Halki Kapısı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
1 kitap ekle (20210202)) #IABot (v2.0.8) (GreenC bot |
düzeltme |
||
8. satır:
[[I. Anastasius]] ({{Hükümdarlık dönemi|491|518}}) döneminde [[İsauria Savaşı]] (492-497) zaferini kutlamak amacıyla, mimar Aetherius tarafından bulunduğu yere inşa edilmiştir.<ref>[[Prosopography of the Later Roman Empire]] Volume II, "Aetherius 2", s. 19</ref> Şehrin merkezindeki diğer yapılar gibi 532 yılında [[Nika ayaklanması]] sırasında tamamen yıkılmıştır; fakat İmparator [[I. Justinianus]] ({{Hükümdarlık dönemi|527|565}}) tarafından yeniden inşa ettirilmiştir.<ref>Kazhdan (1991), s. 405-406</ref> Bina, tarihçi [[Prokopius (tarihçi)|Prokopius]]'un ''[[Prokopius (tarihçi)#Justinian'ın binaları|Justinian'ın binaları]]'' ({{Dil|el|Περί Κτισμάτων|dil_adı=e}}, {{Dil|la|De Aedificiis|dil_adı=e}}, "Binalar Üzerine"), kitabında geniş bir şekilde anlatılmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Procopius/Buildings/1C*.html#10.11 | başlık = ''De Aedificiis'' I.10.11-20 | erişimtarihi = 11 Ağustos 2010 | sayfalar =I.10.11-20| yazar = [[Prokopius (tarihçi)|Prokopius]] | dil = İngilizce | arşivengelli = evet}}</ref> Kapı; İmparator [[I. Basileios]] ({{Hükümdarlık dönemi|867|886}}) döneminde onarılıp adliyeye çevrilene kadar, 7.ve 8. yüzyıllarda hapishane olarak kullanıldı.<ref>[[Cyril Mango]] (1958), s. 34</ref><ref name="Kazhdan406">Kazhdan (1991), s. 406</ref>
İmparator [[I. Romanos]] ({{Hükümdarlık dönemi|920|944}}) tarafından yapıya, ''[[#İsa İkonası|Hristos Halkitis]]''{{'}}e ({{Dil|el|{{Polytonic|Χριστός Χαλκίτης|dil_adı=e}}}}) adanmış küçük bir şapel eklenmiştir. Bu şapel daha sonra İmparator [[I. İoannis]] ({{Hükümdarlık dönemi|969|976}}) tarafından daha büyük ölçekte yeniden inşa edilmiş ve kendisi de oraya gömülmüştür.<ref name="Kazhdan406"/><ref>Janin (1968), pp. 529-530</ref><ref>[[Cyril Mango]] (1958), p. 149</ref> Bu yeniden inşa aslında, sarayı çevreleyen duvarı daha içe inşa ederek şapel ile kapının birbirine bitişikliğini kaldıran selefi İmparator [[II. Nikiforos]] ({{Hükümdarlık dönemi|963|969}}), döneminde başlamıştı.<ref name="Kazhdan406"/> İmparator [[II. İsaakios]]'un ilk hükümdarlığında (1185-1195) [[bronz]] kapıları sökülen kapının ana binasından, Bizans [[Vakanüvis]]lerinin metinlerinde yaklaşık 1200 yılından sonra bahsedilmemektedir.<ref name="Kazhdan406"/><ref>[[Cyril Mango]] (1958), pp. 34-35</ref> Şapel ise bir süre daha ayakta kalmıştır ve 14. yüzyıl'da İstanbul'a gelen [[Ruslar|Rus]] hacıları, güncelerinde bu yapıdan sıkça bahsetmişlerdir <ref>Majeska (1984), pp. 241-242</ref> [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] döneminde ise, şapelin kalıntıları ''[[Arslanhane]]'' olarak bilinmekteydi ve küçük bir hayvanat bahçesi olarak hizmet vermekteydi.<ref>[[Cyril Mango]] (1958), pp. 149-169</ref> Şapelin kalıntıları 18. yüzyıl çizimlerinde görülmekteyse de, yapı 1804 yılında ise tamamen yıkılmıştır.<ref name="Kazhdan406"/>
== Tanım ==
Kapının literatürde birçok anlatımı vardır. [[Prokopius (tarihçi)|Prokopius]], en eski ve en etkili kaynaktır, kapının dışını süsleyen heykellerin listesi daha sonraki bir ''Parastaseis syntomoi chronikai'' ("kısa tarihsel not") da geçer.<ref>Cameron & Herrin (1984), pp. 48-51</ref>
[[Dosya:At Meydani 1536.jpg|küçükresim|right|250px|Osmanlı minyatür sanatçısı [[Matrakçı Nasuh]] tarafından 1536 yılında yapılan İstanbul At Meydanı çizimi. Bu dönemde ''[[Arslanhane]]'' olarak bilinen, geniş yeşilliğin solunda (Eski Hipodrom bölgesi) ve Ayasofya'nın sağında yer alan teraslı büyük kırmızı-turuncu tonozlu yapıdır.]]
Justinianus'un Halki'si tipik Bizans tarzında, sırasıyla silindirik [[revak]]lara yaslanmış [[tonoz]]lar üzerindeki merkez kubbeyi destekleyen dört ayaklı dikdörtgen bir binaydı. Kuzey ve güneydeki ayaklar, doğu ve batı tarafındakilere oranla biraz daha kısaydılar.<ref>Prokopius, ''De Aedificiis'', I.10.12-14</ref> Merkezî yapıya, kuzey ve güney taraflara gelecek şekilde, yine çatısı silindirik kubbeli daha küçük iki oda bitişikti.<ref>Prokopius, ''De Aedificiis'', I.10.13-14</ref> Hristos Halkitis kilisesinin kapıyla ilişkisi belirsizdir. [[Cyril Mango]], şapelin kapının solunda yer aldığını ve kapının kendisinin üzerine inşa edildiğini ileri sürmektedir.<ref>[[Cyril Mango]] (1958), p. 154</ref> [[18. yüzyıl]] tasvirlerinde, [[Ayasofya Müzesi|Ayasofya]]'nın 100 metre güney doğusunda yer alan yükseltilmiş bir platformun üzerinde olduğu bilinmektedir.<ref name="Kazhdan406"/>
| |||