Kıbrıs Harekâtı: Revizyonlar arasındaki fark

Aralık 1963'te, [[Kıbrıs Cumhuriyeti cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı]] Makarios, hükûmetin Kıbrıslı Türk yasa koyucular tarafından engellenmesinden sonra on üç anayasa değişikliği önerdi. Bu açmazlarından bıkan ve anayasanın enosisi engellediğine inanan<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Reynolds|ad1=Douglas|başlık=Turkey, Greece, and the Borders of Europe. Images of Nations in the West German Press 1950–1975|tarih=2012|yayıncı=Frank & Timme GmbH|isbn=9783865964410|sayfalar=91|url=http://books.google.com/books?id=iD0bb6OtHZIC&printsec=frontcover&dq=isbn:9783865964410&hl=&cd=1&source=gbs_api|dil=İngilizce}}</ref> Kıbrıslı Rumlar, 1960 Anayasası altında Kıbrıslı Türklere verilen hakların çok geniş olduğuna inanıyordu ve [[Akritas Planı|Akritas planını]] tasarlamıştı. Plan, anayasada Kıbrıslı Rumlar lehine reform yapmaya, uluslararası toplumu değişikliklerin doğruluğu konusunda ikna etmeye ve planı kabul etmemeleri durumunda birkaç gün içinde Kıbrıslı Türkleri şiddetle bastırmaya yönelikti.<ref name="country12">[http://countrystudies.us/cyprus/12.htm Eric Solsten, ed. ''Cyprus: A Country Study''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111012050603/http://countrystudies.us/cyprus/12.htm |tarih=12 Ekim 2011 }}, Library of Congress, Washington, DC, 1991.</ref> Anayasa değişiklikleri ile Türk toplumu, hükûmetteki etnik kotaları ayarlamak ve cumhurbaşkanı ile cumhurbaşkanı yardımcısının veto yetkisini iptal etmek de dahil olmak üzere azınlık olarak konumlarından vazgeçmiş olacaktı.<ref name="autogenerated2000">Borowiec, Andrew. Cyprus: A Troubled Island. Westport: Praeger. 2000. 47</ref> Bu değişiklikler Türk tarafınca reddedildi ve Türk temsilcisi hükûmeti terk etti; ancak bu terk edişin protesto mu, yoksa ulusal muhafızların zoruyla mı olduğu konusunda anlaşmazlık bulunmaktadır. 1960 yılında anayasa dağıldı ve 21 Aralık 1963'te Kıbrıs Rum polisinin de rol oynadığı ve iki Kıbrıslı Türkün öldürüldüğü [[Kanlı Noel]] gibi toplumsal şiddet olayları gerçekleşti.<ref name="country12" /> Türkiye, İngiltere ve Yunanistan, Kıbrıs'ın bağımsızlığına yol açan [[Zürih ve Londra Antlaşmaları|Zürih ve Londra Anlaşmalarının]] garantörleri, General Peter Young komutasındaki adaya bir NATO gücü göndermek istedi.

 

 

Lefkoşa'nın kuzey banliyölerinde kadın ve çocuklar da dahil olmak üzere 700 Türk rehine alındı. Şiddet olayları 364 Türk ve 174 Kıbrıslı Rumun ölmesine,<ref name="oberling120">Oberling, Pierre. ''The road to Bellapais'' (1982), Social Science Monographs, [https://books.google.com/books?ei=EMbjTcnNDs_z-gbg-NXSBg&ct=result&id=XIK6AAAAIAAJ&dq=pierre+oberling+364&q=According+to+official+records%2C+364+Turkish+Cypriots+and+174+Greek+Cypriots+were+killed+during+the+1963-1964+crisis.#search_anchor p.120] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20191222064856/https://books.google.com/books?ei=EMbjTcnNDs_z-gbg-NXSBg&ct=result&id=XIK6AAAAIAAJ&dq=pierre+oberling+364&q=According+to+official+records%2C+364+Turkish+Cypriots+and+174+Greek+Cypriots+were+killed+during+the+1963-1964+crisis.#search_anchor |tarih=22 Aralık 2019 }}: "According to official records, 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963–1964 crisis."</ref> 109 Kıbrıslı Türk veya karma köyün yıkılmasına ve 25.000-30.000 Kıbrıslı Türkün yerinden olmasına neden oldu.<ref name=hoff>{{Kitap kaynağı |yazar= Hoffmeister, Frank |başlık= Legal aspects of the Cyprus problem: Annan Plan and EU accession |yayıncı= EMartinus Nijhoff Publishers|yıl= 2006 |url= https://books.google.com/?id=LZXbg3ZwvGoC&dq= | sayfalar =17-20|isbn= 978-90-04-15223-6|dil=İngilizce}}</ref> İngiliz ''[[The Daily Telegraph|Daily Telegraph]]'' daha sonra "anti-Türk pogrom" olarak nitelendirdi.<ref name=TELTd>{{Haber kaynağı|başlık=Turkish distractions|url=https://www.telegraph.co.uk/comment/telegraph-view/3639566/Turkish-distractions.html|erişimtarihi=8 Şubat 2011|gazete=The Daily Telegraph|tarih=30 Nisan 2007|yazar=Telegraph View (represents the editorial opinion of The Daily Telegraph and The Sunday Telegraph)|alıntı=we called for intervention in Cyprus when the anti-Turkish pogroms began in the 1960s|arşivurl=https://web.archive.org/web/20101007192506/http://www.telegraph.co.uk/comment/telegraph-view/3639566/Turkish-distractions.html|arşivtarihi=7 Ekim 2010|ölüurl=hayır}}</ref>

Türk heyetinin olumlu bir sonuç elde edemeden Londra'dan dönüşünden sonra Genelkurmay'da yapılan toplantıda hazırlıklar gözden geçirildi. Ordu, daha önce de kararlaştırıldığı gibi 20 Temmuz 1974 Cumartesi sabahı harekete hazırdı.<ref name=gurhan/> Türk çıkartma filosu 19 Temmuz sabahı saat 11.30'da Mersin'den Girne'nin batısına doğru hareket etti.<ref name=serkan/> 6 tane boş Türk ticaret gemisinden oluşan sahte çıkarma filosu ise Mağusa'ya doğru yol aldı.<ref name=serkan/>

 

!--->

 

[[Dosya:PentemiliNightAttack21July1974.JPG|küçükresim|250px|sağ|Pentemillî köprübaşı civarındaki durumlar (21 Temmuz 1974).]]

{{ana|Türkiye'nin Kıbrıs çıkarması}}

 

Saat 11:15'te 3. Paraşüt Taburu Pınarbaşı'ya, 4. Paraşüt Taburu Gönyeli'ye indi. 3. ve 4. taburlar, yoğun topçu ve havan ateşine tutuldular. Bu nedenle dağınık olarak inebilen taburlar bir hayli zor şartlarda toparlanabildiler.<ref name=serkan/>

 

 

Tank ve zırhlı araçlarla takviyeli Yunan Alayı hava kararmak üzereyken Kıbrıs Türk Alayı'na karşı taarruza başladı Taarruz, Kıbrıs Türk Alayı tarafından geriye püskürtüldü. Diğer taraftan Rum Milli Muhafız kuvvetleri Girne Boğazı'na hakim oldu ancak 1. Komando Taburu Doğruyol Tepesini ele geçirerek Girne Boğazı'nı kontrol altına aldı.<ref name=serkan/>

 

 

Dış baskıların artması neticesinde, Türk hükûmeti, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 353 sayılı kararını kabul ederek harekâtın üçüncü günü olan 22 Temmuz 1974 saat 17:00'den itibaren ateş kesmeye karar verdi ve bu karar Başbakan Bülent Ecevit tarafından saat 10:00'da düzenlenen basın toplantısında açıklandı.<ref name=yildirim/> Karar açıklandığı sırada henüz Kıbrıs'ta havadan inen birlikler ile denizden çıkan birlikler birleşmiş bir durumda değildi; akşam 17:00'ye kadar bunun gerçekleşmesi beklenmekteydi. 10:30'da Pladini Plajı'na varan Bora Özel Kuvveti, 3. Komando Taburu ile birlikte saat 17:00'de Girne'ye girdi. Çatışmalar üç-dört saat daha devam etti. Küçük Kaymaklı köyü Lefkoşa Sancağı Mücahitleri tarafından 18:30'da ele geçirildi. 22 Temmuz'dan 30 Temmuz'a kadar geçen süre içinde yaşanan ateşkes ihlalleri sonucunda, Türk birlikleri, Yukarı ve Aşağı Dikmen (Dikomo), Kaynakköy (Sihari), Taşkent (Vuno), Akçiçek (Siskilip) bölgelerini ele geçirdiler ve ayrıca Lefkoşa Havaalanı çevresinde de ilerleme kaydettiler. Lefkoşa Havalimanı'nın durumu İngiltere ve Türkiye arasında bir krize yol açmıştır. İngiltere Başbakanı Harold Wilson ile [[Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı]], [[Bülent Ecevit]] arasında havalimanının durumu üzerine sert bir telefon görüşmesi gerçekleşti ve Wilson Türklerin Havalimanına herhangi bir taarruzda bulunmaması konusunda tehditkar bir tutum aldı.<ref name="yasin">{{Web kaynağı|url=http://www.johschool.com/Makaleler/954946619_yasincoskun.pdf|başlık=1974 Kıbrıs Barış Harekâtının Türk-İngiliz İlişkilerine Etkileri|erişimtarihi=6 Kasım 2016|arşivtarihi=22 Kasım 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20161122225707/http://www.johschool.com/Makaleler/954946619_yasincoskun.pdf|ölüurl=evet|website=johschool.com/|yayıncı=Tarih Okulu Dergisi, Haziran 2015|soyadı1=Coşkun|ad1=Yasin}}</ref> 24 Temmuz 1974 tarihli Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplantısında Lefkoşa Havaalanı'nı kuvvet kullanmak suretiyle ele geçirmek için girişimde bulunmamayı kabul etti.<ref name=yildirim/>

İkinci Cenevre Konferansı 8 Ağustos 1974'te başladı. Türk tarafı Kıbrıs'ta coğrafi esasa dayalı federatif bir devlet biçiminin benimsenmesini önerdi ancak bu öneriyi Rum tarafı kabul etmedi. Türk askeri yetkililer Rum kuvvetlerine daha fazla zaman kazandırmamak, köprü başındaki Türk kuvvetlerinin ve Türk köylerinin güvenliğini sağlamak, birinci harekât sonucunda sağlanan üstünlüğü yitirmemek için, Türk hükûmeti ise Türk köylerinde soykırıma devam edildiği haberlerinin gelmesi üzerine 14 Ağustos'ta ikinci harekâtı başlatma yönünde hemfikir oldular.<ref name=sibel/>

 

 

14 Ağustos saat 02:20'de konferans bir sonuç alınamadan dağıldı. 14 Ağustos 1974 sabahı saat 04:30'da Kıbrıs'taki Türk birlikleri harekete geçtiler. Doğu yönünde başlayan bu saldırı harekâtını 15 Ağustos 1974'te Komando Tugayı ve Kıbrıs Türk Alayı Kuvvetleri'nin batı yönündeki saldırı harekâtı izledi ve Türk birlikleri Kıbrıs'ın kuzey kıyısında doğudan batıya doğru bir dörtgen çizmeye başladılar. Bu dörtgenin bir tarafı kuzey kıyısı, öteki kenarı ise ''Atilla Hattı'' olarak bilinen merkezi Lefkoşa olmak üzere doğuya ve batıya yayılan hattı. Varılması planlanan son hedefler doğuda [[Mağusa]], batıda ise [[Lefke]] idi. Çarpışmalar daha çok ilk gün ve Omorfo, Lefke, Çatalköy ve Ortaköy'de oldu. İkinci Barış Harekâtı'nın üçüncü günü sonunda Ada topraklarının %38'i ele geçirildi ve hedeflenen Mağusa-Lefke hattına ulaşıldı. Ancak Rum kuvvetleri çekilirken geçtikleri Türk köylerini yakarak silahsız insanları katletti.<ref name=sibel/> toplu katliamlar, harekâtın bitiminde ortaya çıkarıldı.

== Sonuçlar ==

Kıbrıs Barış Harekâtı sonunda tarafların kayıpları şöyleydi:

 

Savaşın dışında olmasına rağmen BM Barış Gücü askerleri de kayıp vermişti: 3 Avusturyalı asker ölmüş, 24 Avusturyalı, 17 Finlandiyalı, 4 İngiliz ve 3 Kanadalı asker de yaralanmıştı.

Kıbrıs Türk liderliğinin resmî görüşü ve kamuoyunun önemli kısmının düşüncesi, harekâtla Kıbrıslı Türklerin sistematik katliamlardan kurtulduğu, asayişin tesis edildiği yönündedir. Kıbrıslı Türklere göre Zürih Antlaşması'nın verdiği haklara istinaden Türkiye adaya haklı olarak müdahale etmiş, adanın Türk nüfusuna yönelik saldırıların bitmesinde etkin güç olmuştur.{{Kaynak belirt}}

 

 

Ayrıca bugün KKTC'de bütün devlet ve diğer kurumlarda KKTC bayrağının yanında Türk Bayrağı da asılmaktadır.{{Kaynak belirt}}