Şanlıurfa: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
|||
485. satır:
Şanlıurfa bu gün de mimari dokusunun zenginliği ile "Müze Şehir" adıyla da tanınmaktadır. İl merkezinde Kültür Bakanlığı'nca tescil edilmiş 180 tarihi ev, 32 cami ve mescit, 5 kilise, 7 medrese, 9 han, 8 hamam, 8 kapalı çarşı, 6 köprü, 13 çeşme, 2 sebil, 1 su kemeri, 1 su bendi, 2 anıt, şehir surları ve 1 iç kale bulunmaktadır. İldeki tescilli eserlerin toplam sayısı 1100 civarındadır. Şanlıurfa İli'nde, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ve Devlet Güzel Sanatlar Galerisi olmak üzere tarihi ve kültürel buluntuların sergilendiği iki adet de müze bulunmaktadır. 1988'de hizmete giren Şanlıurfa Müzesi arkeolojik ve etnografik eserler seksiyonlarından oluşmaktadır. Halen müzede 14.193 arkeolojik eser, 1.878 etnografik eser, 35.613 sikke ve diğer eserler olmak üzere toplam 53.271 eser sergilenmektedir ve bu Şanlıurfa'yı bölgenin en zengin taşınır kültür varlığına sahip şehir yapmaktadır. Şanlıurfa'da 6’sı turistik belgeli, 7’si Belediye Belgeli olmak üzere 13 konaklama tesisi bulunmaktadır. Turistik Belgeli işletmelerin yatak kapasitesi 564 olup, Belediye Belgeli işletmelerin yatak kapasitesi 416’dır. Toplam yatak sayısı 480’dir.
Urfa şehri M.Ö 2. binde yaşadığına inanılan, [[Yahudilik]], [[Hristiyanlık]], ve [[İslam]] dinlerinin ortak din büyüğü ve atası olan{{kdn|McCarter|2000|s=8}}<ref name="Britannica">{{britannica|Abraham (Hebrew patriarch)}}</ref><ref name="Abraham in Christianity">{{oxford|Abraham}}</ref> [[İbrahim]] peygamberin doğum yeri olarak kabul edilir. Bu gün Urfa'da ziyarete açık olan doğduğu mağaranın efsanesine göre İbrahim peygamber 17 yaşına kadar bu mağarada yaşamıştır
File:Balikli Göl 03.jpg|[[Balıklı Göl]]▼
File:Mevlid-i Halil Mosque 08.jpg|Mevlid-i Halil Camii▼
File:Mosque of Halfeti 01.jpg|Halfeti▼
File:Harran beehive houses (2).JPG|[[Harran]]▼
File:Urfa Castle 02.jpg|Urfa Kalesi▼
;Balıklıgöl▼
=== Önemli mekânlar ===
;Eski Şehir▼
Kent merkezi Ortadoğu tarzında son derece canlı bir Kapalıçarşı etrafında gelişmiştir. Geleneksel mimari doku kısmen yozlaşmış olmakla birlikte, sokak aralarında birçok yerde çarpıcı güzelliğe sahip eski yapılara rastlanır. En güzel eski evlerden biri '''Şurkav''' (Şanlı Urfa Kültür ve Araştırma Vakfı) tarafından restore edilen Şurkav Kültür Evi'dir.▼
Şanlıurfa şehir merkezinin güneybatısında yer alan ve [[İbrahim (peygamber)|İbrahim Peygamberin]] ateşe atıldığında düştüğü yer olarak bilinen bu iki göl, [[kutsal balıklar]]ı ve çevrelerindeki tarihi eserler ile Şanlıurfa'nın en çok ziyaretçi çeken yerlerindendir. Efsaneye göre İbrahim peygamber, Kral Nemrud’un taptığı putların gerçek olmadığını, onlara inanmalarının doğru olmadığını halk arasında yaymaya çalışır. Buna çok sinirlenen Nemrud ateş yakılmasını ve İbrahim peygamber’in ateşe atılmasını emreder. Nemrud’un kızı buna engel olmak için babasına yalvarır ve çok gözyaşı döker. İbrahim Peygamber ateşe atıldığında ateş göle, odunlar ise balığa dönüşür. Zeliha’nın gözyaşları ise Ayn Zeliha gölünü oluşturur.
==== Halîlürrahman Camii ====
;Göbeklitepe▼
▲[[File:Mevlid-i Halil Mosque 08.jpg|sağ|küçükresim|260px|Mevlid-i Halil Camii]]
Şanlıurfa'ya 20 km'lik bir mesafede, [[Örencik|Örencik Köyü]] yakınlarında tarihi MÖ. 11 bin yıllarına uzanan, tapınma amaçlı törensel alanlara ait mimari kalıntılar, dikili taşlar ve üzerinde kabartmalı yabani hayvan ve bitki figürlerinin bulunduğu [[Göbeklitepe]] [[Höyük|Höyüğünde]] [[Cilalı Taş Devri]]'nden kalma bir mabet vardır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.sanliurfa.bel.tr/tr/icerikdetay/6/2/gobekli-tepe.aspx |başlık=GÖBEKLİ TEPE |erişimtarihi=20 Mart 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150402110758/http://www.sanliurfa.bel.tr/tr/icerikdetay/6/2/gobekli-tepe.aspx |arşivtarihi=2 Nisan 2015 |ölüurl=evet}}</ref> [[Arkeolog]]lar tarafından Dünyanın en eski mabedi olarak tanımlanmaktadır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://archive.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |başlık=The World's First Temple |erişimtarihi=20 Mart 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170808174031/http://archive.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |arşivtarihi=8 Ağustos 2017 |ölüurl=evet }}</ref> [[Birleşik Krallık]]'ın [[Stonehenge]] dikili taşlarından 6 bin yıl daha önce inşa edilmiştir.<ref>[http://www.smithsonianmag.com/history/gobekli-tepe-the-worlds-first-temple-83613665/?no-ist Gobekli Tepe: The World’s First Temple?]</ref> İnsan tarihinde [[din]] ve [[medeniyet]] [[teori]]lerini yeniden düzenleyerek, önce din ve mabed sonra medeniyetin ortaya çıktığına işaret etmektedir.<ref>[http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text The Birth of Religion]</ref> Ayrıca Göbeklitepe ve diğer bölgelerden çıkarılan tarihi eser ve buluntular 2015 yılında açılan [[Şanlıurfa Müzesi]]'nde sergilenmeye başlanmıştır.▼
Urfa’nın en erken tarihli camii olan binayı Abbâsî halifelerinden Me’mûn’un yaptırdığı söylenmekteyse de 1211-12 tarihli kitâbesinden Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin yeğeni Eşref Muzafferüddin Mûsâ tarafından inşa ettirildiği öğrenilmektedir. Bizans dönemine ait bir kilisenin yerine yapıldığı sanılan cami, 1810 yılında yapılan köklü onarım sırasında da bugünkü şeklini almıştır. Halk arasında Döşeme Camii veya bünyesinde bulunan Hz. İbrâhim’in makamından dolayı Makam Camii adlarıyla da anılır.
▲[[File:Mosque of Halfeti 01.jpg|sağ|küçükresim|260px|Halfeti]]
MÖ. 2000 yılında Ur şehrinin bir ticari kolu olarak kurulduğuna inanılan Harran'ın [[Sümerce]] veya [[Akatça]] [[kervan]] veya geçit yeri anlamına gelen "Harran-U” kelimesinden türediği düşünülmektedir. [[Moğol İstilası]]nda yıkılan tarihi [[Harran Üniversitesi]]nin harabeleri ile tarihi Harran evleri görülebilir.▼
Halfeti’nin eski bir tarihe sahip olduğu bilinmekle birlikte Romalılar öncesine ait bilgiler yetersizdir. Ancak yakınındaki yerleşim yerleri ile aynı tarihe sahip olduğu sanılmaktadır. Arazisinin büyük çoğunluğu Birecik Barajı suları altında kaldığından ilçenin yeni yerleşim alanı olarak Karaotlak bölgesi tesbit edilip ilçe yeniden inşa edilmiştir. Günümüzde eski Halfeti denen, bir kısmı sular altında kalmış bölge turistik bir bölgeye dönüşmüştür. Halfeti'ye giden ziyaretçiler, büyük bölümü sular altında kalan ve "batık kent" olarak nitelendirilen Savaşan Köyü'nü tekne turuyla gezebilmektedir.
==== Urfa Kalesi ====
;Selahaddin Eyyubi Camii▼
▲[[File:Urfa Castle 02.jpg|sağ|küçükresim|260px|Urfa Kalesi]]
Şanlıurfa’da Vali Fuat Bey Caddesi’nde (Yeniyol) bulunan Selahattin Eyyubi Camisi’nin bulunduğu yerde Piskopos Nona tarafından 457 yılında yaptırılan Aziz Yuhannes (Vaftizci Yahya) Kilisesi bulunuyordu. Bu yapı aynı zamanda Adalet Sarayı olarak da kullanılmıştır. Selahattin Eyyubi döneminde bu kilisenin üzerine 900-1250 yılları arasında Selahattin Eyyubi Camisi yapılmıştır.▼
Urfa Kalesi’nin M.Ö. 10.000 yıllarına ait neolitik bir alan üzerine kurulduğu tahmin edilmektedir. Kalenin üzerindeki korint başlıklı iki sütun Edessa Karalı 9. MANU döneminde, M.S. 240-242 yılları arasında birer anıt sütun olarak yapılmıştır. Doğudaki sütun üzerindeki Süryanice kitabede: "Ben askeri komutan BARŞAMAŞ (Güneşin oğlu)'in oğlu AFTUHA. Bu sütunu ve üzerindeki heykeli veliaht Prens MANU kızı, kral MANU eşi, hanımefendim ve velinimetim kraliçe ŞALMETH için yaptım" yazılıdır.
[[Dosya:Şanlıurfa,_Şanlıurfa_Merkez-Şanlıurfa_Province,_Turkey_-_panoramio_(8).jpg|küçükresim|sağ|260px|Şurkav Evi]]
▲Kent merkezi Ortadoğu tarzında son derece canlı bir Kapalıçarşı etrafında gelişmiştir. Geleneksel mimari doku kısmen yozlaşmış olmakla birlikte, sokak aralarında birçok yerde çarpıcı güzelliğe sahip eski yapılara rastlanır. En güzel eski evlerden biri '''Şurkav''' (Şanlı Urfa Kültür ve Araştırma Vakfı) tarafından restore edilen Şurkav Kültür Evi'dir.
[[File:Göbekli Tepe site (1).JPG|thumb|right|260px|Göbekli Tepe site (1)]]
▲Şanlıurfa'ya 20 km'lik bir mesafede, [[Örencik|Örencik Köyü]] yakınlarında tarihi MÖ. 11 bin yıllarına uzanan, tapınma amaçlı törensel alanlara ait mimari kalıntılar, dikili taşlar ve üzerinde kabartmalı yabani hayvan ve bitki figürlerinin bulunduğu [[Göbeklitepe]] [[Höyük|Höyüğünde]] [[Cilalı Taş Devri]]'nden kalma bir mabet vardır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.sanliurfa.bel.tr/tr/icerikdetay/6/2/gobekli-tepe.aspx |başlık=GÖBEKLİ TEPE |erişimtarihi=20 Mart 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150402110758/http://www.sanliurfa.bel.tr/tr/icerikdetay/6/2/gobekli-tepe.aspx |arşivtarihi=2 Nisan 2015 |ölüurl=evet}}</ref> [[Arkeolog]]lar tarafından Dünyanın en eski mabedi olarak tanımlanmaktadır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://archive.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |başlık=The World's First Temple |erişimtarihi=20 Mart 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170808174031/http://archive.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |arşivtarihi=8 Ağustos 2017 |ölüurl=evet }}</ref> [[Birleşik Krallık]]'ın [[Stonehenge]] dikili taşlarından 6 bin yıl daha önce inşa edilmiştir.<ref>[http://www.smithsonianmag.com/history/gobekli-tepe-the-worlds-first-temple-83613665/?no-ist Gobekli Tepe: The World’s First Temple?]</ref> İnsan tarihinde [[din]] ve [[medeniyet]] [[teori]]lerini yeniden düzenleyerek, önce din ve mabed sonra medeniyetin ortaya çıktığına işaret etmektedir.<ref>[http://ngm.nationalgeographic.com/2011/06/gobekli-tepe/mann-text The Birth of Religion]</ref> Ayrıca Göbeklitepe ve diğer bölgelerden çıkarılan tarihi eser ve buluntular 2015 yılında açılan [[Şanlıurfa Müzesi]]'nde sergilenmeye başlanmıştır.
;Ulucami▼
[[File:UrfaMuseumGöbekli.jpg|thumb|right|260px|upright=1|Şanlıurfa Müzesi]]
Urfa merkezindeki camilerin en eskilerindendir. Eski bir sinagog iken MS 435-436'da ölen Piskopos Rabula tarafından St. Stephon Kilisesi'ne dönüştürülmüştür. Kırmızı renkteki mermer sütunların çok olması nedeni ile "Kızıl Kilise" olarak da adlandırılan yapının yerine, 1170-1175 yıllarında Nurettin Zengi tarafından inşa edilmiştir.▼
Müze kompleksinin içerisinde Paleolitik, Neolitik, Kalkolitik, Tunç ve Demir çağlarından tarihi eserler yer almaktadır. Bu eserler içerisinde dünya'nın bilinen en eski heykeli olan Balıklıgöl Heykeli, Göbeklitepe ve Nevali Çori'ye ait tarihi eserler yer almaktadır. Edessa Mozaik Müzesi'nde ise oradaki arkeolojik kazılarda çıkarılmış mozaikler ile 1950'li yıllarda ABD'ye kaçırılmış ve 2012'de Kültür Bakanlığınca Türkiye'ye getirilen Orpheus Mozaiği sergilenmektedir. Mevkii bakımından Balıklıgöl'ün neredeyse karşısında bulunmaktadır. 2016 yılında 3.'sü gerçekleştirilmiş olan 3. Çukurova Turizm Ödülleri'nde Türkiye'nin en iyi müzesi ödülünü almıştır.▼
[[Dosya:Eyyub's_Cave.JPG|küçükresim|sağ|200px|[[Şanlıurfa|Urfa]]'daki Eyüp Peygamber Camisinde çile mağarası girişi]]
Eyyüp peygamberin, MÖ 2100 yılında Suriye'de Şam ile Ramla arasında üst diyarı denilen ülkenin Desniye köyünde dünyaya geldiği rivayet edilmektedir. Cüzzam hastalığına tutulan Eyyüp Peygamber, Rahime adlı karısı ile mağarada çile çekmeye devam ederek Allah'a ibadetten vazgeçmez. Bütün ıstıraplarına rağmen Allah'a asi olmaz. Sonunda, Eyyüp Peygamber imtihanı kazanır, Allah tarafından belirtilen şifalı su ile yıkanarak iyileşir, hanımı ile kendisine mal ve evlat ihsan edilerek daha sonra uzun müddet yaşar. Şanlıurfa merkezinde bulunan Eyyüp peygamberin çile çektiği mağara, Eyyüp Peygamber Makamı olarak ziyaret edilmektedir.
[[Dosya:Harran1.jpg|küçükresim|sağ|260px|Şuayb Şehri]]
Harran'a 45 km mesafede, bir ören yeri olup mevcut kalıntılar Roma Devrine aittir. Yüzlerce kaya mezarı üzerine kesme taşlardan yapılar inşa edilmiştir. Bu yapıların bazı duvar ve temel kalıntıları günümüze kadar gelebilmiştir. Şuayb şehri harabeleri arasında bir mağara, Şuayb Peygamberin makamı olarak bilinmektedir.
==== Harran ====
▲;Halfeti (Saklı Cennet)
▲[[File:Harran beehive houses (2).JPG|küçükresim|sağ|260px|[[Harran]]]]
▲MÖ. 2000 yılında Ur şehrinin bir ticari kolu olarak kurulduğuna inanılan Harran'ın [[Sümerce]] veya [[Akatça]] [[kervan]] veya geçit yeri anlamına gelen "Harran-U” kelimesinden türediği düşünülmektedir. [[Moğol İstilası]]nda yıkılan tarihi [[Harran Üniversitesi]]nin harabeleri ile tarihi Harran evleri görülebilir.
▲Şanlıurfa’da Vali Fuat Bey Caddesi’nde (Yeniyol) bulunan Selahattin Eyyubi Camisi’nin bulunduğu yerde Piskopos Nona tarafından 457 yılında yaptırılan Aziz Yuhannes (Vaftizci Yahya) Kilisesi bulunuyordu. Bu yapı aynı zamanda Adalet Sarayı olarak da kullanılmıştır. Selahattin Eyyubi döneminde bu kilisenin üzerine 900-1250 yılları arasında Selahattin Eyyubi Camisi yapılmıştır. Yapı uzun yıllar harap durumda kalmış, bir ara elektrik santrali olarak kullanılmış ve 28 Mayıs 1993’te onarılarak Selahattin Eyyubi Camisi olarak ibadete açılmıştır.
;İnbaşı Mağaraları▼
▲Urfa merkezindeki camilerin en eskilerindendir. Eski bir sinagog iken MS 435-436'da ölen Piskopos Rabula tarafından St. Stephon Kilisesi'ne dönüştürülmüştür. Kırmızı renkteki mermer sütunların çok olması nedeni ile "Kızıl Kilise" olarak da adlandırılan yapının yerine, 1170-1175 yıllarında Nurettin Zengi tarafından inşa edilmiştir.
[[Bozova, Şanlıurfa|Bozova]] ilçesi Yeniköy Mezrası civarında bulunan bu mağaralar Roma döneminden kalmıştır. Yapılan çeşitli kazılarda [[Roma]] dönemine ait madeni paralara rastlanmıştır.
ve aynı zamanda İNBAŞI ve KAHXNIK ) mağaralarıda çok eski bir tarihe dayanır.
▲;Haleplibahçe Mozaik Müzesi
▲Müze kompleksinin içerisinde Paleolitik, Neolitik, Kalkolitik, Tunç ve Demir çağlarından tarihi eserler yer almaktadır. Bu eserler içerisinde dünya'nın bilinen en eski heykeli olan Balıklıgöl Heykeli, Göbeklitepe ve Nevali Çori'ye ait tarihi eserler yer almaktadır. Edessa Mozaik Müzesi'nde ise oradaki arkeolojik kazılarda çıkarılmış mozaikler ile 1950'li yıllarda ABD'ye kaçırılmış ve 2012'de Kültür Bakanlığınca Türkiye'ye getirilen Orpheus Mozaiği sergilenmektedir. Mevkii bakımından Balıklıgöl'ün neredeyse karşısında bulunmaktadır. 2016 yılında 3.'sü gerçekleştirilmiş olan 3. Çukurova Turizm Ödülleri'nde Türkiye'nin en iyi müzesi ödülünü almıştır.
==== Soğmatar Harabeleri ====
| |||