İttik Dede Türbesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
8 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.8 Etiketler: Geri alındı IABotManagementConsole [1.2] |
k Sadrettin (mesaj) tarafından yapılan değişiklikler geri döndürülerek, Seksen iki yüz kırk beş tarafından değiştirilmiş son sürüm geri getirildi. Etiket: Geri döndürme |
||
50. satır:
Türbenin adında kullanılan "ittik" kelimesi esasen "yitik" kelimesinin [[Kıbrıs Türkçesi]]yle söylenen hâli olup türbenin adı "Yitik Dede Türbesi" anlamına gelmektedir.<ref name="ig"/> Tuncer Bağışkan'a göre, şehitler hakkında kayıt tutulmadığından ve bu kişilerin "şan ve şöhret peşinde olmadıkları" inancından dolayı bu kişiler genel olarak "ittik" diye adlandırılırdı.<ref name="bagiskan19"/> Neden "yitik" kelimesinin kullanılmış olabileceğini değerlendiren İsmail Güleç'in açıklamaları arasında, mezarın savaş sırasında kimliği belirlenemeyen askerlerden birine ait olmuş olabileceği, ne sağ ne de ölü olarak bulunabilen bir askerin kaybolduğu yer olabileceği veya medfun kimsenin hayatını kaybettiği yerin tam olarak bilinmediği için "yitik" kelimesinin kullanıldığı yer alır.<ref name="ig"/>
Türbe, "İsmail Çavuş Türbesi" ismiyle de bilinir. Tuncer Bağışkan'ın aktardığı bir rivayete göre, İttik Dede'nin esas ismi İsmail Çavuş olabilir.<ref name="bagiskan19"/> [[Hizber Hikmetağalar]] da İsmail Çavuş'un türbenin olduğu yerde hayatını kaybeden "rütbeli bir şehit" olduğunu aktarır.<ref>{{Kaynak |soyadı=Hikmetağalar|ad=Hizber|yıl=1996|başlık=Eski Lefkoşa'da Semtler ve Anılar |cilt=1 |yayıncı=Marifet Yayınları |yayınyeri=Lefkoşa |sayfa=111 }}</ref> Bununla birlikte Altay Sayıl, "büyüklerinden öğrendiği"ne göre türbede, 1878 yılında Osmanlıların Kıbrıs'ı [[Britanya Kıbrısı|Britanya yönetimine]] bırakmasının ardından adayı terk etmeyen İsmail Çavuş isimli bir Osmanlı askerinin yaşadığını ifade eder. Bu kişinin sakalları göğsüne kadar uzandığından, ilahi bir kişi olduğu düşünülerek türbeye "İsmail Çavuş Türbesi" denmeye başlandı.<ref name="cakir">{{kitap kaynağı |soyadı1=Çakır |ad1=Ayşe |başlık=Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki Yatırlar ve Kutsal Adak Yerleri |tür=yüksek lisans tezi |url=http://docs.neu.edu.tr/library/6343687008.pdf |tarih=2009 |yayıncı=[[Yakın Doğu Üniversitesi]] |yer=Lefkoşa |sayfalar=81-82
Tuncer Bağışkan, bu dönemde (19. yüzyıl sonları) türbede Hasan Çalıcı isimli kimsesiz bir adamın "uzun yıllar" ikamet ettiğini aktarır. Bu kişinin eski bir yeniçeri olduğu, 118 yaşına kadar yaşadığı, her daim süngülü asasıyla dolaştığı ve gezginci imamlık yaparak geçimini sağladığına dair rivayetler bulunur. Bir başka rivayete göre 1821 yılında, Vali [[Küçük Mehmed Paşa]] döneminde adada isyan çıkartmak isteyen Rum piskoposların konuşmalarını gizlice dinlediği, ertesi gün [[Mağusa Kapısı]]'ndan geçmekte olan Başpiskopos [[Kiprianos (Kıbrıs Başpiskoposu)|Kiprianos]]'u atından çekerek düşürüp ayakkabısında yer alan kışkırtıcı konuşmayı ele geçirdiği, bunu valiye götürerek piskoposların daha sonra idam edilmesinde rol oynadığı iddia edilir.<ref name="bagiskan19"/>
59. satır:
Kıbrıs'ta eskiden bazı yoksul kimselerin türbelerde kaldıkları ve türbede kalma olayının bir övünç kaynağı olarak kullanıldığı, bu türbede de 1960 yılında Musa isimli eski para koleksiyoncusu birinin yaşadığı aktarılır.<ref name="cakir"/>
Yıllar içinde harabe hâline gelen türbe, 1985 yılında [[Eski Eserler ve Müzeler Dairesi]] tarafından restore edildi.<ref name="bagiskan19"/><ref name="gurkan"/> 2012 yılında kapısı açık olan türbenin yine "korkunç denecek bir hâl"e geldiği ve "yıkık bir türbe" görünümünde olduğu kaydedildi.<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Pehlivan | ad = Alihan | başlık = Yok olan sadece değerlerimiz değil, tarihimiz! | url = http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=136506 | çalışma = [[Star Kıbrıs]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190301074556/http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=136506 | arşivtarihi = 1 Mart 2019 | erişimtarihi = 28 Şubat 2019 | ölüurl = evet }}</ref> 2014 yılında türbe Vakıflar İdaresi tarafından yeniden onarılarak ziyarete açıldı.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Bizden Haberler | url = http://www.evkaf.org/site/dokuman/AGUSTOS%202014.pdf | yayıncı = [[Kıbrıs Vakıflar İdaresi]] | erişimtarihi = 28 Şubat 2019 | tarih = Ağustos 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190301140037/http://www.evkaf.org/site/dokuman/AGUSTOS%202014.pdf | arşivtarihi = 1 Mart 2019 | ölüurl = evet }}</ref> Bu restorasyon sırasında türbe hakkında bilgi verilen bir tabela ile "İslam inanışında türbe ve mezar ziyaretlerinde bu tür adetlerin bulunmadığını, bu ziyaret yerlerinin kirletilmemesi gerektiği"ni belirten bir pano yerleştirildi.<ref name="havadis444">{{web kaynağı |başlık=Lefkoşa’nın fethinin 444. yıldönümü... |url=https://www.havadiskibris.com/lefkosanin-fethinin-444-yildonumu/ |çalışma=[[Havadis (gazete)|Havadis]] |erişimtarihi=7 Ocak 2021 |tarih=8 Eylül 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210109090934/https://www.havadiskibris.com/lefkosanin-fethinin-444-yildonumu/ |arşivtarihi=9 Ocak 2021 |ölüurl=hayır
== Konum ve mimari ==
[[Selimiye, Lefkoşa|Selimiye]] Mahallesi'nde, [[Selimiye Camii (Lefkoşa)|Selimiye Camii]]'nin kuzeydoğusundaki [[Sultan II. Mahmut Kütüphanesi]]'nin karşısında yer alan Kütüphane Sokak'ın Müftüzade Sokak'la kesiştiği köşede, [[Selimiye Meydanı]]'nın güney tarafında yer alır.<ref name="ig">{{Web kaynağı | soyadı1 = Güleç | ad1 = İsmail | başlık = İttik Dede | url = http://www.ismailgulec.net/denemelerim/kibris-yazilari/item/236-ittik-dede | erişimtarihi = 28 Şubat 2019 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190301013405/http://www.ismailgulec.net/denemelerim/kibris-yazilari/item/236-ittik-dede | arşivtarihi = 1 Mart 2019 | ölüurl =
Dikdörtgen planlı olan türbe, tek odadan oluşur. Girişi, Kütüphane Sokak'a bakan kuzeydoğusundaki kapıdan sağlanır.<ref name="bagiskan19"/> İçerisi "oldukça sade" olarak tarif edilir.<ref name="okan"/> Daha önceleri güney duvarının dibinde, güneybatı-kuzeydoğu yönüne uzanan bir pozisyonda bulunan mezar; restorasyon çalışmaları sonrasında girişin soluna alındı.<ref name="ig"/> Mezarın üzerinde ahşap sanduka, sandukanın başında bir sarık yer alır.<ref name="bagiskan19"/><ref name="okan"/> Kuzeyinde yer alan demir parmaklıklı pencere adak sahipleri tarafından çaput parçası bağlanmak için kullanılırdı.<ref name="bagiskan19"/> Özellikle hasta olanlar elbiselerinden yırtarak kumaş parçalarını parmaklıklara bağlar, böylece iyileşeceklerine inanırdı. Pencerenin kapatılmasıyla birlikte çaput bağlama olanağı ortadan kaldırıldı.<ref name="ig"/>
| |||