Tarih: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici |
Etiket: Elle geri alma |
||
1. satır:
{{Düzenle|Temmuz 2012}}
{{Anakaynaklar|tarih=Mart 2014}}
[[Dosya:Herodotus Massimo Inv124478.jpg|küçükresim|"Tarih disiplininin babası" olarak görülen [[Herodot]] (MÖ 484 – MÖ 425)|270x270pik]]
[[Dosya:Herodotus Massimo Inv124478.jpg|küçükresim|"Tarih disiplininin babası" olarak görülen [[Herodot]] (MÖ 484 – MÖ 425)|270x270pik]]'''Tarih''', [[geçmiş zaman]]ın incelenmesidir.<ref>{{Web kaynağı | url=http://archaeology.about.com/od/hterms/qt/history_definition.htm | başlık=History Definition | erişimtarihi=21 Ocak 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140202111248/http://archaeology.about.com/od/hterms/qt/history_definition.htm |arşivtarihi=2 Şubat 2014 | ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url=http://www.siena.edu/pages/3289.asp | başlık=What is History & Why Study It? | erişimtarihi=21 Ocak 2014 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20140201183734/http://www.siena.edu/pages/3289.asp | arşivtarihi=1 Şubat 2014 | df=dmy-all | ölüurl=evet}}</ref> "Tarih", geçmiş zamanda olan olayların incelenmesinin yanı sıra, bu olaylarla ilgili bilgilerin keşfi, toplanması, organizasyonu, sunumu ve yorumlanması ile de ilgilenen bir [[Hiponimlik ve hiperimlik|şemsiye terim]]dir.<ref name=":4">{{Kitap kaynağı|soyadı=Arnold|ad=John H.|başlık=History: A Very Short Introduction|yayıncı=Oxford University Press|yıl=2000|isbn=019285352X|yer=New York|sayfalar=}}</ref> Tarihçiler , yazılı belgeler, sözlü anlatımlar, ekolojik belirteçler ve sanat eserleri ve sanat eserleri dahil maddi nesneler gibi tarihsel kaynakları kullanarak geçmişi bir bağlama oturtur. Tarihçiler ayrıca , disiplinin incelenmesini kendi içinde bir amaç olarak ve günümüzün sorunlarına "perspektif" sağlamanın bir yolu olarak tartışarak tarihin doğasını ve yararlılığını tartışırlar. Tarihçiler ayrıca disiplinin incelenmesini kendi içinde bir amaç olarak ve günümüzün sorunlarına "bakış açısı" sağlamanın bir yolu olarak tartışarak tarihin doğasını ve yararlılığını tartışırlar▼
{{Alıntı kutusu
|width = 240px▼
|alıntı = {{büyük|Geçmişlerini hatırlayamayanlar, onu tekrar yaşamaya mahkûmdur.<ref>George Santayana, "The Life of Reason", Volume One, p. 82, BiblioLife, {{ISBN|978-0-559-47806-2}}</ref>}}▼
|source = —[[George Santayana]]▼
}}
▲
[[İnsan]] veya insan-dışı farkı gözetmeksizin, yer ve [[zaman]] aralığının kestirildiği bir geçmiş zaman dilimde, sebep-sonuç ilişkisi kurup, belge ve bulgular eşliğinde bilgiler toplayan bir [[akademik disiplin]] olan tarih, herhangi bir bilim kümesine dahil edilmez; çünkü tarih, her alanın geçmişini inceleyebilecek kadar geniş bir disiplindir. İnsanlık geçmişi söz konusu olduğunda, [[yazı]]nın icadından önceki zamanlara "tarih öncesi" denir.
Tarihî inceleme, geçmiş zamandaki olaylara ilişkin tüm bilgilerin, olayların vuku bulduğu dönemin şartları göz önüne alınarak, mümkün olduğunca nesnel bir şekilde sunulması ile oluşur. Tarih, yaşanan olayların bir daha yaşanabilmesi gibi bir olasılık olmadığından doğa bilimlerindeki gibi [[deney]] ve [[gözlem]]e dayanamaz.
▲ |width = 240px
▲ |alıntı = {{büyük|Geçmişlerini hatırlayamayanlar, onu tekrar yaşamaya mahkûmdur.<ref>George Santayana, "The Life of Reason", Volume One, p. 82, BiblioLife, {{ISBN|978-0-559-47806-2}}</ref>}}
▲ |source = —[[George Santayana]]
▲}}''Tarih'' sözcüğünün [[Batı dünyası|Batı]] dillerindeki ortak karşılığı, {{dil|grc|ἱστορία}}, ''historiá'' (anlamı "soruşturma") teriminden türemiştir.<ref name="JosephJanda">{{Kitap kaynağı|editör1-soyadı =Joseph |editör1-ad =Brian|editör2-soyadı =Janda |editör2-ad =Richard| özgünyıl= 2004| başlık =The Handbook of Historical Linguistics| yayıncı =Blackwell Publishing| sayfa =163| isbn =978-1-4051-2747-9| yıl =2008}}</ref> [[İyonya]] lehçesinde ''bildirme'', ''haber alma yoluyla bilgi edinme'' anlamlarında kullanılan kelime, Attika lehçesinde görerek, ''tanık olarak bilme'' anlamlarının yanı sıra çok daha geniş bir anlam içeriğiyle [[fizik]], [[coğrafya]], [[astronomi]], [[bitki]] ve [[hayvan]] bilgisi ve hatta giderek doğa bilgisini kapsayacak şekilde kullanılmıştır. [[Edward Hallett Carr|Edward Carr'ın]] tanımıyla tarih, "doğrulanmış olgular kümesi"nden başka bir şey değildir.<ref>Edward Halett Carr, What is History?</ref>
==Tarihi kaynaklar ve yöntemler==
Satır 20 ⟶ 23:
Tarihçilerin temel kaynaklarını teşkil eder.
* Arşiv belgeleri: kamuya ya da özel kişilere ait arşivlerde bulunan belgelerdir. Arşivler resmi kayıtlar, yazışmalar gibi çok çeşitli belgeleri içerir.
* Yayınlanmış resmi belgeler: Döneme ait kanunlar, kararnameler, kararlar
* İncelenen döneme ait hatıralar, eserler, edebiyat çalışmaları
* Dönemin basın-yayın organları (gazeteler, dergiler)
Satır 29 ⟶ 32:
==== Kalıntılar ====
Arkeolojik kazılarda elde edilen malzemelerdir. Taş, toprak, kemik ve çeşitli madenlerden yapılmış eşyalar, mağara resimleri, kabartmalar, mezarlar, heykeller bunlardandır
==== Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar ====
Bu kaynaklara; haritalar, planlar, taş plaklar, fotoğraf vs. örnek gösterilebilir. Ancak montaj yapılabilmesi kaset, cd, dvd vs. belgelerin yüzde yüz güvenilir olma özelliğini yitirmesine neden olmaktadır.
==== Birinci el kaynaklar ====
Tarihi olayın geçtiği döneme ait her türlü bulgulardır. Birinci el kaynaklar tarihi olay veya dönemlere tanıklık etmiş kişiler tarafından yazılır. Tarih biliminde birinci el kaynaklar'dan oldukça faydalanılmaktadır. Ancak birinci el kaynaklar'ın tamamı güvenilir değildir. Yazıldıkları koşullara ve yazan kişiye göre yazılanlarda taraf tutulmuş veya yanlış bilgiler aktarılmış olabilir. Birinci el kaynak olma niteliği taşıyan, ancak buna rağmen bazı yanlış bilgilerin yer aldığı kaynaklara örnek olarak ''Ahval-i Sultan Mehemmed'' verilebir. Şair Ahmedi tarafından Çelebi Mehmed'in ağzıyla yazılmış bir kaynaktır. Genel olarak Fetret Devrinde Çelebi Mehmet'in başından geçenleri onun sohbetinden anlatmaktadır. Bundan dolayı ''Ahval-i Sultan Mehemmed'' kaynağında Çelebi Mehmed'in Fetret Devrinde ki başarıları abartılmış ve tüm zaferler ona atfedilmiştir.<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Osmanlı Tarihinde Efsaneler ve Gerçekler|erişimtarihi=16 Şubat 2021|tarih=|dil=|sayfa=99|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=Kronik Yayınları}}</ref>
==== İkinci el kaynaklar ====
Olayın geçtiği döneme yakın ya da o dönemin kaynaklarından yararlanılarak meydana getirilen eserlerdir.
=== Kaynakların kullanımı ===
Tarih bilimi nesnel verilere, olgulara dayanan bir bilimdir, ancak nesnelliği bütünüyle yansıtması mümkün değildir. Tarihî çalışmaların birinci elden kaynaklara, arşiv belgelerine dayalı olması bu çalışmaların inceledikleri konu üzerine mutlak bilgi verdiği, son sözü söylediği anlamına gelmez. Bu durumun nedenleri kaynaklara bağlı (nesnel) ve tarihçiye bağlı nedenler olarak ikiye ayrılabilir:
# Arşiv belgeleri her zaman güvenilir bir kaynak teşkil etmez; örneğin resmi kayıtların henüz kaleme alındıkları sırada gerçekten uzak bilgiler yansıtmaları olasıdır. Tarihçi bu olasılıkları da göz önünde bulundurarak kaynaklara karşı eleştirel bir yöntem izler.
# Kullanılacak olan belgelerin seçimi, sunuş şekli, tarih çalışmasının amacı, tarihçinin kişisel siyasi-ideolojik tercihleri, tarihçinin eser verdiği dönemin siyasi-ideolojik koşulları gibi çeşitli nedenler, tarih yorumlarına etki eder. Dolayısıyla aynı arşiv belgelerinden yola çıkılarak farklı tarih yorumlarına ulaşılması olasıdır.
== Tarih Yazıcılığı Çeşitleri ==
[[Dosya:Thukydides.jpg|küçükresim|Thukydides büstü]]
Tarih yazma çeşitleri, dil özellikleri ve anlam bakımından birbirinden farklılık gösterir ve üç çeşit tarih yazıcılığı vardır. Bunlar:
=== Hikayeci Tarih Yazıcılığı ===
"Tarihin Babası" adıyla bilinen Herodotos her ne kadar Logografların yolundan gitmişse de, insanı merkez haline getirmiş olması ve kavrayış üstünlüğüyle onlardan ayrılır. Herodotos da hikâyeci tarih tarzını kullanmıştır. Fakat olayları peş peşe sıralamakla kalmamış, onları bir düzen içinde nakletmiş ve bir kompozisyon örneği vermiştir. Eserinde az da olsa siyasi görüşler vardır. Tenkit düşüncesine sahip olmamakla birlikte, gördükleri ile duydukları arasında bir ayrım yapmıştır.
=== Öğretici Tarih Yazıcılığı ===
Geçmiş olaylardan ders almak, gelecekteki yolu doğru çizebilmek, okuyucuya ahlaki ve millî duygular aşılayabilmek maksadıyla yazılan bu tarz eserler, öğretici bir mahiyet arz ettiklerinden "öğretici" veya "pragmatik" denilen tarihçilik akımı içinde yer alırlar. Bu tarzın önderliğini yapan kişi [[Thukydides]] (Tukididis)'tir. Gerçek anlamda tarihçilik, onun "Pelopennesoslular ile Atinalıların Savaşı" adlı eseriyle başlamıştır. Bu eser sadece edebi bakımdan değil, metot ve zihniyet bakımından da daha önceki eserlerden çok farklıdır. Bu fark, eserin gerek konu, gerekse muhtevasında kendini göstermektedir. Eser zaman ve mekân bakımından sınırlandırıldıktan başka, sadece müellifin yaşadığı devrin olaylarına tahsis edilmiş; devlet, tarihi realitenin merkezi olarak görülerek, esas yerine getirilmiştir. Devlet düşüncesinin esasını siyaset teşkil etmesi dolayısıyla da Thukydides (Tukudides ) bir siyasi tarih yazıcısı olmuştur. Thukydides (Tukudides ) yetişme tarzı sebebiyle de, araştırmaya yeni bir anlam getirmiştir. Bu da "siyasi öğretim de faydalı olmak"tır. Böylece ilk defa olarak tarih biliminin sosyal bilimler içindeki yeri de tayin edilmiştir.
Burada amaç, faydalı olmak, tarih yoluyla tecrübeyi arttırıp bilgiyi çoğaltarak geliştirmek ve insanı başarılı kılmaktır. Bunun şartları ise:
* Gerçeğe tamamen sadık kalmak,
Satır 61 ⟶ 67:
=== Araştırmacı Tarih Yazıcılığı ===
Olayların sebeplerini ve sonuçları derinlemesine inceleyerek, yer ve zaman bakımından dönemin toplumsal, ekonomik yapılarını, iklim ve diğer bütün şartları detaylı şekilde düşünerek, olayları sadece tek bir sebebe bağlamadan sade şekilde anlatılması tarzıdır.19. yüzyılda ortaya çıkmıştır.
== Diğer Bakışlar ==
Satır 112 ⟶ 83:
# [[Sosyoloji]]: Toplumu incelemesiyle tarihi olaylardaki toplumların özelliklerinin bilinmesi konusunda tarih bilimine yardımcı olur.
# [[Etnografya]]: Toplumun örf, adet ve geleneklerini inceler.
# [[Paleografya]]: Eski yazıları inceleyen bilim dalıdır.
# [[Coğrafya]]: Tarihçi olayları daha iyi anlamak için geçtiği yeri bilmek zorundadır. O yerin dağlarını, nehirlerini, toprak özelliklerini gibi bilgileri ona coğrafya bilimi verir.
# [[Diplomasi]]: Resmi belgeleri inceleyip, sınıflandırarak tarihçiye yardımcı olur.
Satır 122 ⟶ 93:
== Ayrıca bakınız ==
* [[Sözlü tarih]]
*[[Korsanlık tarihi]]
==Kaynakça==
{{kaynakça|30em}}
| |||