Kuveyt: Revizyonlar arasındaki fark

 

== Tarihçe ==

MÖ 4. yüzyılda, Kuveyt açıklarında bulunan ve [[Failaka Adası|Failaka]] olarak bilinen adada [[koloni]]ler kuran [[Antik Yunanlar]], buraya "Ikaros" adını verdi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6930285.stm | başlık = Alexander's Gulf outpost uncovered | erişimtarihi = 12 Ekim 2010 | yayımcı = BBC News | tarih = 7 Ağustos 2007 | yazar = Neil Arun | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160102000605/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6930285.stm | arşivtarihi = 2 Ocak 2016 | ölüurl = hayır }}</ref><ref name="kuwait-info">>{{Web kaynağı | url = http://www.kuwait-info.com/a_state_of_kuwait/state_kuwait_history.asp | başlık = State of Kuwait (History) | erişimtarihi = 12 Ekim 2010 | yayımcı = kuwait-info.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110903104340/http://www.kuwait-info.com/a_state_of_kuwait/state_kuwait_history.asp | arşivtarihi = 3 Eylül 2011 | ölüurl = evet }}</ref> MÖ 123 yılında bölge, [[Partlar]]'ın kontrolüne girdi.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Shadows in the desert: Ancient Persia at war|tarih=2007|yayımcı=Osprey Publishing|isbn=9781846034732|yazar=Kaveh Farrokh}}</ref> MS 224'te [[Sasaniler]] tarafından ele geçirildi ve Hacer olarak anılmaya başlandı.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=The Persian Gulf in history|tarih=2009|yayımcı=Macmillan|isbn=9780230612822|yazar=Lawrence Plotter}}</ref> 7. yüzyıla gelindiğinde ise günümüzdeki Kuveyt'in de dahil olduğu topraklar, [[Arap Yarımadası]]'nın tamamıyla birlikte [[Dört Halife]] döneminde fethedildi.<ref name="Ganjoo">{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com.tr/books?id=jR8Rv06kKC4C&printsec=frontcover&dq=%22Economic+System+in+Islam%22&source=bl&ots=flyMN4N65T&sig=MLhHjxVpvFmJzcgo_p8JKF0IK4c&hl=tr&ei=Jla0TJmHNIKD4QbG2fWfDQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CBwQ6AEwAQ#v=onepage&q&f=false|başlık=Economic System in Islam|tarih=2004|yer=Yeni Delhi|yayımcı=Anmol Publications PVT. LTD.|isbn=9788126118083|yazar=Satish Ganjoo}}</ref>

 

17. yüzyılda bölgede sürekli yerleşim yapan ilk insanlar olan [[Araplar|Arap]] [[Bani Halit]] kabilesi, 1756'da emirlik kurarak günümüz Kuveyt'inin temellerini attı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.northernstarkuwait.com/info1.html | başlık = Kuwait Information - History | erişimtarihi = 12 Ekim 2010 | yayımcı = Northern Star | arşivurl = https://web.archive.org/web/20111113094318/http://www.northernstarkuwait.com/info1.html | arşivtarihi = 13 Kasım 2011 | ölüurl = evet }}</ref><ref name="Larousse">{{Ansiklopedi kaynağı|ansiklopedi=Büyük Larousse |bölüm=Kuveyt |sayfalar=sf. 7230-7231|erişimtarihi=13 Ekim 2010 |cilt=XIV}}</ref> 1756'da halk tarafından seçilen [[Sabah I Bin Cabir]], ülkenin ilk [[Kuveyt emirleri listesi|emiri]] oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.kuwait-info.com/a_state_of_kuwait/state_kuwait_ruler1.asp | başlık = The Late Amir Sheikh Sabah Al Awal | erişimtarihi = 12 Ekim 2010 | yayımcı = kuwait-info.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110726011844/http://www.kuwait-info.com/a_state_of_kuwait/state_kuwait_ruler1.asp | arşivtarihi = 26 Temmuz 2011 | ölüurl = evet }}</ref> Kuveyt'in şu anki hanedanı [[El-Sabah Hanedanı|El-Sabah]]'ın soyu da I. Sabah'a kadar dayanmaktadır. El-Sabah'ın yönetiminde Kuveyt, önemli bir ticaret merkezi oldu. Özellikle [[inci]] ticaretinde büyük gelişmeler gösteren Kuveyt, günümüzde petrolün de etkisiyle bölgenin büyük ekonomilerinden biri olup; [[Hindistan]], [[Afrika Boynuzu]], [[Necd]], [[Mezopotamya]] ve [[Levant]] arasındaki ticaret ağının bir parçası konumundadır.

19. yüzyıllarının sonlarında Arap Yarımadası'nın büyük bir kısmı ile birlikte [[Osmanlı İmparatorluğu]]'nun kontrolüne girdi. Kuveyt, Osmanlılar döneminde El-Sabah hanedanlığının yönetiminde özerklik elde etti.<ref name="Cleveland">{{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/historyofmodernm0000clev|başlık=A history of the modern Middle East|tarih=2000|yayımcı=Westview Press|isbn=0813334896|yazar=William Cleveland}}</ref>

 

 

1934'te, [[BP]] ve [[Gulf Oil]] petrol şirketleri; [[Kuveyt Petrol Şirketi]] adı altında birleşerek bölgedeki petrol arama ve işletme haklarını ellerinde aldı.<ref name="Larousse"/> İlk petrolü 1938'de bulan şirket, işletimine 1946'da başladı.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com.tr/books?id=jqMLNJ3tUYMC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |başlık=The Kuwait Petroleum Corporation and the Economics of the New World Order |yazar=Mary Ann Tétreault |yayımcı=Greenwood Publishing Group |tarih=1995 |isbn=0-89930-510-5 |sayfalar=sf. 14}}</ref>

[[Abdullah III Al-Salim Al-Sabah]] tarafından yönetilen Kuveyt, 19 Haziran 1961'de Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı.<ref name="state"/> [[Hindistan Merkez Bankası]] tarafından basılan [[Körfez rupisi]], [[Kuveyt dinarı]]nın yerine kullanılmaya başlandı. 20 Temmuz 1961'de [[Arap Birliği]] üyesi olması ve geniş petrol yataklarının keşfiyle birlikte birçok yabancı girişimci ülkeye yerleşti ve ülke ekonomisi büyük bir yükselişin içine girdi.<ref name="Larousse"/> Petrol endüstrisindeki büyüme sayesinde Arap Yarımadası'nın en zengin ülkelerinden biri konumuna gelen Kuveyt, Basra Körfezi'nde en çok petrol ithalatı yapan ülke oldu. Ekonomideki bu büyümenin ardından, başta [[Mısır]] ve [[Hindistan]] olmak üzere çeşitli ülkelerden birçok işçi, çalışmak için Kuveyt'e akın etti.

 

 

[[1973 Arap-İsrail Savaşı]]'nda ABD'nin İsrail'e destek vermesi üzerine [[OPEC|Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü]] üyesi devletlerle birlikte, İsrail'e destek veren ülkelere karşı 15 Ekim 1973'ten başlayarak ikinci kez petrol ambargosu koydu. Bununla beraber OPEC üyesi ülkelerle birlikte dünya petrol fiyatlarını yükselterek ülkeye giren kaynakların arttırılmasına karar verildi. Ambargoyla birlikte dünya ekonomisinde büyük bir [[1973 Petrol Krizi|kriz]] yaşandı. Birkaç ay sonra, 17 Mart 1974'te [[Washington, DC|Washington]]'da yapılan petrol zirvesiyle ambargo kaldırıldı. 1970'lerde kamulaştırılmaya başlanan Kuveyt Petrol Şirketi'ndeki hükûmet iştiraki 1974'te %60'a çıkarılırken, kalan %40'lık kesim BP ve Gulf Oil arasında eşit olarak paylaştırıldı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.google.com/url?sa=t&source=web&cd=1&ved=0CBYQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.oilandgasdirectory.com%2Fogd%2Fpages%2Fcps%2Fads%2Fpdf%2Fkuwaitoilcompany.pdf&ei=bi-4TOCVKMvc4wa6wq2VDg&usg=AFQjCNFNudYYk8IO_Ut__nuxQhkuwjZIrg | başlık = Kuwait Oil Company | erişimtarihi = 15 Ekim 2010 | yayımcı = Oil&Gas Directory | tarih = 2008 | biçim = PDF | arşivengelli = evet}}</ref>

1982'de, [[Souk Al-Manakh borsasının çöküşü]]nün ardından ülkede ekonomik kriz yaşandı ve petrol fiyatlarında artış görüldü.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com.tr/books?id=Oa0OAAAAQAAJ&dq=Kuwait%E2%80%99s+Souk+al-Manakh+Stock+Bubble&source=gbs_navlinks_s |başlık=The Gulf Stock Exchange crash: the rise and fall of the Souq Al-Manakh |yazar=Fadwa Adel Darwiche, Fida Darwiche |erişimtarihi=24 Ekim 2010 |yayımcı=Routledge |yıl=1986 |sayfalar=sf. XII}}</ref> Fakat kriz kısa sürede aşıldı ve Kuveyt'teki petrol üretimi gittikçe artarak, [[İran-Irak Savaşı]] sebebiyle İran ile Irak'ta düşen petrol üretiminden kaynaklanan boşluğun doldurulması sağlandı. 1980'de başlayan savaşta önceleri tarafsız kalan Kuveyt, sonraları maddi yönden Irak'ı destekledi. Bunun yanında Irak'a gönderilen savaş malzemelerinin de kendi üzerinden geçmesine olanak sağladı.<ref name="Larousse"/> 1983'te, ülkede seri halinde yaşanan [[1983 Kuveyt bombalamaları|altı bombalı saldırı]] sonucunda beş kişi hayatını kaybetti. Saldırıyı üstlenen [[Şiilik|Şii]] [[Dava Partisi]], İran ile yaşanan savaş sırasında Kuveyt'in Irak'a verdiği destekten dolayı saldırıyı gerçekleştirdiğini açıkladı.<ref>{{Kitap kaynağı|yazar=Shireen T. Hunter |başlık=Iran and the World: Continuity in a Revolutionary Decade |url=https://archive.org/details/iranworldcont00hunt |yer=Bloomington, Indiana |yayımcı=Indiana University Press |yıl=1990 |sayfalar=sf. 117}}</ref> Eylül 1987'de İran, Kuveyt'e [[İpekböceği füzesi|İpekböceği füzeleri]] ile saldırılar düzenledi.<ref>{{Haber kaynağı|başlık="İpekböcekleri" sahnede |yayımcı=[[Milliyet (gazete)|Milliyet]] |tarih=5 Eylül 1987 |erişimtarihi=24 Ekim 2010 |sayfa=4}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|başlık=Körfez'de "İpekböceği" bilmecesi |yayımcı=Milliyet |tarih=6 Eylül 1987 |erişimtarihi=24 Ekim 2010 |sayfa=4}}</ref> 5 Nisan 1988'de, [[Bangkok]]'dan Kuveyt'e sefer yapan ve Kuveyt Kraliyet Ailesi'nin üç üyesinin de aralarında bulunduğu 112 yolculu, 422 sefer sayılı [[Kuwait Airways]]'na ait [[Boeing 747]] tipi uçak, bir grup [[Lübnan]]lı tarafından kaçırıldı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/5/newsid_2522000/2522651.stm | başlık = 1988: Hijackers free 25 hostages | erişimtarihi = 24 Ekim 2010 | yayımcı = BBC | tarih = 5 Nisan 1988 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160117103148/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/5/newsid_2522000/2522651.stm | arşivtarihi = 17 Ocak 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> Silahlı ve el bombalı teröristler pilotu, İran'ın [[Meşhed]] şehrine iniş yapması için zorlarken, aynı zamanda Kuveyt'te tutulan 17 Şii gerillanın serbest bırakılmasını talep ettiler. Meşhed'e inildikten sonra Ürdünlü bir yolcuyu serbest bırakan teröristler,<ref>{{Haber kaynağı|başlık=Körfez'de hava korsanlığı |yayımcı=Milliyet |tarih=6 Nisan 1988 |erişimtarihi=24 Ekim 2010 |sayfa=4}}</ref> Sırasıyla [[Larnaka]] ve [[Cezayir (şehir)|Cezayir]]'e iniş yapan hava korsanları iki Kuveytli yolcuyu da öldürdü. Kuveyt'in 17 esiri serbest bırakmayacağını açıklamasının ardından teröristlerin Cezayir'i terketmelerine izin verildi ve 16 gün süren eylem sona erdi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,967244,00.html | başlık = Terrorism Nightmare on Flight 422 | erişimtarihi = 24 Ekim 2010 | çalışma = [[Time]] | tarih = 25 Nisan 1988 | ad1 = John | soyadı1 = Greenwald | ad2 = Sam | soyadı2 = Allis | ad3 = David S. | soyadı3 = Jackson | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130825022414/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,967244,00.html | arşivtarihi = 25 Ağustos 2013 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Haber kaynağı|başlık=Kâbus bitti, yolcular serbest, korsanlar kaçtı |yayımcı=Milliyet |tarih=21 Nisan 1988 |erişimtarihi=24 Ekim 2010 |sayfa=4}}</ref>

 

 

Savaşta, sekiz yıl boyunca maddi yönden Irak'ı destekleyen Kuveyt, savaşın sona ermesiyle birlikte Irak'ın 65 milyon $'lık borcunun silinmesi yönündeki teklifini reddetti.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.acig.org/artman/publish/article_213.shtml | başlık = Iraqi Invasion of Kuwait; 1990 | erişimtarihi = 28 Haziran 2010 | çalışma = Acig.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141006231817/http://www.acig.org/artman/publish/article_213.shtml | arşivtarihi = 6 Ekim 2014 | ölüurl = evet }}</ref> Kuveyt'in petrol fiyatlarını %40 oranında arttırmasıyla birlikte her iki ülke arasında ekonomik bir savaş başlamış oldu.<ref name="The colonial present">{{Kitap kaynağı|url=http://books.google.com/books?id=DejCbO1mvCYC&dq=Kuwait+slant+drilling&hl=tr&source=gbs_navlinks_s |başlık=The colonial present: Afghanistan, Palestine, Iraq |yayımcı=Wiley-Blackwell |erişimtarihi=28 Haziran 2010 |isbn=9781577180906 |yazar=Derek Gregory |sayfalar=sf.156|yıl=2004}}</ref> Irak'ın; Kuveyt'in [[eğimli sondaj]] yaparak kendisine ait [[Rumeyla petrol sahası]]ndan petrol çıkardığı iddiasıyla iki ülke arasındaki tansiyon daha da yükseldi.<ref name="The colonial present"/>

2 Ağustos 1990'da, Irak kuvvetleri Kuveyt'i [[Kuveyt'in işgali|işgal ederek]] kendi topraklarına kattı. Irak Devlet Başkanı [[Saddam Hüseyin]], emir [[Cabir III Al-Ahmet Al-Cabir Al-Sabah|Cabir Al-Sabah]]'ı görevden alarak [[Ali Hasan el Mecid]]'i Kuveyt valisi olarak atadı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://cns.miis.edu/iraq/almajid.htm | başlık = The Significance of the "Death" of Ali Hassan al-Majid | erişimtarihi = 24 Ekim 2010 | yayımcı = Center for Nonproliferation Studies | yazar = Ibrahim al-Marashi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131003001755/http://cns.miis.edu/iraq/almajid.htm | arşivtarihi = 3 Ekim 2013 | ölüurl = evet }}</ref> Irak işgali sırasında, yaklaşık 1.000 Kuveytli sivil öldürülürken 300.000'den fazla kişi ülkeyi terketti.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.jafi.org.il/education/actual/iraq/3.html | başlık = The Use of Terror during Iraq’s invasion of Kuwait | erişimtarihi = 24 Ekim 2010 | yayımcı = The Jewish Agency for Israel | arşivurl = https://web.archive.org/web/20050124091425/http://www.jafi.org.il/education/actual/iraq/3.html | arşivtarihi = 24 Ocak 2005 | ölüurl = evet }}</ref> Diplomatik görüşmelerin sonuç vermemesi sonunda, [[Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi]] tarafından [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'nin başı çektiği 34 ülkeden meydana gelen koalisyon güçleri oluşturuldu. Koalisyon güçleri; 17 Ocak 1991'de, Irak kuvvetlerini Kuveyt topraklarından çıkarmak amacıyla düzenledikleri Çöl Fırtınası Operasyonu ile [[Körfez Savaşı]]'na dahil oldu. 6 hafta sonra, 26 Şubat 1991'de, koalisyon güçleri başarıya ulaştı ve Irak güçlerinin ülkeden çekilmesiyle birlikte emir, yetkilerine yeniden kavuştu.<ref name="Ehistory">{{Web kaynağı | url = http://ehistory.osu.edu/middleeast/CountryView.cfm?ID=115 | başlık = Kuwait | erişimtarihi = 28 Haziran 2010 | çalışma = Ehistory.osu.edu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140517122325/http://ehistory.osu.edu/middleeast/CountryView.cfm?ID=115 | arşivtarihi = 17 Mayıs 2014 | ölüurl = evet }}</ref> Sonrasında ise Kuveyt, koalisyon güçlerine hizmetleri karşılığında 17 milyar $ ödeme yaptı.<ref name="Ehistory"/>