Diyofantus: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
YBot (mesaj | katkılar)
Otorite kontrolü şablonu eklendi
güncelleme
10. satır:
}}
 
'''[[İskenderiye]]li Diophantus''' ([[Yunanca]]: {{dil|grc|Διόφαντος ὁ Ἀλεξανδρεύς}}, [[Türkçe]] okunuşu: Diofantos ho Aleksandrevs) [[cebir]]in babası olarak tanımlanan, cebir denklemleri ve [[sayılar teorisi]] üzerine [[Arithmetika]] adlı eserin yazarı olan Yunan matematikçi.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Diophantus | url = http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Diophantus.html | yayıncı = st[[Saint Andrews Üniversitesi|St-andrewsAndrews üniversitesiÜniversitesi]] | erişimtarihi = 28 Ekim 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150907200555/http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Diophantus.html | arşivtarihi = 7 Eylül 2015 | ölüurl =hayır}}</ref> [[Değişken]]leri sadece [[tamsayı]]lar olan ve kendi adını taşıyan [[Diophantus Denklemi|Diophantus Polinom Denklemleri]]'yle de bilinir.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Diophantine Equation | url = http://mathworld.wolfram.com/DiophantineEquation.html | yayıncı = wolfram | erişimtarihi = 28 Ekim 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150905063219/http://mathworld.wolfram.com/DiophantineEquation.html | arşivtarihi = 5 Eylül 2015 | ölüurl =hayır}}</ref>
 
== Yaşamı ==
Diophantus'un hayatı hakkında maalesef oldukça az bilgi mevcuttur. Hangi dönemde yaşadığıyla ilgili yapılan çıkarımlar ancak 500 yıllık bir döneme indirgenebilmiştir. Kendisinin Poligon sayılarla ilgili çalışmasında, MÖ 2. yüzyılda yaşamış olan İskenderiyeli [[Hypsicles]]'ten bahsetmiş olmasının yanı sıra, MS 4. yüzyılda yaşamış olan [[İskenderiyeli Theon]]'un da Diophantus'tan alıntı yapmış olması, Diophantus'un MÖ 2. yüzyılla MS 4. yüzyıl arasında bir dönemde yaşamış olduğunu düşündürmüştür.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Bashmakova|ad=Isabella G.|başlık=Diophantus and Diophantine Equations|yıl=1998|yayıncı=Cambridge University Press|sayfalar=81-84|url=http://www.google.gr/books?id=GfiKG7_1qCkC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|erişimtarihi=28 Ekim 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140202121656/http://www.google.gr/books?id=GfiKG7_1qCkC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|arşivtarihi=2 Şubat 2014|ölüurl=evet}}</ref> Diophantus'un kaç yaşında öldüğüyle ilgili bilgiye ise, MS 5. yüzyılda yaşamış olan [[Metrodorus (dilbilimci)|Metodorus]]'un, çeşitli matematik bilmecelerini derlediği, ''Yunan Antolojisi'' adlı eserinden ulaşıyoruz. Bu eserde Diophantus'un öldüğü yaş ile ilgili bilmece şöyledir:
* Diophantus hayatının 1/6'nda ergenliğe erişmiştir.
* Hayatının 1/12'sini tamamladığında sakal bırakmaya başlamıştır.
* Hayatının 1/7'sini tamamladığında evlenmiştir.
* 5 yıl sonra bir oğlu olmuştur.
* Oğlu, Diophantus'un hayatının yarısı kadar yaşamıştır.
* Oğlunun ölümünden 4 yıl sonra da Diophantus ölmüştür.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Darling|ad=David|başlık=The Universal Book of Mathematics: From Abracadabra to Zeno's Paradoxes|yıl=2004|yayıncı=John Wiley & Sons|sayfalar=94|url=http://books.google.gr/books?id=nnpChqstvg0C&pg=PA94&dq=diophantus+riddle&hl=en&sa=X&ei=YRaNUJGSHNLT4QSF_4C4Bg&redir_esc=y#v=onepage&q=diophantus%20riddle&f=false|erişimtarihi=28 Ekim 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160310204343/https://books.google.gr/books?id=nnpChqstvg0C&pg=PA94&dq=diophantus+riddle&hl=en&sa=X&ei=YRaNUJGSHNLT4QSF_4C4Bg&redir_esc=y#v=onepage&q=diophantus%20riddle&f=false|arşivtarihi=10 Mart 2016|ölüurl=evet}}</ref>
Eğer ''D'' Diophantus'un öldüğü yaşı belirtirse, bu bilmecenden aşağıdaki denklem türetilir:
 
26. satır:
 
== Bilimsel katkıları ==
Diophantus her ne kadar cebirin yaratıcısı olarak tanımlansa da Diophantus'un yaşadığı dönemdeki Yunan Matematikçiler, Antik Mısır cebirinden haberdardılar. Tek bilinmeyenli cebir problemleri ve çözümleri M.Ö. 1650 yılında yazılmış olan [[Rhind Papirüsü]]'nde de geçmektedir. Dolayısıyla Diophantus'un en önemli katkısı, kendisinden önce gelen matematikçilerin çalışmalarını bir arada toplayıp, bunların uygulama alanlarını genişletmesidir. Ayrıca bir diğer katkısı da matematiksel gösterimleri sadece semboller yardımıyla yapmış olmasıdır.<ref>{{Web kaynağı | soyadı = Kostadinov | ad = Kalin | başlık = Diophant | url = http://math.bu.edu/people/kost/teaching/MA341/Diophant.pdf | yayıncı = Boston University | erişimtarihi = 28 Ekim 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140515024138/http://math.bu.edu/people/kost/teaching/MA341/Diophant.pdf | arşivtarihi = 15 Mayıs 2014 | ölüurl =evet}}</ref>
 
=== Arithmetika ===
38. satır:
Diophantus'un ölümünden sonra Arithmetika ve diğer çalışmaları batı dünyasında (Avrupa'nın [[karanlık çağ|Karanlık Çağ']]a girmesinden dolayı) unutulmuştur. [[Arithmetika]]'nın büyük bölümünün bugüne ulaşabilmesinin sebebi, [[Araplar|Arap]] alimlerin bu eser üzerinde tafsilatlı bir şekilde çalışmasıdır.<ref name="Dioph">{{Web kaynağı | url = http://www.crystalinks.com/diophantus.html | başlık = Diophantus | erişimtarihi = 28 Ekim 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131021182917/http://www.crystalinks.com/diophantus.html | arşivtarihi = 21 Ekim 2013 | ölüurl =hayır}}</ref>
 
[[Arithmetika]]'nın Latinceye ilk çevirisi [[Bombelli]] tarafından 1570 yılında yapılmış fakat basılmamıştır. Bununla birlikte Bombelli, Diophontos'un çalışmasının bir kısmını kendi cebir çalışmasında kullanmıştır. Arithmetika'nın en bilinen Latince çevirisi ise [[Bachet]] tarafından 1621 yılında yapılmıştır. Arithmetika'nın 1621 baskısı, [[Fermat]]'ın meşhur [[Fermat'nın son teoremi|Son Teorem'ini]] yazmasından sonra daha da bir önem kazanmıştır.<ref name="Dioph"/>
 
=== Diophantus denklemi ===
59. satır:
 
== Dış kaynaklar ==
{{Vikisöz}}
* [http://www.crystalinks.com/diophantus.html Diophantus hakkında genel bilgi (İngilizce)]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131021182917/http://www.crystalinks.com/diophantus.html |tarih=21 Ekim 2013 }}
* {{Commons kategori-ufak}}
* [https://web.archive.org/web/20131111175930/http://www.acikders.org.tr/pluginfile.php/192/mod_resource/content/0/OkumaParcalari/Diophantus.tr.pdf İskenderiyeli Diophantus]
* {{1911}}
* [http://mathworld.wolfram.com/DiophantussRiddle.html Diophantus Bilmecesi (İngilizce)]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121102172312/http://mathworld.wolfram.com/DiophantussRiddle.html |tarih=2 Kasım 2012 }}
* [{{web kaynağı|url=http://www.crystalinks.com/diophantus.html|başlık=Diophantus|alıntı= Diophantus hakkında genel bilgi (| dil=İngilizce)]{{Webarşiv |url arşivurl=https://web.archive.org/web/20131021182917/http://www.crystalinks.com/diophantus.html |tarih arşivtarihi=21 Ekim 2013 }}
* [{{web kaynağı | arşivurl=https://web.archive.org/web/20131111175930/http://www.acikders.org.tr/pluginfile.php/192/mod_resource/content/0/OkumaParcalari/Diophantus.tr.pdf | url=http://www.acikders.org.tr/pluginfile.php/192/mod_resource/content/0/OkumaParcalari/Diophantus.tr.pdf | başlık=İskenderiyeli Diophantus]|arşivtarihi=11 Aralık 2013}}
* {{MathWorld|urlname=DiophantussRiddle|title=Diophantus Bilmecesi (İngilizce)}}
* {{kaynak|yazar=Norbert Schappacher|yıl=2005|url=http://irma.math.unistra.fr/~schappa/NSch/Publications_files/1998cBis_Dioph.pdf|başlık=Diophantus of Alexandria : a Text and its History}}
* {{kaynak|url=http://www.jphogendijk.nl/reviews/sesiano.html|başlık=Review of Sesiano's Diophantus|alıntı=Review of J. Sesiano, Books IV to VII of Diophantus' Arithmetica|yazar=Jan P. Hogendijk}}
* {{kaynak|url=http://echo.mpiwg-berlin.mpg.de/ECHOdocuViewfull?mode=imagepath&url=/mpiwg/online/permanent/library/W770Y3H9/pageimg&viewMode=images|başlık=Latin translation from 1575|yazar=[[Wilhelm Xylander]]}}
 
{{Yunan matematiği}}
 
{{Otorite kontrolü}}
 
{{DEFAULTSORT:Diocles}}
[[Kategori:3. yüzyıl yazarları]]
[[Kategori:3. yüzyılda Antik Yunanlar]]
[[Kategori:3. yüzyılda doğanlar]]
[[Kategori:3. yüzyılda ölenler]]
[[Kategori:Antik İskenderiyeliler]]
[[Kategori:Antik Yunan matematikçiler]]
[[Kategori:AntikMısırlı İskenderiyelilermatematikçiler]]
[[Kategori:Sayı teorisyenleri]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Diyofantus" sayfasından alınmıştır