Arıtaş, Afşin: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k →Kaynakça: düzeltme |
Arıtaşın Tarihi Etiket: Geri alındı |
||
51. satır:
[[Kategori:Afşin'in mahalleleri]]
Arıtaş ismi; 1563 tarihli Maraş Tahrir Defterindeki resmi kayıtlarda "Hunu" olarak geçmektedir. Yine aynı kaynakta Hunu, 1563 tarihinde 774 nüfusa sahip,12000 Akçe vergi veren bir yerleşim merkezi olarak belirtilmektedir.
Arıtaş'ın tarihi gelişimi hakkında fazla bilgi elde edilememiştir. Kasabanın ortasında Bizanslılardan kalma büyük bir höyük bulunmaktadır, (foto-37) Kasabanın merkezinde bulunan bu höyükte (kale), bu güne kadar herhangi bir arkeolojik araştırma yapılmamıştır. Kasaba halkı tarafından konut yapımı için açılan kazılarda höyük ün (kale) batı kesiminde, Roma döneminden kalma siyah bir Aslan Heykeli bulunmuştur. Bu heykel şu anda Kahramanmaraş Müzesinde sergilenmektedir. Ancak aynı höyük ün (kale) kuzey kesiminde yol açma çalışmaları sırasında kalenin içine giden bir tünel olduğu ve bu tünelin girişinde bir hamam bulunduğu kasabalılar tarafından anlatılmaktadır. Bu açıdan höyükte bir araştırma yapılması bölgenin tarihinin aydınlatılması bakımından önemlidir.Tarihi kaynaklardan aldığımız bilgilere göre, "Bizans imparatoru Romen Diogen'in esaretinden sonra meydana
gelen karışıklıklardan faydalanarak, Güney Anadolu'nun bir kısmım ve bu arada Elbistan Bölgesini' de ele geçirmiş olan Flaretos, 1073 tarihinde Hunu'da Ermeni Rahiplerini toplatarak,bir katolikos seçtirmiştir. Burasını da katolikosluğa merkez yapmıştır." (Yinanç.M.H. İslam Ansiklopedisi 4. cilt).
Bu bilgilerden anlaşılacağı gibi, Türklerden önce de buranın önemli bir yerleşim merkezi olduğu kesinlik kazanmaktadır. En eski yerleşim yeri kaledir.(foto-37) Bugün eski ve farklı tarzda yapılmış olan binalar burada yer almaktadır. Daha sonra ise kuzey ve kuzeybatı yönlerinde gelişmiştir. 1970 sonrasında bu gelişme doğu ve kuzey yönlerine kaymıştır. 1990'dan sonra ise doğu ve güneydoğu yönünde gelişme göstermiştir. Özellikle Afşin yolu boyunca,resmi kurumların sıralanması,ilköğretim okulu ve lisenin kasabanın güneydoğu kesiminde yer almaşı, yerleşmeyi doğu ve güneydoğu yönlerinde ve yamaçlarda yer alan bağların bulunduğu alana yönlendirmiştir.
Binboğa Dağ silsilesinin doğu yamaçlarında kurulan kasabanın batı ve güney kesimleri engebeli, doğu ve kuzeydoğu kesimleri düzlüktür. Arazi,yağışlar sırasında zaman zaman taşkınlara sebep olan Çatak Deresi ve kolları tarafından parçalanmıştır. Paleozoik yaşlı kalkerler, Neogen yaşlı kalkerler ve Kuvaterner yaşlı alüvyonlardan meydana gelmekte, bölge aynı zamanda 3. deprem kuşağında yer almaktadır. Bu nedenle yapıların deprem yönetmeliğine uygun olarak yapılması , gerekmektedir.
İdari yönden Kahramanmaraş İli ve Afşin İlcesine bağlı olan Arıtaş Kasabası,7 mahalleden meydana gelmektedir. Bunlardan 5'i (Kayaaltı, Pınarbaşı, Yeşilyurt M. Kemal ve Çayırbağı mahalleleri) merkezde; Gollüce ve Gözübenli mahalleleri ise merkezden uzakta kurulmuşlardır. Bunlardan Gollüce, Arıtaş'ın 5 km kuzeybatısında yer alır. Batışı,kuzeyi ve kuzeydoğusu dağlık alanlarla çevrili olan Göllüce'nin doğu kesimi düzlüktür. Yaklaşık 150 hane olan Göllüce'de 1000'e yakın nüfus yaşamaktadır. Göllüce'ye bağlı ve Göllüce'nin batısındaki dağlık alanda yer alan iki mezra bulunmaktadır. Bunlardan Sıraevler Mezrası yaklaşık 40 hane, Kamalak Mezrası ise 10 hanedir. Mezraların dağlık alanda kurulmuş olması, gelir kaynaklarım oldukça kısıtlamıştır. Bu nedenle yurtdışına yoğun göç olgusu yaşanmaktadır.
Göllüce'de kurum olarak (l) ilköğretim okulu,(l) de sağlık evi bulunmaktadır. Gözübenli ise Arıtaş'ın batısında uzanan Çatak Deresi boyunca, yaklaşık olarak Arıtaş'a 6 km uzaklıkta yer almaktadır. Kuzeyi ve güneyi dağlık olan mahalle,bu iki dağlık alanın yamaçlarında kurulmuştur. Yaklaşık 100 hane olan ve 400'e yakın nüfusun yaşadığı Mahallede, bir ilköğretim okulu bulunmaktadır.
Deniz seviyesinden yüksekliği (rakımı),ortalama 1295 m. olan Arıtaş Kasabasının kapladığı alan 50 000 hektardır.
Arıtaş ve bağlı bulunduğu Afşin ilçesi: Kuzeyden Sivas ili Gürün ilçesi,batıdan Kayseri ili Sarız" ilçesi, güneybatıdan Göksün ilçesi,güneyden Ekinözü, doğudan Elbistan ilçeleri ile çevrilidir.
Nüfus yapışma gelince; 1563 tarihli Maraş Tahrir Defterindeki Resmi kayıtlarda 774 nüfusa sahip olan ve 1954 yılında belediye teşkilatına kavuşan Arıtaş'ın, son kırk yıllık nüfusunu ve nüfus hareketlerini aşağıdaki tabloyu inceleyerek yorumladığımızda, Arıtaş Kasabasının geçmişte olduğu gibi bu gün de önemli bir yerleşim merkezi olduğu görülmektedir.
1563 yılından 1950 yılma kadar geçen 380 yıllık dönemde 3 kat artan nüfus, 1950'den 1980 yılma kadar olan dönemde normal seyrini sürdürmüş, 1980 yılından itibaren nüfusta hızlı bir artış görülmüş. (Bu dönemde Afşin - Elbistan Termik Santralinde 10. 000 işçi çalışmaktadır.) 1975 - 1980 dönemi hariç bu hızlı artış devam etmiştir. En yüksek artış 1980-1985 döneminde görülmüştür. Bu dönemde yıllık nüfus artış hızı % 14. 70'i bulmuştur. 1985 -1990 döneminde ise nüfus artış hızın de bir gerileme görülmüştür. Rölgedeki çalışma alanlarının daralması ile birlikte nüfusun bir bölümü büyük kentlere ya çalışmaya gitmiş, yada göç etmişlerdir. Ankara da 100 den fazla ailenin, istanbul da iselOO'e yakın ailenin bulunduğu bilinmektedir. Ayrıca; Afşin, Elbistan, Kahramanmaraş, Adana, Mersin, Hatay, Dörtyol, Osmaniye gibi il ve ilçelere göç etmişlerdir. Bu göçler nedeniyle Arıtaş' m nüfusu 1990 - 1997 döneminde artmamış, aksine yıllık nüfus artış hızı - 2.77'ye düşmüştür. Ayrıca; Arıtaş nüfusunun büyük bir bölümü Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde çalışmaktadırlar. Bu ülkelerde çalışan aile sayışı 700'i bulmuştur. Başta Almanya olmak üzere Fransa , Hollanda, İsveç, İsviçre ve Belçika gibi ülkelerde çalışmaktadırlar. Son zamanlarda İngiltere ve Rusya gibi ülkelere de çalışmaya gitmektedirler. Ayrıca, sayıca azda olsa Avustralya Kıtasına çalışmaya gidip, bu kıtaya yerleşenlerde olmuştur.
îklim ve ekonomik yapışma gelince:Binboğa Dağları'nın doğu eteklerinde yer alan kasaba, deniz etkisinden çok uzakta bulunması nedeniyle karasal iklim şartlarının hüküm sürdüğü bir yöre durumundadır. Yazları kurak ve sıcak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçmektedir. Denizden uzaklığının yanında,bulunduğu konumu ve yüzey şekilleri de dikkate alındığında,yörenin iklimi üzerinde coğrafi faktörlerinde etkili olduğu görülmektedir.
Orta ve Doğu Anadolu karasal iklimi ile, nispeten Akdeniz Bölgesi ılıman ikliminin geçiş bölgesine yakın bir alanda yer alan Arıtaş'ta yağışlar, kış aylarında kar şeklinde, ilkbahar ve sonbahar aylarında ise yağmur şeklindedir. Kasabadaki yağış tutarı Türkiye Yağış Ortalamasının altında kalırken. Doğu, Güneydoğu ve Orta Anadolu Bölgeleri ortalamalarından daha yüksektir. Kasabada yakıt olarak odun ve kömür kullanılmaktadır.
Arıtaş Kasabası'nın geçim kaynağı büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Kuzey kesiminde yer alan Ortaçalı Tepesi ve Akçalı dağlık alanı etekleri ile, Dikmen Tepesi etekleri ve kasabanın batısında uzanan Çatak Deresinin iki yamacındaki araziler meyillidir. Bu bölgelerde daha çok kuru tarım ve hayvancılık yapılır. Sulu ve düz alanlarda ise bol su isteyen fasulye,pancar, ayçiçeği yetiştirilmektedir. Sulu alanlarda son zamanlarda bol miktarda meyve ve sebze yetiştiriciliği önem kazanmıştır. Son zamanlarda kasabada kurulan sulama kooperatifi tarafından yapılan sondaj çalışmaları sonucunda kasabanın çeşitli yerlerinde açılan 9 adet kuyudan sulama suyu çıkarılmıştır. Ayrıca kasaba halkı tarafından yapılan sondaj çalışmaları sonucu, özel mülkiyet alanında açılan 12 adet kuyudan su çıkarılmış, susuz arazilerin önemli bir bölümü sulu arazi haline getirilmişt
Arıtaş Kasabasında yetiştirilen ürünlerin basında buğday gelir. Bunu pancar,fasulye,nohut,arpa, mercimek ve ayçiçeği gibi ürünler takip eder.
5.000'e yakın büyükbaş ve 20.000'e yakın küçükbaş hayvanın bulunduğu Arıtaş Kasabasında et,süt, ve peynir üretimi oldukça fazladır. Bunlardan canlı hayvan ve peynir dışarıda,diğer ürünler kasaba içerisinde tüketilmektedir.
Arıtaş'ın önemli geçim kaynakları arasında yer alan ve özellikle Kıran Kayası ve Dikmen Tepesi eteklerinde yapılan bağcılık ve yöreye has yetiştirilen üzümler, son zamanlarda meydana gelen hastalık nedeniyle tamamına yakını ortadan kalkmıştır. Ancak bu hastalığa karşı herhangi bir önlem alınamamıştır.
Kasabanın önemli bir nüfusu da Çukurova'da mevsimlik işçi olarak çalışırdı. Ancak, bölgedeki Kömür havzası ve Afşin-Elbistan Termik Santralının faaliyeti ile birlikte, kasabadan önemli sayıda nüfus termik santral de devamlı işçi olarak çalışmaya başlamış ve Çukurova ya giden mevsimlik işçi sayışı da çok azalmıştır. Diğer taraftan nüfus arttıkça kasaba da marketler, bakkallar, terzi, manifaturacı, berber ve kıraathaneler gibi çeşitli ticari faaliyetlerin yanı sıra; marangoz, sobacı ve demirci gibi sanatsal faaliyetlerde yürütülmektedir.
Arıtaş eski bir yerleşim yeridir. Buna paralel olarak kurumların tarihi de eskidir. Yoğun bir nüfusa sahip olan Arıtaş kasabası 1954 yılında belediye teşkilatına kavuşmuştur. 1970 li yıllara kadar l ilkokulun bulunduğu Arıtaş'ta.1968 yılında açılan Arıtaş Ortaokulunun yanı sıra ikinci bir ilkokul açılmış, ve daha sonra bu okullar ilköğretim okullarına dönüştürülmüştür. 1987 yılında yerel yönetimin katkıları ve benim Milli Eğitim Bakanlığında yaptığım çalışmalar sonucunda Arıtaş Lisesi açılmıştır. Daha sonra okulun ismi, okula arsayı bağışlayan ailenin soy ismi verilerek, Öztürk Lisesi olarak değiştirilmiştir. 1995 yılında da Arıtaş Belediye Başkanı Yusuf Gülden'in, Afşin yolu üzerinde bulunan belediye hizmet binasının, değerlendirilmek üzere Milli Eğitim Bakanlığına verilebileceğini belirtmesi üzerine ilgili dairelerle yaptığım çalışmalar sonucunda, 1996 yılında Arıtaş Lisesi'ne bağlı olarak, ilk etapta 100 kişilik, daha sonra kapasitesi 200 öğrenciye çıkarılmak üzere Devlet Parasız Yatılı öğrenci yurdu açılmıştır.
Bu gün l lise, 4 ilköğretim okulu,! Devlet Parasız Yatılı öğrenci yurdu bulunan Arıtaş'ta eğitim öğretim üst düzeyde yürütülmektedir. Ayrıca Arıtaş'ta lojman dahil l sağlık ocağı, sağlık ocağında doktor ve yeteri kadar sağlık personeli bulunmaktadır. Ancak bu kadar yoğun bir nüfusun bulunduğu Arıtaş Kasabasının daha donanımlı ve yeterli personeli olan bir hastahaneye ihtiyacı vardır.
Arıtaş'ı, Afşin e bağlayan, Afşin yolu üzerinde, yol boyunca T,E.D.A.Ş.in hizmet binası, 500 abonelik P.😭. binası ,Devlet Parasız Yatılı öğrenci yurdu ile yeni belediye hizmet binası ve ekinde konferans,toplantı ve düğün salonu olarak kullanılabilecek çok amaçlı bir salon, yine aynı güzergahta, çiftçilere kredi ve ilaç sağlayan Tarım Kredi Kooperatifi yer almaktadır.
Nüfusunun büyüklüğü ve 700'e yakın ailenin yurtdışında çalıştığı dikkate alındığında;Kasabada bir Ziraat Bankası şubesine ihtiyaç duyulduğu görülmektedir.
Ayrıca, nüfusu 10.000'i bulan ve bir çok ilçeye oranla alt yapışı hazır olan Arıtaş ilçe olmaya aday kasabalar arasında yer almaktadır.
Arıtaş Kasabasının, ulaşım durumu ve çevre kasaba ve köylere uzaklıkları şöyledir:
Arıtaş - Altınelma Kasabası = 5 km
Arıtaş - Çobanbeyli Kasabası = 9 km.
Arıtaş - Emirilyas Köyü = 5 km
Arıtaş - Türkçayırı Köyü = 6 km
Arıtaş - Tanır =12 km dir.
Arıtaş Kasabasının çeşitli ilçe ve il merkezlerine olan uzaklıkları da şöyledir:
Arıtaş - Afşin = 14 km
Arıtaş - Elbistan = 42 km
Arıtaş - Göksün = 69 km
Arıtaş - Kahramanmaraş = 160 km
Arıtaş - Kayseri = 269 km
Arıtaş - Malatya = 168 km
Arıtaş - Adana = 311 km
Arıtaş - Mersin = 380 km
Arıtaş - Gaziantep = 238 km
Arıtaş - Ankara = 569 km
Arıtaş - İstanbul = 1036 km dir.
Yukarıda belirtildiği üzere,çevredeki yerleşim birimleriyle olan uzaklığı dikkate alındığında, Kasabanın ulaşım açısından büyük bir avantaja sahip olduğu görülmektedir.
Bununla birlikte;Arıtaş'ın merkezi özellikleri taşımaması, bağlı bulunduğu Afşin ilcesine yakın ve devamlı ulaşım imkanının bulunması kasabanın ticari faaliyet alanlarım sınırlamıştır. Arıtaş'ın ticareti büyük oranda kendi tüketimine dönüktür. Devamlı olarak mal ve hizmet alışverişinin yapıldığı bir merkez konumundan uzaktır. Dışarıya tarım ürünlerinden buğday, fasulye, pancar,meyve ile canlı hayvan ve hayvan ürünlerinden peynir satmaktadır. Binboğa Dağları yaylacılık açısından Arıtaş için önemli bir yer tutmaktadır. Yazın küçükbaş hayvanlar yaylaya çıkarılır ve burada otlatılır. Birçok aile de hayvanları ile birlikte mayıs ayından, eylül ayma kadar yaylada kalmaktadırlar.
Arıtaş'ın en önemli yaylaları: Gülistan Çatı, Katran Kayası, Sulu Çat, Küçük Bel, Büyük Bel, Barhana Yurdu, Taş Oluk, Ebelikli, Cinni Oluk, İncirliğiz ,Evci Yurdu, Pendirlik, Aşağı Bozkoyun, Yukarı Bozkoyun, Osmanoğlu, Su Batan ve Kurandıl Yaylalarıdır. Bu yaylaların bulunduğu yerler bundan 40-50 yıl önceleri sık ormanlarla kaplı olduğu, Daha önceki yıllarda ise, orman alanları Arıtaş'ın yakın çevresindeki dağ ve tepelik alanlara kadar uzandığı kasaba halkı tarafından anlatılmaktadır. Ormanı oluşturan ağaçlar genellikle ardıç ve meşe ağaçlarından meydana gelmektedir. Bu yöredeki ormanlar devlet tarafından kontrol edilmediği için, yöre halkı tarafından bilinçsizce kesilerek geçim kaynağı olarak kullanılmıştır. Ormanların ortadan kalkmasıyla birlikte kaynak suları kurumaya başlamış ve çevredeki kuş türleri yok olmuştur. Bu gelişmelerden sonra ormanın yokluğunu acı bir şekilde hissetmeye başlayan yöre halkı, belediye ve Orman Bölge müdürlüğünün ortaklaşa yaptığı işbirliği ile bu alanlarda yeniden ağaçlandırma çalışmaları başlatılmıştır.
Binboğa Dağları,aynı zamanda yörenin gezilip görülecek en güzel doğal dinlenme yerlerinden biridir. Kasabanın batısından çıkan soğuk suların (üç pınar) bulunduğu alan, belediye tarafından park ve yeşil alan olarak düzenlenmiş ve halkın hizmetine sunulmuştur. Ayrıca Jandarma Karakolunun bulunduğu alanda da Arıtaş Belediyesi tarafından yapılmış olan ikinci bir dinlenme parkı bulunmaktadır.
| |||