Şanlıurfa: Revizyonlar arasındaki fark

Bu gün Şanlıurfa’nın bir ilçesi olan ve şehrin 45 km. kadar güneydoğusunda yer alan Harran şehrinin adına ilk defa M.Ö. 2. binyılın başlarına ait çivi yazılı tabletlerde rastlanır. Bu tabletler arasında, [[Harran]]'daki Sin Mabedi’nde bir antlaşma imza edildiğine dair bir belge bulunmaktadır. Mezopotamya pagan inanışının en önemli merkezlerinden biriydi ve burada ay tanrısı [[Sin (mitoloji)|Sin]] ile güneş tanrısı [[Şamaş]]’ın mabedleri bulunuyordu. 2. binyılın ortalarında Hititler’le Mitanniler arasında yapılan bir antlaşmaya Harran’daki ay tanrısı Sin ve güneş tanrısı Şamaş şahit tutulmuştur. Bundan sonra Bâbil, Hitit, Asur tabletlerinde Harran’dan sık sık bahsedildiği görülmektedir. Asur tabletlerine göre bölge M.Ö.2000'lerde [[Hurriler|Hurriler ile Mitannilerin]] yerleştiği bir yerdi. Süryânîlerin atası olan [[Aramiler|Ârâmîlerin]] bölgeye yerleşmesi M.Ö 11.yüzyıldan sonra da Mezopotamya'dan kuzeye doğru göç ederek Fırat'ın iki yakası boyunca uzanan topraklarda Bit-Adini Devleti'ni kurdukları döneme denk gelmektedir. Harran, M.Ö.857'de Asur İmparatorluğuna bağlandı. M.Ö 609'de [[Medler]] ve [[Yeni Babil İmparatorluğu|Keldânîler]]'in işbirliğiyle Asur İmparatorluğunun başşehri [[Ninova]]'nın ele geçirmelerinden sonra son Asur kralı II. Asur-Uballit, Harran Kalesi'ne sığındı ve Asur İmparatorluğu üç yıl daha burada devam etti. M.Ö. 612'de Asur İmparatorluğu tamamen ortadan kaldırıldı ve Harran'a sırasıyla Medler ve Keldânîler hakim oldu.

 

 

Şehirdeki Yahudi nüfusun varlığı Tevrat anlatılarında da şehrin adının geçmesiyle kendini göstermiştir. Yahudi Kutsal Kitabı [[Tanah]]'ta Hārān biçiminde geçen şehir İbrani anlatıları ve mitolojisine göre tufandan sonra yeryüzünde tesis edilen ilk şehir olup [[Nuh]] peygamberin torunlarından Kaynan tarafından kurulmuştu. Yahudi Kutsal Kitabı Tanah'ta İbrahim peygamber ve atasının yaşadığı mekan olarak Harran, Yahudilik için kutsiyeti olan bir mekandır. Anlatıya göre İbrahim peygamber Filistin’e gitmeden önce Harran'da oturmuştu ve burada adını taşıyan bir mescidle onun otururken yaslandığı söylenen bir taş vardı. Ayrıca, ipek şehir olarak betimlenen ve eski adı Seruğ/Seruc olan günümüzdeki adı ile [[Suruç]] da İbrahim peygamberin atasının adı olduğu ifade edilmekte, dolayısıyla onunla ilişkilendirilen bir mekân olduğu da dile getirilmektedir. Harran, [[Lut]] peygamber ve [[Şuayb]] peygamber ile de ilişkilendirilen mekanlardandır. Buna göre Lut'un, amcası İbrahim’in ateşe atıldığına şahit olduğu ve bu olaydan sonra [[Sodom]]’a gittiği, [[Eyüp]] peygamberin de hasta olduğu dönemde Harran'daki bir mağarada yaşadığı ve burada öldüğü rivayet edilmektedir. Böylece Harran, Eyüp peygamberin sabrının test edildiği mekan olma özelliği bakımından da önem taşımaktadır. Hatta [[İlyas|Elyesa]] peygamberin, Eyüp peygamberin yaşadığı yere kadar geldiği ancak kendisini göremeden burada vefat ettiği de iddia edilmektedir. İbranice Yitro adı ile bilinen ve Musa peygamberin kayınpederi olarak kabul gören Şuayb’in de bu gün Harran yakınlarındaki Şuayb Şehri yakınındaki Yağmurlu Köyü olarak bilinen Soğmatar’da yaşadığı ileri sürülmektedir. Hatta rivayete göre Musa peygamberin, Soğmatar'da Şuayb peygamber ile buluştuğu ve sihirli asasını ondan aldığı da ifade edilmektedir. Soğmatar'daki, Musa’nın Kuyusu ve Musa peygamberin asasının izi adı ile bilinen ziyaret yerleri de günümüzde önem taşıyan mekânlardandır

Süryani yazısının doğduğu kent Urfa’dır. 2. yüzyıldan itibaren Hıristiyanlık tesiri altında gelişen "Süryani Edebiyatı" doğmuştur. [[İncil]], Yunanca'dan Süryânice'ye ilk defa bu dönemde Urfa’da çevrilmiştir.

 

 

Şehir 750'de Emevîlere Abbâsîler tarafından son verildikten sonra Abbâsîler'e teslim edildi. Abbâsî Halifesi [[Harun Reşid]] bir ara Urfa’ya geldi ve şehirde bir süre kaldı. Bizanslılar 942'de bölgeye gelip Urfa halkından Îsâ peygamberib kutsal tasvirini istediler. Abbâsî Halifesi Müttakī-Lillâh’ın onayı ile, 200 müslüman esirin serbest bırakılması ve şehrin bir daha taciz edilmemesi şartıyla kutsal ikona Rumlar’a verildi. Ancak bu anlaşma Seyfüddevle el-Hamdânî’nin 949'da Urfa halkıyla birlikte Misis’e saldırması yüzünden bozuldu. Bizanslılar 959'da Urfa önlerine kadar geldi. Bizans ordusu Urfa'ya girerek şehri yağma ve tahrip etti. Urfa 10. yüzyılın sonu ve 11. yüzyılın başında Abbâsî merkezi otoritesinin zayıfladığı dönemde ortaya çıkan bir Kürt hanedan olan [[Mervanliler|Mervânîlerin]] hakimiyeti altına girdi. Abbâsî halifesi tarafından Nasrüddevle unvanı verilen Mervânî Emiri Ahmed, 1025 yılında Urfa'yı emirliğinin topraklarına katmıştır. Şâfiî mezhebi bölgede Mervânî döneminde yerleşmeye başlamıştır. Fakat şehir 1027 yılında Bizans kumandanlarından Georgios Maniakes'e bırakıldı, böylece Maniakes 1030-1031 kışında Urfa'ya hâkim oldu. Mervânîler’in onu şehirden uzaklaştırmak için yaptığı teşebbüsler başarısızlıkla sonuçlandı ve Maniakes şehri elinde tuttu. 1037 yapılan anlaşmayla şehir Bizans imparatoruna teslim edildi.