Uluslararası Birimler Sistemi: Revizyonlar arasındaki fark

'''Uluslararası Birimler Sistemi,''' (Fransızca: Système International d'Unités), [[metrik sistem]]in günümüz dünyasına entegre edilmiş [[çağdaş]] biçimidir<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.ume.tubitak.gov.tr/tr/si-birimleri | başlık = SI birimleri nedir ? | erişimtarihi = | tarih = 15 Aralık 2020 | çalışma = SI birim sistemi | yayıncı = [[TÜBİTAK]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140328041929/https://www.ume.tubitak.gov.tr/tr/si-birimleri | arşivtarihi = 28 Mart 2014 | ölüurl = no }}</ref>. Dünyanın hemen her ülkesinde kabul görmüş tek [[resmî]] ölçü sistemi konumundadır<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/science/International-System-of-Units | başlık = International System of Units (SI) {{!}} Units, Facts, & Definition | erişimtarihi = 15 Aralık 2020 | dil = İngilizce | çalışma = Encyclopedia Britannica | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150713094004/https://www.britannica.com/science/International-System-of-Units | arşivtarihi = 13 Temmuz 2015 | ölüurl = no }}</ref>. Yedi [[temel birim]] ve özel adlar ve sembollerle türetilmiş 22 birim, diğer türetilmiş birimleri ifade etmek için [[kombinasyon]] halinde kullanılmaktadır<ref>{{Web kaynağı | url = http://bilgioloji.com/pages/fen/bilim/temel/uluslararasi-birimler-sistemi-si-nedir/ | başlık = Uluslararası Birimler Sistemi (SI) nedir? | erişimtarihi = 15 Aralık 2020 | çalışma = bilgioloji.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180210083449/http://bilgioloji.com/pages/fen/bilim/temel/uluslararasi-birimler-sistemi-si-nedir/ | arşivtarihi = 10 Şubat 2018 | ölüurl = no }}</ref>.

SI birimlerinin tanımı, yedi tanımlayıcı sabitten oluşan bir set olarak belirlenir<ref name=":1">{{Web kaynağı | url = https://www.bipm.org/en/measurement-units/ | başlık = BIPM - measurement units | erişimtarihi = 15 Aralık 2020 | çalışma = www.bipm.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141007092020/https://www.bipm.org/en/measurement-units/ | arşivtarihi = 7 Ekim 2014 | ölüurl = no }}</ref>. Tüm birimler sistemi, SI birimleri cinsinden ifade edilen bu tanımlayıcı sabitlerin sabit değerlerinden türetilebilir<ref name=":1" />. Bu yedi tanımlayıcı sabit, tüm birimler sisteminin tanımının en temel özelliğidir<ref name=":1" />.

! colspan="2" |Temel büyüklükler<ref name=":2">{{Web kaynağı | url = https://www.ume.tubitak.gov.tr/tr/icerik/temel-birimler | başlık = Temel Birimler | erişimtarihi = | tarih = 15 Aralık 2020 | çalışma = Temel birimler | yayıncı = [[TÜBİTAK]] | arşivengelli = evet | arşiv-url = https://web.archive.org/web/20210101154807/https://www.ume.tubitak.gov.tr/tr/icerik/temel-birimler | arşiv-tarihi = 1 Ocak 2021 | ölüurl = no }}</ref>

[[Fransız Devrimi]] sırasında [[Ondalık sistem|ondalık]] [[metrik sistem]]in oluşturulması, ardından [[metre]] ve [[kilogram]]ı temsil eden iki platin standardının 22 Haziran 1799'da, [[Paris]]'teki [[Archives de la République|Archives de la République'de]] ilk olarak görülebilecek şekilde tanımlanması, mevcut Uluslararası Birimler Sisteminin kullanılmasındaki ilk adım olarak bilinmektedir<ref name=":0">{{Web kaynağı | url = https://www.bipm.org/en/measurement-units/history-si/ | başlık = BIPM - history of the SI | erişimtarihi = 15 Aralık 2020 | çalışma = www.bipm.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141007190842/https://www.bipm.org/en/measurement-units/history-si/ | arşivtarihi = 7 Ekim 2014 | ölüurl = no }}</ref>. 1832'de [[Carl Friedrich Gauss]], [[Fizik bilimi|fizik bilimleri]] için tutarlı bir birimler sistemi olarak [[astronomi]]de tanımlanan ikincisi ile birlikte bu metrik sistemin uygulanmasını güçlü bir şekilde desteklediğini açıklamıştı<ref name=":0" />. Gauss, uzunluk, [[kütle]] ve [[zaman]] birimleri için sırasıyla [[milimetre]], [[gram]] ve [[saniye]] olmak üzere üç [[mekanik]] birime dayanan ondalık sistem cinsinden [[Dünya'nın manyetik alanı|dünyanın manyetik alanının]] mutlak ölçümlerini yapan ilk kişiydi<ref name=":0" />. Daha sonraki yıllarda Carl Friedrich Gauss ve [[Wilhelm Weber]], bu ölçümleri elektrik fenomenlerini de içerecek şekilde genişletti<ref name=":0" />. [[Elektrik]] ve [[manyetizma]] alanındaki bu uygulamalar, 1860'larda [[James Clerk Maxwell]] ve [[J. J. Thomson]]'ın aktif liderliği altında [[İngiliz Bilim Derneği]] (BAAS, şimdiki adı ile BSA) aracılığıyla genişletildi<ref name=":0" />. [[Temel bilimler|Temel birimler]] ve türetilmiş birimlerle uyumlu bir birimler sistemi gereksinimini [[Formül|formüle]] ettiler<ref name=":0" />. 1874'te BAAS, ondalık alt katları ve katları ifade etmek için [[Mikro|mikrodan]] [[Makro|makro'ya]] değişen önekler kullanan, [[santimetre]], [[gram]] ve [[saniye]] olmak üzere üç [[mekanik]] birime dayanan [[Üç boyutlu uzay|üç boyutlu]] tutarlı bir birim sistemi olan [[CGS birim sistemi|CGS birim sistemini]] tanıttı<ref name=":0" />. [[Fizik|Fiziğin]] [[deneysel]] bir [[bilim]] olarak sonraki gelişimi büyük ölçüde bu sisteme dayanmaktadır<ref name=":0" />. [[Elektrik]] ve [[manyetizma]] alanlarındaki tutarlı CGS birimlerinin sistematiği uygunsuzdu, bu nedenle 1880'lerde, [[Uluslararası Elektroteknik Komisyonu|Uluslararası Elektroteknik Komisyonu'nun]] (IEC) öncülü olan BAAS ve Uluslararası Elektrik Kongresi, karşılıklı olarak tutarlı bir uygulama birimleri setini onayladılar<ref name=":0" />. Bunlar arasında elektrik direnci için [[Ohm]], [[Elektromotor kuvvet|elektromotor kuvveti]] için [[volt]] ve [[elektrik akımı]] için [[amper]] vardı. BIPM'yi oluşturan ve [[Ağırlıklar ve Ölçüler Genel Konferansı]] (CGPM) ile CIPM'yi kuran Metre Sözleşmesinin 20 Mayıs 1875'te imzalanmasından sonra, metre ve kilogram için yeni uluslararası prototipler oluşturma çalışmaları başladı<ref name=":0" />. 1889'da 1. CGPM, metre ve kilogram için uluslararası prototipleri onayladı. [[Zaman]] birimi olarak [[Astronomik saat|astronomik saniye]] ile birlikte, bu birimler CGS sistemine benzer, ancak temel birimler [[metre]], [[kilogram]] ve [[saniye]] ile [[Uluslararası Birimler Sistemi|MKS]] sistemi olarak bilinen üç boyutlu bir mekanik birim sistemi oluşturuldu<ref name=":0" />. 1901'de [[Giorgi]], bu MKS sisteminin mekanik ünitelerini pratik [[elektrik]] üniteleriyle birleştirerek uyumlu bir dört boyutlu sistem oluşturmak için üç temel üniteye [[amper]] veya elektriksel yapıya sahip dördüncü bir ünite ekleyerek mümkün olduğunu gösterdi<ref name=":0" />. [[Ohm]] ve ayrıca [[Elektromanyetizma|elektromanyetizmada]] meydana gelen denklemleri sözde [[Rasyonellik|rasyonelleştirilmiş]] biçimde yeniden yazmak, Giorgi'nin önerisi bir dizi yeni gelişmenin yolunu açtı<ref name=":0" />. Metre Sözleşmesinin BIPM'nin kapsamını ve sorumluluklarını [[Fizik|fizikteki]] diğer alanlara genişleten 6. CGPM (1921) tarafından revize edilmesinden ve ardından 7. CGPM tarafından Elektrik için Danışma Komitesinin (CCE, şimdiki adı ile CCEM) oluşturulmasından sonra (1927), Giorgi önerisi IEC, [[Uluslararası Temel ve Uygulamalı Fizik Birliği]] ([[IUPAP]]) ve diğer uluslararası kuruluşlar tarafından kapsamlı bir şekilde tartışıldı. Bu, CCE'nin 1939'da [[metre]], [[kilogram]], [[saniye]] ve [[amper]] temelli dört boyutlu bir sistemin benimsenmesini, MKSA sistemini, 1946'da ClPM tarafından onaylanan bir öneri önermesine yol açtı<ref name=":0" />. BIPM tarafından 1948'de başlayan uluslararası bir araştırmanın ardından, 10. CGPM (1954), [[kelvin]] ve [[Kandela|kandela'nın]] sırasıyla [[termodinamik]] [[sıcaklık]] ve [[Işık şiddeti]] için temel birimler olarak kullanılmasını onayladı. SI kısaltması ile Uluslararası Birimler Sistemi adı, sisteme 11. CGPM (1960) tarafından verildi. [[Önek|Önekler]], türetilmiş birimler, eski tamamlayıcı birimler ve diğer konular için kurallar oluşturuldu, böylece tüm ölçüm birimleri için kapsamlı bir şartname sağlandı<ref name=":0" />. 14. CGPM'de (1971), madde miktarı için yeni bir temel birim olan [[Mol (birim)|mol]], sembol mol, kabul edildi. Bu, Uluslararası Saf ve Uygulamalı Kimya Birliği ([[IUPAC]]) tarafından desteklenen IUPAP Semboller, Birimler ve İsimlendirme Komisyonu'nun (SUN Komisyonu) bir önerisinden kaynaklanan Uluslararası Standardizasyon Örgütü'nün bir önerisini takip etti. Bu, SI'nın temel birimlerinin sayısını yediye çıkardı<ref name=":0" />.