılmaktadır. MÖ 2. ve 1. yüzyıllarda yaşamış Çinli tarihçi [[Sima Qian]]’da “Wuzhi” olarak adlandırdığı Yüeçiler’den Luo adlı bir tacirin Çinliler’eÇinlilere at sattığı, bunun karşılığında da ipek alarak bunu Orta Asya’nın ileri gelenlerine sattığı belirtmektedir ki bu da Yüeçiler’inYüeçilerin o dönemde İpek Yolu ticaretinde etkin rol oynadıklarını göstermektedir.<ref name= "yüeçiler3">{{kitap kaynağı | soyadı=Xinru| ad= Liu| başlık=Türkler 4. Cilt (Kuşan Yönetiminin Kültür Anlayışı) | yayıncı=Yeni Türkiye Yayınları | yıl=2002 | yer= Ankara| dil=Türkçe| sayfa=84-90 |isbn=}}</ref>
 
MÖ 3. yüzyıla (MÖ 299 kadar) tarihlenen bambuya yazılı Çin metninde, [[Zhou Hanedanı]] [[Mu (Zhou)|Mu]]’nun düzenlediği seferi fantastik bir şekilde anlatılırken Yüeçiler’in yurdunun, Ordos ([[Kansu]])’nun doğusunda ve [[Zhou Hanedanı|Zhou]] topraklarının da kuzeybatısında olduğu şeklinde belirtilmiştir.<ref name= "yüeçiler4">{{kitap kaynağı | soyadı=Keleş| ad= Nejdet| başlık=İndo-Germenler Ve Türklerin Avrasya İlişkileri, Karışımları Ve Etkileşimleri (İlk Çağ’dan Orta Çağ’a) (Editör: Meryem Nakiboğlu)| yayıncı=Boy Yayınları | yıl=2016 | yer= Denizli| dil=Türkçe| sayfa=19 |isbn=978-605-9717-60-1}}</ref>
18. satır:
Tarihçiler arasında genel kabul ise Yüeçiler’in genişleyerek Huanghe ([[Sarı Irmak]])’ın kuzeyinde Tieyenşan (günümüz [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]]) ve [[Tarım Havzası]] topraklarında yaşadığı şeklindedir.<ref name= " yüeçiler4"/>
 
Mete’nin Yüeçiler üzerine MÖ 203 yılında yaptığı sefer bilgilerine göre Yüeçiler’inYüeçilerin doğu sınırı o dönem, [[Hoang-ho Nehri|Sarı Irmak]]’ın Langchou’da yaptığı kıvrımın batısında kalmaktaydı. Çin kayıtlarında bazen Yüeçiler ve diğer halkların bulundukları yerler belki de yanlış anlama ya da tercüme hataları gibi nedenlerle iç içe gibi görülebilmektedir. Burada unutulmaması gereken, antik dönemlerde Orta Asya halklarının çoğunlukla konar-göçer olmaları ve yoğun sınır çatışmaları nedeniyle sınırların oldukça değişken bir yapıya sahip olduğudur.
 
== [[Büyük Hun İmparatorluğu|Hunlarla]] savaş 1. Büyük göçleri sonucunda bölünmeleri ==
Oldukça geniş bir coğrafyada hüküm süren ve güçlü bir konfederasyon şeklinde örgütlenen Yüeçiler bir süre sonra Çinliler’in Hiung-nu olarak adlandıkları [[Büyük Hun İmparatorluğu]] ile güç mücadelesine başladılar. Çin kayıtlarına göre Yüeçiler önceki dönemlerde Hiung-nu’lardan daha güçlü durumda olup hatta [[Teoman]] oğlu [[Mete]]’yi onlara rehin olarak vermek zorunda kalmıştı. [[Büyük Hun İmparatorluğu|Büyük Hun İmparatoru]] Mete doğudaki [[Donghu]] tehdidini ortadan kaldırdıktan sonra gözünü güney-güneybatı komşusu olan Yüeçiler üzerine dikmiştir.
 
Yüeçiler MÖ 203 yılında Hunlar’aHunlara yenildikten sonra kuzey ve doğu hattındaki topraklarından tedrici olarak batıya doğru çekilmek zorunda kaldılar. Bu çekilme nedeniyle Yüeçiler’deYüeçiler de [[İskitler]]’i<nowiki/>i daha batıya ve güneye doğru çekilmeye zorlamıştır. MÖ 177/176 gibi Mete’nin Sağ Bilge Beyi’nin Yüeçiler’iYüeçileri ağır bir yenilgiye uğrattığı bilinmektedir. Mete’nin oğlu [[Lao Şang]] döneminde (MÖ 174-161) Yüeçiler’e en öldürücü saldırı gerçekleştirilmiştir. Yapılan savaşlarda Yüeçiler en ağır yenilgilerini alarak kralları öldürülmüş ve bunun sonucunda da [[Kansu]] ve [[Tarım Havzası]]’nı içeren yurtlarından ayrılarak büyük grup (Dà /Büyük Yüeçiler) kuzey batıdaki Tanrı Dağları’nın ve Issık Gölü kuzeyinde bulunan [[İli Nehri]] havzasına, daha küçük grup (Xiǎo/Küçük Yüeçiler) ise [[Tibet Platosu]]’na göç etmek zorunda kaldılar. Tarihi kayıtlarda bu yenilginin büyüklüğünü ifade etmek için, Hun liderinin öldürülen Yüeçi liderinin kafatasından şarap kadehi yaptırdığı anekdotu da bulunmaktadır.<ref name= "Yüeçiler6">Mızrak, E.Ç., "Yüeh-Chih’lerin Kökenleri Ve Göç Süreçleri", Tarih Okulu Dergisi, Sayı:XIX, Sf:386,387, Yıl:2014. URL: http://www.johschool.com/Makaleler/2043744278_Egemen%20%c3%87a%c4%9fr%c4%b1%20M%c4%b1zrak.pdf. Erişim: 2019-07-11</ref>
 
== [[Usun]]lara yenilmeleri ve 2. Büyük göçleri sonucunda Baktriya bölgesine yerleşmeleri ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Yüeçiler" sayfasından alınmıştır