Vikipedi

Kullanıcı:SAİT71/Çalışma2: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
SAİT71 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
37.572 değişiklik
k düzen
Etiket: Geri alındı
SAİT71 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
37.572 değişiklik
k SAİT71 (mesaj) tarafından yapılan değişiklikler geri döndürülerek, Evolutionoftheuniverse tarafından değiştirilmiş son sürüm geri getirildi.
Etiket: Geri döndürme
1. satır:
{{Eski ülke bilgi kutusu
{{Image label begin|image=Ottoman Empire in 1900 blank.svg|width={{{width|1000}}}|float={{{float|none}}}}}
|kendi_dilindeki_adı = دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِیّه <br />''Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye''
{{Image label|x=-535.0|y=-305.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Adana Vilayeti|Adana]]}}
|tam_adı = Osmanlı İmparatorluğu
{{Image label|x=-480.0|y=-212.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Ankara Vilayeti|Ankara]]}}
|yaygın_adı =
{{Image label|x=-324.0|y=-280.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Aydın Vilayeti|Aydın]]}}
|statü =
{{Image label|x=-774.0|y=-464.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Bağdat Vilayeti|Bağdat]]}}
|yönetim_biçimi = [[Monarşi]]<br /><small>(1299-1876)</small><br /><small>(1878-1908)</small><br /><small>(1920-1922)</small><br />[[Parlamenter monarşi|Meşruti monarşi]]<br /><small>(1876-1878)</small><br /><small>(1908-1920)</small>k
{{Image label|x=-874.0|y=-548.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Basra Vilayeti|Basra]]}}
|kuruluş_yılı = 1299
{{Image label|x=-516.0|y=-452.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Beyrut Vilayeti|Beyrut]]}}
|yıkılış_yılı = 1 Kasım 1922/1923<ref group=dn>[[Saltanatın kaldırılması|Saltanat 1 Kasım 1922'de kaldırıldı]] ve [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] 29 Ekim 1923'te kuruldu. Daha fazla bilgi için bkz. [[Osmanlı İmparatorluğu dağılma dönemi]].</ref>
{{Image label|x=-731.0|y=-261.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Bitlis Vilayeti|Bitlis]]}}
|olay1 = [[Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi|Kuruluş]]
{{Image label|x=-21.0|y=-41.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Bosna Vilayeti|Bosna]]}}
|olay_tarihi1 = 1299
{{Image label|x=-299.0|y=-357.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti|CBS]]}}
|olay2 = [[Fetret Devri]]
{{Image label|x=-249.0|y=-220.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti|CBS]]}}
|olay_tarihi2 = 1402-1413
{{Image label|x=-673.0|y=-382.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Deyr-i Zor Vilayeti|Deyr-i Zor]]}}
|olay3 = [[Lâle Devri]]
{{Image label|x=-684.0|y=-268.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Diyarbekir Vilayeti|Diyâr-ı<br>Bekr]]}}
|olay_tarihi3 = 1718-1730
{{Image label|x=-230.0|y=-112.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Doğu Rumeli]]}}
|olay4 = [[Saltanatın kaldırılması]]<ref group=dn>Son Padişah olan [[VI. Mehmed]], 17 Kasım 1922'de İstanbul'dan sınır dışı edildi.</ref>
{{Image label|x=-269.0|y=-153.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Edirne Vilayeti|Edirne]]}}
|olay_tarihi4 = 1 Kasım 1922
{{Image label|x=-700.0|y=-203.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Erzurum Vilayeti|Erzurum]]}}
|olay_tarihi7 =
{{Image label|x=-235.0|y=-382.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Girit Vilayeti|Girit]]}}
|öncel1 = Anadolu Selçuklu Devleti
{{Image label|x=-614.0|y=-328.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Halep Vilayeti|Halep]]}}
|bayrak_öncel1 = Flag of Sultanate of Rum.svg
{{Image label|x=-598.0|y=-685.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Hicaz Vilayeti|Hicaz]]}}
|öncel2 = Doğu Roma İmparatorluğu
{{Image label|x=-325.0|y=-220.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Hüdâvendigâr Vilayeti|Hüdâvendigâr]]}}
|bayrak_öncel2 =
{{Image label|x=-354.0|y=-162.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[İstanbul Vilayeti|İstanbul]]}}
|öncel3 = Trabzon Rum İmparatorluğu
{{Image label|x=-64.0|y=-124.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[İşkodra Vilayeti|İşkodra]]}}
|bayrak_öncel3 = Komnenos-Trebizond-Arms.svg
{{Image label|x=-451.0|y=-155.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Kastamonu Vilayeti|Kastamonu]]}}
|öncel4 = Mora Despotluğu
{{Image label|x=-467.0|y=-388.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Kıbrıs]]}}
|bayrak_öncel4 =
{{Image label|x=-448.0|y=-282.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Konya Vilayeti|Konya]]}}
|öncel5 = Epir Despotluğu
{{Image label|x=-115.0|y=-113.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Kosova Vilayeti|Kosova]]}}
|bayrak_öncel5 =
{{Image label|x=-510.0|y=-532.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Kudüs Sancağı|Kudüs]]}}
|öncel6 = Adalar Dükalığı
{{Image label|x=-614.0|y=-247.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Ma‘mûretü'l-Azîz Vilayeti|Ma‘mûretü'l<br>Azîz]]}}
|bayrak_öncel6 =
{{Image label|x=-104.0|y=-173.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Manastır Vilayeti|Manastır]]}}
|öncel7 = Anadolu Beylikleri
{{Image label|x=-368.0|y=-645.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Mısır Hidivliği]]}}
|bayrak_öncel7 = Anadolu Beylikleri.png
{{Image label|x=-781.0|y=-358.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Musul Vilayeti|Musul]]}}
|öncel8 = İkinci Bulgar Devleti
{{Image label|x=-172.0|y=-156.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Selanik Vilayeti|Selanik]]}}
|bayrak_öncel8 = Coat of arms of the Second Bulgarian Empire.svg
{{Image label|x=-585.0|y=-214.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Sivas Vilayeti|Sivas]]}}
|öncel9 = Sırp Despotluğu
{{Image label|x=-565.0|y=-464.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Suriye Vilayeti|Suriye]]}}
|bayrak_öncel9 = Supposed Serbian Empire flag.svg
{{Image label|x=-132.0|y=-524.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Trablusgarp Vilayeti|Trablusgarp]]}}
|öncel10 = Memlûk Sultanlığı
{{Image label|x=-635.0|y=-174.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Trabzon Vilayeti|Trabzon]]}}
|bayrak_öncel10 = Mameluke Flag.svg
{{Image label|x=-92.0|y=-200.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Yanya Vilayeti|Yanya]]}}
|öncel11 = Macaristan Krallığı
{{Image label|x=-664.0|y=-800.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Yemen Vilayeti|Yemen]]}}
|bayrak_öncel11 =Coat_of_arms_of_Hungary_(historic_design).png
{{Image label|x=-781.0|y=-271.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Van Vilayeti|Van]]}}
|öncel12 = İspanyol İmparatorluğu{{!}}Cezayir ve Tunus
{{Image label end}}<noinclude>
|bayrak_öncel12 = Flag of New Spain.svg
</noinclude>
 
|ardıl1 = Türkiye Cumhuriyeti
|bayrak_ardıl1 = Flag of Turkey.svg
|ardıl2 = Yunanistan Krallığı
|bayrak_ardıl2 = Flag of Greece (1828-1978).svg
|ardıl3 = Mısır Sultanlığı
|bayrak_ardıl3 = Egypt_flag_1882.svg
|ardıl4 = Bosna-Hersek (1878-1918){{!}}Bosna-Hersek
|bayrak_ardıl4 = Flag_of_Bosnia_(1878-1908).svg
|ardıl5 = Sırbistan Krallığı
|bayrak_ardıl5 = Civil Flag of Serbia.svg
|ardıl6 = Arnavutluk Geçici Hükümeti
|bayrak_ardıl6 = Flag of Albanian Provisional Government 1912-1914.gif
|ardıl7 = Romanya Krallığı
|bayrak_ardıl7 = Flag of Romania.svg
|ardıl8 = Bulgaristan Krallığı
|bayrak_ardıl8 = Flag of Bulgaria.svg
|ardıl9 = Kıbrıs (Birleşik Krallık){{!}}Kıbrıs
|bayrak_ardıl9 = Cyprus Blue Ensign-1922.svg
|ardıl10 = Birleşik Krallık Mezopotamya Mandası{{!}}Irak Mandası
|bayrak_ardıl10 = Flag of Iraq 1924.svg
|ardıl11 = Birleşik Krallık Filistin Mandası{{!}}Filistin Mandası
|bayrak_ardıl11 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
|ardıl12 = Fransız Cezayiri
|bayrak_ardıl12 = Flag_of_France.svg
|ardıl13 = Fransız Tunusu
|bayrak_ardıl13 = Flag of French Tunisia.svg
|ardıl14 = Fransız Suriye ve Lübnan Mandası{{!}}Fransız Suriyesi
|bayrak_ardıl14 = Flag of the French Mandate of Syria (1920).svg
|ardıl15 = İtalyan Kuzey Afrikası
|bayrak_ardıl15 = Flag of Italy (1861-1946).svg
|ardıl16 = Yemen Mutevekkil Krallığı{{!}}Yemen
|bayrak_ardıl16 = Flag_of_the_Mutawakkilite_Kingdom_of_Yemen.svg
|ardıl17 = Hicaz Krallığı
|bayrak_ardıl17 = Flag of Hejaz 1920.svg
|ardıl18 = Güneybatı Kafkas Cumhuriyeti
|bayrak_ardıl18 = Flag of the South West Caucasian Republic.svg
|ardıl19 = Kuveyt
|bayrak_ardıl19 = Flag of Kuwait.svg
 
|bayrak = Flag of the Ottoman Empire.svg
|bayrak_altyazısı =
|bayrak_bağlantısı =
|bayrak_türü =
 
|arma = Osmanli-nisani.svg
|arma_altyazısı = Osmanlı Devlet Nişanı
|arma_bağlantısı =
|sembol_türü =
 
|harita = Ottoman_empire.svg
|harita_altyazısı = 1481 ve 1683 tarihleri arasında imparatorluğun genişleme haritası ([[Asir Bölgesi|Asir]], [[Cezayir]], [[Hicaz]], [[Sudan]], [[Yemen]] hariç)
 
|başkent = [[Söğüt, Bilecik|Söğüt]]<br /><small>(1302-1326)</small><br />[[Bursa]]<br /><small>(1326-1365)</small><br />[[Edirne]]<br /><small>(1365-1453)</small><br />[[Konstantinopolis|Konstantiniyye<!--DEVRİYELERE VE KULLANICILARA NOT:LÜTFEN BU KISMI İSTANBUL OLARAK DEĞİŞTİRMEYİNİZ. ÇÜNKÜ ŞEHRİN RESMİ ADI CUMHURİYET DÖNEMİNE KADAR KONSTANTİNİYYE OLARAK KALMIŞTIR.-->]]<br /><small>(1453-1922)<ref>''The Encyclopædia Britannica'', Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911), 3; ''Constantinople, the capital of the Turkish Empire...''</ref><ref>[http://concise.britannica.com/ebc/article-9368294/Istanbul Britannica, Istanbul]:''When the Republic of Turkey was founded in 1923, the capital was moved to Ankara, and Constantinople was officially renamed Istanbul in 1930.''</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Ankara'nın Başkent Oluşunun 89. Yılı Kutlu Olsun | url = http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=GoruntuSesKaydi&No=19 | yayıncı = [[Türk Tarih Kurumu{{!}}ttk.org.tr]] | erişimtarihi = 16 Ocak 2013 | biçim = [[WMV]] | yıl = 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130419095608/http://www.ttk.org.tr:80/index.php?Page=GoruntuSesKaydi&No=19 | arşivtarihi = 19 Nisan 2013}}</ref>{{kırık link}}</small><ref group=dn>Osmanlı Türkçesinde kent, ''[[Kostantiniyye]]'' ({{Dil|ota-Arab|قسطنطينيه}}) (''-polis'' son ekinin yerini Arapça [[Nisba (sonek)|nisba]] almıştır), ''[[Dersaadet]]'' ({{Dil|ota-Arab|در سعادت}}) ve ''İstanbul'' ({{Dil|ota-Arab|استانبول}}) adlarıyla biliniyordu. İstanbul dışındaki isimler, giderek eski hale geldi ve Türkiye'nin 1928'de [[Harf Devrimi|Latin alfabesine geçmesinden]] sonra, İstanbul uluslararası alanda yaygın bir şekilde kabul gördü.</ref>
|sürgündeki_başkent =
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
 
|slogan = دولت ابد مدت<br />Devlet-i Ebed-müddet<br />(Ebedîyen yaşayacak Devlet)
|ulusal_marş = [[Osmanlı Devleti Marşları]]
|yaygın_diller = [[Osmanlı Türkçesi]] <small>(resmî)</small> ve [[Osmanlı İmparatorluğu'nda diller|çeşitli birçok dil]]
|din = [[İslam]]
|para_birimi = [[Akçe]], [[kuruş]], [[lira]], [[sultani]]
 
|yönetici1 = [[Osman Gazi|I. Osman]]
|yönetici2 = [[VI. Mehmed]]
|yönetici3 =
|yönetici4 =
|yönetici_yılları1 = 1281-1326 <small>(ilk)</small>
|yönetici_yılları2 = 1918-22 <small>(son)</small>
|yönetici_yılları3 =
|yönetici_yılları4 =
|yönetici_unvanı = [[Osmanlı padişahları|Sultan]]
|vekil1 = [[Alâeddin Paşa]]
|vekil2 = [[Ahmed Tevfik Paşa]]
|vekil_yılları1 = 1320-31 <small>(ilk)</small>
|vekil_yılları2 = 1920-22 <small>(son)</small>
|vekil_unvanı = [[Osmanlı Sadrazamları listesi|Sadrazam]]
|istatistik_yılı1 = 1683<ref name=autogenerated1>{{Dergi kaynağı|url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf |title=East-West Orientation of Historical Empires |work=Journal of World-Systems Research |volume=12 |issue=2 |pages=219-229 |year=2006 |first1=Peter |last2=Turchin |first2=Thomas D. |last2=Hall |first3=Jonathan M. |last3=Adams |format=PDF |date= |accessdate=2013-02-11}}</ref>
|yüzölçümü1 = 19.902.000
|nüfus1 = 16000000
|istatistik_yılı2 = 1914<ref>Dündar, Orhan; Dündar, Erhan, 1.Dünya Savaşı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1999, ISBN 975-11-1643-0</ref>
|yüzölçümü2 = 1.800.000
|nüfus2 = 23800000
|dipnotlar = {{Kaynakça|group="m"}}
}}
 
'''Osmanlı İmparatorluğu''' ({{Dil|ota|دولت عليه عثمانیه‎|dil_adı=e}} ''Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye'' günümüz Türkçesiyle '''Yüce Osmanlı Devleti'''; günümüz Türkçesinde: Osmanlı İmparatorluğu ya da Osmanlı Devleti; aynı zamanda tarihsel olarak Batı Avrupa'da '''Turkish Empire''', '''Ottoman Turkey''' ya da sadece '''Turkey'''), 1299 yılında [[Söğüt, Bilecik|Söğüt]]'te [[I. Osman]] tarafından kurulan bir [[Türk halkları|Türk]] ve [[İslam]] devleti. 1299-1922 yılları arasında varlığını sürdürmüş, [[Doğu Avrupa]], [[Güneybatı Asya]] ve [[Kuzey Afrika]]'ya kadar topraklarını genişletti ve 16. yüzyılda dünyanın en güçlü imparatorluğu halini aldı. [[Arnold Joseph Toynbee]] gibi bazı [[tarihçi]]ler [[Türkiye]]'nin tek ardıl devlet sayılması gerektiğini savunurlar.<ref name="Osmanlı Devleti-3">{{Kitap kaynağı| yazar=E. J. Brill| başlık = "The Ottoman state and its place in world history" | yayımcı=Brill Academic Publishers| yıl=1974| sayfalar =s. 18}}</ref>
 
Devletin kurucusu ve [[Osmanlı Hanedanı]]nın atası olan [[Osman Gazi]], [[Oğuzlar]]ın [[Bozok]] kolunun [[Kayı]] boyundandır. Devlet, [[Bilecik (il)|Bilecik]] ilinin [[Söğüt, Bilecik|Söğüt]] ilçesinde kurulmuştur. Osmanlı Devleti'nin bağımsız bir devlet olarak tarih sahnesine çıkması yaygın kabule göre 1299 yılında olmuştur. [[İstanbul]] ile sınırlı bir şehir devletine dönüşmüş olan [[Doğu Roma İmparatorluğu|Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu]]'nu yıktı, bazı tarihçilere göre bu [[Yeni Çağ]]'ı başlatan olay olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu gücünün doruğunda olduğu 16. ve 17. yüzyıllarda [[Osmanlı İmparatorluğu memleketleri listesi|üç kıtaya]] yayıldı ve [[Güneydoğu Avrupa]], [[Orta Doğu]] ve [[Kuzey Afrika]]'nın büyük bölümünü egemenliği altında tutmuştur. Ülkenin sınırları batıda [[Cebelitarık Boğazı]] ve 1553'te Fas kıyıları'na, doğuda [[Hazar Denizi]] ve [[Basra Körfezi]]'ne, kuzeyde [[Avusturya Arşidüklüğü|Avusturya]], [[Macaristan]] ve [[Ukrayna]]'nın bir bölümüne ve güneyde [[Sudan]], [[Eritre]], [[Somali]] ve [[Yemen]]'e uzanmaktaydı.<ref>[http://www.ottomansouvenir.com/img/Maps/Ottoman_Empire_Map_Largest_Borders.JPG Osmanlı İmparatorluğu'nun En Geniş Sınırlarını Gösteren Harita]</ref> Osmanlı İmparatorluğu 29 [[Osmanlı Devleti eyaletleri|eyaletten]] ve özerlik tanınmış olan [[Boğdan Prensliği|Boğdan]], [[Erdel Prensliği|Erdel]] ve [[Eflak Prensliği|Eflak]] prensliklerinden oluşmaktaydı. Devlet zaman zaman denizaşırı topraklarda da söz sahibi olmuştur. [[Atlantik Okyanusu]]'ndaki kısa süreli toprak kazanımları [[Lanzarote]]<ref name="Osmanlı Lanzarote'si">[http://www.directholidaylets.com/guides/guide-to-lanzarote.php Directholidays - Lanzarote]</ref> (1585), [[Madeira]] (1617), [[Vestmannaeyjar]]<ref name="Osmanlı Vestmannaeyjar'si">{{Web kaynağı | url = http://www.south.is/attractions/Interesting-Nature-sites/Vestmannaeyjar--The-Westman-Islands/602/default.aspx | başlık = Discover South Iceland - Vestmannaeyjar | erişimtarihi = 2009-04-21 | arşivengelli = evet}}</ref> (1627) ve [[Lundy]]<ref name="Osmanlı Lundy'si">{{Web kaynağı | url = http://tripatlas.com/Lundy_Island Tripatlas | başlık = Lundy | erişimtarihi = 2009-12-28 | yayımcı = tripatlas.com | arşivengelli = evet}}</ref>(1655) bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
 
Devlet altı yüzyıl boyunca Doğu dünyası ile Batı dünyası arasında bir köprü işlevi görmüştür. Hâkimiyeti altında bulunan topraklarda yaşayan halklar zaman zaman, toplu ya da yerel ayaklanmalar ile Osmanlı iktidarına karşı çıktılar. Genel olarak [[din]], [[dil]] ve [[ırk]] ayrımından uzak durduğu için yüzyıllarca birçok devleti ve milleti hakimiyeti altında tutmayı başardı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.os-ar.com/modules.php?name=Encyclopedia&op=content&tid=501544 | başlık = Osmanlı'da Hoşgörü | erişimtarihi = 28.12.2009 | yayımcı = OSAV | arşivurl = http://web.archive.org/web/20171109191713/http://www.os-ar.com/modules.php?name=Encyclopedia&op=content&tid=501544 | arşivtarihi = 9 Kasım 2017}}</ref> Osmanlı İmparatorluğu, eski Türk örf ve adetlerinin ve İslam kültürünün yükümlülüklerinin doğrultusunda bir yönetim şekli belirlemiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.bilimarastirmavakfi.org/Turkiye_ve_Balkanlar/Turkiye_ve_Balkanlar_02.html | başlık = Osmanlı Yönetim Anlayışı | erişimtarihi = 2009-12-28 | yayımcı = bilimarastirmavakfi.org | arşivengelli = evet}}</ref> Osmanlı İmparatorluğu'nun siyasi yapısında ve hukuk kurallarının oluşumunda İslam dininin belirleyici bir rol oynaması, Osmanlı İmparatorluğu'nun "İslam devleti", dolayısıyla bir "din devleti" olarak nitelenmesine neden olmuştur.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.academia.edu/4572439/Klasik_Donem_Osmanli_Devletinde_Din-Devlet_Iliskilerinin_Laiklik_Sekulerizm_Teokrasi_ve_Din_Devleti_Sistemleri_Kapsaminda_Incelenmesi | başlık = Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Din-Devlet İlişkilerinin Laiklik, Sekülerizm, Teokrasi ve Din Devleti Sistemleri Kapsamında İncelenmesi | yayımcı = Ankara Barosu Dergisi | tarih = 2013 | ilk = Hande Seher | son = Demir | erişimtarihi = 25 Eylül 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130927232142/http://www.academia.edu:80/4572439/Klasik_Donem_Osmanli_Devletinde_Din-Devlet_Iliskilerinin_Laiklik_Sekulerizm_Teokrasi_ve_Din_Devleti_Sistemleri_Kapsaminda_Incelenmesi | arşivtarihi = 27 Eylül 2013}}</ref>
 
Osmanlı İmparatorluğu dönemi bazı tarih uzmanlarınca<ref>örn. Fernand Braudel</ref>{{olgu}} Osmanlı Hanedanı'nın<ref>[https://tr.wikipedia.org/wiki/Osmanl%C4%B1_padi%C5%9Fahlar%C4%B1_listesi Osmanlı padişahları listesi]</ref> ve saray erkanının, Rum kadınlarla ve diğer [[Slavlar|Slav]] Hristiyan halklardan (Sırplar, Bulgarlar, Arnavutlar vb. gibi) kadınlarla evlilik yapması<ref>[https://tr.wikipedia.org/wiki/Osmanl%C4%B1_padi%C5%9Fahlar%C4%B1n%C4%B1n_nik%C3%A2hlanmas%C4%B1 Osmanlı padişahlarının nikâhlanması]</ref><ref name="OSMANLI HANEDAN EVLİLİKLERİ ÜZERİNE BAZI NOTLAR">{{dergi kaynağı|ortakyazarlar=Selim PARLAZ|dergi=Tarih Okulu Dergisi (TOD)|yıl=2013|sayı=XV|sayfalar=57-89|doi=10.14225|url=http://www.johschool.com/Makaleler/650231344_4.%20selim_parlaz.pdf|erişimtarihi=19 Nisan 2014}}</ref>, iskan politikası sebebiyle devşirilen Hıristiyan çocukların Türk-İslam örf ve gelenekleri ile yetiştirilip yeniçeri ordusuna ve devlet kurumlarına alınmasıyla beraber,<ref name="MEB Ortaöğretim 10. Sınıf Tarih Kitabı">{{kitap kaynağı|yıl=2009|yayıncı=MEB|isbn=ISBN 978-975-11-3213-0|sayfalar=30-55|url=http://www.meb.gov.tr/Ders_Kitaplari/2012/OrtaOgretim/Devlet/OrtaOgrt/Tarih_10.pdf}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = http://www.dallog.net/kavramlar/devsirme.htm | url = http://www.dallog.net/kavramlar/devsirme.htm | erişimtarihi = 22 Nisan 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304130321/http://www.dallog.net/kavramlar/devsirme.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref><ref>{{Web kaynağı | başlık = Osmanlı Müesseseleri, Teşkilatı ve Medeniyeti Tarihine Genel Bakış / Prof. Tayyib Gökbilgin | url = http://www.osmanlimedeniyeti.com/makaleler/askeri/devsirme-usulu-acemi-oglanlar.html | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160303231000/http://www.osmanlimedeniyeti.com/makaleler/askeri/devsirme-usulu-acemi-oglanlar.html | arşivtarihi = 3 Mart 2016}}</ref> Türk tarihinin [[Roma İmparatorluğu|Roma]]-[[Doğu Roma]] tarihi ile kaynaştığı dönem olarak görülür.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Neither Muslims nor Zimmis: The Gypsies (Roma) in the Ottoman State | url = http://liverpool.metapress.com/content/536k6834445568x8/fulltext.pdf | arşivengelli = evet}}</ref>
 
== İsim ==
{{ana|Osmanlı İmparatorluğu'nun isimleri}}
Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu [[I. Osman]] zamanında Anadolu'da yer alan tüm beylikler de iktidarın babadan oğula geçtiği [[Ataerkillik|ataerkil]] bir yönetim biçimi hakimdi. Bu tip yönetim anlayışını benimseyen beylikler de ülke ve halk tabakası, hanedanın kurucusunun mirası şeklinde kabul görmekte ve beylikler hanedanın kurucusunun ismini almaktaydı. Osmanlı İmparatorluğu'da hanedanın kurucusu olan Osman'ın ismini aldı ve Osmanlı Devleti şeklinde anıldı.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Soygüzel|ad1=Hasan|editör1-soyadı=Ayla|editör1-ad=Elif|başlık=Metodoloji: Bilinmezlik Mağarasının Haritası|yayıncı=Hayy Kitap|yer=İstanbul|sayfa=36|basım=2}}</ref> Osman'ın ismi Arapça عثمان (Othman) kelimesinin Türkçe formudur.
 
[[Osmanlı Türkçesi]]nde imparatorluk, günümüz [[Türkçe]]sinde "Yüce Devlet" anlamına gelen ''Devlet-i ʿAlīyye'' ({{Dil|ota|دولت عليه}}), imparatorluğun son dönemlerinde ise nadiren de olsa ismin sonuna eklenen O<u>s</u>mānīye ({{Dil|ota|عثمانیه}}) kelimesiyle beraber "Yüce Osmanlı Devleti" anlamına gelen ''Devlet-i ʿAlīye-yi ʿO<u>s</u>mānīye'' ({{Dil|ota|دولت عليه عثمانیه}})<ref name="Osmanlı Devleti-1">{{Kitap kaynağı|yazar=Ekmeleddin İhsanoğlu|başlık=Osmanlı askerlik literatürü tarihi |yayımcı=[[İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi]] |yıl=2004 |sayfalar =741}}</ref><ref name="twareekh.com">{{web kaynağı|url=http://web.archive.org/web/20170703050604/http://www.twareekh.com/images/upload/aboutus/ottmani10liras1334F-.jpg |başlık=Ottoman banknote with Arabic script |erişimtarihi=26 Ağustos 2010|dil=İngilizce}}</ref> olarak isimlendirildi.<ref>{{web kaynağı|yazar1=[http://www.haberturk.com/htyazar/murat-bardakci Murat Bardakçı]|başlık=Bilen bilmeyen herkes konuşuyor! Osmanlı Devleti’nin resmî adı ‘DEVLET-İ ALİYYE’dir|url=http://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/1031863-bilen-bilmeyen-herkes-konusuyor-osmanli-devletinin-resmi-adi-devlet-i-aliyyedir|yayıncı=Haberturk.com|arşivURL=http://archive.is/qqB0j|arşivtarihi=22 Ocak 2015|tarih=18 Ocak 2015}}</ref> [[Türkçe#Latin asıllı Türk alfabesi|Cumhuriyet sonrasında kullanılan Türkçe]]de ise ''Osmanlı İmparatorluğu'' ya da ''Osmanlı Devleti'' isimleri kullanılmaktadır.
 
19. yüzyıldan önceki İngilizce kaynaklarda ''Turkey''<ref>{{kitap kaynağı |son=Soucek |ilk=Svat |başlık=Ottoman Maritime Wars, 1416-1700 |yayımcı=The Isis Press |yer=İstanbul |tarih=2015 |isbn=978-975-428-554-3 |sayfa=8 | dil=İngilizce |alıntı=The scholarly community specializing in Ottoman studies has of late virtually banned the use of "Turkey", "Turks", and "Turkish" from acceptable vocabulary, declaring "Ottoman" and its expanded use mandatory and permitting its "Turkish" rival only in linguistic and philological contexts.}}</ref>, ''Turkish Empire''<ref name="Hamish">{{kitap kaynağı|url=https://books.google.com/?id=Jb4DCgAAQBAJ&dq=The+Oxford+Handbook+of+Early+Modern+European+History,+1350-1750:+Volume+II|başlık=The Oxford Handbook of Early Modern European History, 1350-1750: Volume II|yazar=Hamish Scott|yıl=2015|sayfa=612|isbn=9780191020001}}"The Ottoman Empire-also known in Europe as the Turkish Empire"</ref> ve ''Ottoman Turkey''<ref name="Lewis1988">{{kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=aUJNAAAAYAAJ|başlık=Everyday Life in Ottoman Turkey|yazar=Raphaela Lewis|yayımcı=Dorset Press|yıl=1988|isbn=978-0-88029-175-0}}</ref><ref name="Goodwin1977">{{kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=WBvcheAv62wC|başlık=Ottoman Turkey|yazar=Godfrey Goodwin|yayımcı=Scorpion Publications|yıl=1977}}</ref> şeklindeki kullanımlara rastlanır.
 
Batı Avrupa'da, ''Osmanlı İmparatorluğu'' ({{Dil|en|Ottoman Empire}}) ve ''Türkiye'' ({{Dil|en|Turkey}}) olmak üzere iki isim birbirinin yerine kullanıldı, "Türkiye" hem resmî hem de resmî olmayan ortamlarda git gide daha çok yaygınlaştı. Bu ikilem, Ankara merkezli yeni kurulan Türk hükümetinin Türkiye'yi ülkenin resmi adı olarak seçtiği 1920-23 yıllarında sona erdi. Çoğu [[Bilim ve teknoloji tarihi|bilim tarihçisi]], imparatorluğun çok uluslu karakterinden dolayı Osmanlı'dan bahsederken ''Türkiye'', ''Türkler'' ve ''Türk'' terimlerini kullanmazlar.<ref name=":0">{{kitap kaynağı |son=Soucek |ilk=Svat |başlık=Ottoman Maritime Wars, 1416-1700 |yayımcı=The Isis Press |yer=İstanbul |tarih=2015 |isbn=978-975-428-554-3 |sayfa=8 |alıntı=The scholarly community specializing in Ottoman studies has of late virtually banned the use of "Turkey", "Turks", and "Turkish" from acceptable vocabulary, declaring "Ottoman" and its expanded use mandatory and permitting its "Turkish" rival only in linguistic and philological contexts.}}</ref>
 
Günümüzde modern Türkiye için de ''Turkey'' kullanımının yaygın olmasının yanı sıra ''Republic of Turkey'' kullanımıyla, Osmanlı İmparatorluğu dönemi ile Cumhuriyet dönemi birbirinden ayrılır.
 
== Kayı boyu ve Osmanlı ailesi ==
{{Ayrıca bakınız|Kayı boyu|Osmanlı Hanedanı}}
{{multiple image
| align = right
| direction = vertical
| header =
| width = 200
 
| image1 = KAYI BOYU DAMGASI.svg
| alt1 =
| caption1 =
| image2 = Kayi.svg
| alt2 =
| caption2 = Kayı boyu damgaları
}}
Genel görüşe göre [[Osmanlı Hanedanı|Osmanlı ailesinin]], [[Oğuzlar]]ın sağ kolu olan [[Gün Han]] kolunun [[Kayı boyu]]ndan geldikleri kabul edilmektedir.<ref name="İHUa">{{Harvnb|Uzunçarşılı|1998|s=93}}</ref><ref name="AŞ">{{Harvnb|Şimşirgil|2015|s=17}}</ref> Osmanlıların etnik kökenleri hakkında bilgi veren ilk dönem Osmanlı kronikleri, genel anlamda aynı görüşü paylaşmaktadırlar.<ref name="KEBİKEÇ">{{dergi kaynağı|ad1=Acun|soyadı1=Fatma|başlık=İlk Osmanlılara Dair|dergi=Kebikeç|tarih=2000|sayı=10|sayfa=s. 60-61}}</ref> İlk dönem kroniklerinde verilen bilgiler, [[Oğuz Kağan Destanı]] ile aynıdır. Destana göre [[Oğuz Han]]'ın Gün Han, [[Ay Han]], [[Yıldız Han (mitoloji)|Yıldız Han]], [[Gök Han]], [[Dağ Han]], [[Deniz Han]] olmak üzere altı oğlundan ilk doğan üç tanesi Gün Han, Ay Han, Yıldız Han Oğuz boylarının sağ kolunu, diğer üçü ise sol kolunu oluşturuyorlardı.<ref name="İHUa"/> Oğuz Han'ın her bir oğlunun dört boyu mevcuttu. Oğuz boyları ise toplamda yirmi dört boydan meydana gelmekteydi.<ref group=dn>[[Kâşgarlı Mahmud]] ''[[Dîvânü Lugati't-Türk]]'' adlı eserinde Oğuzların 22 boyunu listelese de toplamda 24 boy olduğunu belirtmiştir. Kaşgarlı, Divân'ın üçüncü cildinde ''Türkmenler aslında 24 kabiledir'' cümlesiyle<sup>(Kaşgarlı, I, 1992)</sup> konar-göçer Türkmen olan Halaç ve Karlık boylarını Oğuzlardan ayrı saymıştır.
Bknz:
* {{web kaynağı|soyadı1=Ataniyazov|ad1=Soltanğa|başlık=Türkmen Boylarının Geçmişi, Yayılışı, Bugünkü Durumu ve Geleceği|url=http://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1244-published.pdf|arşivURL=https://web.archive.org/web/20170712204541/http://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/1244-published.pdf|arşivtarihi=28 Mart 2017}}
</ref> Oğuz Han'ın altı çocuğunun oluşturduğu bu boyların Gün, Ay ve Yıldız hanlarından gelen kollarına [[Bozoklar]] (ya da Bozoklu), Gök, Dağ ve Deniz kollarına ise [[Üçoklar]] (ya da Üçoklu) denmekteydi.<ref name="İHUa"/> Orduda ve şölen adı verilen ziyafetlerde Bozoklar Han'ın sağ tarafında, Üçoklar ise sol tarafında yer alırlardı. Bozoklar da en başta Gün Han'a mensup olan boylar, Üçoklar da ise Gök Han'a ait boylar gelirlerdi.<ref name="İHUa"/> En başta yer alan Gün Han'ın derecelerine göre sırasıyla Kayı, [[Bayat boyu|Bayat]], [[Alkaevli boyu|Alkaevli]] (ya da Elkaevli), [[Karaevli boyu|Karaevli]] adlı dört boyu gelirdi.<ref name="İHUb">{{Harvnb|Uzunçarşılı|1998|s=94}}</ref> Kayı, kelime anlamı olarak; muhkem, kuvvet ve kudret sahibi demektir. Sembolü ise [[şahin]]dir. Damgası [[Dosya:kayi.svg|35px]] ya da [[Dosya:KAYI BOYU DAMGASI.svg|35px]] şeklindeki iki ok ile bir yaylı ok şeklindedir.<ref name="İHUb"/><ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Sümer|ad1=Faruk|başlık=Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilatı - Destanları|yayıncı=Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı|yer=İstanbul|isbn=978-9754-982-36-7|sayfa=212-213}}</ref>
 
Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşu hakkındaki bilgilerin büyük çoğunluğu, geç 15. yüzyıl ve erken 16. yüzyılda yazılmış Türkçe eserlere dayanmaktadır.<ref name="KEBİKEÇ" /> [[Ahmedî]]'nin ''[[İskendernâme (Ahmedî)|İskendernâme]]'' isimli eseri, bu konuda yazılan ilk Osmanlı kaynağı olarak kabul edilmektedir.<ref name="KEBİKEÇ" /> [[Yazıcızâde Ali]]'nin ''[[Tevârih-i Âl-i Selçuk]]'' isimli eserinde de Osmanlılar'ın Kayı boyundan geldiği kabul edilmektedir.<ref name="KEBİKEÇ" /> Ahmedî'nin ''İskendernâme'' isimli eserinin ''Âğâz-ı Dâsitân'' bölümünde, [[Ertuğrul Gazi|Ertuğrul]]'un Oğuzlardan Gökalp'in soyundan geldiği yazmaktadır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=asf|editör1-soyadı=Ünver|editör1-ad=İsmail|başlık=İskender-Nâme|tarih=1983|yayıncı=Türk Dil Kurumu Yayınları|yer=Ankara|sayfa=65}}</ref> [[Enverî]]'de Osmanlıların Oğuz soyundan geldiğinden bahsederek, Kayıları [[Nuh]]'a kadar götürmüştür.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=[[Enverî]]|editör1-soyadı=Öztürk|editör1-ad=Necdet|başlık=Dütûrnâme-i Enverî|tarih=2012|yayıncı=Çamlıca|yer=İstanbul|sayfalar=3-20}}</ref> 15. yüzyıl Osmanlı tarihçilerinden [[Şükrullâh]] ise ''[[Behcetü't Tevârîh]]'' isimli eserinde, Kayıları Nuh, [[Yafes]], Kayı Han, [[Kara Han]], Oğuz Han, Gök Alp, Kızıl Buğa, [[Kaya Alp]], [[Süleyman Şah]], Ertuğrul, [[Osman Gazi|Osman]], [[Orhan]], [[I. Murad|Murad]], [[I. Bayezid|Bayezid]], [[II. Murad|Murad]] ve [[II. Mehmed|Mehmed]] olarak sıralamıştır.<ref>Kaynakta bu isimler dağınık bir şekildedir. Bunları toplayan [[Nihal Atsız]]'dır: {{kitap kaynağı|soyadı1=[[Şükrullâh]]|editör1-soyadı=Almaz|editör1-ad=Hasan|başlık=Behcetü’t Tevârîh|tarih=2010|yayıncı=Mostar|yer=İstanbul|sayfa=306}}</ref> II. Mehmed devrinde yaşayan Osmanlı tarihçisi [[Âşıkpaşazâde]]'de Osmanlıların tarihini anlattığı ''[[Tevârîh-i Âl-i Osman]]'' isimli eserinde, Şükrullâh gibi Osmanlıları Nuh'a kadar götürmüştür. Ancak Şükrullâh'tan daha fazla isme yer vermiştir.
<ref>{{kitap kaynağı|editör1-soyadı=Yavuz|editör1-ad=Kemal|editör2-soyadı=Saraç|editör2-ad=M. A. Yekta|başlık=Tevarih-İ Alî Osman|tarih=2014|yayıncı=Gökkubbe|yer=İstanbul|sayfa=273}}</ref> Bunların dışında [[İbn-i Kemal]]<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=İbn-i Kemal|editör1-soyadı=Turan|editör1-ad=Şerafettin|başlık=Tevarih-İ Alî Osman|tarih=1991|yayıncı=Türk Tarih Kurumu Basımevi|yer=Ankara|sayfa=44-45}}</ref>, [[Naîmâ]]<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Nâimâ Mustafa Efendi|editör1-soyadı=Danışman|editör1-ad=Zuhuri|başlık=Nâimâ Tarihî|tarih=1967|yayıncı=Zuhuri Danışman Yay.|yer=İstanbul|sayfa=22}}</ref>, [[Hasan b. Mahmûd el-Bayâtî|Mahmûd el-Bayâtî]]<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Hasan bin Mahmud Bayati|başlık=Câm-ı Cem Ayîn|editör1-ad=Alî|editör1-soyadı=Emîrî|tarih=H.1331|yayıncı=Dersâdet Matbuası}}; eserin içerisinde şecere sırasıyla anlatılmaktadır</ref>, [[Oruç Bey]]<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Oruç Beğ|editör1-soyadı=Öztürk|editör1-ad=Necdet|başlık=Oruç Beğ Tarihi|tarih=2014|yayıncı=Bilge Kültür Sanat|yer=İstanbul}}</ref>, [[Neşrî]]<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Mevlânâ Mehmed Neşrî|editör1-soyadı=Öztürk|editör1-ad=Necdet|başlık=Cihannümâ (Osmanlı Tarihi 1288-1485)|tarih=2013|yayıncı=Bilge Kültür Sanat Yay.|yer=İstanbul|sayfa=7-8}}</ref>, [[Kâtip Çelebi]]<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Kâtip Çelebi|editör1-ad=Seyyid Muhammed esSeyyid|başlık=Fezleketü akvâli’l-Ahyâr fî’İlmi’t-Târîh v’l-Ahbâr|tarih=2009|yayıncı=Türk Tarih Kurumu|yer=Ankara}}</ref> ve [[Mustafa Nuri Paşa]]<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Mustafa Nuri Paşa|editör1-soyadı=Kurt|editör1-ad=Yılmaz|başlık=Netâyicü’l-Vukû’ât|tarih=2014|yayıncı=Türk Tarih Kurumu|yer=Ankara}}</ref> gibi kronik yazarlarının kaynaklarında da bu silsileler hemen hemen benzerdir.
 
{{soyağacı/başla}}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | OĞUZ | | | | OĞUZ='''[[Oğuz Han]]'''}}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | |!| | | | | | }}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | GÜN HAN | |GÜN HAN='''[[Gün Han]]'''}}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | |!| | | | | | }}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | KAYI HAN | |KAYI HAN='''Kayı'''}}
{{soyağacı | | | | | | | |,|-|v|-|v|-|+|-|v|-|v|-|.| }}
{{soyağacı | | | | | | | SAÇIKARA |!| KURTLU |!| KIZILKEÇİLİ |!| KARAKEÇİLİ | |SAÇIKARA=Saçıkaralılar|KURTLU=Kurtlu|KIZILKEÇİLİ=Kızılkeçili|KARAKEÇİLİ=[[Karakeçili aşireti|'''Karakeçili''']]}}
{{soyağacı | | | | | | | | | |!| | | |!| | | |!| |!| | }}
{{soyağacı | | | | | | | | |ATÇEKEN | | SARIKEÇİLİ | | HACULU |!| |ATÇEKEN=[[Atçekenler]] (Tanrıdağı Türkmenleri)|SARIKEÇİLİ=Sarıkeçili|HACULU=Haculu}}
{{soyağacı | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |`| OSMANLI |OSMANLI='''[[Osmanlı Hanedanı]]'''}}
{{soyağacı/bitir}}
 
20. yüzyılın ilk yıllarından itibaren [[Herbert Adams Gibbons]]'un Osmanlıların gayrimüslim tebaadan geldiği iddiasıyla, Osmanlıların kuruluş ve etnik kökenleriyle ilgili yeni bir tartışma başladı. Gibbons'un iddiasına göre; Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu olan Osman, (daha sonra ) [[kayınpeder]]i olan [[Şeyh Edebali]]'nin evinde onun verdiği [[Kur'an]]'ı sabaha kadar ayakta okur ve bir rüya görür. Rüyasında melek ona; ''bu ebedi sözleri büyük bir saygıyla okuduğundan dolayı, çocukların ve çocuklarının çocuklarının nesli büyük bir onura sahip olacaktır'' der. Osman bu sayede müslüman olur.<ref name="Gibbons">{{kitap kaynağı|soyadı1=Gibbons|ad1=Herbert Adams|başlık=The Foundation of the Ottaman Empire|tarih=1916|yayıncı=The Century Co|yer=New York|sayfa=23}}; Müellif bu alıntıyı kroniklerden derlemiştir.</ref> Gibbons'a göre Osman, [[Moğol istilaları|Moğol istilası]]ndan kaçarak Söğüt'e gelen küçük bir aşiretin beyidir. Yine yazara göre Osmanlılar özellikle İslam dinini kabul eden Rumlar ile birlikte Türk ırkının dışında yeni bir ırk oluşturmuşlardır.<ref name="Gibbons" /> Gibbons bu düşüncesiyle Osmanlıların Oğuz ve Kayı soyundan geldikleri görüşünü kabul etmemiştir. [[Josef Markwart]], [[Dîvânü Lugati't-Türk]]'de geçen ''Kay'' ları ''Kayı'' olarak kabul etmiştir. Osmanlıların Moğolların Kay kabilesinden geldiklerini ve Türkleşmiş Moğol olduklarını iddia etmiştir. [[Mehmet Fuad Köprülü]] ise Dîvânü Lugati't-Türk'te hem
Kay'lardan hem de Kayı (Kayığ)'lardan bahsedilmesi nedeniyle Markwart'ın bu tespitinin yanlış olduğunu belirtmiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Köprülü|ad1=Mehmet Fuat|başlık=Osmanlı İmparatorluğu’nun Etnik Menşei Mes’eleleri|tarih=1943|sayfa=28|cilt=c.7}}</ref>
 
Tarihçi [[Paul Wittek]] ise Osmanlıların şecerelerinin Oğuzların Kayı boyuna bağlı olmadığını savunmuştur. Wittek'e göre Kayı boyu ile ilgili şecereler, devletin kuruluşundan 150 yıl sonra yazılmaya başlanan Osmanlı kroniklerine dayanan efsaneleştirilmiş öykülerdir. Wittek çalışmalarında Osmanlı kroniklerini sık kullanan tarihçilerden bir tanesi olsa da, Osmanlı'nın etnik geçmişi hakkında kroniklere güvenmemiştir. Osmanlının toplama bir kabile olduğunu ve devleti Anadolu'nun uçlarında yaşayan Gazilerin kurduğunu savunmuştur.<ref>{{kitap kaynağı|ad1=Paul|editör1-ad=çev. Famagül Berktay|başlık=Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu|tarih=Paul|yayıncı=Kaynak Yayınları|yer=İstanbul|sayfa=1-25}}</ref><ref name="KEBİKEÇ2">{{dergi kaynağı|ad1=Acun|soyadı1=Fatma|editör1=Ahmet Yüksel|başlık=İlk Osmanlılara Dair|dergi=Kebikeç|tarih=1997|sayı=10|sayfa=s. 59-73}}</ref> Ayrıca II. Murad devrinden sonra Kayı ve Oğuz unsurlarının diğer beylikleri kontrol altına almak ve üstünlük kurmak amacıyla çokça vurgulandığı görüşünü belirtmiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Bulduk|ad1=Üçler|editör1-soyadı=Eren|editör1-ad=Güler|başlık=Osmanlı Beyliği’nin oluşumunda Oğuz-Türkmen Geleneğinin Yeri|tarih=1999|yayıncı=Yeni Türkiye Yayınları|yer=Ankara|sayfa=161|cilt=c.1}}</ref> [[Rudi Paul Lindner]]'da Kayı boyu şecerelerinin II. Murad devrinde diğer beyliklere karşı üstünlük sağlamak için uydurulduğunu iddia etmiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Lindner|ad1=Rudi Paul|başlık=Explorations in Ottoman Prehistory|tarih=2010|sayfa=25-26|dil=İngilizce}}</ref> Lindner, 15. yüzyıl kroniklerine dayanarak Osmanlıların soyunu Oğuzlara çıkarmanın inandırıcı olmayacağını söylemiştir. Lindner, Osman'ın devleti yanındaki göçebelerle birlikte kurduğunu iddia etmiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Lindner|ad1=Rudi Paul|başlık=Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar|tarih=2000|sayfa=83}}; Osmanlıların etnik tartışmaları için ayrıca bkz. {{kitap kaynağı|soyadı1=Lindner|ad1=Rudi Paul|editör1-soyadı=Eren|editör1-ad=Güler|başlık=Selçuklular, Moğollar ve Osmanlılar Arasında|tarih=1999|yayıncı=Yeni Türkiye Yayınları|yer=Ankara}}</ref>
 
[[Feridun Emecen]], onbeş ve onaltıncı yüzyıla ait tahrir defterlerinde Osmanlı İmparatorluğu'nda Kayıların mevcut olduğunu belirtmiştir. O yıllarda Kayı boyuna mensubiyetin çok cazip olmadığı için, Osmanlıların diğer Anadolu Türkmen beyliklerine karşı üstünlük kurmak amacıyla böyle bir iddiada bulunmayacaklarını söylemiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Emecen|ad1=Feridun|başlık=Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan Fetret Devrine” Türkler, IX|tarih=Ankara|yayıncı=Yeni Türkiye Yayınları|sayfa=18-19}}</ref> [[Mehmet Fuad Köprülü]]'de Emecen ile hemen hemen aynı görüşleri paylaşmıştır. Köprülü, Osmanlıların meşruiyet kazanmak amacıyla sonradan bir silsile uydurmadığını söylemiştir. Köprülü, böyle uydurma bir iddia da saray tarihçilerinin de ortak bir anlatıyı yazacaklarını savunarak, günümüzdeki kronikler de bu konuyla ilgili farklılıkların olduğunu ve bunun sonucunda Kayı boyu görüşünün uydurma olmadığını belirtmiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Köprülü|ad1=Mehmet Fuat|başlık=Osmanlı İmparatorluğu’nun Etnik Menşei Mes’eleleri|tarih=1943|sayfa=297}}</ref> [[İsmail Hakkı Uzunçarşılı]]'da Kayıların varlığını kesin olarak kabul eden tarihçilerdendir. Uzunçarşılı'ya göre Osman'ın ele
geçirdiği toprakları Oğuz an'anesine göre yakınlarına ve silah arkadaşlarına dirlik olarak pay etmesi Kayı görüşünün gerçek olabileceğinin en önemli işaretlerinden birisidir.<ref name="İHUc">{{Harvnb|Uzunçarşılı|1998|s=97-105}}</ref> [[Halil İnalcık]] ise [[II. Murad]] zamanında, [[Timur]]'un [[Cengiz Han]] soyundan gelmesini üstünlük unsuru sayarak Osmanlılar'a karşı egemen olmak istediğini, buna karşı ise Osmanlıların Kayı boyu ve Oğuz hikâyesini uydurduklarını söylemiştir. Bu tarihten sonra ise dünyaya gelen şehzadelere Oğuz ismi konulmaya başlanmış, çeşitli silah ve topların üzerine kayı damgası işlenmiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=İnalcık|ad1=Halil|editör1-soyadı=Ayla|editör1-ad=Elif|başlık=Tarih: Sadece Tarihten İbaret Midir?” Kuruluş|yayıncı=Hayy Kitap|yer=İstanbul|sayfa=118|basım=2.baskı}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=İnalcık|ad1=Halil|başlık=Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302-1481)|tarih=2010|yer=Ankara|sayfa=18-21}}</ref> [[Mehmet Ali Kılıçbay]]'a göre, [[I. Murad]] zamanında Osmanlıların Anadolu Beyliklerinin üzerine gitmeye
başlamasıyla ortaya çıkan soylu-soysuz tartışmaları sonucunda, Osmanlılar Kayı boyunu ortaya atarak diğer beyliklere üstünlük sağlamak istemiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Kılıçbay|ad1=Mehmet Ali|başlık=Osmanlı Kuruluşunun Efsanevi Yanı”, Efsaneler ve Gerçekler, (Panel Bildirileri)|tarih=2004|yayıncı=İmge Kitabevi|yer=Ankara|sayfa=30|basım=2}}</ref>
 
== Tarihçe ==
Osmanlı İmparatorluğu belirli tarihsel dönemlere ayrılarak incelenir. Dönemler, Osmanlı Devleti'nin yönetim yapısına ve dünya siyasetindeki yerine göre belirlenmiştir. Toprak büyüklüğünü temel alan ayrıştırmalardan daha detaylı bir bakış açısına izin vermektedir.
 
=== Beylik dönemi ===
==== Anadolu'ya Oğuz-Türkmen göçleri ve Anadolu Selçuklu Sultanlığı ====
Oğuzların ve Türkmenlerin batıya doğru göç hareketleri başlıca iki aşamada gerçekleşti. Birincisi, Türkmenlerin Selçuklular önderliğinde 1020'lerden itibaren [[Azerbaycan]]'ı istilâ etmeleri ve Anadolu'ya akınları, [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu]] Sultanı [[Alp Arslan]]'ın 1071 yılındaki [[Malazgirt Meydan Muharebesi|Malazgirt zaferiyle]] birlikte [[Anadolu]]'yu Türklere açmasıdır. Bu zaferle birlikte Türkmenler [[Ege Denizi]]'ne kadar Anadolu'da birçok yeri istilâ ettiler.<ref name="Hİ2009">{{Harvnb|İnalcık|2009|s=4}}</ref> Bu yerlerde yaşayan [[Rum]] ahali ise kıyılara kaçıyor ya da Türkmenlerle uzlaşarak yaşamak zorunda kalıyordu.
 
Asıl ikinci büyük göç hareketi ise 1220'lerden sonra doğuda başlayan büyük [[Moğol istilaları|Moğol istilası]] sebebiyle, Türkmenlerin [[Orta Asya]] ve yoğun olarak yaşadıkları Azerbaycan'dan Anadolu'ya doğru başladı. Moğol istilası sebebiyle [[Mâverâünnehir]], [[Horasan]] ve [[Azerbaycan]]'dan Anadolu'ya gerçekleşen göç ile beraber, Anadolu'daki Türk nüfusu büyük bir artış gösterdi. 13. yüzyılda Anadolu'da tam anlamıyla bir Türk yurdu görünüşü hakimdi. İtalyan gezgin [[Marco Polo]], 1279 yılında Doğu-Anadolu'dan geçerken, Anadolu'yu ''Turkmenia'' ismiyle anmıştır.<ref name="Hİ2009" /> Türkmenlerin bir kısmı kendilerine uygun buldukları yerlerde köyler kurarak yerleşik düzende yaşamaya başladılar. Türkmenler 1240 yılında [[Baba İlyas]] ve [[Baba İshak]] önderliğinde Selçuklu idaresine karşı büyük bir ayaklanma gerçekleştirdi. Üç yıl sonra ise Moğol kumandanı [[Baycu Noyan]] Anadolu'yu istilâ etti. Bu ayaklanma Anadolu'nun şekillenmesinde önemli bir yer tuttu. [[Ebu'l Vefa el-Bağdadi|Vefâ'îyye]] tarikatından Baba İlyas'ın soyundan gelen [[Âşık Paşa]], [[Muhlis Paşa]] ve onların halifeleri [[Babailik|Babaîler]], batı taraftaki sınır bölgelere yerleşerek, Osmanlı'nın toplum ve kültür hayatında önemli bir rol oynadılar. Bunlardan bir tanesi [[Osmanlı Hanedanı]]nın kuruluşunda önemli rol oynayan ve Osman Gazi'nin hocası ve kayınpederi olan Şeyh Edebali'dir.<ref name="Hİ2009A">{{Harvnb|İnalcık|2009|s=5-6}}</ref>
[[Dosya:Bataille de Közä Dagh (1243).jpeg|250px|küçükresim|[[Kösedağ Muharebesi]]'nde Selçuklu askerlerini kovalayan Moğol öncü birlikleri.]]
Moğol kumandanı Baycu Noyan, 1243 yılında kalabalık ordusuyla Anadolu'yu istila etti. Baycu Noyan komutasındaki Moğol birlikleri 3 Temmuz 1243 yılında [[Kösedağ Muharebesi]]'nde [[II. Gıyaseddin Keyhüsrev]] yönetimindeki Selçuklu Ordusu'nu bozguna uğrattı.<ref name="İHU">{{Harvnb|Uzunçarşılı|1998|s=10}}</ref><ref name="Hİ2009B">{{Harvnb|İnalcık|2009|s=9}}</ref> [[Anadolu Selçuklu Devleti]] bu savaşın ardından [[İlhanlılar]]'a bağımlı bir hale geldi.<ref>{{Harvnb|İnalcık|2017b|ay=Ekim|s=11}}</ref> 13. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde Anadolu'daki Moğol baskısı giderek arttı. Bu baskı sonucunda ise Türkmenler Batı Anadolu'da Bizans topraklarını istilâ etmeye başladılar.<ref name="Hİ2009A" /> Batı tarafında Bizans'a karşı en güçlü beylik [[Germiyanoğulları Beyliği]]'ydi. 1260 yılında [[Malatya]]'dan [[Kütahya]]'ya yerleştiler. Osman'ın babası [[Ertuğrul Gazi|Ertuğrul Bey]]'in de aşiretiyle beraber bu tarihlerde [[Eskişehir]]-[[Sakarya]] bölgesine yerleştiği tahmin edilir.<ref name="Hİ2009A" /> Türkmenler Anadolu'da Moğollara karşı direnen en önemli güç konumundaydılar. Moğol istilâlarına karşı koymak amacıyla İslâm [[Gaza]] anlayışını benimseyerek [[Memlûk Sultanlığı]] ile iş birliği içerisine girerek, Anadolu'daki Moğollara karşı Türk bağımsızlığının kazanılmasında siyasî liderliği ele aldılar.<ref name="Hİ2009A" /> Selçuklu'nun sınır bölgeleri Akdeniz, Karadeniz ve batı ucu olarak üç hudut bölgesi olarak organize edildi. Her bölgeye, Selçuklu sultanının atamış olduğu bir ''emîr'' (bey) bulunuyordu. Dağlık bölgelerde ise yarı göçer Türkmenler mevcuttu. Bunlar merkezi devlet siyasetinin etkisinden uzak bir yaşam sürüyorlardı. Uclarda, dinsel yaşamda, dervişler ve Orta Asya Türk gelenekleri ([[Yesevîlik|Yesevîye]] ve [[Babailik|Babaîyye]]) hâkimdi.<ref name="Hİ2009A" />
 
==== Osmanlı Beyliği'nin ortaya çıkışı ====
İslâm devletlerinde ve özellikle Anadolu'da [[Gaza|gazâ]] ideolojisi ve hareketlerinde artış başlaması<ref name="Hİ2009A" /> ve 1261 yılındaki Anadolu'daki Moğollara karşı başlayan geniş bir Türkmen hareketi, Osmanlı'nında aralarında bulunduğu birçok Türkmen beyliğinin kurulmasına sebep oldu. Bu tarihten itibaren Anadolu; [[İlhanlılar|İran İlhanlı Moğol devleti]] ile onun egemenliğini kabul etmiş olan Selçuklu sultanlarının hüküm sürdüğü doğu kısım ve Türkmenlerin hakimiyeti altında olan batı kısım olarak iki siyasî bölgeye ayrılmıştı.<ref name="Hİ2009C">{{Harvnb|İnalcık|2009|s=7}}</ref> Selçuklu'nun batı sınır bölgesinde kurulan [[Eşrefoğulları Beyliği]], [[Hamitoğulları Beyliği]], [[Sâhib Ataoğulları Beyliği]], [[Germiyanoğulları Beyliği]] ve [[Çobanoğulları Beyliği]] ile Bizans topraklarını fethederek kurulan Batı uc beylikleri ([[Menteşe Beyliği|Menteşe]], [[Aydınoğulları Beyliği|Aydınoğulları]], [[Saruhanoğulları Beyliği|Saruhanoğulları]], [[Karesi Beyliği|Karesi]] ve Osmanlı) Türkmen yönetimindeki yarı bağımsız Anadolu'yu temsil ediyorlardı.<ref name="Hİ2009C" /> Moğol İlhanlı yönetiminin merkezi kontrol ve mali sistemine karşı olan yarı göçer Türkmen boyları, Moğollar tarafından Selçuklu tahtına geçirilen sultanlara karşı çıktılar. 1284 yılında Moğolların [[II. Gıyaseddin Mesud]]'u (1284-1296) tahta geçirip, onun saltanat rakibini destekleyen Germiyanoğulları'na karşı saldırmaları sonucunda Türkmen boyları hedeflerini Bizans topraklarına yönelttiler.<ref name="Hİ2009D">{{Harvnb|İnalcık|2009|s=8}}</ref> Bunun sonucunda Batı Anadolu Germiyanoğulları tarafından fethedildi. 1270 ile 1310 yılları arasında bölgede Menteşe, Aydın, Saruhan, Karesi gibi gazî Türkmen beylikleri kuruldu. Bölgede kurulan ilk beylik 1269 yılında Teke Türkmenleri tarafından desteklenen Menteşeoğulları'dır. Bu beylikler Osmanlı Beyliği gibi Selçuklu sınırlarının ötesinde Bizans topraklarının fethedilmesiyle ortaya çıkan yeni bir Türkmen beylikleri zincirini meydana getirmekteydi.<ref name="Hİ2009D" />
 
Osmanlı Beyliği, Batı Anadolu'da kurulan bu beylikler arasında en kuvvetli ve en zengini konumuna geldi.<ref group=dn>1334 yılında [[İbn Battuta]]'nın gözlemi.</ref> Daha sonra ilki 1345'lerde Karesi Beyliği olmak üzere diğer beylikleri işgal etmeye başladı.<ref name="Hİ2009D" /> Osmanlı Beyliği, [[I. Osman|Osman]]'ın yönetimi altında çevreye düzenlenen akınlarını çoğaltarak devam ettirdi ve iç bölgelerden gelen insanların da beyliğe katılmasıyla, Bizanslıların elinde olan kale ve kasabaları alabilecek kadar güçlendi.<ref name="TTOD1989">{{Harvnb|Akşin|1989|s=21}}</ref> Osmanlılar, Karacahisar'ı ele gerçirmelerinin ardından ilk defa 1299 yılında [[Söğüt, Bilecik|Söğüt]] ile birlikte [[Yarhisar, Yenişehir|Yarhisar]], [[Yenişehir, Bursa|Yenişehir]] ve [[İnegöl]]'ü topraklarına kattı.<ref name="TTOD1989" /><ref>{{Kitap kaynağı| son = Özdamarlar | ilk = Metin | başlık = İlk Adımlar | yıl = 2009 | yayıncı = Timaş Yayıncılık | dil = Türkçe | id = ISBN 978-975-263-887-7 | sayfalar = 12-13 | bölüm = Kuruluş}}</ref><ref name="Hİ2009E">{{Harvnb|İnalcık|2009|s=13}}</ref> 1299 yılında Karacahisar'ı ele geçiren Osman Gazi, rivayete göre kendi adına hutbe okutarak oraya bir [[kadı]] atadı ve kendi töre/kanûnunu ilân ederek bağımsızlık iddiasında bulundu.<ref name="Hİ2009E" /> Öz Türk geleneğine göre devletin kuruluşu, her şeyden evvel, egemenliğini Tanrı'dan aldığına inanılan karizmatik bir liderin ortaya çıkışına bağlı olduğu inanışına göre,<ref name="Hİ2009E" /> Osmanlı'nın resmî kuruluşu yaygın olarak 1299 yılı olarak kabul görür.<ref group=dn>[[Halil İnalcık]] ve bazı diğer akademisyenler, Osmanlı Devleti'nin 1299'da [[Söğüt]]'te değil 1302'de [[Yalova]]'da Bizans'a karşı yaptığı [[Bafeus Muharebesi]] (Koyunhisar Muharebesi) sonrasında devlet niteliğini kazandığını iddia ederler.
Bknz:
* {{web kaynağı|url=http://www.ntvmsnbc.com/id/24986660/|başlık=Prof. İnalcık: Osmanlı 1302'de kuruldu|tarih=|arşivurl=http://archive.is/WqZb|arşivtarihi=4 Eylül 2012}}
* {{web kaynağı|başlık="Osmanlı Yalova'da kuruldu"|url=http://www.hurriyet.com.tr/osmanli-yalovada-kuruldu-12155550|arşivURL=http://archive.is/WlDU4|arşivtarihi=4 Aralık 2017|tarih=27 Temmuz 2009}}
</ref>
 
=== Kuruluş (1299-1453) ===
{{ana madde|Osmanlı İmparatorluğu kuruluş dönemi}}
[[Dosya:Battle of Nicopolis, 1396, Facsimile of a Miniature Conserved in the Topkapi Museum in Istanbul-.jpg|thumb|left|150px|[[Niğbolu Muharebesi (1396)|Niğbolu Muharebesi]], 1396]]
1299 yılına gelindiğinde Anadolu'da hüküm süren [[Anadolu Selçuklu Devleti]] yıkılma süreci içindeydi. Bu yıllarda [[Osman Bey]], yakın arkadaşları ile birlikte [[Bilecik]], [[Yarhisar]] ve [[İnegöl]]'ü fethetti. 1301'de [[Yenişehir]] fethedildi. Osmanlı Beyliği, 1299'da resmen kuruldu. (Bunun yanı sıra tarihçilerin bazıları beyliği kuruluşunu 1301 kabul eder. [[Halil İnalcık]]'a göre ise beylik 1302'de gerçekleşen [[Koyunhisar Muharebesi|Koyunhisar Savaşı]] ile kurulmuştur.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.ntvmsnbc.com/id/24986660/ | yayımcı = [[ntvmsnbc.com]] | erişimtarihi = 18 Kasım 2012 | başlık = Prof. İnalcık: Osmanlı 1302'de kuruldu | tarih = 27 Temmuz 2009 | arşivengelli = evet}}</ref>) 1302'de [[Doğu Roma İmparatorluğu|Bizans İmparatorluğu]] kuvvetleri, Osman Bey'i durdurmak için yola çıktı. Osman Bey, Bizans İmparatorluğu ile yaptığı ilk savaş olarak kabul edilen [[Koyunhisar Muharebesi]]'nin kazananı oldu.<ref>Nicol, Donald M., ''Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations'', (Cambridge University Press, 1999), 223.</ref>
 
[[Dosya:Sultan Osman.jpg|thumb|250px|'''Akçakoca Bey''' İlk Kumandanlardan<br />'''I. Osman''' Osmanlı Devleti Kurucusu<br />'''Konur Alp''' İlk Kumandanlardan]]
 
1326'da Osman Bey, [[Bursa Kuşatması|Bursa'yı kuşattı]]. Fakat kendisinin rahatsızlanması üzerine kuşatmaya [[Orhan Bey]] devam etti. Aynı yıl [[Bursa]] fethedildi ve başkent yapıldı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.bursa.bel.tr/hizmetler/sayfa/521 | başlık = Bursa'nın Fethi - Bursa Büyükşehir Belediyesi | erişimtarihi = 18 Kasım 2012 | yayımcı = bursa.bel.tr | arşivurl = http://web.archive.org/web/20170410174137/http://www.bursa.bel.tr:80/hizmetler/sayfa/521 | arşivtarihi = 10 Nisan 2017}}</ref> Döneminde kendi adına para bastırarak beyliği devlet haline getirdi.<ref>Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1945), "Gazi Orhan Beyin hükümdar olduğu tarih ve ilk sikkesi", ''Belleten'' C.VIII, s.207-211</ref> 1329'da [[III. Andronikos]]'un başında bulunduğu Bizans ordusu ile yaptığı [[Pelekanon Muharebesi]]{{'}}ni kazandı.<ref>Heath, Ian and Angus McBride, ''Byzantine Armies 1118-1461 AD'', (Osprey Publishing, 1995), 8.</ref> 1331'de [[İznik Kuşatması (1331)|İznik]]'i, 1337'de [[İzmit]]{{'}}i topraklarına kattı.<ref>A History of the Byzantine State and Society, Treadgold, W., Stanford Press, 1997</ref><ref>R.G. Grant, ''Battle: A Visual Journey Through 5,000 Years of Combat'', Dorling Kindersley Publishers Ltd, 2005. ISBN 0-7566-1360-4</ref> Ayrıca kendisinin döneminde devletin sınırları, komşu [[Anadolu beylikleri|Türk beylikleri]]nin toprakları yönünde de genişlemeye başladı. 1345'te [[Karesi Beyliği|Karesioğulları Beyliği]] Osmanlı egemenliği altına girdi. Böylece Osmanlı, hem beyliğin donanmasından yararlandı, hem de [[Rumeli]]'ye geçiş için alınması gereken önemli bazı noktalara sahip oldu.<ref>[[İsmail Hakkı Uzunçarşılı]] "Karesi Vilâyeti Tarihçesi", Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı (2000), sf.68. ISBN 975-94473-3-9.</ref> 1352'de, taht kavgaları ile mücadele eden Bizans yöneticilerinden [[Matheos|Matheos Kantakuzinos]]{{'}}a isteği üzerine yardım kuvveti gönderen Orhan Bey, yardımın karşılığı olarak [[Gelibolu Yarımadası]]'nda bulunan [[Çimpe Kalesi]]{{'}}nin sahibi oldu. Çimpe Kalesi'nin ele geçirilmesi ile Osmanlı Devleti, ilk Rumeli toprağını kazandı.<ref>[[Münir Aktepe|Aktepe, M. Münir]] (1950) "Osmanlıların Rumelide ilk fetihleri: Çimpe kalesi", ''Tarih Dergisi'', C.2 say.283-307</ref>
 
Orhan Bey'den sonra yerine [[I. Murad]] geçti. Murad Hüdavendigâr olarak da bilinen I. Murad, Osmanlı topraklarını Balkanlar yönünde genişletmeyi sürdürdü. İlk olarak [[Edirne]] yakınlarında yapılan [[Edirne'nin fethi|Sazlıdere Savaşı]] ile Türk ilerleyişini durdurmak isteyen bir Bizans-Bulgar ordusunu yenilgiye uğrattı ve zaferin ardından Edirne'yi ele geçirdi. Kısa bir süre sonra, Edirne'yi geri almak isteyen Macar, Sırp, Bulgar, Eflâk ve Bosna birleşik ordusu ile Edirne yakınlarında karşılaştı. Yapılan [[Sırpsındığı Savaşı]]'nda karşı tarafı yenilgiye uğrattı. Döneminde, [[Bulgaristan]], [[Yunanistan]] ve [[Sırbistan]]'ı ele geçirmeyi başardı. Döneminde, [[Hamitoğulları Beyliği]]'nden para karşılığı [[Akşehir]], [[Yalvaç]], [[Beyşehir]], [[Seydişehir]], [[Karaağaç]], [[Eğirdir]] ve [[Isparta]]{{'}}yı; [[Germiyanoğulları Beyliği]]'nden çeyiz yoluyla [[Kütahya]], [[Simav]], [[Tavşanlı]] ve [[Emet]]'i aldı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.amasya.gov.tr/ContentDownload/WY3X7Sehzade_Bayezid_(Yildirim_Bayezid).doc | format = DOC | erişimtarihi = 18 Kasım 2012 | yayımcı = amasya.gov.tr | başlık = Şehzade Bayezid (Yıldırım Bayezid) | arşivurl = http://web.archive.org/web/20121025110210/http://www.amasya.gov.tr/ContentDownload/WY3X7Sehzade_Bayezid_(Yildirim_Bayezid).doc | arşivtarihi = 25 Ekim 2012}}</ref> Balkan ve Avrupa devletlerinin Osmanlı'nın Avrupa yönündeki ilerlemesini durdurma çabaları [[I. Kosova Muharebesi]] ile devam etti. Osmanlı, savaşın kazananı oldu. Fakat I. Murad savaşın bitmesinin ardından şehit edildi.<ref name="fbey">Feridun Bey, ''Münşeattü's Selâtin'', İstanbul, Hicri. 1274-1275 (Osmanlıca)</ref>
 
I. Murad'ın I. Kosova Savaşı sonrasında şehit edilmesi üzerine Osmanlı tahtına daha sonraları Yıldırım Bayezid olarak da tanınacak olan [[I. Bayezid]] geçti. I. Bayezid, Balkanlar'ın yanı sıra Anadolu'da siyasi birlik sağlama çabasına girişti. Bu kapsamda [[Aydınoğulları]], Germiyanoğulları, Hamitoğulları, [[Menteşeoğulları]] ve [[Saruhanoğulları]] beyliklerini topraklarına kattı.<ref name=lamartine1>{{kitap kaynağı |başlık=Historie de la Turquie (Aşiretten Devlete) |özgünyıl=1854 |sayfalar=120,126,154,159, 160|soyadı1=Alphonse de Lamartine|yıl=Eylül 2005|yayıncı=Bilge Kültür Sanat. ''(Çeviren: Dr. Reşat Uzmen)''|isbn=975-6316-54-3}}</ref> 1392'de [[Candaroğulları]] topraklarını ele geçirdi.<ref>Yücel, Yaşar M. (1963) "Kastamonu'nun ilk fethine kadar Osmanlı-Candar muüasebetleri", ''Tarihi Araştırmalar Dergisi'' C.I say.133-144</ref> Saltanatı süresince dört kez [[Konstantinopolis kuşatmaları|İstanbul'u abluka altına aldı]]. Bunlardan üçüncüsünü 1396 yılında yaptı fakat Haçlı ordusunun [[Niğbolu]]{{'}}ya kadar gelmesi üzerine ablukayı kaldırdı.<ref>Charanis,P. (1942) "The strife among Palaeologi and the Ottoman Turks (Palaeiologlar ile Osmanlı Türkleri arasında çekişmeler)", ''Byzantion'' C.16 say.286-314 {{ing}}</ref> Eylül 1396'da yapılan [[Niğbolu Muharebesi (1396)|Niğbolu Savaşı]]'nı kazandı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tsk.tr/8_tarihten_kesitler/8_4_turk_tarihinde_onemli_gunler/nigbolu_zaferi/nigbolu_zaferi.htm | başlık = Niğbolu Zaferi (25 Eylül 1396) | yayımcı = tsk.tr | erişimtarihi = 18 Kasım 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304200405/http://www.tsk.tr/8_tarihten_kesitler/8_4_turk_tarihinde_onemli_gunler/nigbolu_zaferi/nigbolu_zaferi.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref> Savaşın ardından İstanbul'u dördüncü kez abluka altına aldı fakat bu albukayı da doğuda beliren [[Timur]] tehlikesi sebebiyle kaldırdı.<ref>Öztuna,T.Yılmaz (1946). ''Ankara Muharebesi'', İstanbul</ref> [[Çin]]'e sefer düzenlemek isteyen ve batısında güçlü bir devlet barındırmak istemeyen Timur, daha önceleri savaşarak yenilgiye uğrattığı [[Karakoyunlu]] ile [[Celayirîler|Celayirîli]] hükümdarlarının Osmanlı'ya sığınmasını ve istediği şartların kabul edilmemesini ileri sürerek Osmanlı'ya savaş açtı. İki ordu, [[Ankara]]'nın [[Çubuk Ovası]]'nda karşılaştı. 1402'de yapılan [[Ankara Savaşı]]'nda Yıldırım Bayezid, kendisine bağlı Türk beylerinin Timur'un tarafına geçmesininde etkisi ile de yenilgiye uğradı; oğullarından [[Mustafa Çelebi|Mustafa]] ve [[Musa Çelebi|Musa]] ile birlikte Timur'a esir düştü.<ref name=lamartine1/><ref name=mulk/> Yıldırım, 1403'te [[Akşehir]]{{'}}de vefat etti.<ref name=mulk>Sakaoğlu, Necdet (1999), ''Bu mülkün sultanları'', İstanbul: Oğlak yayınları ISBN 975-329-299-6, say.52, 62, 67</ref> Timur, Yıldırım'ın vefatı üzerine Musa'yı serbest bıraktı.<ref name=mulk/>
 
[[Dosya:Mehmed I miniature.jpg|thumb|sağ|145px|[[I. Mehmed]], Fetret Devri'ne son verdi]]
Yıldırım Bayezid'in esir düşmesi ve esaret hayatındaki ölümünden sonra, oğulları [[İsa Çelebi|İsa]], [[Mehmed Çelebi|Mehmed]], [[Musa Çelebi|Musa]] ve [[Süleyman Çelebi (Emir)|Süleyman]] arasında taht kavgaları başladı. [[Fetret Devri]] adıyla bilenen dönemin başında Timur, Yıldırım tarafından ele geçirilen Anadolu beylerine eski topraklarında yeniden bağımsız beylikler kurdurdu.<ref name=mulk/> Tahtın sahibi olmak için şehzadeler arasında yapılan mücadelelerde ilk olarak Musa, İsa tarafından mücadelenin dışına atıldı ve ilk olarak Germiyanoğulları'na, ardından [[Karamanoğulları Beyliği|Karamanoğulları]]{{'}}na sığındı.<ref name=mulk/> 1406 yılında İsa, Mehmed'in tarafını tutan askerler tarafından öldürüldü.<ref name=mulk/> Böylece mücadele Süleyman ve Mehmed arasında devam etmeye başladı; Süleyman, devletin Rumeli yakasının, Mehmed, Anadolu yakasının yöneticisi oldu.<ref name=mulk/> İki kardeş arasında süren çatışmalar sırasında Musa, yeniden harekete geçti ve 1411'de Süleyman Çelebi'nin bulunduğu Edirne'ye baskın yaptı.<ref name=mulk/> Aynı yıl Süleyman öldürüldü. 1411'den sonra çarpışmalar, Mehmed ve Musa arasında sürmeye başladı.<ref name=mulk/> İki kardeş arasındaki mücadele, 1413 yılında Mehmed'in Musa'yı öldürtmesi ile sonlandı ve Fetret Devri noktalanmış oldu. Aynı yıl Mehmed, [[I. Mehmed]] unvanı ile Osmanlı tahtına oturdu. Saltanatı sırasında Ankara Savaşı sonrası Anadolu'da yitirilen toprakların birçoğunu yeniden ele geçirdi.<ref name=mulk/> Döneminde [[Venedikliler]] ile yapılan ilk deniz savaşı, başarısızlıkla sonuçlandı.<ref>Norwich, John Julius (1982) ''A History of Venice'', Londra:Penguin ISBN 0-14-101383-4 {{ing}} say. 193-194</ref> [[Şeyh Bedreddin#Şeyh Bedreddin|Şeyh Bedrettin]], [[Börklüce Mustafa#İsyan|Börklüce Mustafa]] ve [[Torlak Kemal]] isyanlarını bastırdı. Saltanatın sonlarında, Timur tarafından esir edilen kardeşi [[Düzmece Mustafa|Mustafa]] olduğunu iddia eden bir kişinin kendisini Osmanlı padişahı ilan etmesi üzerine, bu sorun ile uğraştı ve Mustafa'nın üzerine yürüdü. Mustafa, yenilmesinin üzerine Bizans'a sığındı.<ref>Norwich, John Julius (1982), ''Byzantium: Decline and Fall'', Londra:Penguin ISBN 0-679-41650-1 {{ing}} say.378</ref> I. Mehmed, 1421 yılına gelindiğinde vefat etti.<ref name=mulk/>
 
I. Mehmed'in vefatı üzerine tahta [[II. Murad]] çıktı. I. Mehmed'in ölümü üzerine Bizans tarafından serbest bırakılan Mustafa, II. Murad'ın saltanatının başında [[Düzmece Mustafa İsyanı]] olarak bilinen isyanı çıkardı. Mustafa, 1422'de yakalandı ve idam edilerek isyan sonlandırıldı.<ref>{{Kitap kaynağı|son=Uzunçarşılı | ilk=İsmail Hakkı|yıl=1995|başlık=Büyük Osmanlı Tarihi|yayımcı=Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları}}</ref> Aynı yıl [[Konstantinopolis Kuşatması (1422)|İstanbul'u kuşattı]] fakat başarılı olamadı.<ref name="Constantinople">Stephen Turnbull, ''[http://www.ospreypublishing.com/title_detail.php/title=S759X~ser=FOR The Walls of Constantinople, AD 324-1453]'', Osprey Publishing, ISBN 1-84176-759-X.</ref> İki tarafda teknolojik bakımdan tamamen birbirine eşdi ve Türkler "bombardıman taşlarını almak için" barikat kurmak zorunda kalmışlardı.<ref name="Constantinople" /> Yine aynı yıl kendisinin kardeşi [[Küçük Mustafa]]{{'}}da tahta geçmek için isyan etti. İsyan, birkaç ay içinde bastırıldı.<ref>Joseph von Hammer: ''Osmanlı Tarihi'' Vol I (condensation: Abdülkadir Karahan), Milliyet yayınları, İstanbul. ss 79-80</ref> Döneminde, [[Aydınoğulları Beyliği|Aydınoğulları]], [[Germiyanoğulları Beyliği|Germiyanoğulları]], [[Menteşe Beyliği|Menteşeoğulları]] ve [[Tekeoğulları Beyliği|Tekeoğulları]] tamamen Osmanlı egemenliği altına girdi.<ref>[http://www2.let.uu.nl/Solis/anpt/ejos/pdf/VG01.pdf Ahdnameler ışığında Osmanlı-Venedik diplomatik ilişkileri - Ottoman-Venetian diplomatics, the Ahd-Names (İngilizce)], Dr. Hans Theunissen, [[Leiden Üniversitesi]], [[Hollanda]], [[1998]], içinde 5. bölüm [http://www2.let.uu.nl/Solis/anpt/ejos/pdf/VG07.pdf Venedik ile Türkmen Beylikleri Menteşe and Aydın - Venice and the Turcoman Begliks of Menteşe and Aydın]</ref> 1444'te Macarlar ile [[Edirne-Segedin Antlaşması]]{{'}}nı imzaladı. Antlaşmaya göre, tarafların on yıl boyunca savaşmamaları kararlaştırıldı.<ref name=sugar>{{Kitap kaynağı|son=Sugar|ilk=Peter|başlık=Southeastern Europe Under Ottoman Rule, 1354-1804 | year = 1977 | format = Reprint | publisher = [[University of Washington Press]] | chapter = Chapter 1: The Early History and the Establishment of the Ottomans in Europe | chapterurl = http://coursesa.matrix.msu.edu/~fisher/hst373/readings/sugar.html | accessdate = 2007-05-19 }}</ref> Barışın hemen ardından yerini kendi isteği ile on iki yaşındaki oğlu [[II. Mehmed]]{{'}}e bıraktı.<ref name="inalcık1s61">İnalcik, Halil (1995) ''a.g.e.'' s.61-67</ref> Osmanlı tahtının henüz on iki yaşındaki şehzadeye kalmasını fırsat olarak değerlendiren Haçlı birliği, Edirne-Segedin Antlaşması{{'}}nı yok sayarak Osmanlı{{'}}ya savaş açtı. Kasım 1444{{'}}te gerçekleştirilen [[Varna Muharebesi]] için II. Murad tekrar ordunun başına geçti ve bu muharebeyi kazandı.<ref name="inalcık1s61"/> Ancak, savaşın hemen ardından tekrar tahta geçmedi; ikinci kez tahta geçmesi 1446 yılında gerçekleşti. 1448'de Osmanlı'nın Balkan hakimiyetine son vermek amacıyla kendisine saldıran [[Eflak Prensliği|Eflak]] ve [[Macaristan Krallığı|Macaristan]] orduları ile [[II. Kosova Muharebesi]]{{'}}sini yaptı; muharebenin kazananı oldu.<ref>{{Kitap kaynağı|son=Larousse|yıl=1993|başlık=Théma Larousse Cilt-1 sf.141|yayımcı=[[Milliyet (gazete)|Milliyet]]|yer=İstanbul|dil=Türkçe}}</ref> 1451 yılına gelindiğinde vefat etti.<ref>{{Kitap kaynağı| yazar= Atilla Şahiner | başlık = "Osmanlı Tarihi" |yayımcı=Lacivert Yayınları|yıl=2008|sayfalar=80}}</ref> Vefatının üzerine tahta tekrar oğlu [[II. Mehmed]] geçti.
 
=== Yükselme (1453-1683) ===
{{ana madde|Osmanlı Devleti Yükselme Dönemi}}
==== Yayılma ve doruk noktası (1453-1566) ====
[[Dosya:Kusatma Zonaro.jpg|thumb|II. Mehmed, [[İstanbul'un Fethi]] sırasında gemileri karadan yürütürken|sol|upright=0.90]]
Babasının ölümü üzerine tahta çıkan [[II. Mehmed]], ilk iş olarak babasının Venedikliler, Cenevizler, Macarlar ve Sırplar ile yaptığı barış anlaşmalarını yeniledi.<ref name=kinross>Kinross, Lord a.g.e. s.95</ref> Ardından İstanbul'u kuşattı, 29 Mayıs 1453'te şehri fethetti ve ülkenin başkenti yaptı. Böylece [[Ortodoks Kilisesi]]'ni de himayesi altına aldı. Fetih, tarihçiler tarafından [[Orta Çağ]]'ın sonu ve [[Yeni Çağ]]'ın başlangıcı sayılan olaylardan biri olarak kabul eder. 1460'da [[Mora Despotluğu]]'na, 1461'de [[Trabzon İmparatorluğu|Trabzon Rum İmparatorluğu]]'na son verdi. [[Balkanlar]]'da Osmanlı topraklarını genişletmeye devam etti. 1468'de, [[Karamanoğulları Beyliği]]'ni ortadan kaldırdı. Karamanoğulları'nı koruyan ve Venedik'le işbirliği yapan [[Akkoyunlular|Akkoyunlu]] hükümdarı [[Uzun Hasan]]'ı [[Otlukbeli Savaşı]]'nda yendi. Böylece devletin sınırlarını [[Fırat]] Nehri'nin batısındaki Anadolu topraklarına kadar genişletmiş oldu. [[Girit]] hariç Ege Denizi'ndeki tüm adalardaki Venedik hakimiyetini sonlandırdı. Sadrazam [[Gedik Ahmed Paşa]]'nın Toroslar'ı ve Akdeniz kıyılarını ele geçirmesiyle [[Memlûk Sultanlığı|Memlûklar]] ile sınır komşusu oldu. Yine Gedik Ahmet Paşa'nın Kırım'a yaptığı seferler ile [[Kefe Eyaleti|Kefe]], [[Sudak, Kırım|Sudak]] ve [[Kırım Hanlığı]], Osmanlı himayesine girdi. Böylece Karadeniz'deki Ceneviz hakimiyeti sonlandırıldı ve deniz, bir Türk gölü haline geldi. II. Mehmed, döneminde çıkardığı kanunları ''[[Fatih Kanunnamesi]]'' adıyla kitaplaştırdı. 1480'de düzenlenen [[Otranto Seferi]] sonucunda [[Napoli Krallığı]]'nın elinde bulunan [[Otranto]], Osmanlı topraklarına katıldı. Fakat 1481'de II. Mehmed'in vefatı sonucunda sefer yarım kaldı. Osmanlı birliklerinin geri çekilmesi üzerine Otranto, Napoli Krallığı tarafından yeniden ele geçirildi.
 
II. Mehmed'in ölümü üzerine tahta, [[Yeniçeri]]lerin desteği alan [[II. Bayezid]] geçti. Fakat kardeşi [[Cem Sultan|Cem]], kendisinin padişahlığını tanımadı: Böylece iki kardeş arasında taht mücadelesi başladı.<ref name="yasamyapit">Kafadar, Cemal, "Cem Sultan", (1999) ''Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi'', İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 ISBN 975-08-0072-9</ref> Bayezid, Cem'i yenilgiye uğrattı. Bunun üzerine Cem, sırasıyla Memlûklar'a, [[Rodos Şövalyeleri]]'ne ve papaya sığındı.<ref name="yasamyapit"/> II. Bayezid, 1483'te [[Hersek]]'i, 1484'te [[Kili]] ve [[Akkerman]]'ı Osmanlı topraklarına kattı. Döneminde, [[Osmanlı-Memlük Savaşı|Memlûklar ile yapılan savaş]] sonuçsuz kaldı.<ref name="Brummet 52">Brummett (1994), s. 52''ff''</ref> Cem'in 1495'te ölümünden sonra Avrupa'da seferler yapmaya devam etti.<ref name="yasamyapit"/> Venedikliler ile 1499-1503 yılları arasında yaptığı savaşlar sonucunda devlete [[Modon]], [[Koron]], [[Navarin]] ve [[İnebahtı]] limanlarını kazandırdı; ülkeyi vergiye bağladı. 1500'lerin başında güçlenmeye başlayan [[Safevî Devleti|Safeviler]], Anadolu'da [[Şiilik|Şii]] mezhebini yaymak için çalışmaya başladı. Bu çalışmalar sonucunda 1511'de Osmanlı'ya karşı [[Şahkulu İsyanı]] çıktı.<ref>Nicolae Jorga:'' Geschiste des Osmanichen vol II'', (çev: Nilüfer Epçeli) Yeditepe Yayınları, 2009, ISBN 975-6480-19-X ,s.217</ref> İsyan, aynı yıl [[Şahkulu]]'nun yakalanıp öldürülmesi ile bastırıldı.<ref>Prof. Yaşar Yüce-Prof. Ali Sevim: ''Türkiye tarihi Cilt II'', AKDTYKTTK Yayınları, İstanbul, 1991 p 225-226</ref> Nisan 1512'de, baskılar sonucunda tahtı oğlu [[I. Selim|Selim]]'e bırakmak zorunda kaldı. Olaydan bir ay sonra ise vefat etti.
 
[[Dosya:1526 - Battle of Mohács.jpg|thumb|sağ|upright=0.75|[[Mohaç Muharebesi (1526)|Mohaç Muharebesi]]'ni anlatan bir çizim<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Lokman | url = http://warfare.atwebpages.com/Ottoman/1526-Suleiman_the_Magnificent_and_the_Battle_of_Mohacs-Hunername.htm | başlık = Battle of Mohács (1526) | tarih = 1588 | çalışma = Hünernâme | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131015084200/http://warfare.atwebpages.com/Ottoman/1526-Suleiman_the_Magnificent_and_the_Battle_of_Mohacs-Hunername.htm | arşivtarihi = 15 Ekim 2013}}</ref>]]
Daha sonradan Yavuz Sultan Selim adıyla da anılacak olan [[I. Selim]], babasının döneminde başlayan Şii tehdidine karşı mücadeleye girişti. Safeviler ile yaptığı [[Çaldıran Muharebesi]]'ni kazandı ve ülkenin başkenti [[Tebriz]]'e kadar ilerledi.<ref>{{Dergi kaynağı|son=Savory|ilk=R. M.|başlık=The Principal Offices of the Ṣafawid State during the Reign of Ismā'īl I (907-30/1501-24|dergi=Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London|volume=23|issue=1|pages=91-105|yıl=1960|doi=10.1017/S0041977X00149006|jstor=609888|ref=harv}}</ref> Bundan sonra, Memlûklar'a karşı harekete geçti. Yapılan [[Mercidabık Muharebesi|Mercidabık]] ve [[Ridaniye Muharebesi|Ridaniye Muharebeleri]] sonrasında [[Memlûk Sultanlığı|Memlüklüleri]] yıkarak [[Suriye]], [[Filistin]] ve [[Mısır]]'ı devletin topraklarına kattı.<ref name="muir">Muir, William (2007) ''The Mameluke or Slave Dynasty of Egypt, 1260-1517'' Piscataway, NJ: Gorgias Press. ISBN 978-1-59333-697-4. {{ing}}</ref><ref>''E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936'', Vol.9, Ed. Martijn Theodoor Houtsma, (BRILL, 1938), 432.</ref> [[Hicaz]]'ı, egemenlik altına altına aldı ve devleti [[Hint Okyanusu]]'na açılma olanağına kavuşturdu.<ref>{{Dergi kaynağı|son=Hess|ilk=Andrew C.|başlık= The Ottoman Conquest of Egypt (1517) and the Beginning of the Sixteenth-Century World War|dergi= International Journal of Middle East Studies|volume=4|issue=1|pages=55-76|month=Ocak |yıl=1973|jstor=162225|doi=10.1017/S0020743800027276|ref=harv}}</ref> [[Muhammed bin Abdullah|Peygamber Muhammed]]'in [[Kutsal Emanetler]] olarak kabul edilen eşyaları İstanbul'a getirtti ve [[hilafet]]in [[Osmanlı Hanedanı]]'na geçmesini sağladı. Böylece halife unvanını kullanan ilk Osmanlı padişahı olmuş oldu.<ref name="Pamir">Dr. Aybars Pamir. ''Osmanlı Egemenlik Anlayışında Senedi İttifak'ın Yeri''. Yıl 2004 C.53 Sa.2 s.66-67. [http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-2004-53-02/AUHF-2004-53-02-Pamir.pdf Tam metin]</ref> 1520'de, batıya sefer düzenlemek amacıyla yola çıktığı sırada Edirne'de vefat etti.
 
Babasının ölümü üzerine tahta çıkan [[I. Süleyman]], saltanatının ilk yıllarında [[Belgrad'ın fethi|Belgrad]]'ı ve [[Rodos'un Fethi|Rodos]]'u fethetti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:BdGWxe419j8J:dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1020/12367.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEEShJQNbFWk5R4k3TcEfDrm5ZkuaYXDZr6RHOWTR-vMySClwdJNFnVvqajaBTCIqWJbUen-TiP6KsXaRIQymDStI4iarrZcAD_5jrcfK9OOB3WP_mXfJrh73I7koMrIKnNMWv-J6m&sig=AHIEtbQFz0Y8fjCIUtoig04r1bcJjgi3tQ | başlık = Ferdî'nin Süleymannâme'sinin yeni bir nüshası | ilk = Hüseyin G. | son = Yurdaydın | sayfalar = 12 | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.sizinti.com.tr/konular/ayrinti/rodos-un-fethi-aralik-2010.html | başlık = Rodos’un Fethi | erişimtarihi = 2012-06-20 | son = Haleoğlu | ilk = Mehmet | tarih = Aralık 2010 | yayımcı = Sızıntı Dergisi | arşivengelli = evet}}</ref> [[Macaristan Krallığı|Macaristan]] ile yaptığı [[Mohaç Muharebesi (1526)|Mohaç Muhrebesi]] sonucunda krallığı kendisine bağlı bir hale getirdi. Ardından 1529'da [[Avusturya Arşidüklüğü|Avusturya]]'nın başkenti olan [[I. Viyana Kuşatması|Viyana'yı kuşattı]]; ancak başarısız oldu.<ref>{{Kitap kaynağı|son=Imber|ilk=Colin|başlık=The Ottoman Empire, 1300-1650: The Structure of Power|yıl=2002|yayımcı=Palgrave Macmillan|isbn=0-333-61386-4|sayfa=50}}</ref> 1533'te Cezayir hükümdarı [[Barbaros Hayreddin Paşa]], İstanbul'a geldi ve imparatorluğun hizmetine girdi.<ref name="TSK"/> Bir sonraki yıl ise [[Kaptan-ı derya]] olarak görevlendirildi.<ref name="TSK"/> Aynı yıl Süleyman, Bağdat ve Tebriz'i imparatorluğun topraklarına kattı.<ref name="Cambridge-330">{{Kitap kaynağı|başlık=The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Times to the First World War|yayımcı=[[Cambridge University Press]] |ilk=Peter M.|son=Malcolm|yazarlink=Peter M. Holt|yardımcıyazarlar=Lambton, Ann K. S.; Lewis, Bernard|sayfalar=330, 331|url=http://books.google.com/books?id=j15MBH-FIwkC&pg=PA330}}</ref> 1536'da, [[Fransa-Osmanlı ittifakı|Fransa ile ittifak]] kurdu;<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/books?id=w5iJ1tfLnnoC&pg=PA62|başlık=A History of the Habsburg Empire, 1526-1918|ilk=Robert A.|son=Kann|sayfa=62||isbn=0-520-04206-9|yer=Londra, İngiltere|yıl=1974|yayımcı=University of California Press, Ltd.|erişimtarihi=1 Şubat 2013}}</ref> bu ittifakın bir parçası olarak yapılan [[Nice Kuşatması|Nice]] ve [[Korsika'nın Fethi|Korsika]] kuşatmalarını yaptı ([[İtalya Savaşı (1551-1559)|İtalya Savaşı]]).<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Osmanlı Tarihi, II. cilt|yazarlink=İsmail Hakkı Uzunçarşılı|ilk=İsmail Hakkı|son=Uzunçarşılı|isbn=975-16-0012-X|yer=Ankara|yıl=1983|sayfa=382}}</ref><ref name="Braudel">{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/books?id=LPp63EKb9moC&pg=PA929|başlık=The Mediterranean and the Mediterranean world in the age of Philip II|yazar=Fernand Braudel|sayfalar=929 ''ff''}}</ref> I. Süleyman batıda Muhteşem Süleyman, doğuda Kanuni Sultan Süleyman olarak tanındı. 1565 yılında [[Malta Kuşatması|Malta'yı kuşatsa]] da, kuşatma başarısız oldu. Saltanatının son yıllarında, üç kıtaya yayılan imparatorluğunun topraklarında yaşayan insan sayısı 15 milyona ulaştı.<ref name="Tarihte Olağanüstü Kişiler">{{Kitap kaynağı|son=Tüzün|ilk=Güler|başlık=Tarihte Olağanüstü Kişiler|yıl=2004|yayımcı=Ana Yayıncılık|id=ISBN 975-7760-83-8|sayfa=19|bölüm= Muhteşem Süleyman}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|last=Kinross|first=Patrick Balfour|title=The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire|publisher=William Morrow|authorlink=Patrick Balfour, 3rd Baron Kinross|year=1979|ref=harv|sayfa=206}}</ref>
 
==== Krizler ve değişim (1566-1683) ====
Bu dönem, Osmanlıların büyük bir güç olmaya devam ettiği, lakin eski gücünde olmadığının sinyallerini vermeye başladığı dönemdir. Yavaş yavaş Avrupalılara karşı prestij kaybı yaşadı. 1606 yılında imzalanan [[Zitvatorok Antlaşması]], bunun bir göstergesidir. Değişen ticaret yolları ve gelişen Avrupa teknolojisi, Osmanlıların Avrupalılar karşısında güç kaybetmesine neden olmuştur.
 
Portekizlilerin Doğu Afrika ve Hindistan'da ticaret kolonileri kurmasından sonra, Osmanlılar bunun bitirilmesi gerektiğini düşündü. Doğu Afrika'ya yapılan seferlerdkei kısmî başarılara rağmen, Hindistan'a yapılan seferler başarılı olamadı.
 
Bu dönemde yapılan savaşlar, Avrupalılar'a Osmanlı'nın "yenilemez" olmadığını göstermiştir. Her ne kadar [[İnebahtı Deniz Muharebesi]]'nden sonra çabucak toparlanılmış olsa da, Avrupalılar Osmanlı'nın yenilebileceğini anlamıştır. [[Rusya Çarlığı|Ruslara]] yapılan seferler istenen etkiyi yapamadı. Hatta [[Molodi Savaşı]]'ndan sonra, Ruslar güçlenmelerini hızlandırarak sürdürmüşlerdir. Bu yüzden Duraklama Dönemi'nden itibaren Ruslar, Osmanlılar dağılana kadar, Osmanlıların en büyük düşmanı olacaktır. [[1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı|1593 yılındaki savaş]], Osmanlı'yı hem ekonomik hem de askerî açıdan zayıflattı. Asker eksikliği giderilse de, ekonomik zayıflık [[Celali İsyanları|Celali]] ve [[Yeniçeri]] İsyanları'na neden oldu. Nüfusun büyüklüğü, ekonomik sorunları daha da büyüttü. [[IV. Murad]] döneminde daha çok [[Safevi Devleti|Safevilerle]] uğraşıldı. [[Erivan]] ve [[Bağdat]] tekrar alındı ([[1623-1639 Osmanlı-Safevî Savaşı|Osmanlı-Safevi Savaşı]]). Bu savaş sonunda imzalanan [[Kasr-ı Şirin Antlaşması]] ile, Osmanlı'nın dağılıncaya kadarki doğu sınırını büyük ölçüde belirlendi.
 
Bu dönemde, Osmanlı tarihinde ilk defa yeniçerilerin kaldırılması gündeme geldi. Ancak bunu düşünen [[II. Osman|Genç Osman]], yeniçeriler tarafından öldürüldü. 1656 yılında [[Köprülü Mehmet Paşa]]’nın sadrazam olmasıyla, [[Kadınlar saltanatı]] sona erdi. Bu değişim, [[Köprülüler Devri]]'ni başlattı. Bu devirde, Osmanlı kaybettiği gücünü az da olsa geri kazanmıştır. 1683 yılındaki [[II. Viyana Kuşatması]]'yla beraber, [[Kutsal İttifak Savaşları]] başladı.
 
=== Ayanlar çağı: duraklama ve reform (1683-1827) ===
{{ana madde|Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi}}
Deneyimsiz kişilerin tahta geçmesi ile merkezi yönetimin bozulması sonucu, devlet yönetiminde otoritenin sarsılması, halkın devlete olan güveninin azalmasına ve iç isyanların çıkmasına neden olmuştur. Özellikle [[Yeniçeri]]ler artık padişaha karşı gelmekteydi. Yeniçerilerdeki ''Ocak, devlet içindir'' anlayışı ''Devlet, ocak içindir'' anlayışına dönüşmüştür.
 
[[Dosya:Vienna Battle 1683.jpg|sağ|thumb|upright=0.92|[[II. Viyana Kuşatması]]'nı (1683) anlatan bir çizim.]]
[[Avusturya Arşidüklüğü|Avusturya]] ve [[Safevî Devleti|İran]] seferleri sonucu oluşan ekonomik sıkıntılar, [[tımar|tımar sisteminin]] bozulması ve nüfus artışının yarattığı sosyal hayattaki sıkıntılar ve çağın gerisinde kalınması ile eğitim alanındaki bozulmalar sonucu devlet duraklama dönemine girmiştir. Coğrafi keşiflerle ticaret yollarının önem kaybetmesi, sık padişah değişmeleriyle çok verilen cülus bahşisi ve yeniçerilerin artmasıyla verilen ulufe miktarının da artması Osmanlı ekonomisini yıpratmıştır.
 
26 Ocak 1699 tarihinde [[Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]] ile imzalanan Karlofça Antlaşması, [[Osmanlı-Kutsal ittifak Savaşları]]'nı bitirdi. Karlofça Antlaşması, [[Osmanlı Devleti]]'nin toprak kaybettiği ilk antlaşmadır. Bu tarihten sonra Osmanlı Devleti'nin gerileme dönemi başlamıştır. [[Papa]] tarafından Osmanlı Devleti'ne karşı [[Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu]], [[Avusturya Arşidüklüğü|Avusturya]], [[Lehistan-Litvanya Birliği|Lehistan]], [[Rusya Çarlığı|Rusya]], [[Saint Jean Şövalyeleri|Maltalı Sen Jean Şövalyeleri]] ve [[Venedik Cumhuriyeti|Venediklilerden]] oluşan bir ittifak ile uzun süren savaşlar sonunda yorgun düşen Osmanlı Devleti, [[Banat]] ve [[Temeşvar]] hariç bütün [[Macaristan]]'ı ve [[Erdel Prensliği]]'ni Avusturya'ya, [[Ukrayna]]'nın kuzeyini ve [[Podolya]]'ı Lehistan'a, [[Mora Yarımadası|Mora]]'yı ve [[Dalmaçya]] kıyılarını Venediklilere bırakmıştır.
 
[[Celali ayaklanmaları]], [[Osmanlı Devleti|Osmanlı]] toprak düzenini büyük ölçüde değiştirmiş, ağır vergiler yüzünden ya da “Büyük Kaçgun” sırasında yerlerinden olan çiftçilerin toprakları mültezimlerin ya da yerel yöneticilerin eline geçmiştir. Vergiler yüzünden borca giren köylüler, işledikleri toprakları sonunda tefecilere kaptırdılar. [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] toprak düzeninin bel kemiği olan tımar sistemi bozuldu. Büyük nüfus hareketleri ortaya çıktı ve kentlere büyük göçler oldu. Tarımsal üretim geriledi ve kıtlık tarım ürünleri fiyatlarının yükselmesine yol açtı. On binlerce insan yaşamını yitirdi ve pek çok yerleşim yeri yıkıma uğradı. Osmanlı'da ilmiyenin bozulması da Osmanlı'yı geriletti. Avrupa'daki gelişmelerin (Reform, [[Rönesans]]) takip edilmemesi Osmanlı için bir dezavantaj olmuştur.
 
Osmanlı Devleti'nin eğitim sisteminin bozulmasının nedeni ''Beşik Ulemalığı'' denilen sistemin ortaya çıkmış olmasıdır.Bu sisteme göre müderrislerin yeni doğan çocukları doğduğu andan itibaren medrese öğretmeni sayılıyordu.
 
=== Gerileme ve modernleşme hareketleri (1828-1908) ===
[[Dosya:Konstantin Kapidagli 002.jpg|thumb|200px|Gazi Halife, Sultan III. Selim,''Selīm-i <u>s</u>āli<u>s</u> Han'', '''سليم ثالث''']]
{{ana madde|Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi}}
'''Osmanlı Devleti Gerileme Dönemi''', Osmanlı tarihinde [[Karlofça Antlaşması]]’ndan (1699) başlayarak, [[Yaş Antlaşması]]'na kadar (1792) geçen süreye denir. Bu dönemin sonlarına doğru, Osmanlı Devleti'ne Avrupalılar tarafından "Hasta Adam" denmeye başlanmıştır. Çünkü bu dönemde Osmanlı Devleti, büyük oranda toprak kayıpları yaşamıştır.
 
Bu dönemde [[Karlofça Antlaşması|Karlofça]] ve [[İstanbul Antlaşması (1700)|İstanbul Antlaşmaları]]’yla kaybedilen yerleri geri almak ve mevcut toprakları korumak amacıyla batıda [[Avusturya Arşidüklüğü|Avusturya]] ve [[Venedik Cumhuriyeti|Venedik]], kuzeyde [[Rusya Çarlığı|Rusya]] ve doğuda [[Safevî Devleti|İran]] ile savaşlar yapılmıştır.
 
Bu yüzyılda Avrupa’dan geri kalındığı [[Pasarofça Antlaşması]]’ndan itibaren kabul edilmiş ve yapılan ıslahatlarda Avrupa örnek alınmıştır.
 
Bu yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti, kaybettiği toprakları geri alarak Avrupa'da tutunmayı ve eski gücünü korumayı amaçlamıştır. Ancak bir süre sonra bu amacına ulaşamayacağını anlayınca elindeki toprakları koruma politikası izlemeye başlamıştır.
 
* [[Lale Devri]]
* [[1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı]]
* [[Küçük Kaynarca Antlaşması]]
* [[Nizam-ı Cedid]]
 
=== Dağılma (1908-1922)===
[[Dosya:Ottoman Empire 1914 h.PNG|thumb|I. Dünya savaşı öncesi Osmanlı Devleti ve sahip olduğu bölgeleri]]
{{ana madde|Osmanlı Devleti Dağılma Dönemi}}
[[Osmanlı Devleti]] Avrupalı devletlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmalarından yararlanıp denge politikası izleyerek varlığını uzun süre korumuştur. Dağılmayı önlemek için Osmanlı devlet yönetiminde ıslahata yönelik çalışmalar yapılmış ise de, Avrupa'da çıkan isyanlar ve uzun süren Rus savaşları ile iyice yıpranmıştı. [[I. Dünya Savaşı]] sonunda da dağılmaktan kurtulamamıştır.
 
* [[Sırp İsyanları]]
* [[1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı]] ve [[Bükreş Antlaşması]] (1812)
* [[Yunan Bağımsızlık Savaşı|Yunan İsyanı]]
* [[1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı]] ve [[Edirne Antlaşması (1829)|Edirne Antlaşması]] (1829)
* [[Kavalalı Mehmet Ali Paşa|Mehmet Ali Paşa İsyanı]]
* [[Tanzimat Fermanı]] (1839)
* [[Kırım Savaşı]] (1853-1856)
* [[93 Harbi]] (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı). [[Ayastefanos Antlaşması]] ve [[Berlin Antlaşması]] (1878)
* [[1897 Osmanlı-Yunan Savaşı|Dömeke Savaşı]] (1897 Osmanlı-Yunan Savaşı)
* [[Trablusgarp Savaşı]] (1911-1912)
* [[Balkan Savaşları]] (1912-1913)
* [[I. Dünya Savaşı]] (1914-1918)
* [[Çanakkale Savaşı]] (1915-1916)
* [[Saltanatın Kaldırılması]] (1922)
 
== Devlet yapısı ==
{{ana madde|Osmanlı devlet teşkilatı|Osmanlı padişahları listesi}}
[[Dosya:Sultans of the Ottoman Dynasty.jpg|thumb|sağ|upright=0.85|I. Osman'dan V. Mehmed'e Osmanlı İmparatorluğu padişahları montajı.]]
Osmanlı İmparatorluğu varolduğundan beri [[mutlak monarşi]] ile yönetilirdi. Sultan hiyerarşik Osmanlı sisteminde ve siyasi, askeri, hukuki, sosyal ve çeşitli başlıklarda en üstteydi. Teorik olarak sadece [[Allah]]'a ve yerine getirmesi gereken [[şeriat|Allah’ın yasaları]] (İslam’daki [[şeriat]])'na sorumluydu. Onun ilahi görevi İran-İslam başlıklarına yansıtılan "Allah’ın yeryüzündeki gölgesi" (zill Allah fi’l-âlem) ve "yeryüzünün halifesi" (halife-i ru-yi zemin) olmaktı.<ref name="Findley">[[#Fin05|Findley 2005]], s. 115</ref> Tüm devlet dairesi onun hükmündeydi ve verdiği her karar [[ferman]] adı verilen kararnamede yayımlanırdı. Başkomutandı ve tüm yurttaki resmi unvanıydı.<ref name="Osmanlimuesseseleri"/> 1453'te [[İstanbul'un Fethi]]’nden sonra kendilerini Roma İmparatorluğu'nun varisi olarak görürlerdi bu nedenle ara sıra [[Kayser]] ve [[İmparator]] unvanını kullanırlardı.<ref name="Findley"/><ref>[[#Toy74|Toynbee 1974]], s. 22-23</ref><ref>[[#Sta01|Stavrides 2001]], s. 20</ref> 1517’de [[I. Selim#Mısır Seferi|Mısır’ın Fethi]]'nden sonra I. Selim, [[halife]] unvanını da benimsedi. Böylece evrensel Müslüman hükümdarı olduğunu iddia etti. Yakın zamanlarda Osmanlı hükümdarları tahta çıkmada Avrupa hükümdarlarının taç giyme törenine eşdeğer olarak Osman’ın Kılıcı ile kuşatılırdı.<ref>[[#Qua05|Quataert 2005]], s. 93</ref> Kuşatılmayan sultanın çocukları verasete uygun değildi.<ref>[[#Osm01|d'Osman Han 2001]], "Osmanlı Padişah Veraseti"</ref>
 
Teoride ve ilkelerde teokratik ve salt olmasına rağmen, uygulamada padişah’ın yetkileri sınırlıydı. Siyasi kararlarda hanedanın önemli üyelerinin görüş ve tutumlarını dikkate alırdı, bürokratik ve askeri kuruluşlarda aynı zamanda dini liderlerdi.<ref name="Osmanlimuesseseleri">[[#Gla96|Glazer 1996]], "Osmanlı Müesseseleri"</ref> 17. yüzyıldan bu yana, imparatorluk uzun süren [[Osmanlı Devleti duraklama dönemi|durgunluk dönemine]] girdi, bu dönemde sultanlar çok güçsüzleştiler. Birçoğu güçlü [[Yeniçeri Ocağı]] tarafından tahttan indirildi. Tahta geçmesi yasaklı<ref>[[#Qua05|Quataert 2005]], s. 90</ref> olmasına rağmen [[Harem]]-özellikle hükümdarın annesi ([[Valide Sultan]] olarak da bilinir)- sahne arkası önemli politik rollerde [[kadınlar saltanatı]] dönemi boyunca etkili oldu.<ref>{{Web kaynağı| url = http://www.channel4.com/history/microsites/H/history/e-h/harem.html | başlık = The sultanate of women | erişimtarihi = 2009-04-18 | yayımcı = [[Channel 4]] | arşivurl = http://web.archive.org/web/20071203045546/http://www.channel4.com/history/microsites/H/history/e-h/harem.html | arşivtarihi = 2007-12-03 | yazarlink = Leslie P. Peirce | ilk = Leslie | son = Peirce }}</ref>
 
Sultanların azalan güçleri ilk sultanların ve sonrakilerin saltanat uzunluklarının farklılığından dolayı kanıtlandı. I. Süleyman, imparatorluğu 16. yüzyılda doruk noktasına çıkaran, 46 yıllık saltanatı olan, Osmanlı tarihinin en uzunuydu. V. Murat, 19. yüzyıl gerileme dönemine hükmeden, kayıtlardaki en kısa saltanattı: saltanatı sadece 93 gün sürdü. [[Parlamenter monarşi]], V. Murat'ın varisi II. Abdülhamit zamanında [[Birinci Meşrutiyet|resmileşti]].<ref>[[#Gla96|Glazer 1996]], "Dış Tehditler ve İç Dönüşümler"</ref> 2009'dan beri Osmanlı hanedanının başı ve Osmanlı tahtının sahibi [[Abdülmecit (halife)|Abdülmecit]]’in büyük torunu [[Osman Bayezid Osmanoğlu|Bayezid Osman]]’dır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.haberturk.com/yazarlar/221818-sehzadenin-ardindan-basin-oyle-hatalar-yapti-ki | başlık = Şehzadenin ardından basın öyle hatalar yaptı ki... | erişimtarihi = 2010-07-16 | yayımcı = Haberturk.com | tarih = 25 Eylül 2009 | dil = Türkçe | yazarlink = Murat Bardakçı | ilk = Murat | son = Bardakçı | arşivurl = http://web.archive.org/web/20170620031327/http://www.haberturk.com/yazarlar/221818-sehzadenin-ardindan-basin-oyle-hatalar-yapti-ki | arşivtarihi = 20 Haziran 2017}}</ref>
 
=== Divan-ı Humayun ===
Osmanlı Devleti kurulduğunda bir divan vardı ve belli başlı üyeleri bulunmaktaydı.
Bunlar: [[Padişah]], [[Sadrazam]], [[Vezir-i Azam]], [[Kazasker (idari görev)|Rumeli ve Anadolu Kazasker]]'leri, [[Defterdar]], [[Şeyhülislam]], [[Kaptan-ı Derya]] ve [[Nişancı]] idi.
 
Fatih Sultan Mehmet'ten sonra Vezir-i Azamların görüşlerini daha rahat söylemesi için padişahlar toplantıları arka tarafta bir bölümden izlemiş, divana Vezir-i Azam başkanlık yapmıştır. Bu meclis Osmanlı Devleti'nin yönetiminde Padişaha yardımcı olurdu.
 
'''[[Vezir-i Azam]]''' ('''[[Sadrazam]]'''): Padişahtan sonraki en yetkili devlet adamıdır. Padişahın mührünü taşırdı.<br />
'''[[Vezir]]''': Sadrazamdan sonraki en yetkili kişidir. Sadrazamın verdiği görevleri yapardı.<br />
'''[[Kazasker]]''': Anadolu ve Rumeli'de olmak üzere iki ayrı kazasker bulunurdu. Adalet işlerine bakardı. Ayrıca [[kadı]] ve [[müderris]]lerin atamasını ya da görevden alma işini yapardı. Bugünkü yargı görevini yaparlardı.<br />
'''[[Defterdar]]''': Anadolu ve Rumeli'de iki ayrı defterdar vardı. Rumeli'deki baş defterdardı. Maliye işlerini yapardı. Bugünkü Maliye bakanlığı görevini yürütürdü.<br />
'''[[Nişancı]]''': [[Tapu]], [[kadastro]], fethedilen yerleri gelirlerine göre deftere kaydetmek işlerini yürütürdü.<br />
'''[[Şeyhülislam]]''': Devlet'te iken verilen kararların [[İslam]]'a uygun olup olmadığına karar verir, bu karara [[fetva]] denirdi. Sadrazamla eşit rütbedeydi. Şeyhülislam, divan aslî üyesi değildi, gerekli görülen konularda çağrılır ve fikri alınırdı. <br />
'''[[Kaptan-ı Derya]]''': Donanma ve denizcilikle ilgili işlerden sorumludur. İstanbul'dayken Divan toplantılarına katılırdı. Kaptan-ı Derya da aslî üye değildi, gerekli görülen konularda çağrılır ve fikri sorulurdu.
 
[[Divan-ı Hümayun]] [[II. Mahmut|II .Mahmud]] dönemi'de kaldırılarak yerine nazırlıklar (bakanlıklar) kuruldu.
 
=== İdari bölümler ===
{{ana madde|Osmanlı İmparatorluğu'nun idari bölünüşü}}
Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk idarî birimler olarak [[Sancak (yönetim bölümü)|sancaklara]] bölünmüştü. Çoğu sancak, sancak beyi tarafından yönetilmekteydi. Bir kısmı ise [[şehzade]]ler, ve onların [[lala]]ları tarafından yönetilmekteydi. Sancaklar da kazalardan ve nahiyelerden oluşmaktaydı. Ülkenin genişlemesiyle, sancakların birleşimiyle oluşacak olan [[beylerbeyliği]] kuruldu. İlk kurulan beylerbeyliği, [[Rumeli Eyaleti|Rumeli Beylerbeyliği]]'dir. 16. yüzyıldan itibaren, beylerbeyliği kelimesi yerine ''[[eyalet]]'' kelimesi kullanılmaya başlandı. Eyaletler sâlyâneli (yıllıklı) ve sâlyânesiz (yıllıksız) olmak üzere ikiye ayrılmaktaydı. Sâlyânesiz eyaletler [[Has]], [[Zeamet]] ve [[Tımar]] olmak üzere üç dirlik arazisine bölünmüştü. Tımar dirliğinde, ordunun uzun süre ordusunun ana gücü olan [[Tımarlı Sipahiler]] yetiştirilmişti. Sâlyâneli eyaletler, genellikle devletin doğrudan kontrol edemediği, merkeze uzak eyaletlerdi. Bu eyaletler dirliğe ayrılmazdı; vergilerini doğrudan para olarak merkeze gönderirlerdi. Burada daimi [[Yeniçeri]] garnizonları olurdu.
 
19. yüzyılda eyalet yapısı değişmeye başladı. 1864 yılında eyalet sistemi tamamiyle yıkılarak, yerine vilayet sistemi getirildi. Bu sistem, cumhuriyet dönemindeki idarî bölünüşün temelini attı.
 
=== Hukuk ===
{{ana madde|Osmanlı hukuku}}
Devlet, varlığı süresince birçok [[hukuk]] düzenini sentezlemiş ve Osmanlı hukukunu oluşturmuştur. [[Kanun]], genellikle laik bir düzene sahiptir. Ancak [[Şer'i]], [[dini]] hukukla da uyumluydu.<ref>http://www.bbc.co.uk/religion/0/24365067</ref> Hukuk kuralları yerel özelliklere göre de esneklik gösteriyordu. Toprakların yönetimi ve sivil düzen konusunda yerel idareye haklar tanınıyordu. Böylelikle imparatorluk içindeki birçok unsurun adalet anlayışına cevap veriliyordu.<ref>http://books.google.com/books?id=rZtjR9JnwYwC&pg=109</ref> Beşeri ve Örfi hukuk olmak üzere iki tür hukuk vardır. Beşeri hukuk kanunlar çerçevesinde oluşan hukuk sistemidir. Örfi hukuk ise [[İslam]] dininin esasları üzerine kuruluydu.
 
=== Ordu ===
[[Dosya:Ottoman armour 1480-1500.jpg|thumb|Osmanlı zırhı (1480-1500).]]
{{ana madde|Osmanlı Askeri Teşkilatı}}
 
Osmanlı ordu teşkilatı [[Anadolu Selçukluları]], [[İlhanlılar]] ve [[Memluklular]] devletlerinin askeri teşkilat yapılarından belirli ölçülerde yararlanılarak kurulmuştur.
 
[[Osmanlı Devleti]] Ordusu'nun Başkomutanlık görevini [[Hakan]]lar yapmışlardır.
 
Yaya ve atlılardan oluşturulan ordunun atsız kısmı "yaya”, süvarileri ise "müsellem” şeklinde adlandırılmıştı. [[Kapıkulu Ocağı|Kapıkulu Ocakları]]'nın kuruluşuna kadar savaşlarda fiili olarak hizmet gördüler.
 
Osmanlı Devleti'nin temeli atılırken süvari olan beylik kuvvetlerinin yerine vezir '''Alâaddin Paşa''' ile '''Kadı Cendereli Kara Halil''''in tavsiyeleriyle Türk gençlerinden oluşan ayrı ayrı biner kişilik yaya ve müsellem isimleriyle muvazzaf ade ve süvari kuvveti kuruldu.
 
==== Kara kuvvetleri ====
{{ana madde|Osmanlı Ordusu}}
Yaya ve müsellemlerin temelini attığı ordu teşkilatı zamanla kuvvet ve sınıflara ayrılmıştır. Osmanlı ordusu başlıca 3 ana kuvvetten oluşmaktadır. Bunlar; [[Kapıkulu Ocağı]], [[Eyalet Askerleri]] ve [[Akıncılar]]dır.
 
[[Kapıkulu Ocağı]], [[Osmanlı Devleti]]'nin [[Osmanlı Ordusu|daimi ordusunu]] oluşturan ve doğrudan padişaha bağlı olan yaya, atlı ve teknik sınıftan asker ocaklarına verilen addır. Kapıkulu ocaklarının kurulmasından önceki dönemde Osmanlı Devleti'nin askeri gücünü [[yayalar]] ve [[müsellem]]ler oluşturuyordu.
 
[[Eyalet Askerleri]], devletin [[Tımar]]'a ayrılmış bölgelerinde yetişmiş askerlerdi. Kapıkulu Askerleri gibi barış zamanında da askerlik yapmazlardı. Sadece savaş sırasında askerlik yaparlardı.
 
==== Donanma ====
{{ana madde|Osmanlı Donanması}}
Osmanlı imparatorluğu'nun deniz kuvvetleri olan Donanma-yı Hümâyûn, XIV. yüzyılda kuruldu.<ref name="TSK" >[http://www.dzkk.tsk.tr/turkce/tarihimiras/geneltarihce.php TSK'nın resmi tarihçe sayfası]</ref><ref name= "Larousse17" >Büyük Larousse (1986), Milliyet Yayınları, Cilt 17, s. 8946 - 8947</ref> Osmanlı Devleti, 1323 yılında [[Karamürsel]]'i fethederek denize ulaştı, [[Karamürsel Alp|Karamürsel Bey]] komutasında ilk donanma oluşturuldu ve [[Kocaeli]]'nde yapılan savaşlarda denizden destek sağlandı.<ref>[http://www.karamursel.bel.tr/bpi.asp?caid=98&cid=570 Karamürsel İlçesi Resmi tarihçe sayfası]</ref><ref name="dzkk" >[http://www.dzkk.tsk.tr/turkce/tarihimiras/UnluDenizcilerimiz.php DZKK, Ünlü Türk Denizcileri]</ref> 1327 yılında Karamürsel'de ilk Osmanlı tersanesi kuruldu ve böylece deniz gücünün kurumsallaşma çalışmaları başladı.<ref name= "TSK" /> Osmanlı donanmasında hiyerarşik sisteme geçildi, ilk Derya Beyi (Donanma Komutanı), Karamürsel Bey oldu.<ref name="dzkk" /> 1337 yılında Kocaeli ele geçirildi; böylece 1353 yılında gerçekleşecek olan [[Orhan Gazi#Rumeli'ye geçiş|Rumeli'ye geçiş]]in önü açıldı.<ref name="TSK" /> Bundan sonra donanmanın merkezi sırasıyla İzmit, Gelibolu ve son olarak da İstanbul oldu.<ref name="TSK" /><ref name="Larousse6" >Büyük Larousse (1986), Milliyet Yayınları, Cilt VI, s. 3037 - 3041</ref>
 
[[Dosya:Battle of Lepanto 1571.jpg|thumb|sağ|235px|[[İnebahtı Deniz Savaşı]]'nı anlatan bir çizim.]]
İstanbul'un fethinde II. Mehmed, donanmadan yararlandı.<ref name="Larousse6" /> Karadeniz'de ve Akdeniz'de etkisi artan Osmanlı donanması, [[Ridaniye Muharebesi|Mısır seferinde]] Osmanlı kuvvetlerine lojistik destek sağladı.<ref name="TSK" /><ref name="Larousse6" /> 1538 yılında [[Preveze Deniz Muharebesi]] kazanıldı. Bundan sonra [[Cerbe Deniz Muharebesi]] de kazanıldı, [[Malta kuşatması|Malta kuşatıldı]] ancak bir şey elde edilemedi. Osmanlı donanmasını büyütmek için birçok tersane kuruldu, ihtiyaç duyulan malzemeler Kocaeli'den, Biga'dan, [[Samsun]]'dan, Kastamonu'dan ve Aydın'dan getiriliyordu.<ref name="Larousse17" /><ref>[http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/26/201.pdf Osmanlı Denizciliğinde Gemi Kazaları ve Dalışlar, Şenay Özdemir]</ref> Kaptan-ı Deryalara gelenek olarak Cezayir beylerbeyliği verilirdi.<ref name="Larousse17" /> Tersane-i Amire'nin bulunduğu [[Kasımpaşa, Beyoğlu|Kasımpaşa]]'nın inzibat sorumlusu donanma idi. Gelibolu, [[Akdeniz adaları listesi|Akdeniz adaları]] ve İzmir'in bazı yerleri Osmanlı kaptanlarına dirlik olarak verilirdi.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=HPWAeusIuiI ''İlber Ortaylı ile Osmanlı Donanması'', 03:00]</ref>
 
16. yüzyılda [[Hint Okyanusu]]'nda [[Portekiz Krallığı]]'na karşı [[Hadım Süleyman Paşa]] ve [[Piri Reis]] komutasında seferler düzenlendiyse de, Portekiz donanması üstün geldi ve Piri Reis idam edildi.<ref name="hurmuz" >[http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1574/17072.pdf Piri Reis'in Hürmüz Seferi ve İdamı, Ertuğrul Önalp]</ref> [[İnebahtı Savaşı]]'ndan sonra ağır kayıplar veren Osmanlı donanması, kayıplarını telafi etmeyi başardı.<ref name="lepanto" >[http://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi16/%C3%A7akiribrahimethem1225.pdf İnebahtı Savaşı ve Donanmanın Yeniden İnşası, İbrahim Etem Çakır]</ref> Osmanlı İmparatorluğu, duraklama döneminden itibaren deniz ticaretinde [[Avrupa]]lı devletlerden geri kaldı.<ref name="Larousse6" /> XVIII. Yüzyılda [[Mezomorto Hüseyin Paşa]]'nın girişimleri ile donanmada reform yapıldı.<ref name="TSK" /><ref name="Larousse17" /><ref group=dn>Mezomorto lakabı, Venedikliler tarafından verilmiş bir lakaptır ve ''yarı ölü'' anlamına gelmektedir. Bazı kaynaklarda mezomorta ve mezemorto olarak da geçmektedir.</ref> Fakat denizlerde ciddi bir üstünlük sağlanamadı. 1773 yılında [[Cezayirli Gazi Hasan Paşa]]'nın [[Kaptan-ı derya]] olmasıyla [[Bahriye Mektebi]] açıldı, burada modern eğitim verilmeye başlandı ve 1776 yılında [[Tersane-i Amire]]'nin yakınlarında ikinci Bahriye Mektebi olarak Hendesehane-i Bahri açıldı.<ref name="dho-tarihce" >[http://www.dho.edu.tr/ Deniz Harp Okulu, Tarihçe Sayfası]</ref> 19. Yüzyıl'da Osmanlı İmparatorluğu, [[Fransa'nın Mısır Seferi]]'nde İngiliz donanmasından [[Nil Muharebesi|yardım aldı]]. Bundan sonra [[III. Selim]]'in reformlarını devam ettiren II. Mahmut devrinde donanma, 1827 yılında [[Navarin Deniz Muharebesi|Navarin]]'de imha edildi.<ref name="Besirli" >[http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/taed/article/view/1503/1501 Sultan Abdülaziz'den I. Dünya Savaşı'na Osmanlı Donanması, Mehmet Beşirli]</ref> II. Mahmut döneminde [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'li mühendislerin yardımlarıyla reformlar devam etti, Osmanlı tersanelerine modern deniz sanayi girdi ve dönemin en büyük savaş gemisi unvanını elinde tutan [[Mahmudiye (kalyon)|''Mahmudiye'']] de o dönemde denize indirildi. II. Mahmut'un ölümünden sonra bu mühendisler İstanbul'u terk etmek zorunda bırakıldı<ref name="Besirli" />, tahta çıkan [[Abdülmecit]] döneminde, 1840 yılında Bahriye meclisi kuruldu ve modern donanma çalışmaları devam etti. İlk denizcilik şirketi [[Şirket-i Hayriye]] de bu dönemde kurulmuştu. [[Abdülaziz]] döneminde ise, 1867 yılında Bahriye Nazırlığı kuruldu. Abdülaziz döneminde devam eden reformlar ile yabancı ülkelerden çok sayıda modern savaş gemisi satın alındı. 1878'den itibaren [[II. Abdülhamit]]'in güvensizliği sonucu donanma, [[Haliç]]'te terkedildi ve denize açılmadı.<ref name="Larousse6" /><ref name="Besirli"/> [[1897 Osmanlı-Yunan Savaşı]]'nda Osmanlı donanması kendini gösteremedi, 1909 yılında [[Donanma Cemiyeti]]'nin çabaları ile modern donanma çalışmaları halkın bağışlarıyla devam etti.<ref name="TSK" /><ref name="Larousse6" /> Bu cemiyetin çabaları ile çok sayıda modern savaş gemisi satın alındı, Alman subaylardan oluşan bir heyet ile reform çalışmaları canlandı. [[Trablusgarp Savaşı]]'nda ve [[Balkan Savaşları]]'nda Osmanlı donanması etkinlik gösterdi, fakat [[I. Dünya Savaşı]]'nda [[Ege Denizi]]'nde sınırlı faaliyet göstermek zorunda kaldı, [[Çanakkale Deniz Savaşları]]'nda başarılı oldu.<ref name="TSK" /><ref>20. Yüzyıl Ansiklopedisi (1990), Tercüman Yayınları, s. 76 - 79</ref> Donanma, I. Dünya Savaşı'nın ardından, [[Marmara Denizi]]'nde [[İtilaf Devletleri|İtilaf kuvvetlerinin]] kontrolü altına girdi.<ref name="TSK" />
 
==== Hava kuvvetleri ====
{{ana madde|Osmanlı tayyare bölükleri}}
{{başlık genişlet}}
[[Dosya:Assembly of Ottoman airplane.jpg|thumb|right|[[I. Dünya Savaşı]]nda Osmanlı uçağı imalatı]]
Harbiye Nazırı [[Mahmut Şevket Paşa]] tarafından 1909'da ilk adım atılan Osmanlı askerî havacılığı, resmi olarak 1 Haziran 1911 tarihinde Fen Kıtaları Müstahkem Genel Müfettişliği 2. Şubesi bünyesinde ''Havacılık Komisyonu'' adıyla faaliyete geçirilmiştir. Havacılık Komisyonu'nun temellerini [[Fransa]]’dan satın alınan biri 25, biri de 50 beygirlik iki uçak oluşturmuştur.
 
== Toplum yapısı ==
{{ana madde|Osmanlı toplumu}}
Toplum asker ve reaya olmak üzere iki farklı tabakadan oluşmaktaydı. Asker dışındaki halk, "reaya", devlete vergi ödemekteydi.Osmanlı siyasal uygulamasında asker ve reaya kesin kurallarla ayrılmıştı.<ref name="Halil İnalcık">{{kitap kaynağı | başlık=Osmanlı İmparatorluğu - Toplum ve Ekonomi | yayıncı=Eren Yayıncılık | yazar=Halil İnalcık | yıl=1996 | sayfa=31-40 | isbn=9757622095}}</ref> Toplumsal köken, yetişme koşulları ve resmi görev bakımından askeri sınıf: kılıç ve kalem ehli olarak ikiye ayrılmaktaydı.<ref name="Türkiye Tarihi 2">{{kitap kaynağı | başlık=Türkiye Tarihi 2 Osmanlı Devleti 1300- 1600 | yayıncı=Cem Yayınevi | yazar=Kollektif | yazarbağı=Temkinli Yükseliş | sayfa=129 | isbn=9754065640}}</ref> Halk ise müslüman ve müslüman olmayan "[[millet]]"lerden oluşuyordu.<ref>http://sablon.sdu.edu.tr/fakulteler/iibf/dergi/files/2003-2-16.pdf</ref> Gayri müslimler ayrıca "[[cizye]]" vergisi ödemek dışında toplumdan bir ayrıma tabi değildi. Müslüman toplumun yaşantısı [[şeriat]] ile şekillenirken farklı milletlerin din ve örflerine göre mahalli yaşam tarzlarını koruma imkanı vardı.<ref>http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/1220/1813.pdf</ref>
 
== Ekonomi ==
{{ana madde|Osmanlı İktisâdi Yapısı}}
[[Dosya:OTTOMAN EMPIRE Banknotes, 20 Kurush ND(1852).jpg|thumb|180px|left|20 [[kuruş]] banknot (1852)]]
Son padişaha kadar bütün Osmanlı paralarının üzerinde Kostantiniye ibaresi kullanılmıştır. [[Kurtuluş Savaşı]]'nda [[Yunanlar]]ın bunu ilk [[Doğu Roma]] İmparatoru [[I. Konstantin]] yerine Yunan Kralı [[I. Konstantin (Yunanistan)|I. Konstantin]]'i kastederek kullanmaları üzerine kullanılmasından vazgeçilmiştir.
 
Osmanlıda merkezi otoritenin her yerde etkin olmasını sağlayan, devlet hazinesinden para harcanmadan asker yetiştirilen ve toprağın işlenmesini de sağlarken en uç beylere kadar güvenliği taşıyabilen bir sistem vardi. Buna Tımar sistemi deniyordu. Reayaya verilen toprakları 3 yıl bekletmeksizin işlemesi ve kazancından bir kısmıyla da tımarlı sipahileri yetiştirmesi gerekiyordu. Böylece devlet hazinesi de azalmıyor, üstüne üstlük her an savaşa hazır asker yetişmiş oluyordu.{{fact}}
 
Osmanlı'daki bir başka yapı da taşraydı. Başkent dışındaki her yer taşra olarak isimlendiriliyordu.{{fact}}
 
== Diplomasi ve Uluslararası İlişkiler ==
{{ana madde|Osmanlı İmparatorluğunda Diplomasi}}
{{başlık genişlet}}
 
== Demografi ==
{{ana madde|Osmanlı İmparatorluğu demografisi}}
[[Osmanlı Devleti]]'nin beş yüz yıllık varlığının çoğunda toplam vatandaş sayısı kesin verilere dayanmamıştır. 1881'deki sayıma kadar nüfus bilgileri [[vergi]] mükelleflerinin genel nüfusa oranlanmasıyla belirlenmekteydi. Vergiden hariç bir yöntem de [[hane]]lerin sayılması idi. Her evde 5 hane halkının bulunmasına dayalı bir varsayım yapılabilmekteydi. Varsayımlara dayalı nüfus tahminlerine göre: 1520'de Osmanlı İmparatorluğu'nda 11.692.480 kişi yaşamaktaydı. 1683'te 30.000.000, 1856'da 35.350.000 nüfus olduğu düşünülmektedir.<ref>Behar, Cem, ed. 1996. Osmanlı Đmparatorluğu'nun ve Türkiye'nin nüfusu, 1500-1927. %Ankara: T.C. Basbakanlık Devlet Đstatistik Enstitüsü = State Institute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.</ref> İlk resmi sayım 1881-1893 arasında 10 yıl süren bir çalışmayla yapılmıştır. İlk defa bu sayım: vergi, askerlik ya da herhangi bir amaçla değil; demografik bilgi elde etmek için yapılmıştır. Nüfus: [[Müslüman]], [[Yunanlar|Yunan]](Makedonlar, Anadolu Rumları, Pontus Rumları, Kafkas Rumları dahil), [[Ermeniler]], [[Bulgarlar]], [[Katolik]]ler, [[Yahudi]]ler, [[Protestan]]lar, [[Latinler]], [[Asur]]lular, [[Çingene]]ler gibi etnik, dini ve cinsel kategorilerde belirlenmiştir.Bu sayımda 17,388,604 olan nüfus, 1919 sayımında 14,629,000 kişi olarak belirlenmiştir.<ref name="Karpat 1978 pp.237-274">{{harv|Karpat|1978|pp.237-274}}</ref><ref>{{harv|Shaw|1978|p.323-338}}</ref>
 
=== Dil ===
Devletin resmi dili [[Türkçe]]'dir. Uluslarası yazışmalar [[Türkçe]]'dir. Yerel yönetimlerde ise [[Türkçe]] ve bölgenin yerel dili resmi işlerde yürürlükte olan dildir. Bu diller Arapça, Arnavutça, Berberice, Boşnakça, Bulgarca, Ermenice, Farsça, Hırvatça, Kürtçe, Macarca, Rumca/Yunanca, Rusça, Sırpça ve birçok yerel dildir. Merkezi ilgilendiren konularda [[Türkçe]], yereli ilgilendiren konularda yerel dil kullanılmştır.
 
Bilim dili olarak [[Türkçe]] ve [[Arapça]] kullanılmıştır.
 
Edebiyat dili olarak [[Türkçe]] ve [[Farsça]] kullanılmıştır.
 
=== Din ===
{{ana madde|Osmanlı İmparatorluğu'nda din}}
Osmanlı Devleti'nde [[İslam]]iyet baskın din olmakla birlikte, İslam inancında "[[semavi dinler]]" olarak kabul edilen [[Musevilik]] ve [[Hristiyanlık]] dinlerinin mensupları, ''[[millet (Osmanlı Devleti)|millet sistemi]]'' sayesinde o dönemde batı ülkelerinde azınlık dinlerine gösterilen hoşgörünün üzerinde bir rahatlık içinde yaşamayı sürdürdüler. Hristiyanlığın [[Ortodoks]] ve [[Gregoryen Kilisesi|Gregoryen]] kiliseleri millet sistemi içinde meşru bir şekilde örgütlenmiş durumdaydı. Bu inançlara mensup kişiler, kendi dini kurallarına göre yargılanırdı.
 
Buna karşılık millet sistemine dahil olmayan dinlerin, devlet içinde meşru bir varlığı bulunmuyordu.
 
==== İslam ====
{{ana madde|Hilafet}}
[[Hilafet]] veya Halifelik, İslami siyasi ve hukuki yönetim makamına ve yönetime verilen isimdir. Halife ise Hilafet makamındaki kişiye denir. İslamiyet [[Peygamber]]i [[Muhammed]]'in ölümünden sonra makam bir süre daha bir yönetim biçimi olarak varlığını sürdürmüş olsa da zamanla daha çok İslami bir toplumu veya İslam Devleti'ni vurgulamak için kullanılan bir terim olmuştur.
 
Halifelik daha çok müslümanların [[Sünnî]] kanadının temsilcisi olarak kabul görmüştür. [[Şiilik|Şiî]] kanadı büyük ölçüde Sünnî hilafet yönetimi altında yaşasa da Halife'yi kabul etmemişlerdir. Halifeliği Şiî'likteki ya da [[Alevilik]]'teki [[İmamet]]'ten farklı kabul etmek gerekir. İmamet teokratik bir özellik taşımasına rağmen, Halifelik teokratik bir özellik taşımamıştır. Halifeler yetkilerini saltanat dahi olsa [[Ümmet]]'in biat'ı ile devralmışlar, yönetim işlerini de büyük ölçüde danışmaya dayalı olarak yürütmüşlerdir. Bu anlamıyla teokratik olmaktan öte dünyevîdir.
 
Halife, ilk zamanlarda İslam toplumunda ilerigelenlerin seçimiyle başa geldiği halde, [[Emevi]] ailesine geçmesinin ardından saltanat şeklini almıştır. [[Abbasiler|Abbasi Hanedanı]]'ndan gelen halifelerin 10. yüzyılda zayıflamasına kadar devlet başkanı görevini yürüten halife, bu dönemde siyasi gücün yerel hükümdarların eline geçmesinin ardından sadece ruhani önder veya İslami toplulukların onursal lideri haline gelmiştir. Abbasiler döneminde [[Bağdat]]'ta yaşayan halife, [[Moğollar]]ın 1258 yılında Bağdat'ı yağmalamaları sonucunda [[Mısır]]'a [[Memluk]] himayesine kaçmış, 16. yüzyılın başında [[Yavuz Sultan Selim]]'in Memluklar'a son vermesiyle birlikte İstanbul'a taşınmıştır. Daha sonra Osmanlı Hanedanı'na geçen halifelik, 29 Ekim 1923'te [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]]'nin kurulmasıyla fiilen hilafetin olmamasına rağmen resmen halifeliğin varisi Türkiye olmuştur. 3 Mart 1924 tarihinde laiklik ilkesi gereğince halifelik [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] tarafından resmen kaldırılmıştır.
 
==== Musevilik ve Hristiyanlık ====
İslam inancında "[[semavi dinler]]" olarak kabul edilen [[Musevilik]] ve [[Hristiyanlık]] dinlerinin mensupları, ''[[millet (Osmanlı Devleti)|millet sistemi]]'' sayesinde o dönemde batı ülkelerinde azınlık dinlerine gösterilen hoşgörünün üzerinde bir rahatlık içinde yaşamayı sürdürdüler. Hristiyanlığın [[Ortodoks]] ve [[Gregoryen Kilisesi|Gregoryen]] kiliseleri millet sistemi içinde meşru bir şekilde örgütlenmiş durumdaydı. Bu inançlara mensup kişiler, kendi dini kurallarına göre yargılanırdı.
 
==== Misyonerlik faaliyetleri ====
{{ana madde|Osmanlı'da misyonerlik}}
1820 yılında başlayan ve [[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]]'na sonuna kadar süren zaman içerisinde Osmanlı Devleti'nde [[misyonerlik]] faaliyetleri çok hızlı bir şekilde gelişmiştir. Misyonerlik faaliyetlerini bu denli başarılı olmasında şüphesiz Osmanlı Devleti'nin [[Islahat Fermanı]] ile verdiği ayrıcalıklar, [[kapitülasyon]] anlaşmaları ile verilen ayrıcalıklar ve Osmanlı Devleti'nin bölgelerine ilgi göstermemesi etkili olmuştur. Başlangıçta kendilerine [[Anadolu]]'da hedef bulamayan misyonerler daha sonra [[Ermeniler]]e odaklanıp çalışmalarında başarılı olmuşlardır. Açtıkları okullardan mezun olanların başarılı olmaları bu okulların etkilerini artırmıştır. Hatta zamanla [[Türkiye Türkleri|Müslüman Türkler]] dahi çocuklarını bu okullara göndermişlerdir.
 
Misyonerlerin genel hedef kitleleri, İslamiyet'in yaygın olduğu bölgeler olmuştur. Bu çalışma Osmanlı Devleti ile sınırlı kalmayıp [[Afrika]] Kıtası, [[Arap Yarımadası]], [[İran]] ve [[Orta Asya]] halklarına yönelik bir çalışmadır.
 
== Ulaşım ve haberleşme ==
{{ana madde|Osmanlı İmparatorluğu'nda ulaşım ve haberleşme}}
=== Ulaşım ===
==== Şehirler arası yollar ve ulaşım ====
[[Dosya:Chevalier Auguste de Henikstein - Araba. Voiture de Constantinople.jpg|250px|küçükresim|sağ|1820'li yıllara ait bir çift öküzün çektiği bir ulaşım aracı.]]
Osmanlı İmparatorluğu, [[Asya]], [[Avrupa]] ve [[Afrika]] kıtalarında sahip olduğu topraklarla birlikte, 16. yüzyıl ortalarında muazzam bir büyüklüğe ulaştı. Ekonomik ve ticari faaliyetlerin yanı sıra, ulaşım, haberleşme ve nakliye gibi birçok hizmet ulaşım yoluyla yapılmaktaydı. Çok geniş topraklar üzerinde yer alan Osmanlı İmparatorluğu ise ihtiyacına göre Anadolu ve Rumeli'de çeşitli [[yol]] sistemleri yapıyordu. Daha önceden Bizans ve Selçuklulardan kalan eski yol güzergahlarını da kendi ihtiyaçlarına göre yeniden düzenleyip, bu yollara köprüler, kaldırımlar ekleyerek, sağladığı alt yapı birimleriyle daha kullanışlı hale getirdi. İhtiyaca bağlı olarak ana yollar ve bunlara bağlı tali yollar yaptı.<ref name="V.ENGİN">{{Harvnb|Engin|2012|s=14}}</ref>
 
1594-1595 tarihli menzil ve iskele defterinde, Osmanlı Devleti'nin karada ve denizde sahip olduğu yol sistemi anlatılmıştır.<ref name=JASSS>{{dergi kaynağı|ad1=Cemal|soyadı1=Çetin|başlık=Anadolu İskeleleri ve Kara Yolu Bağlantıları (XVI. yüzyıl sonları)|dergi=The Journal of Academic Social Science Studies}}</ref> Bu deftere göre Osmanlı Devleti'nin karada kullandığı altı adet ana yol güzergâhı mevcuttu. Bu yolların üç tanesi Anadolu topraklarında diğer üç tanesi de Rumeli topraklarındaydı. Kara yollarının isimleri, o yolun bulunduğu kıta ile birlikte İstanbul'a göre konumuna bağlı olarak verilirdi.<ref name=JASSS /> Aynı deftere göre İstanbul'dan başlatılan iki, Üsküdar'dan da iki olmak üzere toplam dört adet deniz rotası mevcuttu. Üsküdar'dan başlayan rotada yollar Anadolu sahillerini, İstanbul'dan başlayan rotada ise Rumeli sahillerini dolanmaktaydı.<ref name=JASSS /> Osmanlı İmparatorluğu'nda yollar sağ kol, orta kol ve sol kol olmak üzere üç ana koldan meydana gelmekteydi.<ref name="V.ENGİN" />
 
Osmanlı İmparatorluğu'nda kara ulaşım şebekesinin güvenliği de önemliydi. Bu sebeple birçok vakıf kuruluşu ve hizmet grupları mevcuttu. Bunlar, derbentçilik, köprücülük, gemicilik ve diğerlerinden nitelik bakımından farklı olan kaldırımcılıktır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Orhonlu|ad1=Cengiz|başlık=Osmanlı İmparatorluğu'nda Şehircilik ve Ulaşım|tarih=1984|yer=İzmir|sayfa=27}}</ref>
<ref name="V.ENGİN1">{{Harvnb|Engin|2012|s=15}}</ref> Osmanlılarda şehirler arası yol inşa ve bakım çalışmaları başlıca iki şekilde gerçekleşirdi. İlki barış zamanında bir diğeri ise seferberlik ve savaş zamanlarında ordu ve muhtelif ağırlıkların geçeceği yol güzergahlarında gerçekleşirdi. Yol yapım ve onarımı taş döşemenin yanı sıra, olası acil durumlarda toprak tesviyesi şeklinde de gerçekleşirdi.<ref>{{dergi kaynağı|ad1=İsmet|soyadı1=Miroğlu|başlık=Osmanlı yol sistemine dâir|dergi=İÜEF Tarih Enstitüsü Dergisi|sayı=15|sayfa=s. 47|yer=İstanbul}}</ref> İstanbul'dan [[Belgrad]]'a uzanan anayol ile, İstanbul'u [[Suriye]], [[Mısır]], [[Arabistan]] ve [[Irak]]'a ([[Bağdat]] ve [[Basra]]'ya) bağlayan anayollar, Osmanlı Devleti'nin doğu ve batı seferlerinin ana yol güzergahları olması nedeniyle diğer yollara göre daha bakımlı ve düzgündü. Ayrıca bu yolların hac ve ticaret yolu olarak kullanılması sebebiyle, hükümet tarafından yolun geçtiği eyalet ve sancak idarecilerine yolun bakımlı tutulması amacıyla emirler gönderilirdi.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Taeschner|ad1=Franz|başlık=Die Entwicklung des Wegenetzes des Verkehrs im Turkischen Anatolien (Anadolu Araştırmaları)|tarih=1959|yer=İstanbul|sayfa=177}}</ref>
 
Sefer sırasında ordunun her türlü ihtiyacı, daha önceden belirlenen yerlerden ve belli güzergahlar üzerinden ihtiyaç mevkilerine ulaştırılırdı. Bunun gibi zamanlarda memlekette büyük bir ekonomik hareketlilik ve yollar üzerinde de büyük bir etkinlik meydana gelirdi. Ordu, savaş için cepheye hareket etmeden çok önce, kullanılacak yolların, konaklanacak menzillerin durumu kontrol edilerek bu konuda ilgili kişilerden rapor alınırdı.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Orhonlu|ad1=Cengiz|başlık=Kaldırımcılık|sayfa=96}}</ref>
 
==== Şehir içi yollar ve ulaşım ====
19. yüzyıl öncesinde, günümüzdeki modern kara ulaşım araçlarının gelişinden önce, İstanbul'da şehir için kara ulaşımının bazı belirgin özellikleri vardı. Şehir içi yolların dar olmasından ötürü araba işlemesine elverişsizdi. Bunun sonucunda da kara ulaşımı deniz ulaşımına göre daha yavaştı.<ref name="V.ENGİN2">{{Harvnb|Engin|2012|s=87}}</ref> Şehirde Bizans devrinden kalma büyük meydanlar ve görece geniş yollar mevcuttu. Şehir yolları ortalama 6-7 metre genişliğe sahipti. O zamanki şartlara göre şehirdeki yolların genişliği, nüfusun yaşayış tarzına, ulaşım ve nakil araçlarının şekline göre yeterliydi.<ref name="V.ENGİN2" /> [[İstanbul Surları|Sahil surlarının]] içerisinde ve surlara yakın konumda bulunan birbirine yakın ana yollar vasıtasıyla, sahilden şehire ulaşım mümkündü. Bu güzergah üzerinden sahilden gelen mallar tek bir araç ile şehre ulaştırılabiliyordu. Bu yollar günümüzde de halen kullanılmaktadır.<ref name="V.ENGİN2" />
 
Ana yolların temel ulaşım yükünü çekmesinden dolayı, şehrin yan sokakları çok dar durumdaydı. Yük arabaları bu ana yolları kullandıkları için, geniş ara yollara ihtiyaç duyulmamaktaydı. Bunun yanında dik, kıvrımlı yerlerde, [[merdiven]]le tamamlanan dar sokakları sadece yayalar kullanmaktaydı. Bu tür sokaklarda yükler [[hamal]]lar ile taşınır, bunun yanında [[eşek]] ve [[katır]]lar da taşıma amaçlı kullanılırdı.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Kós|ad1=Károly|editör1-soyadı=Güngörmüş (çev.)|editör1-ad=Naciye|başlık=İstanbul Şehir Tarihi ve Mimarisi|tarih=1995|yer=Ankara|sayfa=66-68, 106-107}}</ref> Önceleri 6-7 metre genişliğindeki yollar, şehir nüfusunun zamanla artmasından sonra yer yer 2,5 metreye kadar düştü. Şehir yollarının darlığı sebebiyle araba kullanımı azdı. Şehirde ulaşım yaya olarak veya at ile yapılırdı.<ref name="V.ENGİN3">{{Harvnb|Engin|2012|s=88}}</ref> 18. yüzyılın ortalarına kadar şehirde arabaya binme hakkı devlet adamları içerisinde yalnızca [[sadrazam]] ve [[şeyhülislam]]a tanınmıştı. Sokakların araba kullanımı için müsait olmamasının yanında, Osmanlı'da ağırlıklı olarak saray mensupları ve askerî erkan araba kullanmayı hoş görmezler ve rahatlık unsuru sayarlardı. Bu sebeple araba daha çok kadınların ulaşım amacıyla kullandıkları bir vasıta olarak görülürdü. Halkın çoğunluğu yaya olarak ulaşımı tercih ederdi.<ref name="V.ENGİN3" />
 
19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren teknik bilgisi yüksek, çizim ve ölçüm yapabilen iyi eğitimli mühendisler yol yapımlarında vazifelendirilmeye başlanmıştır.<ref>{{Harvnb|Engin|2012|s=42}}</ref> Osmanlı İmparatorluğu'nda yapılan yolların bir kısmı yabancı özel şirketler tarafından yapılmıştır. Örneğin 1860 yılında [[Beyrut]]'tan [[Şam]]'a kadar olan karayolu bir Fransız şirket tarafından yapılmıştır.<ref>{{Harvnb|Engin|2012|s=43}}</ref> Bu tarihlerde yoğun olarak Karadeniz bölgesi ile Orta Anadolu'da kullanılan kağnı arabalarının karayollarına zarar verdiği gerekçesiyle kullanımı yasaklanmış ve yerine dört tekerlekli Rumeli arabalarının kullanılması önerilmiştir.<ref>{{Harvnb|Engin|2012|s=46}}</ref>
 
19. yüz yılın son çeyreğinde [[omnibüs]] adı verilen toplu ulaşım aracı Osmanlı İmparatorluğu'nda kullanılmaya başlanmıştır. İstanbul'da [[tramvay]]ların işletmesine yönelik olarak ''Dersaadet Tramvay Şirketi'' ile 30 Ağustos 1869 tarihinde anlaşma yapılmış ve omnibüs işletme izni bu şirkete verilmiştir.<ref>{{Harvnb|Engin|2012|s=67}}</ref> Belli bir güzergahta kurulan raylar üzerinde atlar tarafından çekilen ve birçok insan taşıma kapasitesine sahip büyük arabalar ilk olarak 1872 yılında göreve başlamıştır.<ref>{{Harvnb|Engin|2012|s=68}}</ref> İstanbul'da yaygınlaşan omnibüsler, imparatorluğun çeşitli yerlerinde de kendini göstermiş, önce [[Selanik]] daha sonra [[Şam]], [[Bağdat]], [[İzmir]] ve [[Konya]]'da hizmet vermeye başlamıştır.<ref name="İETT">{{web kaynağı|başlık=Nostaljik Tramvay Hakkında|url=http://www.iett.istanbul/tr/main/pages/nostaljik-tramvay-hakkinda/92|yayıncı=İETT.İstanbul|arşivURL=http://archive.is/8CKu1|arşivtarihi=14 Mart 2018}}</ref> 1912 yılında başlayan [[Balkan Harbi]] nedeniyle tramvay şirketine ait 430 adet at ordu için hükumet tarafından 30 bin liraya satın alınmış ve İstanbul'da bir yıl süreyle tramvay çalışmamıştır. İki yıl sonra ise [[I. Dünya Savaşı]]'nın başlaması nedeniyle sekiz ay süreyle tramvay çalışmamıştır.<ref name="İETT" /> Atlı tramvay işletmeciliği 1914 yılında tamamen son bulurken, 11 Şubat 1914 tarihinde tramvay şebekesine ilk cereyanın verilmesiyle elektrikli tramvay işletmeciliği başlamış oldu.<ref name="İETT" />
 
== Eğitim ==
{{ana madde|Osmanlı'da eğitim}}
{{başlık genişlet}}
 
== Kültür ==
[[Dosya:Flickr - …trialsanderrors - Yeni Cami and Eminönü bazaar, Constantinople, Turkey, ca. 1895.jpg|thumb|200px|[[Yeni Cami]] ve [[Eminönü, Fatih|Eminönü]] pazarı, İstanbul, 1895'ler.]]
{{ana madde|Osmanlı kültürü}}
Osmanlı Türkleri, kuruluş öncesi yüzyıllardan beri birlikte getirdikleri [[Araplar|Arap]] ve [[Persler|Pers]] [[İslam]] kültürlerinin geleneklerinden ve dillerinden büyük ölçüde etkilenmişlerdi. [[Anadolu]]'ya yerleştikten sonra başta Yunan, Ermeni ve Yahudi olmak üzere yerli halkların kültürleriyle bir ölçüde kaynaştılar. Böylece eklektik tarzda bir Osmanlı kültürü ortaya çıktı. Özellikle İmparatorluk haline geldikten sonra diğer kültürlerle değişim süreklilik kazandı.
 
[[Osmanlı Hanedanı]]nı yöneten erkekler, eşlerini çeşitli etnik gruplardan aldılar ve bu nedenle sultanlar karışık ırk ve kültürel mirasa sahip oldular.
 
=== Edebiyat ===
{{ana madde|Osmanlı edebiyatı}}
[[Selçuklu Devleti]]'nin son yıllarında, bu devletin yıkılmasından sonra ve [[Osmanlı Devleti]]'nin başlangıç döneminde Anadolu beyliklerinin merkezinde [[Arapça]] ve [[Farsça]]'dan geniş bir çeviri hareketi gerçekleşti. Bu merkezlerde ilk yapıtlarını veren yazarlardan daha sonra Osmanlı sarayınca korunan oldu.<ref name="hkemal">Hamit Kemal, ''Liseler İçin'' Türk Edebiyatı Tarihi, A Yayınları, Ankara 2007</ref> ''[[Garibnâme]]'' (1330) mesnevisinin sahibi olan ve [[Yunus Emre]] yolunda ilahileri bulunan [[Kırşehirli Aşık Paşa]], [[İlhanlılar]]'ın Anadolu valisi [[Timurtaş]]'ın vezirlerindendi. ''Süheyl-ü nevbahar'' (1350) mesnevisinin sahibi Hoca Mesut, [[Kelile ve Dimne]] çevirisini [[Aydınoğulları]] beyliğinde kaleme almıştı. ''[[Hüsrev ü Şirin]]'' (1367) mesnevisinin yazarı Fahri, Aydınoğulları beyliğinde yetişmişti. ''Hurşidname'' (1387) mesnevisinin sahibi Şeyhoğlu Mustafa, ''[[İskendername]]'' (1390), ''[[Cemşid ü Hurşid]]'' (1403) mesnevilerinin sahibi [[Ahmedi]], ''[[Divan]]'' 'ı ve ''[[Çengname]]'' (1402-1411) mesnevileriyle tanınan [[Ahmet Dai]], ''[[Hüsrev ü Şirin]]'' (1421-1429) mesnevisinin sahibi [[Şeyhi]], [[Germiyanoğulları]] beyliğinde yetişmişti. Bu dönemde özellikle [[İran Edebiyatı|İran]] şairlerinin [[kaside]] ve [[gazel]]lerinde işlenen içki, aşk, tasavvuf, eğlence konuları, onların kullandıkları imgeler, başvurdukları benzetmeler Türkçeye aktarıldı. Gene bu örneklere dayanan aşk, serüven, tasavvuf konularıyla ilgili mesneviler yazılıyordu. Ancak uzun ünlüsü olmayan Türkçenin [[Aruz ölçüsü|aruz veznine]] uydurulması güçlükler yaratıyordu. Böyle olduğu halde başlangıçta Türkçe sözcüklere, deyimlere hatta atasözlerine şiirde geniş yer veriliyordu. Halk diliyle kahramanlık işleyen yapıtlar, dinsel edebiyat ürünleri de vardı. [[Tokat]] kalesi dizdarı Arif Ali, [[I. Murat]] için ''[[Danişmentname]]'' 'yi (1311, gününüze ulaşan yazması 1577) kaleme almıştı. Aynı nitelikli dinsel-destansı yapıtlardan ''[[Battalname]]'' ve ''[[Saltukname]]'' metinleri sonraki yüzyılın ürünleri arasındadır.<ref name="jparla">{{Kitap kaynağı|son=Parla|ilk=Jale|yıl=2000|başlık=Don Kişot'tan Bugüne Roman|yayımcı=Pegasus Yayınları |yer=İstanbul|id=ISBN 978-975-470-796-0}}</ref> [[Ahmedi]]'nin kardeşi Hamzavi'nin gene aynı nitelikli ''Hamzaviname''<nowiki>'</nowiki>si din ve kahramanlık konularını birlikte işleyen, halk diliyle yazılmış yapıtlardandır. Sadrettin'in ''Destan-ı geyik, Destan-ı ejderha'' 'sı, Tursun Fakih'in ''Kıssa-i mukaffa, Gazavat-i emir ül-müminin Ali'' 'si, Beypazarlı Maazoğlu Hasan'ın ''Feth-i kale-i Selasil, Cenadil kalesi cengi'' gibi yapıtları halk kitapları arasındadır.
 
=== Mimari ===
{{Ana madde|Osmanlı mimarisi}}
Erken dönem mimarisinde, yapılar ağırlıklı olarak [[İznik]], [[Bursa]] ve [[Edirne]] şehirlerinde yer aldı. Yapılar daha çok [[Bizans mimarisi]] ve [[Selçuklu mimarisi]] etkilerini taşısa da, bu dönemde bir sonraki döneme dayanak oluşturacak fikirlerin ilk uygulamaları gerçekleşti. Bu uygulamalardan birisi, yapılarda kubbe kullanılması pratiğidir.
 
[[İstanbul'un Fethi]]'den itibaren, mimari eserler İstanbul'da yoğunlaşmaya başladı. Bu dönemde daha çok yüksek ve görkemli yapılar inşa edildi. Bu yapılar daha çok dinî yapılar ve kamu binalarıydı.
 
[[Lâle Devri]]'yle beraber, batılılaşmanın etkisiyle batılı tarzda binalar yapılmaya başlandı. Bu dönemde [[İstanbul Boğazı|Boğaz]] kıyısına köşk yapma modası ortaya çıktı.
 
=== Süs sanatları ===
{{Ana madde|Osmanlı minyatür sanatı|Osmanlı hat sanatı}}
{{başlık genişlet}}
 
=== Sahne sanatları ===
{{ana madde|Osmanlı'da sahne sanatları}}
{{başlık genişlet}}
 
=== Mutfak ===
{{ana madde|Osmanlı mutfağı}}
[[Dosya:François-Marie Rosset - Femmes Turcs turques de Serquin, leur manière de faire leur pain - Syrie - 1790.jpg|thumb|150px|Ekmek pişiren Türk kadını, 1790]]
İmparatorluğun yönetim merkezi olan saray, aynı zamanda padişahın ve hanedan üyelerinin ikametgâhıydı. Saray mutfağının birçok kişiye ve hanedan üyelerine hizmet vermesi sebebiyle kaliteye ve çeşitliliğe önem verilmekteydi. Günümüzde ayrıntılı bilgi edinilebilecek saray mutfağı, kaynak çeşitliliği sebebiyle [[II. Mehmed]] dönemi Topkapı Saray mutfağıdır.<ref>{{kitap kaynağı|başlık=Geleneksel Türk Mutfağı Bibliyoğrafyası Üzerine Bir Deneme|tarih=1990|yayıncı=Kültür Bakanlığı Biyografıler - Bibliyoğrafyalar Dizisi:|yer=Ankara|sayfa=22}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Sertoğlu|ad1=Mithat|başlık=Topkapı Sarayında Gündelik Hayat|yayıncı=Doğan Kardeş yay.|yer=İstanbul|sayfa=4}}</ref><ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Bobavius|ad1=Albertus|başlık=Topkapı Sarayında Yaşam|tarih=2002|yer=İstanbul|sayfa=90}}</ref>
 
Mutfak aşçıları [[Acemi Ocağı]]'ndan seçilir ve belirli aşamalardan geçerek aşçı olurlardı. Her mutfaktaki aşçı adayları; şakirtlik (çıraklık), halifelik (kalfalık) kademelerinde görev yaptıktan sonra ustalık (aşçılık) mertebesine yükselirlerdi. Daha sonra
Aşçıbaşı olurlar ve Başaşçıbaşı'na bağlı olarak görev yaparlardı.<ref name=YEMEK>{{kitap kaynağı|soyadı1=Bilgin|ad1=Arif|başlık=Bolulu Ahçıların Osmanlı Saray Mutfağına Girişleri|tarih=1998|yayıncı=Abant İzzet Baysal Üniv. Yayınları|yer=Bolu|sayfa=43}}</ref> Mutfaklarda çalışan görevlilerin sayısı saray nüfusuna bağlı olarak değişkenlik göstermiştir. [[II. Mehmed]] döneminde (1451-1481) 100 kişi olan personel sayısı, [[I. Süleyman]]'ın (1520-1566) saltanatının başlarında 250 iken sonlarında 500 olmuştur. 16.yüzyıl sonunda 1000 kişiye ulaşan personel sayısı, 17. yüzyıl ortalarında 1300 civarına çıkmış ve 17.yüzyılın sonlarında 1253 civarına inmiştir.<ref name="SARAYMUTFAKLARI">{{dergi kaynağı|başlık=Saray Mutfakları - Matbah-ı Âmire / Palace Kitchens - The Matbah-ı Âmire|sayfalar=4-42|yayıncı=T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü|yer=İstanbul|dil=Türkçe & İngilizce}}</ref> Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetim merkezi olan saray, [[İstanbul]]'ndan ayrı bir şehir olabilecek kadar büyük bir nüfusu içerisinde barındırıyordu. Sarayın nüfusu 16. yüzyılın ilk yıllarında 4-5 bin, 17. yüzyıl başlarında ise 10 bin civarındaydı. Tüm gıda alımlarında öncelikli olarak sarayın iaşesi düşünülmüş ve sarayın gıda ihtiyacı karşılanmadan hiç kimsenin gıda alımı yapmasına izin verilmemiştir. Böylelikle kaliteli malların saraya ayrılması sağlanmıştır. Saray mutfağına dayanıksız tüketim mallarının tamamı ile diğer besin maddelerinin bir kısmı İstanbul'dan, temel gıda maddelerinin büyük bir bölümü ise taşradan temin edilirdi.<ref name="SARAYMUTFAKLARI" />
 
[[İstanbul'un Fethi]] ile birlikte saraydaki Osmanlı yemeklerinde ciddi bir değişim görülmüştür. Bu dönemde deniz ürünlerinin tüketimi artarken, yemeklerde çeşitlilikten ziyade doyuruculuğa önem verilmiştir. [[Lahana çorbası]], [[baklava]], yoğurtlu ve ıspanaklı [[büryan]], pekmezli yoğurt tatlısı, yoğurtlu [[pazı]] ve [[ayran]], [[şerbet]] sarayda görevli personele verilen başlıca yemeklerdi.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Ünver|ad1=Süheyl|başlık=Fatih Devri Yemekleri|tarih=1952|yayıncı=İstanbul Üniversitesi Tıp Tarihi Enstitüsü|yer=İstanbul|sayfa=42}}</ref> [[Et]], [[süt]], yoğurt, [[peynir]], yağ hayvansal gıdalarda toplumun ana besin kaynaklarındandı.<ref name="MSS">{{kitap kaynağı|soyadı1=Sürücüoğlu|ad1=Metin Saip|başlık=Osmanlı İmparatorluğunda Mutfak Teşkilatı, Protokol, Tören ve Şenlik Yemekleri. Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar|tarih=1999|yayıncı=Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayın No:23|yer=Ankara|sayfa=49-81}}</ref> Yapılan et yemeklerinde mevsimine göre kuzu, bazı zamanlarda ise koyun eti dana etinin yerine kullanılmaktaydı. Saray mutfak ananesinde zengin sofralarda; [[tavuk]] ve piliç gibi kümes hayvanlarının yanında [[güvercin]], [[keklik]], [[kaz]], [[bıldırcın]], [[ördek]], 18. yüzyıldan başlayarak Amerikan kökenli [[hindi]] görülmektedir.<ref name="ÖZSA">{{web kaynağı|yazar1=Özge Samancı|başlık=Geçmişten Günümüze Türk Mutfağı|url=https://web.archive.org/web/20080104193821/http://www.gurmeguide.com/content.asp?ctID=102&RecID=186}}</ref> Deniz ürünlerinden birisi olan [[balık]], padişah ve yakın çevresinin sıklıkla tükettiği gıdalardan birisiydi. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren saray mutfağına giren [[domates]]in bu tarihten önce Osmanlı mutfağında kullanımına rastlanmaz. Günümüzde sıklıkla tüketilen sebzelerden [[fasulye]], [[patates]], bazı [[kabak]] çeşitlerinin yanı sıra [[kakao]], [[Mısır (bitki)|mısır]] ve hindi de [[Amerika]] kıtasının keşfinden sonra; 18 ve 19. yüzyıllarda Osmanlı mutfağına girmiştir.<ref name="ÖZSA" />
 
Vakıf [[imaret]]lerinde fakirler ve yolcular öncelikli olmak üzere isteyen herkese ücretsiz yemek verilmekteydi.<ref>{{dergi kaynağı|ad1=Sürücüoğlu|soyadı1=Metin Saip|başlık=Eski Türklerde Vakıf İmaretlerinde Toplu Beslenme|dergi=Beslenme ve Diyet Dergisi|tarih=1986|sayı=15|sayfa=113-122}}</ref>
İmparatorluk topraklarının genişlemesine paralel olarak mutfak kültürü de bu konuda gelişme göstermiştir. Sarayda önemli görevlerdeki kişilerin bir sofrada toplanıp yemek yemesi, devrin en büyük sosyal faaliyetlerinden birisi haline gelmiştir.<ref name="MSS" /><ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=N.Ciğerim|başlık=Batı ve Türk Mutfağı'nın Gelişimi, Etkileşimi ve Yiyecek-İçecek Hizmetlerinde Türk
Mutfağının Yerine Bir Bakış, Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar|tarih=2001|yayıncı=Türk Halk Kültürünü Araştırma ve
Tanıtma Vakfı Yayınları Yayın No:28|sayfa=49-61}}</ref>
 
{| class="wikitable" ; style="width:100%"
|+ II. Mehmed devrinde saray mutfağında kullanılan gıdalar
|-
! Yiyecek türü !! Yiyecek
|-
| [[Baklagiller]] ve [[Tahıl]]lar || [[Bulgur]], [[pirinç]], [[un]], [[mercimek]], [[buğday nişastası]], [[Nohut (tür)|nohut]]
|-
|[[Sebze]]ler || [[Pırasa]], [[lahana]], [[ıspanak]], [[pazı]], [[şalgam]], [[hıyar]], [[soğan]]
|-
| [[Yağ]]lar || [[Zeytinyağı]], kuyruk yağı, sade yağ
|-
| [[Otsu bitki|Otlar]] ve [[baharat]] || Misk, [[safran]], [[zeytin]], [[maydanoz]], [[hardal]], [[sarımsak]], [[kişniş]],
[[nane]], [[kimyon]], Eflak tuzu, [[sakız]], [[sirke]], fülfül ([[karabiber]]),
[[tarçın]], [[Karanfil (çiçek)|karanfil]], anber
|-
| Hayvansal gıdalar || [[Yumurta]], [[tavuk]], [[peynir]], [[süt]], [[yoğurt]], [[kaymak]], [[istiridye]],
[[karides]], paça, [[kaz]], sığır işkembesi, [[bal]], av kuşları, [[balık]]
|-
|colspan="2" style="text-align: center;"|Kaynak: <ref>{{kitap kaynağı|yazar1=Zeynep Yelçe (çev.)|editör1-soyadı=Neumann|editör1-ad=Christoph K.|editör2-soyadı=Faroqhi|editör2-ad=Suraiya|başlık=Soframız Nur Hanemiz Mamur|yayıncı= Kitap Yayınevi|yıl=2006|yer=İstanbul|sayfa=38}}</ref>
|}
[[Dosya:Turkey, Istanbul, Topkapi Palace (3944778057).jpg|küçükresim|sol|150px|[[Topkapı Sarayı]]'nın ikinci avlusunda yer alan mutfaklar ve bacaları.]]
 
Saray mutfağı II. Mehmed'in 15. yüzyılın ikinci yarısında [[Topkapı Sarayı]]'nın ikinci avlusuna yaptırdığı mutfaklarla gelişme göstermiştir.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=K. D. Mussmann & Can Pahalı|başlık=Mutfak Hizmetleri|tarih=1994|yayıncı=Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları Yayın No: 397|yer=Eskişehir}}</ref> Sarayda Matbah-ı Hümayun ve Matbah-ı Amire olmak üzere iki ana mutfak mevcuttu. Yalnızca padişahın yemeklerini hazırlamakla görevli mutfak Matbah-ı Hümayun'du. Saray mutfağı oldukça karmaşık ve geniş bir sisteme sahipti. Günlük yemekler ayrı ayrı bölümlerde hazırlanırdı. Kuşçubaşılar, padişah için hazırlanan yemeklerden sorumluyken, has mutfak aşçıları ise [[Valide sultan]], şehzadeler ve harem halkına yemek pişirmekle görevliydiler. Matbah- Amire olarak isimlendirilen birim ise [[Birûn]] ve [[Enderûn]] halkı ile herhangi bir neden ile sarayda yemek yemesi gereken kişilerin yemeklerini hazırlardı.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Gürsoy|ad1=Deniz|başlık=Yemek ve Yemekçiliğin Evrimi|tarih=1995|yayıncı=Kuruş Matbaacılık|yer=İstanbul}}</ref>
 
Saray mutfağına ikinci avlu revaklarından üç kapı ile girilmektedir. Bunlar Kiler-i Âmire (Aşağı Mutfak) kapısı, Has Mutfak kapısı, Helvahane kapısıdır. 16. yüzyılın sonu ile 17. yüzyılın ilk yarısında güney kısımdan başlayarak mutfaklar hizmet verdikleri birimlere göre isimlendirilmiştir. Has Mutfak, padişah ve ailesi ile Has Oda'ya hizmet vermekteydi. Saray mutfağından her gün sayısı 4-5 bin kişiyi bulan Birûn ve Enderûn halkının yemek ihtiyacı karşılanmaktaydı. [[Dîvân-ı Hümâyun]] üyelerine her üç ayda bir ulûfe dağıtılırken, sayısı on beş bine kadar çıkan [[yeniçeri]]lere, elçilere ve törene gelen görevlilere yemek hazırlanırdı. Her [[Ramazan]]'ın on beşinci günü yeniçerilere [[baklava]] yapılırdı.<ref name="SARAYMUTFAKLARI"/>
 
Osmanlı İmparatorluğu'nda sofranın da belli bir düzeni ve kuralları vardı. Genellikle sofrada temiz bir örtü yere serilirdi. Üzerine yerden çok yüksek olmayan bir sehpa ve bunun üzerine de kaşık, çatal ve diğer yemek gereçlerinin konduğu geniş ve yuvarlak ''[[sini]]'' olarak adlandırılan bir tepsi koyularak yemek yenirdi.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Ricault|editör1-soyadı=Uzmen|editör1-ad=Reşat|başlık=Türklerin Siyasi Düsturları|yayıncı=Tercüman 1001 Temel Eser No: 81|yer=İstanbul|sayfa=144}}</ref> Osmanlı İmparatorluğu'nda II. Mehmed'e kadar tüm padişahlar sofralarında başka insanlarla yemek yemişlerdir. II. Mehmed'den sonra gelen tüm padişahlar [[Abdülaziz]]'in saltanatına kadar yemeklerini tek başına yemişlerdir.<ref name="RVARDARLI">{{kitap kaynağı|soyadı1=R. Vardarlı|başlık=Osmanlı Padişahlarından Hangileri İçki İçerdii|tarih=1981|yayıncı=Tarih ve Edebiyat Mecmuası 17(4)|sayfa=63-66}}</ref> Padişahlardan artan yemekler has [[nedime]]lerine ve şehzadelere verilirdi. Örneğin; yirmiden fazla erkek çocuğu olan [[III. Murad]]'dan (1574-1595) kalan yemekler otuz büyük tepsiye konarak, [[Harem (Osmanlı İmparatorluğu)|hareme]] gönderilirdi. Her biri için ayrı sofralar hazırlanırdı.<ref name="RVARDARLI" />
 
Osmanlı'da mutfak kültürü, imparatorluğun son yıllarında farklı kültürlerin etkisi altında kalmıştır. [[Tanzimat Fermanı]]'nın ardından ülkede batılılaşma hareketi başlamıştır.<ref name="AÜ">{{dergi kaynağı|ad1=Ayfer|soyadı1=Ünsal|başlık=Sofra Adabı|dergi=Sanat Dünyamız|tarih=1996|sayı=21|sayfa=113-118}}</ref> Bunun sonucunda sofrada minder yerine sandalye, sini yerine masa, herkesin ortak olarak kullandığı tek bir yemek kabı yerine kişisel tabak, çatal, bıçak ve su takımları saray ve konaklarda kullanılmaya başlanmıştır.<ref name="ÖZSA" /> [[II. Abdülhamid]] zamanında Batılı ülkelerdeki gibi yemeklerin ayrı bir oda veya salonda yenmesi yaygınlaşmıştır.<ref name="AÜ" /> 19. yüzyıl sonuna ait mönülere göre; Fransız yemekleri Türk yemekleri ile bir arada sunulmaya başlanmıştır. Bu dönemdeki Osmanlı yemek kitaplarında Avrupa kökenli yemek tarifleri yayınlanmıştır.<ref name="ÖZSA" />
 
=== Bilim ve teknoloji ===
{{ana|Osmanlı İmparatorluğu'nda bilim ve teknoloji}}
[[Dosya:Istambul observatory in 1577.jpg|thumb|1577'de [[Takiyüddin'in Rasathanesi]]]]
Osmanlı tarihi boyunca, Osmanlılar diğer kültürlerden çevrilen elyazması kitaplar ile geniş bir kütüphane koleksiyonu oluşturmayı başardı.<ref name="Ágoston and Alan Masters583">{{Cite book | last=Ágoston and Alan Masters | first=Gábor and Bruce | title=Encyclopedia of the Ottoman Empire | publisher=Infobase Publishing | page=583 | location= | year=2009 | isbn=978-1-4381-1025-7}}</ref> Yerli ve yabancı el yazmaları arzusunun büyük bir kısmı 15. yüzyılda geldi. [[II. Mehmed]] [[Trabzon]]lu Yunan bilim adamı [[Georgios Amirutzes]]'e [[Batlamyus]]'un coğrafya kitabını tercüme ettirdi ve Osmanlı eğitim kurumları için kullanılabilir hale getirtti. Başka bir örnek ise aslen [[Semerkand]]lı [[gökbilimci]], [[matematikçi]] ve [[fizikçi]] olan [[Ali Kuşçu]]; iki medresede profesördü, ve İstanbul'da sadece ölümünden önceki 2 ya da 3 yılını yaşamasına rağmen yazıları ve öğrencilerinin faaliyetleri sonucu Osmanlı çevrelerini etkiledi.<ref>{{cite journal |last1=Ragep |first1=F. J. |year=2005 |title=Ali Qushji and Regiomontanus: eccentric transformations and Copernican Revolutions |journal=Journal for the History of Astronomy |volume=36 |issue=125 |pages=359-371 |publisher=Science History Publications Ltd. |doi= |url=http://articles.adsabs.harvard.edu//full/2005JHA....36..359R/0000360.000.html |accessdate=1 May 2013}}</ref>
 
1577'de [[Takiyüddin]] 1580'e kadar astronomik gözlem yapacağı [[Takiyüddin'in Rasathanesi]]ni kurdu. Güneş yörüngesinin [[Dışmerkezlik (astronomi)|dışmerkezliğini]] ve [[Apsis (astronomi)|apsis]]'in yıllık hareketini hesapladı.<ref name="Tekeli">{{Ansiklopedi kaynağı|author=Sevim Tekeli|title=Encyclopaedia of the history of science, technology and medicine in non-western cultures|entry=Taqi al-Din|year=1997|publisher=Kluwer|isbn=0792340663}}</ref> Rasathanesi 1580'de yıkıldı.<ref name="HotW">[[John Roberts (historian)|John Morris Roberts]], ''The History of the World'', pp. 264-74, [[Oxford University Press]], ISBN 978-0-19-521043-9</ref>
 
1660'da Osmanlı bilim adamı [[Tezkireci Köse İbrahim Efendi]] [[Noël Duret]]'in 1637'de yazdığı Fransızca astronomik çalışmasını Arapçaya çevirdi.<ref>{{Cite journal|last=Ben-Zaken|first=Avner|year=2004|title= [http://www.academia.edu/1607448/The_heavens_of_the_sky_and_the_heavens_of_the_heart_the_Ottoman_cultural_context_for_the_introduction_of_post-Copernican_astronomy_I_would_like_to_thank_Theodore_Porter_Hossein_Ziai_Carlo_Ginzburg_Robert_Westman_Mary_Terrall_Benjamin_Elman_Norton_Wise_Herbert_Davidson_and_Ahmad_Alwisha_for_the_notes_and_the_encouragement._Thanks_to_Howard_Goodman_for_the_notes_and_the_stylish_English._Special_thanks_to_the_anonymous_referees_for_the_illuminating_notes._The_paper_was_first_presented_at_the_History_of_Science_Colloquium_at_UCLA The Heavens of the Sky and the Heavens of the Heart: the Ottoman Cultural Context for the Introduction of Post-Copernican Astronomy]|journal=The British Journal for the History of Science|publisher=[[Cambridge University Press]]|volume=37|pages=1-28|doi=10.1017/S0007087403005302|ref=harv}}</ref>
 
[[Şerafeddin Sabuncuoğlu]] ilk cerrahi atlas yazarı ve [[İslam tıbbı]]nın son majörü. Çalışmaları büyük ölçüde [[Ebû'l-Kasım Zehrâvi]]'nin ''[[Al-Tasrif]]'''ine dayansa da Sabuncuoğlu kendine ait birçok yenilik getirdi. Kadın cerrahlar da ilk defa resimlendirilmiştir.<ref>{{cite journal|last=Bademci|first=G.|title=First illustrations of female Neurosurgeons in the fifteenth century by Serefeddin Sabuncuoglu|journal=Neurocirugía|year=2006|volume=17|pages=162-5}}</ref>
 
Dakika ölçen ilk saat örneği Osmanlı saatçisi [[Meshur Sheyh Dede]] tarafından 1702'de yapıldı.<ref>{{Cite journal|title=Topkapi's Turkish Timepieces|first=Paul|last=Horton|year=1977|journal=[[Saudi Aramco World]], July-August 1977|pages=10-13|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/197704/topkapi.s.turkish.timepieces.htm|accessdate=2008-07-12|ref=harv}}</ref>
 
=== Spor ===
{{ana|Osmanlı İmparatorluğu'nda spor}}
Osmanlı İmparatorluğu'nda spor büyük önem taşımaktaydı{{fact}} ve hâliyle spor yapan kişi büyük ilgi ve saygı görmekteydi. Osmanlı'nın uğraştığı başlıca sporlar arasında; [[Güreş]], [[Avcılık]], [[kemankeşlik]] (ok atıcılığı), [[binicilik]] (Cündicilik), [[Cirit oyunu|Cirit oyunları]] bulunmaktaydı.
 
== Ayrıca bakınız ==
{{Portal|Osmanlı İmparatorluğu}}
* [[Osmanlı Hanedanı]]
* [[Osmanlı padişahları listesi]]
* [[Eski Osmanlı topraklarında şu an bulunan devletler listesi]]
* [[I. Dünya Savaşı]]
 
== Notlar ==
{{Kaynakça|30em|group=dn}}
 
== Kaynakça ==
{{Kütüphane kaynakları bilgi kutusu|onlinebooks=yes}}
=== Genel ===
* {{kaynak|soyadı1=İnalcık|ad1=Halil|başlık=Halil İnalcık'ın Merceğinden Osmanlı|yayıncı=Profil Kitap|dil=Türkçe|ay=Haziran|yıl=2017a|isbn=978-9759-969-26-4|ref=harv}}
* {{kaynak|soyadı1=İnalcık|ad1=Halil|başlık=Halil İnalcık, Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim|yayıncı=Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları|yer=İstanbul|yıl=2009|isbn=978-9944-88-645-1|ref=harv}}
* {{kaynak|soyadı1=Akşin|ad1=Sina|başlık=Türkiye Tarihi 2 / Osmanlı Devleti 1300-1600|yayıncı=Cem Yayınevi|yer=İstanbul|yıl=1989|isbn=978-975-4065-64-0|ref=harv}}
* {{kaynak|soyadı1=İnalcık|ad1=Halil|diğerleri=Ruşen Sezer, çev.|başlık=Osmanlı İmparatorluǧu Klasik Çaǧ (1300-1600)|ay=Ekim |yıl=2017b|yer=İstanbul|yayıncı=[[Yapı Kredi Yayınları]] |isbn=978-9750-805-88-2|basım=24.baskı|ref =harv}}
* {{kaynak|soyadı1=Engin|ad1=Vahdettin|diğerleri=Ahmet Uçar, Osman Doğan|başlık=Osmanlı'da Ulaşım / Kara - Deniz - Demiryolu|tarih=2012|yer=İstanbul|yayıncı=Çamlıca Basım Yayın |isbn=978-6055-331-08-5}}
* {{kaynak|soyadı1=Halaçoğlu|ad1=Yusuf|başlık=Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller)|tarih=2014|yer=İstanbul|yayıncı=İlgi Yayınları |isbn=978-6054-977-02-4}}
* {{kaynak|soyadı1=Uzunçarşılı|ad1=İsmail Hakkı|başlık=Büyük Osmanlı Tarihi|cilt=1|basım=7|tarih=1998|yayıncı=Türk Tarih Kurumu |isbn=978-975-6945-11-7}}
* {{kaynak|soyadı1=Şimşirgil|ad1=Ahmet|başlık=Kayı -I Osmanlı Tarihi - Ertuğrul'un Ocağı|basım=20|tarih=2015|yer=İstanbul|yayıncı=Timaş|isbn=978-6050-812-96-1}}
* {{kaynak|soyadı1=Emecen|ad1=Feridun|başlık=İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası|basım=3|tarih=2016|yer=İstanbul|yayıncı=Timaş|isbn=978-605-08-0497-3}}
 
=== Özel ===
{{Kaynakça|30em}}
 
== Dış bağlantılar ==
{{Kardeş proje bağlantıları |wikt= Osmanlı İmparatorluğu |commons=Ottoman Empire |commonscat=evet|n=Osmanlı İmparatorluğu|b=Osmanlı İmparatorluğu|voy=Osmanlı İmparatorluğu|v=Osmanlı İmparatorluğu|s=Osmanlı İmparatorluğu|d=Osmanlı İmparatorluğu|d-search=Q12560}}
* [http://www.osmanliedebiyati.com Osmanli Edebiyati.com]
* [http://www.ottomanliterature.com Ottoman Literature.com]
* [http://www.theottomans.org/turkce/index.asp The Ottomans.org] (Türkçe)
* [http://www.osmanli.org.tr Osmanlı Araştırmaları Vakfı]
 
{{Osmanlı konuları}}
{{Osmanlı padişahları}}
{{I. Dünya Savaşı}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kullanıcı:SAİT71/Çalışma2" sayfasından alınmıştır