Şanlıurfa: Revizyonlar arasındaki fark

Son yıllarda Şanlıurfa'da birbiri ardına ortaya çıkartılan arkeolojik bulgularla insanlık tarihine ilişkin önemli bilgiler elde edilmiştir. Şehir merkezinin altında bugünkü [[Balıklıgöl]]'ün kuzeyinde yapılan bir keşif sonucu, Urfa şehir merkezinin tarihinin MÖ. 9500'e [[Neolitik Dönem]]e kadar uzandığı görülmüştür. [[Göbeklitepe Höyüğü]]'nde, MÖ 11.000 yıllarına dayanan dünyanın bilinen en eski mabedi ortaya çıkarılmıştır. ▼

Urfa şehri M.Ö 2. binde yaşadığına inanılan, [[Yahudilik]], [[Hristiyanlık]], ve [[İslam]] dinlerinin ortak din büyüğü ve atası olan{{kdn|McCarter|2000|s=8}}<ref name="Britannica">{{britannica|Abraham (Hebrew patriarch)}}</ref><ref name="Abraham in Christianity">{{oxford|Abraham}}</ref> [[İbrahim]] peygamberin doğum yeri olarak kabul edilir. Bu gün Urfa'da ziyarete açık olan doğduğu mağaranın efsanesine göre İbrahim peygamber 17 yaşına kadar bu mağarada yaşamıştır. Efsaneye göre İbrahim peygamber, Kral Nemrud’un taptığı putların gerçek olmadığını, onlara inanmalarının doğru olmadığını halk arasında yaymaya çalışır. Buna çok sinirlenen Nemrud ateş yakılmasını ve İbrahim peygamber’in ateşe atılmasını emreder. Nemrud’un kızı buna engel olmak için babasına yalvarır ve çok gözyaşı döker. İbrahim Peygamber ateşe atıldığında ateş göle, odunlar ise balığa dönüşür. Zeliha’nın gözyaşları ise Ayn Zeliha gölünü oluşturur. Urfa, İbrahim peygamber'in dışında İbrahim peygamberin torunu ve İsrailoğullarının atası Yakup peygamberin bir dönem Harran’da bulunduğuna, [[Eyüp]] peygamberin Urfa’da hastalık çektiğine ve burada vefat ettiğine, [[İlyas]] peygamberin Eyüp peygamberi görmeye geldiğine, ancak göremeden Urfa'da öldüğüne, [[Şuayb]] peygamber'in Harran’a 37 km mesafede yaşadığına, [[Musa]] peygamberin Soğmatar’da Şuayp peygamberle buluştuğuna inanılmaktadır. Ayrıca bazı kaynaklara göre; [[İsa]] peygamberin, Urfa'yı kutsadığına dair mektubunu ve yüzünü sildiği mendile çıkan mucizevî portresini (Hagion Mandilion) Urfa kralı Abgar Ukkama’ya göndermiştir. Bütün bunlarla birlikte günümüzde İbrahim, Şuayb, Musa, İlyas, Yakup ve Yusuf peygamberle ait makamlara da ev sahipliği yapan Şanlıurfa, dünya inanç turizminde Mekke, Medine ve Kudüs'ten sonra dördüncü sırada yer almakta olup “Peygamberler Şehri” ve “Kutsanan Şehir” adlarıyla tanınmaktadır.▼

Makedonya kralı [[Büyük İskender]] Urfa’yı M.Ö. 331 yılında zapt eder. Vefat edince, ülkesi komutanları arasında paylaştırılır. Bunlardan Antiyochus, Seleucus Nikator ile birlikte bütün Anadolu ve [[Suriye]] bölgesine hâkim olmuştu. Antiyochus’un ölümünden sonra Seleucus tek başına Suriye bölgesinde ve bütün büyük Asya’da [[Hindistan]]’a kadar Babilonya denilen bu bölgede 21 yıl hüküm sürdü. Bu sebeple bu devlete Selefkoslar devleti denildi. Urfa, M.Ö. II. yüzyılda Seleucos Nikator’un (323–281) hâkimiyeti altına girer. Edessa isminin Selefkoslar zamanında Makedonya’dan bu bölgeye gelen Makedonyalılar tarafından verilmiş olduğu da söylenilmektedir. Selefkoslar M.Ö.132 yılında İranlıların baskısına dayanamayarak yıkıldı. Bölgede bu tarihten itibaren Osrhoene ismi ile bir şehir devleti kuruldu.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.mootol.com/Yazi2506/antik-cagda-urfa-ve-ilceleri|başlık=Antik Çağ'da Urfa ve İlçeleri|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=Araştırma yazısı.Tekin Gün|yayıncı=Mootol,Kültür Sanat-Şubat 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20201004173323/http://www.mootol.com/Yazi2506/antik-cagda-urfa-ve-ilceleri|arşivtarihi=4 Ekim 2020|ölüurl=evet}}</ref> Urfa’da kurulan ilk bağımsız devlet Osroene Krallığıdır. MÖ 132 yılında Selevkoslardan bağımsızlığını kazanarak MS 244 yılına kadar hüküm sürmüştür. Başkenti Edessa yani Urfa olan Osroene krallarının çoğu Abgar ismi ile çağrıldığından bu devlete Abgarlar devleti denildiği gibi Abgarlar dönemi de denilmiştir. Tarihi kayıtlarda ve Abgar efsanesinde, Kral V. Abgar Ukkama’nın ilk Hıristiyan kral olduğu ve Edessa Bölgesi’nde hüküm sürdüğü İsa Peygamber'in tebliğinden hemen sonra bu dini kabul ettiği belirtilir. Efsaneye göre; V. Abgar ilk Hıristiyan kraldır ve İsa Peygamber'in ölümünden hemen sonra, Hıristiyanlığı kabul etmiş ve kendi halkına da benimsetmiştir. Cüzzam hastalığına yakalanan ve bu nedenle oldukça acı çeken V. Abgar’ın, İsa Peygamber'in gönderdiği mucizevi mendil sayesinde iyileştiği rivayet edilmektedir. 2016 yılında Şanlıurfa’nın Balıklıgöl yerleşkesi civarında yürütülen "Kale Eteği Projesi" kapsamındaki kazı çalışmalarında Abgar Krallığı dönemine ait olduğu tahmin edilen Süryanice yazıtlar ve ince işlemelerin yer aldığı bir taban mozaiği bulunmuştur.▼