Tengri: Revizyonlar arasındaki fark

{{Tengricilik}}

 

 

== Gök-Kültürü ==

Geç devirlerde [[Türkler]] arasında yayılan şamanlık Türklerin Gök Tanrı inancına dokunamamıştır. Şamanizm hakkında araştırmaları bulunan M. [[Eliade]], Ulu Tanrı söz konusu olduğunda şamanlığın adeta sırıttığını söyler. [[Yakut Türkleri]]'nde Gök Tanrı kavramının karşılığı olan Tangara Kayra Han ile şaman pek meşgul olmaz. Zaten şamanlık, Eski Türklerin dini değildir. Türkoloji ile ilgili araştırmaların [[Altay Türkleri]] arasında başlamasından ve Altay Türklerinin de [[şaman]] olmasından dolayı şamanlık, Türklerin eski ve esas dini sayılmıştır ama Altay Türklerinin yoğun dış etkiler yaşadığı ve Eski Türklerde Şamanizmin bir din inancı olarak yer almadığı göz ardı edilmektedir. Gök Tanrı inancının esasları, eski [[Çin]] ve başka kayıtlardan, [[Orhun Yazıtları]] ile öteki Eski [[Türkçe]] belgelerden az çok belirlenebilmektedir. Büyük [[Hunlar|Hun]] İmparatorluğu Kağanı [[Oğuz Han]] (Mete), M.Ö. 176 yılında Çin imparatoruna göndermiş olduğu mektubunda kendisini tahta Gök Tanrı'nın çıkardığını, zaferlerini Gök Tanrı'nın yardımıyla kazandığını belirtmektedir. Yine Büyük [[Hunlar|Hun]] İmparatorluğu kağanlarından olan [[Künçin]] (M.Ö. 160-126), M.Ö. 133'te Çin imparatorunun Ma-i'de kendisine hazırladığı tuzaktan kurtulunca ''Tanrı takdir buyurduğu için kendini koruyabildiğini'' söylemiş, bir başka başarısının ardından da ''Başarısının Tanrı'nın işi'' olduğunu belirtmiştir. 328 yılında başka bir Türk hükümdarı kazandığı zafer üzerine kollarını göğe kaldırarak '' ''Ey Gök Tanrı, Sana şükürler olsun'' '' diyerek Tanrı'ya şükretmiştir. Batı [[Avar]] Kağanı da, [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] ile yaptığı bir antlaşmada Gök Tanrı adına and içmiştir. [[Göktürkler]]in savaştan önce zafer için Tanrı'ya dua ettiklerini belirten Çin kaynaklarına göre, [[Tardu Kağan]] 590 yılında bir savaştan önce atından inerek Tanrı'ya yakarmıştır.

 

 

Türklerde Gök Tanrı'nın çok eski çağlardan beri tek bir ulu varlığı temsil ettiğine dair birçok kanıt vardır. Tanrı, Eski Türklerde manevi tek büyük kudret idi. Bizanslı tarihçi Simokattes, Göktürklerin yir-sub'lara (yer-su'lar; ırmak, dağ, orman vb doğa varlıkları) saygı gösterdiklerini ama yalnızca yerin göğün yaratıcısı bildikleri tek bir Tanrı'ya taptıklarını bildirmektedir. 790 yıllarında Tiflis'li St. Abo, Hazar Türklerinin tek bir yaratıcı Tanrı tanıdıklarını söylemiştir. Yine [[Hazar İmparatorluğu]]'nun kağanı, Hristiyanların [[teslis]]'e (Tanrı'yı üçleme) inanmalarına karşın kendilerinin tek bir Tanrı'ya inandıklarını kaydetmiştir.