Volçetrin: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
YBot (mesaj | katkılar)
Otorite kontrolü şablonu eklendi
Bödöŋtıl (mesaj | katkılar)
Hatalı yönlendirme düzeltildi.
Etiket: Yeni yönlendirme
 
1. satır:
#YÖNLENDİRME [[Vıçıtırın]]
{{Yerleşim bilgi kutusu
| ad = Vıçıtırın
| resmi_ad = Vushtrri
| diğer_ad =
| yerli_ad =
| takma_ad =
| slogan =
| yerleşim_türü = Şehir
| görüntü = Taşlı Köprü - Vıcıtırın 01.jpg
| görüntü_boyutu = 270px
| görüntü_açıklaması = Vıçıtırın’da Osmanlı mimari eserlerinden en ünlüsü olan [[Taşlı Köprü]]
| bayrak=
| bayrak_boyutu =
| arma=
| arma_boyutu =
| harita=
| harita_boyutu =
| harita_açıklaması=
| raptiye_harita = Kosovo
| raptiye_etiket_konum =Vıçıtırın
| raptiye_harita_boyutu = 270
| raptiye_harita_açıklaması =Vıçıtırın’ın [[Kosova]]'daki konumu
| altbölüm_türü = [[Ülkeler listesi|Ülke]]/[[Bölge]]/[[Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetim Misyonu|UNMIK]]
| altbölüm_adı = {{bayraksimge|Kosova}} [[Kosova]] (de facto)<br />{{bayraksimge|Sırbistan}} [[Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi|Kosova ve Metohiya]] (de jure)<br />{{bayraksimge|Birleşmiş Milletler}} [[Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetim Misyonu|UNMIK]] (de jure)
| altbölüm_türü2 = [[Kosova'nın illeri|İl]]/[[Kosova-Metohiya Özerk Bölgesi'nin okrugları|Okrug]]/[[Kosova UNMIK bölgeleri|District]]
| altbölüm_adı2 = {{bayraksimge|Kosova}} [[Mitroviça ili|Mitroviça]]<br />{{bayraksimge|Sırbistan}} [[Kosovskomitrovački ili|Kosovskomitrovački]]<br />{{bayraksimge|Birleşmiş Milletler}} [[District of Mitrovica]]
| altbölüm_türü3 = [[Kosova'nın belediyeleri|Belediye]]
| altbölüm_adı3 = [[Vıçıtırın Belediyesi|Vıçıtırın]]
| kuruluş_sıfatı =
| kuruluş_tarihi =
| kurucu =
| yönetim_türü=
| yönetim_dipnotlar =
| önder_türü = Belediye Başkanı
| önder_adı = Bajram Mulaku
| önder_parti = PDK
| önder_türü1 =
| önder_adı1 =
| önder_parti1 =
| km2_yüzölçümü = 345
| yüz_ölçümü_su_km2 =
| nüfus_as_of =
| nüfus_not = (2011)<ref name=KS-Sayim>[http://esk.rks-gov.net/rekos2011/?cid=1,59 2011 Genel Nüfus Sayımı ''REKOS2011''] Kosova İstatistik Kurumu</ref>
| nüfus_urban =
| toplam_nüfus = 69.881
| nüfus_yoğunluğu_km2 =202.6
| nüfus_yoğunluğu_urban_km2 =
| nüfus_yoğunluğu_metro_km2 =
| zaman_dilimi = [[Orta Avrupa Zaman Dilimi|OAZD]]
| utc_offset = +01.00
| zaman_dilimi_DST = [[Orta Avrupa Zaman Dilimi|OAYZD]]
| utc_offset_DST = +02.00
| latd=42 |latm=49 |lats= |latNS=N
| longd=20 |longm=58 |longs= |longEW=E
| rakım_m = 514
| posta_kodu = 42000
| alan_kodu = +381 28
| plaka_kodu = 02
| website = [http://kk.rks-gov.net/vushtrri/default.aspx?lang=tr-TR Vıçıtırın Belediyesi]
| dipnotlar =
}}
'''Vıçıtırın''' veya '''Volçetrin''' ([[Arnavutça]]: ''Vushtrri''; [[Sırpça]]: ''Vučitrn / Вучитрн'') [[Kosova]]'nın kuzeyinde, [[Mitroviça]]’nın hemen güneyinde bir şehir ve belediye merkezi.<ref>Abdurrahman, Kemal, Vıçıtırın Folkloru, Çevren, Sayı, 43, Eylül 1984, s. 112-122.</ref><ref>İgbal Orlat Vıçıtırın Folkloru Üzerine Birkaç Söz, Çevren, XI, 41 (Mart 1984), s. 111-127</ref><ref>İkbal Tunuzlu, Vıçıtırın Ağzında Masallar ve Türküler, Çevren, Sayı: 1, 1973, S. 114-124</ref><ref>Raif Vırmıça, Kosova’da Osmanlı Mimarî Eserleri I, TC. Kültür Bakanlığı, Ankara, 1999, s. 271-287</ref><ref>Tan Gazetesi, Priştine, 1970, ''Vıçıtırın Öğrencileriyle Başbaşa'' haberi</ref>
 
[[De facto]] olarak [[Kosova]]’nın [[Mitroviça ili|Mitroviça]] ilinde; [[de jure]] olarak [[Sırbistan]]’a bağlı [[Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi]]’nin Kosovskomitrovački ilinde yer alır. Ayrıca de jure olarak [[Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetim Misyonu]]’nun Mitroviça Bölgesi’nde (''District of Mitrovica'') bulunur.
 
== Şehrin adı ==
Şehrin adının kaynağı konusunda kesin bir görüş bulunmamaktadır. Osmanlı sonrası Türkçe literatürde şehrin adı ''Vıçıtırın'' ve ''Vuçıtırın'' şekillerinde kullanılagelmiştir. Ancak Vıçıtırınlıların kendi kullanımları ve belgelerdeki kullanım sıklığı ''Vıçıtırın'' biçimi yönündedir. ''Vuçıtırın'' şekli birkaç kaynakta, şehrin o dönem Sırpça ismi olan Vuçitrn şeklinin de analojik baskısıyla kullanılmıştır.<ref>Enver Baki, Vuçıtırın Manileri, Folklorumuz, Sesler IV, 28 (Eylül 1968), s. 80-82</ref><ref>Nimetullah Hafız , Kosova Mitroviçası, Vuçitırın ve Priştine Türk Ağızlarının Başlıca Özellikleri, Çevren , VI/1-2 , Priştine, 1979, s. 84 [http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/suzan_canhasi_tamlama.pdf] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200814205325/http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/suzan_canhasi_tamlama.pdf |tarih=14 Ağustos 2020 }}</ref> Analojik baskıya kanıt olarak bu kullanımda Vuçıtırın şeklinin yanında Vuçitırın, Vuçitrın gibi deforme şekillerin olması da öne sürülebilir.
 
Şehrin XX. yüzyıldaki Osmanlı harfli imlası وولچيترين ve ووچيترين şekillerinde görünmektedir.<ref>Binbaşı Mehmed Nasrullah, Kolağası Mehmed Rüşdü, Mülazım Mehmed Eşref, Osmanlı Atlası XX. Yüzyıl Başları, (Yayına Hazırlayanlar: Yaşar Baş ve Rahmi Tekin), Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2003, s. 28 (''Kosova Vilayeti haritası'')</ref> Bu şekiller ''Vulçıtırın / Vulçitirin'' ve ''Vuçıtırın / Vuçitirin'' şekillerinde okunabilir. Bazı çalışmalarda "Volçetrin" olarak da kaydedilmiştir. Çağdaş dönemde şehrin adı, ''Vıçıtırın'' olarak standardize edilmektedir.
 
== Tarih ==
=== Eski tarih ===
Vıçıtırın şehri, [[Roma İmparatorluğu]]’ndan önceki yıllarda ''Vicianum'' adıyla tarihî kaynaklarda yer almıştır. Miladın hemen sonrasında şehir adının ''Viciana'' olduğu söylenmektedir. Şehir, bu dönemde Roma egemenliğine girmiştir. [[Hristiyanlık]]ta [[Doğu - Batı Kiliselerinin Ayrılması|Doğu-Batı Kiliselerinin ayrıldığı dönem]] sonrasında Vıçıtırın, Katolik nüfus ağırlıklı bir hâlde olmuştur.
 
=== Osmanlı İmparatorluğu dönemi ===
Kosova Ovası’ndaki 1389 [[I. Kosova Savaşı]] ile Türk devlet egemenliğinin iyice gelişip yayılması sonrasında 50 yıllık süreç içinde Vıçıtırın bölgesi [[Osmanlı İmparatorluğu]] sınırlarına katılmıştır. Kesin katılmanın 1439 yılında olduğuna dair görüşler vardır.{{kaynak belirt}} Osmanlı-Türk egemenliği sonrasında şehir, büyük atılım içinde olmuştur. 15. yüzyılla beraber şehirde hanlar, hamamlar, camiler, medreseler, çeşitli binalar inşa edilmiştir. 15. yüzyıl aynı zamanda şehirde Müslüman nüfusun artmaya başladığı dönemin başlangıcıdır. 15. yüzyıl ile 18. yüzyıl döneminde Vıçıtırın, [[Balkanlar]]’daki en büyük şehirlerden birisi olmuştur. Bu dönemde sancak merkezi özelliği olan şehir, Osmanlı sınırları içinde, önemli bir konumdadır.
 
[[Kosova]] bölgesinin Osmanlı sonrası devirle (1912) beraber sıkıntılar, yıkımlar yaşaması sonucunda Vıçıtırın’ın, Osmanlı dönemiyle beraber şekillenen ve bugüne dek gelen mimarî ve kültürel yapısında zayıflamalar görülmüştür. Ancak, bütün olumsuzluklara karşılık, Vıçıtırın’ın zengin, kültürlü ahalisinin güzel yaşayışları, (bugün farklı etmenler bulunsa da) bugüne dek ulaşmıştır.
 
=== 20. yüzyılda Vıçıtırın ===
[[Dosya:Vıcıtırın_01.jpg|küçükresim|sağ|250px|Şehir merkezi ve Çarşı Camii]]
[[Dosya:Vıcıtırın_02.jpg|küçükresim|sağ|250px|Vıçıtırın Şehir Parkı]]
[[I. Dünya Savaşı]]’nda [[Avusturya-Macaristan İmparatorluğu|Avusturya-Macaristan]]’ın işgalini yaşayan şehir, savaş sonrasında [[Yugoslavya Krallığı]] sınırları içine dâhil edilmiştir. [[II. Dünya Savaşı]]’nda şehir Alman egemenlik bölgesinde olmuştur. Kasım 1944’te Komünist Yugoslavya düzeni kurulmuştur.
 
=== 1998-1999 Kosova Savaşı'nda ===
[[1974 Yugoslavya Anayasası]]’nın 1989 yılında yürürlükten kaldırılmasıyla beraber, bütün Kosova’da olduğu gibi Vıçıtırın’da da çeşitli çalkalanmalar, sıkıntılar yaşanmıştır. Bu sıkıntılar, 1998 yılında Kosova Kurtuluş Ordusu ile Sırpların kontrolundaki Yugoslav ordusunun çatışmalarına dönüşmüştür. Bu süreç, Kosova’nın [[1998-1999 Kosova Savaşı]] ile Sırp egemenliğinden kurtarılmasıyla sonuçlanmıştır. 16 Haziran 1999’da [[NATO]] güçleri Vıçıtırın’a girmiştir.
 
1998-1999 Kosova Savaşı sonrasında Vıçıtırın, yeniden yapılanma sürecine girmiştir. Yugoslavya devrinde, hemen kuzeyindeki [[Mitroviça]] şehrinin biraz da olsa gölgesinde kalıp geriye itilen şehir, yeni dönemle beraber gelişme evresine girmiştir.
 
== Coğrafya ==
Vıçıtırın, 42<sup>o</sup> 49 Kuzey ve 20<sup>o</sup> 58 Doğu koordinatlarında yer almaktadır. Şehir, Kosova'nın kuzey kesimindedir. [[Priştine]]’ye yakındır.
 
== Nüfus ve kültürel yapı ==
Vıçıtırın’ın bugünkü kent nüfusundaki etnik dağılımda en büyük oran Arnavutlara aittir. Şehirde Arnavutlardan sonra Türkler, Romlar, Aşkaliler yaşamaktadır. 1999 yılından sonra şehre, civar köylerden yoğun bir göç (tamamına yakını Arnavut) olmuştur.
 
2011 yılında Kosova genelinde yapılan nüfus sayımında Vıçıtırın nüfusu 69.881 çıkmıştır.<ref name=KS-Sayim/>
 
Osmanlı döneminde sancak merkezi olması yönüyle büyük bir aydın ve zengin Türk nüfusuna sahip olan Vıçıtırın, 1912’den sonraki süreçte, [[Balkanlar]]’ın genelinde yaşandığı gibi, Vıçıtırın’da da yaşanan ve [[Türkiye]]’ye doğru gelişen göçlerle, Türk nüfus bakımından büyük ve hızlı bir azalma yaşamıştır.
 
Bugün, Kosova Türkçesinin [[Priştine]] ağzına dayalı bir Türkçe ağzını kullanan Vıçıtırın Türkleri, kültürel faaliyetlerini [[Çeşme Derneği, Vıçıtırın|Çeşme Derneği]] vasıtası ile yapmaktadırlar. Vıçıtırın’daki Türkler, kendi millî özelliklerini koruma hususunda çeşitli açılardan sıkıntılar yaşamaktadırlar.
 
1990-1999 sürecinde Vıçıtırın Belediyesi sınırları içinde 9 kütüphane (toplam 77.284 kitap) bulunmaktaydı. 1999’daki operasyon döneminde kütüphanelerde büyük hasarlar ve kayıplar yaşanmıştır.
 
== Kaynakça ==
{{Commons|Category:Vučitrn}}
{{kaynakça}}
 
{{Kosova şehir ve kasabaları}}
 
{{Otorite kontrolü}}
 
[[Kategori:Vıçıtırın]]
[[Kategori:Mitroviça ili]]
[[Kategori:Kosova'daki şehirler]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Volçetrin" sayfasından alınmıştır