Büveyhîler: Revizyonlar arasındaki fark

|kendi_dilindeki_adı = آل بویه Āl-eî BuyeBûye <br/c> <small> (Bûye Halkı)

|tam_adı = BüveyhîlerBüveyhî Türkler Hânedanı

|yaygın_adı = BüveyhBüveyhî Türk Hanedanı

|olay1 = İmâd üd-Devle kendini Büveyhî Türk "[[Emir]]"i ilân etti. (934)

|harita_altyazısı = '''Büveyhîler Hanedanlığı''' haritası ''(Açık yeşil renkte gösterilen bölge)''. <small>Komşu devletlerden [[Ziyarîler]] Hanedanlığı ''([[Hazar Denizi]]'nin ve Türkmenistan güneyinde [[lâcivert]] [[renk]]te gösterilen bölge)'', [[Aral Gölü]] güneyinde [[Harezmşahlar]] kavuniçi, [[Samanîler]] sarı, [[Azerbaycan]]'daki Türkmen mahalli devletler koyu yeşil renkte gösterilmiş.</small>

|yaygın_diller = [[FarsçaTürkçe]], (Hânedan'ın resmî ve ordu dili)<br/c>[[Arapça]] (yaygın dil)<br/c>[[Farsça]] (yabancı dil)

|din = [[Şiî İslam]] ([Câferîlik])

|yönetici_unvanı = [[Emir]]/[[Şah|Şehinşah]] <small> (Türk Emir ve Şahlar)

{{İranlı halklarınTürk tarihi}}

'''Büveyhîler''' ([[Arapça]]: '''الدولة البويهية''' al-Dawla al-Buwayhīya, [[Farsça]]: '''آل بویه''' āl Būya; k. 945 - 1055), İran ve Irak'ta hakimiyet sağlayan İrani ve [[Şiilik|Şii]] karakterliMezhepli [[Türkler|Türk]] bir hanedan.<ref>[http://global.britannica.com/topic/Buyid-dynasty Britannica]</ref><ref name=":0">Lokman I. Meho,Kelly L. Maglaughli (1968), ''Bosworth, C.E. (1999). The Kurdsturkish History of al-Ṭabarī. Near Eastern Studies. Albany, New York (İngilizce). V: The Sāsānids, the Byzantines and Kurdistanthe Turks in Persia. State University of New York Press. [[Uluslararası Standart Kitap Numarası|ISBN]] [[Özel:KitapKaynakları/978-0-7914-4355-2|978-0-7914-4355-2]].: A Selective and Annotated Bibliography'', ABC-CLIO, 1997, s. 47.</ref><ref name=":1">[http://www.caferilik.com/makaleler/tarih/649-ilk-%C5%9Fi%C3%AE-devleti-b%C3%BCveyh%C3%AEler İlk Şii devleti Büveyhliler -caferilik.com]</ref> [[Deylem]]lilerin kurduğu en güçlü hanedan olarak sayılır.<ref>İslam Ansiklopedisi, cilt: 09; s. 265.</ref> Büveyhîler ilk önce Kuzey [[İran]]'a sahip olmuş daha sonra güneye çekilmişlerdir.

[[Şiilik|Şiî]] ve [[Alevilik|Alevi]] mezhepli Türk bir devlet olan Büveyhîlerin egemenliği 932'den 1055'e kadar sürmüştür.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Bu hanedana adını veren Ebu Suca Büveyh, savaşçı bir kabilenin başkanıdır. Oğullarından Ali [[Fars]]'ta, Hasan [[Rey]]'de ve Ahmet de [[Kirman]]'da bir Büveyh Beyliği kurmuştur. Büveyhoğulları zamanla batıya ilerleyerek [[Bağdat]]'ı egemenliği altına almıştır. Büveyhoğulları daha sonra Halife'yi emrine almıştır. Halife Büveyoğullarının başkanını vali (emirül ümera) atamıştır. Büveyhoğulları daha sonra da Halife'nin gözlerine mil çektirerek yerine başka bir halife getirmiştir. Artık [[Abbasi Halifeleri]], Büveyhoğullarının kuklası olmuştur.

Üç ayrı Büveyhîler Beyliği birleşince devlet güçlenmiştir. Devleti birleştiren Adudüddevle ölünce 983'te yeniden karışıklıklar ortaya çıkmıştır. İki kola ayrılan Büveyhoğullarından birine 1029'da Türk Şah Gazneli [[Gazneli Mahmut]] son vermiştir. Adud al-Daula zamanında ülkede birçok cami[[Cemevi|Mescid]], [[Tekke]], [[Zaviye (din)|Zâviye]] / [[Tekke|Dergah]], [[Okul|Mektep]] ve hastane yapılmıştır. Bunlar [[Moğol istilaları]] sonucu yakılıp yıkılmıştır. Büveyhioğullarının [[Bağdat]]'taki Türk komutanları zaman zaman Büveyhoğullarına karşı ayaklanmıştır. Bu nedenle Büveyhioğullarının diğer kolu da zayıflamaya başlamıştır. Büveyhioğullarının baskısından kurtulmak isteyen Abbasî Halifesi [[Kaim (Abbasi)|Kaimbiemrillah]] Büyük Selçuklu Sultanı [[Tuğrul Bey]]'den yardım istemiştir. [[Tuğrul Bey]] 1055'te [[Bağdat]]'a yaptığı seferde Büveyhioğuları ile savaşmış ve onları ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Büveyhioğulları hükümdarını esir alan Tuğrul Bey bu devlete son vermiştir. Büveyihoğulları zamanında birçok mimari eser de yapılmıştır. Büveyhioğulları bugünkü [[İran]], [[Irak]], [[Azerbaycan]] ve [[Türkiye]] topraklarının belli bir kısmına hakim olmuş bir hanedandır.

[[Fars (İran)|Fars]] Büveyhlerine katılmıştır.[[Dosya:Bazaar vakeel.jpg|küçükresim|sağ|[[Şiraz]]'daki bir pazar. Büveyhioğulları zamanında yapılmıştır.]]Huzistan Büveyhleri