1. Timoteos: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Otorite kontrolü şablonu eklendi |
Sayfayı genişlettim. |
||
1. satır:
{{Yeni Ahit}}
'''Timoteos'a Birinci Mektup''' (Grekçe: Επιστολή προς Τιμοθέῳν α') ya da '''Pavlus'un Timoteos'a Birinci Mektubu''' Yunanca Kutsal Yazıların ([[Yeni Ahit]]) bir kitabıdır. Sadece 1. Timoteos olarak da adlandırılmaktadır. Bu mektup elçi Pavlus'un değişik cemaatlere ya da kişilere yazdığı 14 mektubun biridir. Pavlus bu mektubu adı Timoteos olan bir Hristiyana yazdı.
== Hitap edilen kişi ==
Timoteos adı „Tanrı'yı onurlandıran“ anlamına gelir. O, bir Yahudi kadın olan Evniki'nin ve ismi Yunanca Kutsal Yazılarda geçmeyen Yunan bir baba'nın oğluydu. Timoteos'a erken çocukluğunda annesi ve muhtemelen büyükannesi Lois tarafından "kutsal yazılar" öğretildi (Elçilerin İşleri 16:1; 2. Timoteos 1:5; 3:15). Timoteos'un Hristiyanlığı ne zaman kabul ettiği tam olarak bilinmemektedir. Fakat elçi Pavlus (muhtemelen M.S. 49'un sonlarında veya 50'nin başlarında) ikinci vaizlik gezisinde Listra'ya (muhtemelen Timoteos'un memleketi) geldiğinde, Timoteos belki yaklaşık 20 yaşındaydı ve “Listra ve Konya’daki kardeşler onun hakkında çok olumlu konuşuyorlardı.” (Elçilerin İşleri 16:2).
Elçi Pavlus ve cemaatin ihtiyarları, Timoteos'u İsa'nın takipçilerinin cemaatiyle ilgili belirli bir hizmet için ayırarak ona el koydular (2. Timoteos 1:6; Elçilerin İşleri 13:3). Pavlus, Timoteos'u yol arkadaşı olarak seçti ve Yahudilerin sendelemesine neden olmamak için onu sünnet etti (Elçilerin İşleri 16:3).
Timoteos, Pavlus ve Silas ile birlikte Filipi, Selanik ve Veriya'daki duyuru faaliyetine katıldı (Elçilerin İşleri 16:11 - 17:10). Elçi Pavlus, bağnaz Yahudilerin uyandırdığı muhalefet yüzünden Veriya'dan ayrılmak zorunda kaldığında, yeni inananlar grubuna katılmak için Silas ve Timoteos'u orada bıraktı (Elçilerin İşleri 17:13-15). Görünüşe göre Pavlus bundan sonra Veriya'ya bir mesaj göndererek Timoteos'a Selanik'teki kardeşleri ziyaret etmesini ve onları sıkıntılara rağmen sadık kalmaya teşvik etmesini söyledi (1. Selanikliler 3:1-3). Ondan sonra Timoteos Korintos'ta Pavlus'la tekrar karşılaştığında, Selanik'teki Hristiyanların sadakati ve sevgisi hakkında iyi haber getirdi. (Elçilerin İşleri 18:5; 1. Selanikliler 3:6).
Elçi Pavlus'un üçüncü vaizlik gezisinde (M.S. 52-56 civarında), Timoteos onunla tekrar seyahat etti. (Elçilerin İşleri 20:4). Pavlus daha sonra muhtemelen Korintos'tan Romalılara yazdığında, Timoteos onunla birlikteydi. (Romalılar 16:21, 23; 1. Korintoslular 1:14). Timoteos adı, Pavlus'un Roma'daki ilk tutukluluğu sırasında Filipililere (1:1), Koloselilere (1:1) ve Filimon'a (ayet 1) yazdığı mektupların açılış selamlarında da görülür. Filipililer ile İbraniler mektuplarının yazıldığı dönemde Timoteos Roma'da hapsedilmiş gibi görünüyor (Filipililer 2:19; İbraniler 13:23).
== Yazar ==
=== Kutsal Kitap'ın tanıklığı ===
İsa'nın elçisi Pavlus kendini şu sözlerle mektubun yazarı olarak tanıtır: „Kurtarıcımız Tanrı’nın ve ümidimiz Mesih İsa’nın emriyle Mesih İsa’nın elçisi olan Pavlus’tan, iman yolunda öz evladım gibi olan Timoteos’a, ...“ (1. Timoteos 1:1, 2). Biyografisine de atıfta bulunur (1. Timoteos 1:12; 2:7; Elçilerin İşleri 9:15).
Pavlus, Benyamin kabilesinden olan bir Yahudi olarak Tarsus şehrinde doğdu (Filipililer 3:5; Elçilerin İşleri 21:39; 22:3). Anababası Yahudiliğin bir mezhebi olan Ferisilere ait idiler (Elçilerin İşleri 23:6; Filipililer 3:5). Doğumundan beri Roma'nın vatandaşlığına sahipti (Elçilerin İşleri 22:28). Çadırcı olarak geçimini sağladı (Elçilerin İşleri 18:3). Yeruşalim'de tahsili bir Ferisi olan Gamaliel tarafından öğretildi (Elçilerin İşleri 22:3). En az iki dil -İbranice ve Yunanca- konuşabildi (Elçilerin İşleri 21:37-40).
Pavlus, oradaki Hristiyanları tutuklu olarak Yeruşalim’e getirebilmek için Şam'a giderken olağanüstü bir görünüşte gökteki İsa'dan elçisi olarak seçildi (Elçilerin İşleri 9:1-16; Efesoslular 1:1).
Çocukluğundan beri o iki isme sahipti: İbranice ismi Saul ve Romalı ismi Pavlus. Özellikle Yahudi olmayan insanlara iyi haberi duyurmak için görevlendirildiğınden dolayı Romalı ismini kullandı (Elçilerin İşleri 9:15; Galatyalılar 2:7, 8).
=== Tarihin tanıklığı ===
Timoteos’a yazılan iki mektubun da Pavlus tarafından kaleme alındığı ve Kutsal Yazıların bir kısmı olduğu eski dönemlerden beri kabul edilir. Polykarpos, İgnatios ve Romalı Clemens gibi ilk Hristiyan ilahiyatçılarının hepsi de bu konuda aynı görüştedir.
Ayrıca Kutsal Metinlerin ilk birkaç yüzyıla ait listelerinde, Timoteos’a yazılan mektuplar Pavlus’un yazıları arasında yer almaktadır. Bir kaynak şöyle der: “Yeni Ahit yazılarında bundan daha güçlü kanıtlara sahip çok az kitap var. . . . . Bu nedenle, ilk yüzyıllardaki kilisenin sağlam tanıklığına rağmen mektupların doğruluğuna yöneltilen itirazlar, son dönemin icatları olarak görülmelidir.”<ref>New Bible Dictionary, ikinci baskı, 1986, J. D. Douglas, sayfa 1203.</ref>
=== Dinbilimcilerin görüşleri ===
Aşağıdaki argümanlar, 1. Timoteos'un Pavlus'tan yazıldığına karşı yapılmıştır:<ref>Helmut Merkel: Die Pastoralbriefe. Göttingen 1991, S. 5 f.</ref>
• Timoteos mektuplarındaki farklı kelimelerin kullanılışı (örneğin “hakikat bilgisi” [1. Timoteos 2:4], “sağlıklı öğreti” [2. Timoteos 4:3], “iyi işler” [1. Timoteos 2:10])
• Timoteos Pavlus'un deneyimli bir iş arkadaşı olduğu halde ona cemaat içinde nasıl davranması gerektiğini bilsin diye öğütler verdi (1. Timoteos 3:15) ve nasıl dua edilmesi gerektiğini yazıyor (1. Timoteos 2:1).
• Özellikle önemli olan, Timoteos'un bulunduğu cemaatteki durumun Pavlus'un cemaatlerinden önemli ölçüde farklı olduğu gözlemidir: Kurumsallaşmış yönetim organları ve bakanları olan bir cemaat düzeni vardır (1. Timoteos 3:1-12).<ref>Karl-Wilhelm Niebuhr: Die Paulusbriefsammlung. In: Ders., Grundinformation Neues Testament. 4. Auflage. Göttingen 2011, S. 196–293, hier S. 286.</ref> Bu sebeplerden dolayı Timoteos mektupları Pavlus'tan değil, bilinmeyen bir yazardan kaleme alındığı düşünülür.
Azınlıkta olan dinbilimcilere göre Pavlus Timoteos'a gönderilen mektupların yazarıdır. <ref>Heinz-Werner Neudorfer: Der erste Brief des Paulus an Timotheus. S. 30.</ref><ref>Joachim Jeremias: Die Briefe an Timotheus und Titus. Göttingen 1981.</ref><ref>Heinz-Werner Neudorfer: Der erste Brief des Paulus an Timotheus. S. 15–19.</ref><ref>Edward E. Ellis: The Making of the New Testament Documents. Leiden 1999, S. 326–329.</ref>
=== Dinbilimcilerin görüşlerinin eleştirisi ===
• Farklı kelimelerin kullanılması geçerli bir neden değildir. Bazı sözcüklerin kullanılışı anlatılan konuya bağlıdır. Ayrıca “hakikat bilgisi” (ἐπίγνωσιν ἀληθείας) Titus 1:1 İbranice 10:26'da da geçer; “sağlıklı öğreti” (ὑγιαινούσης διδασκαλίας) Titus 1:9; 2:1'de de geçer; “iyi işler” (ἔργων ἀγαθῶν) Efesoslular 2:10 ve Koloseliler 1:10'da da geçer.
Diğer mektuplarda da sadece orada kullanılan kavramlar geçer: Filipililer 2:6 (ἐν μορφῇ θεοῦ) ”Tanrı'ya benzer yapı”; 1. Korintoslular 4:9 (θέατρον) “seyirlik oyun”.
• Pavlus Timoteos'a birinci mektubunu yazınca Timoteos nispeten gençti (1. Timoteos 4:12). Özellikle cemaatte daha yaşlı kişilere karşı nasıl davranılması gerektiğini öğütlemek yerindeydi (1. Timoteos 5:1, 2). Ayrıca Pavlus, Timoteos'a dua etmeyı öğretmedi. Hizmet ettiği cemaatlerde Timoteos, imandaşlarının sürekli dua etmelerine dikkat edecekti (1. Timoteos 2:1).
• Pavlus, Titus'a bir mektup yazarken onun Girit adasında “her şehirde cemaat ihtiyarlarını” atanması gerektiğini yazdı (Titus 1:5-9). Galatya bölgesinde cemaatler kurulduğu zaman “her cemaatte onlar için ihtiyarlar” atandılar (Elçilerin İşleri 14:23).
Selanik'te de cemaattte önderlik edenler vardı (1. Selanikliler 5:12, 13). Pavlus, Filipide olan Hristiyanlara yazdığı zaman giriş sözlerinde “cemaat gözetmenleri ve görevlileri” değindi (Filipililer 1:1). İbraniler 13:7, 17'e göre tüm cemaatlerde önderlik eden kişiler vardı.
Bundan anlaşılıyor ki Hristiyan cemaatlerin tümünde gözetmenler (episkopos) ve görevliler (diakonos) bulundu.
== Kanon Dizileri ve El Yazmaları ==
Kartaca Konsili’nden önce (M.S. 397) hazırlanmış dördüncü yüzyıla ait kanon listelerinden birçoğu Yunanca Kutsal Metinlerin günümüzde kabul edilen dizisiyle tamamen uyuşur.
El yazmalarına gelince yazarlar ilk önce papirüs kâğıt olarak kullandılar. Papirüs, aynı adı taşıyan bir su bitkisinden yapılır. Yazıcılar yaklaşık M.S. 4. yüzyıldan itibaren el yazmalarında papirüs yerine genellikle dana, kuzu ya da keçi derisinden yapılan ve daha dayanıklı bir malzeme olan vellum (bir parşömen türü) kullanılmaya başladılar. Bu vellumlardan günümüze dek ulaşan bazıları çok önemli Kutsal Kitap el yazmalarını içerir.
=== Kanon Dizileri ===
1. Timoteos Mektubu Kutsal Kitabın erken kanon dizilerinde geçer:
{| class="wikitable"
|+<big>Kanon Dizileri</big>
!
!İsim
!Yıl (M.S.)
|-
|1
|Muratori Fragmanı (İtalya)
|170
|-
|2
|İrenaeus (Anadolu)
|180
|-
|3
|İskenderiyeli Clemens
|190
|-
|4
|Tertullianus (Kuzey Afrika)
|207
|-
|5
|Origenes (İskenderiye)
|230
|-
|6
|Eusebios (Filistin)
|320
|-
|7
|Kudüslü Kyrillos
|348
|-
|8
|Cheltenham-Listesi (Kuzey Afrika)
|365
|-
|9
|Athanasios (İskenderiye)
|367
|-
|10
|Epiphanios (Filistin)
|368
|-
|11
|Nazianzoslu Gregorios (Anadolu)
|370
|-
|12
|Amphilokhios (Anadolu)
|370
|-
|13
|Philaster (İtalya)
|383
|-
|14
|Hieronymus (İtalya)
|394
|-
|15
|Augustinus (Kuzey Afrika)
|397
|-
|16
|Kartaca Konsili (Kuzey Afrika)
|397
|}
=== Vellum ve Deri El Yazmaları ===
[[Dosya:Codex Sinaiticus Matthew 8,28-9,23.JPG|küçükresim| Kodeks Sinaiticus: Matta 8:28-9:23]]
1. Timoteos Mektubu'nun tümü bazı meşhur Vellum ve Deri El Yazmalarında bulunur.
{| class="wikitable"
|+Vellum ve Deri El Yazmaları
!
!Simge
!İsim
!Tarih (M.S.)
!Dil
!Bulundukları Yer
|-
|1
|א
|Kodeks Sinaiticus
|4. yüzyıl
|Yunanca
|Londra (İngiltere)
|-
|2
|A
|Kodeks Alexandrinus
|5. yüzyıl
|Yunanca
|Londra (İngiltere)
|-
|3
|B
|Kodeks Vatikanus 1209
|4. yüzyıl
|Yunanca
|Vatikan Kütüphanesi
|-
|4
|C
|Kodeks Ephraemi Syri reskriptus
|5. yüzyıl
|Yunanca
|Paris (Fransa)
|-
|5
|D<sup>P</sup>
|Kodeks Claromontanus
|6. yüzyıl
|Yunanca / Latince
|Paris (Fransa)
|}
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}
== Edebiyat ==
* Heinz-Werner Neudorfer: Der erste Brief des Paulus an Timotheus (= Historisch-Theologische Auslegung). SCM R. Brockhaus, Wuppertal 2004, ISBN 978-3-417-29721-8.
* Helmut Merkel: Die Pastoralbriefe (= Neues Testament Deutsch. Band 9/1 der Neubearbeitung). Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1991, ISBN 3-525-51373-9.
* Lorenz Oberlinner: Kommentar zum Ersten Timotheusbrief (= Herders Theologischer Kommentar zum Neuen Testament. Band 11/2: Die Pastoralbriefe). Herder, Freiburg / Basel / Wien 1994, ISBN 3-451-23224-3.
* Jürgen Roloff: Der erste Brief an Timotheus (= Evangelisch-Katholischer Kommentar, 15). Benziger, Zürich 1988, ISBN 3-545-23116-X.
== Ayrıca bakınız ==
* [[Yeni Ahit'in Papirüsler Listesi]]
{{Otorite kontrolü}}
| |||