Vikipedi

Kürtler: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.760.179 değişiklik
Arşiv bağlantısı eklendi
Etiket: Geri alındı
Nushirevan11 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
32.158 değişiklik
Gerekçe:Kürt tarihi sayfasında mevcut
Etiket: Elle geri alma
100. satır:
{{Ana|Kürt devletleri ve hanedanlıkları listesi}}
 
=== Köken ve Antik Çağlardan Orta Çağ sonlarına Kürtler ===
 
Kürtlerin kökenine dair birçok sav ortaya atılmıştır. Bazısı bilimsel bazısı ise bilimsel olmayan dayanakları kaynak gösteren bu savlar oldukça çeşitlidir ve Kürtlerin kökeni [[Asurlular]]dan [[Gürcüler]]e kadar birçok farklı topluluk ve medeniyete atfedilmiştir.<ref name="limbert">{{Dergi kaynağı|son=Limbert |ilk=John| başlık=The Origins and Appearance of the Kurds in Pre-Islamic Iran| dergi=Iranian Studies| cilt=1|basım=2|yıl=1968|sayfalar=41-51|url=http://www.jstor.org/stable/4309997 |erişimtarihi=5 Ocak 2009}}</ref> Genel kabul gören köken İranî olsa da Kürt topluluklarının homojen bir yapıdan uzak olduğu ve linguistik bütünlüklerinin ötesinde, etnik anlamda çok çeşitli olduğu, tanınmış [[Kürdoloji|Kürdolog]] [[Vladimir Minorskiy|Vladimir Minorsky]] dahil birçok bilim insanı tarafından kabul edilmektedir.<ref name="limbert" /> Bununla birlikte tarihte kökenlerinin Araplar olduğunu savunan Kürt toplulukları da olmuştur.<ref name="limbert" /><ref name="brill" /> Müslüman bazı tarihçiler Kürtlerin kökenini Perslere dayandırırlar; bundaki en büyük dayanaklardan biri [[Şehname|Şahname]]'de de geçen [[Demirci Kawa Efsanesi]]dir.<ref name="brill" /> Birçok Kürt, kökenlerini Medlere atfetmiştir;<ref name="masia" /> nitekim Medler ile Kürtler arasında olası bir ilişkiye dair dilbilimsel ve coğrafî kanıtlar bulunmaktadır; örneğin her ne kadar Med dili örneği sayısı az olsa da eldeki bulgularla yapılan araştırmalar Med dilinin antik Pers dili ile olan ilişkisinin çağdaş Kürtçenin çağdaş Pers dili ile olan ilişkisiyle aynı olduğunu ortaya koymuştur.<ref name="limbert" /> Bununla birlikte Medler hakkında pek az şey bilinmektedir<ref name="limbert" /> ve akademik anlamda Medler-Kürtler bağlantısı onaylanmaz.<ref name="masia">{{Ansiklopedi kaynağı|son=Olson|ilk= Robert|bölüm=Kurds| ansiklopedi=Encyclopedia of Modern Asia| editör=Karen Christensen ve David Levinson| cilt=3| yer=New York| yayımcı=Charles Scribner's Sons| yıl= 2002|sayfalar=412-415| erişimtarihi= 8 Mayıs 2009}}</ref> Kürtler, Medlerin dışında kendilerini Urartular ve Neo-Babilliler ile de ilişkilendirmişlerdir.<ref name="masia" /> Ama bu halklar Hint-Avrupa dili konuşmadıkları için Kürt olamazlar.
108. satır:
Tüm bunlar sebebiyle Kürtlerin kökeni ve ilk dönemlerine dair kesin bilgilerden ve net bir tarihten söz etmek mümkün değildir; genel kanı Kürtlerin Doğu'dan Batı'ya Zagros Dağları'na doğru göçen kuzeybatı İranlı toplulukların bölgedeki İranî olmayan yerli halklarla birleşmesi ile oluştuğudur.<ref name="limbert" /> Böylece, Arapların ve İslam ordularının bölgenin fethine başladığı dönemde, ''Kürt'' olarak anılan topluluk oldukça heterojendi; yerli halklardan, Sami halklara ve bazı Ermeni topluluklarına kadar, İranîleştirilmiş <!--İranîleşmiş ?-->birçok farklı halktan oluşuyordu.<ref name=brill />
 
Bölgeye yapılan [[İslam'ın yayılışı|İslam akınları]] ve bölgenin [[İslam devleti]]ne dahil olmasından sonraki dönemde, Kürtlerin rolü ve yeri hakkında ayrıntılı bilgiler mevcuttur. İslam akınları sonrası Kürtler özellikle siyasi ve sosyal arenada yükselişe geçmişler, bir çok devlet ve beylik kurmuşlar, dönemin siyasi olaylarında önemli bir rol oynamışlardır. Bu dönemde ilk kez Kürtler üzerine araştırma yapan ve ayrıntılı bilgiler veren iki önemli yazar [[El-Mesûdî|Mesûdî]] ve [[İstahrî]]'dir. İki yazar da farklı Kürt aşiretlerinin bulundukları şehirlere göre çetelesini çıkarmışlardır ki bu Kürt tarihi için önemli bir bilgidir. İstahrî, Fars'taki Kürt bölgelerinden ve aşiretlerinden ayrıntılı bir biçimde bahsetmiştir; yaklaşık olarak 1107 tarihli olan [[Farsname]]'de ise Fars'taki en büyük Kürt topluluğunun Fars ordusuyla birlikte İslam akınlarına karşı savaştığını, büyük oranda yok olduğunu, kalanların ise Müslüman olduğunu belirtir.<ref name="brill" /> Sayılarının 500.000'i bulduğuna inanılan bu büyük topluluğun tamamının yok olduğu çağdaş kaynaklarca olası bulunmasa da bu büyük topluluğun (ve kalanların) diğer gruplarla birleşmesi vb. sosyal değişikliklerin olası olduğu düşünülmektedir. Nitekim Fars'taki bu toplulukların Kürt olup olmadıkları da tartışmalıdır.<ref name="limbert" />▼
== İslami Dönem ve Orta Çağ ==
▲Bölgeye yapılan [[İslam'ın yayılışı|İslam akınları]] ve bölgenin [[İslam devleti]]ne dahil olmasından sonraki dönemde, Kürtlerin rolü ve yeri hakkında ayrıntılı bilgiler mevcuttur. İslam akınları sonrası Kürtler özellikle siyasi ve sosyal arenada yükselişe geçmişler, bir çok devlet ve beylik kurmuşlar, dönemin siyasi olaylarında önemli bir rol oynamışlardır. Bu dönemde ilk kez Kürtler üzerine araştırma yapan ve ayrıntılı bilgiler veren iki önemli yazar [[El-Mesûdî|Mesûdî]] ve [[İstahrî]]'dir. İki yazar da farklı Kürt aşiretlerinin bulundukları şehirlere göre çetelesini çıkarmışlardır ki bu Kürt tarihi için önemli bir bilgidir. İstahrî, Fars'taki Kürt bölgelerinden ve aşiretlerinden ayrıntılı bir biçimde bahsetmiştir; yaklaşık olarak 1107 tarihli olan [[Farsname]]'de ise Fars'taki en büyük Kürt topluluğunun Fars ordusuyla birlikte İslam akınlarına karşı savaştığını, büyük oranda yok olduğunu, kalanların ise Müslüman olduğunu belirtir.<ref name="brill" /> Sayılarının 500.000'i bulduğuna inanılan bu büyük topluluğun tamamının yok olduğu çağdaş kaynaklarca olası bulunmasa da bu büyük topluluğun (ve kalanların) diğer gruplarla birleşmesi vb. sosyal değişikliklerin olası olduğu düşünülmektedir. Nitekim Fars'taki bu toplulukların Kürt olup olmadıkları da tartışmalıdır.<ref name="limbert" />
 
Kürtlerin o dönemde çoğunlukta yaşadığı bölgelerin istilası ve ele geçirilmesi sonrasında, el-Zavzan'daki Kürt yönetimi 640 yılında [[haraç]] karşılığında özerk bir yönetim olmayı garanti altına almış, diğer birçok bölgelerde, örneğin [[Farslar|Fars]]'ta, Kürtler Perslerle birlikte Arap ordularına karşı savaşmış, bu dönem içerisinde İslam Devleti kontrolündeki birçok farklı merkezde de, örneğin [[Basra]] gibi, ayaklanmışlardır.<ref name=brill />
Satır 124 ⟶ 123:
[[Dosya:AleppoAyyubidPalace.jpg|Suriye, [[Halep]]'te bulunan bir [[Eyyûbîler|Eyyubi]] sarayının kalıntıları|küçükresim|250px]]
Bazı [[Atabey]]lerin, özellikle de Atabey [[I. İmâdüddin Zengî|İmameddin Zengi]]'nin fetihleri ve gerek Kürtlere karşı gerek Kürtlerle birlikte giriştiği çatışmalar Kürt tarihi ve coğrafyanın şekillenmesinde önemli bir yer tutmuş, genel olarak bölgedeki Türkler ile Kürtlerin ilişkileri gelecek dönemlerde sıcaklığını ve önemini korumuştur.<ref name=brill /> Nitekim, Kürt kökenli olduğu sağlam kanıtlara dayanan [[Eyyûbîler|Eyyûbî hanedanlığı]] ortaya çıktığında ve zaman içerisinde köklü Türk toplulukları Eyyûbî tebasına dahil olsalar da kendi topraklarında hükmetmeye devam etmişlerdir; Zengîlerin [[Musul]]'daki hâkimiyeti buna örnek gösterilebilir. Özellikle [[Mısır]] ve Suriye'de aktif olan Eyyûbîlerin ordusunun çoğunluğu Türklerden oluşmaktaydı. Bu durum hanedanlığın Kürt kimliğini azaltmasa da hanedanlıkla Kürt grupların her daim ortak yolda yürüdükleri de söylenemez, hanedanın tarihi boyunca çeşitli önemli noktalarda bazı Kürt gruplarının hanedana karşı çıktığı da bilinmektedir; örneğin kendisi de Kürt kökenli olan<ref>{{Ansiklopedi kaynağı|bölüm=Ayyubids and Mamluks|ansiklopedi= Historical Atlas of the Islamic World| yer=Derby, Birleşik Kralıık|yayımcı= Cartographica. Gale| yıl= 2004|sayfalar=62-63}}</ref><ref>{{Ansiklopedi kaynağı|son=Hillenbrand|ilk= Carole|bölüm=Sultanates: Ayyubid|ansiklopedi= Encyclopedia of Islam and the Muslim World| editör=Richard C. Martin| cilt=2|yer= New York|yayımcı= Macmillan Reference USA|yıl= 2004|sayfalar=657-660}}</ref><ref>{{Ansiklopedi kaynağı|son=Schultz|ilk= Warren C. |bölüm=Saladin (1137 or 1138–1193)|ansiklopedi= Encyclopedia of Islam and the Muslim World|editör= Richard C. Martin|cilt= 2| yer=New York|yayımcı=Macmillan Reference USA|yıl= 2004|sayfalar=608}}</ref> [[Selahaddin]]'in tahta çıkmasına çeşitli Kürt gruplar karşı çıkmıştı.<ref name=brill /> Kuzey Afrika, Arabistan, Suriye ve Mezopotamya'daki önemli ve birçoğu başarılı fetihler sonrasında hâkimiyetini genişleten Eyyûbîler, Selahaddin'in ölümünden sonra hanedanlığın merkezî bir yönetimden uzak olan farklı özerk bölgeleri tek bir sultanlık altında birleştiren sistemi<ref name="Shillington">{{Kitap kaynağı|son=Shillington|ilk= Kevin |yıl=2005|başlık=Encyclopedia of African history|yayımcı= CRC Press|isbn=1579584535|sayfalar=438}}</ref> sonucu sorunlar yaşanmış, saltanat kavgaları baş göstermiş, farklı güçlerin ortaya çıkışı, örneğin [[Harezmşahlar Devleti|Harezmşahların]] doğudaki yükselişi, daha sonra Yemen'in kaybedilmesi, Mısır-Suriye yönetimsel ihtilafı ve ayrışması gibi durumlar sonucu hanedanlığın gücü ve etkisi gittikçe azalmış, [[Memlûk|Memlüklerin]] yükselişi ve Mısır'ın düşmesiyle hanedanlık çöküşe geçmiştir.
13. yüzyıl boyunca Kürt toplulukları açısından en önemli gelişme, Orta Doğu'daki diğer topluluklar için olduğu gibi, Moğol istilalarıydı. Nitekim [[Harezmşahlar Devleti|Harezmşahların]] lideri [[Celâleddin Harezmşah|Celaleddin Harezmşah]]'ın Moğollardan kaçtığı Diyarbakır'da, tahminlere göre büyük olasılıkla bir Kürt tarafından 1231'de öldürülmesinden sonra Moğollar Diyarbakır ve [[Ahlat, Bitlis|Ahlat]]'ı talan edip yıkmışlardır.<ref name=brill /> Diyarbakır daha sonra 1252'de tekrar talan edilirken, [[Şehrizor]] 1245'te istila edilerek yıkılmış, [[Erbil]] ise bu dönem boyunca üç kez istila edilmiştir.<ref name=brill /> Kürtler genel olarak Moğollara karşı durmuş, sıklıkla Memlüklerin yanında yer almış, Moğollara karşı direniş hareketinde rol almışlardır. Nitekim Memlük sultanı [[I. Baybars|Baybars]]'ın ordusunda Türk ve Arapların yanı sıra Kürtlerin olduğu da bilinmektedir.<ref name=brill /><ref>{{Kitap kaynağı| başlık=The Cambridge history of Egypt | url=https://archive.org/details/cambridgehistory00petr | son=Daly | ilk=M.W. |eşyazarlar= Petry Carl F. | yıl=1998 | yayımcı=Cambridge University Press | dil=İngilizce | bölüm=The Bahri Mamluk sultanate, 1250-1390 | sayfalar=[https://archive.org/details/cambridgehistory00petr/page/n279 260]|idtanıtıcı=ISBN 0-521-47137-0}}</ref> Her ne kadar Moğol İlhanlılar yönetimi altında Kürtlerden pek bahsedilmese de, Moğolların Kürdistan bölgesini 13. yüzyılın ilk yarısında fethettikleri ve yönetimleri altına aldıkları, özellikle Erbil'de yıllar boyu ihtilafın sürdüğü ve sık sık Kürtler dahil olmak üzere şehirdeki etnik grupları da içine alan ayaklanmaların, katliamların ve genel olarak sorunların yaşandığı, bölgenin genel durumunun Selçuklu yönetimindeki durumuna göre gerilediği bilinmektedir. Yine bu dönemde bölgenin başkenti [[Bahar, İran|Bahar]]'dan [[Çemçemal]]'e taşınmıştır.<ref name=brill />
 
Moğollar sonrasında Kürtlerin yaşadığı bölgeler farklı Türk toplulukları, beylikleri arasında ihtilaf meselesi olmuş, bu topluluklar zaman zaman Kürtlerle birlikte çalışırken, zaman zaman Kürtlere karşı politikalar izlemişlerdir. Bu toplulukların içerisinde Kürtlerin özellikle Diyarbakır merkezli [[Akkoyunlular]] ile olumsuz ilişkileri olmuş, birçok kaynağa göre "Akkoyunlular sistematik bir şekilde önemli Kürt aşiretlerini ortadan kaldırmışlardır."<ref name=brill />
 
== Kürtlerin İslam Sonrası Kurduğu Devlet ve Hanedanlıklar ==
 
* [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Sadakiyans Sadakiyan] (770-828)<ref>{{Web kaynağı | url = http://dx.doi.org/10.1163/ejb1573-3912_1 | başlık = Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936) | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | çalışma = Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936) | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190114210551/http://dx.doi.org/10.1163/ejb1573-3912_1 | arşivtarihi = 14 Ocak 2019}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=M. Th. Houtsma, 1993, E. J. Brill's first encyclopaedia of Islam 1913-1936 - Page 1033, Brill.|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>
* [[Deysemi Hanedanlığı|Deysemiler]] (938-953)<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=The Cambridge History of Iran, cilt 4, s. 198 – 249.|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1086/371656|başlık=A History of Sharvān and Darband in the 10th-11th Centuries. V. Minorsky|tarih=Ekim 1961|sayı=4|sayfalar=272-275|çalışma=Journal of Near Eastern Studies|cilt=20|ad=Muhsin|soyadı=Mahdi|issn=0022-2968|doi=10.1086/371656}}</ref>
* [[Şeddadiler]] (951-1174)<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Shaddadids, C.E. Bosworth, The Encyclopedia of Islam, Cilt 9, sayfa 170|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=sl4PIeyWriUC&redir_esc=y&hl=tr|başlık=Kurdish Culture and Society: An Annotated Bibliography|tarih=2001|dil=İngilizce|yayıncı=Greenwood Publishing Group|ad=Lokman I.|soyadı=Meho|isbn=978-0-313-31543-5|ad2=Kelly L.|soyadı2=Maglaughlin}}</ref>
* [[Revvadiler]] (955-1116) <ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Seref Han Bitlisi, Serefname, Revvadi Kürtleri|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 35, sayfa: 36|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>
* [[Hasnaviler|Hasanveyhiler]] (959-1095)<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.jstor.org/stable/25818164|başlık=Review of Historical Dictionary of the Kurds|tarih=2008|sayı=1|sayfalar=223-225|çalışma=Oriente Moderno|cilt=88|ad=Mirella|soyadı=GALLETTI|issn=0030-5472}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=Kak0CwAAQBAJ&pg=PA215&dq=%22The+Kurdish+dynasties+which+emerged+in+the+second+half%22&hl=de&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%22The%20Kurdish%20dynasties%20which%20emerged%20in%20the%20second%20half%22&f=false|başlık=The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century|tarih=14 Aralık 2015|dil=İngilizce|yayıncı=Routledge|ad=Hugh|soyadı=Kennedy|isbn=978-1-317-37639-2}}</ref>
* [[Hezbaniler]] (10.Yüzyıl)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/title/new-islamic-dynasties-a-chronological-and-genealogical-manual/oclc/35692500|başlık=The new Islamic dynasties: a chronological and genealogical manual|tarih=1996|dil=İngilizce|yer=Edinburgh|yayıncı=Edinburgh University Press|ad=Clifford Edmund|soyadı=Bosworth|isbn=978-0-7486-0684-9|oclc=35692500}}</ref>
* [[Annaziler]] (991-1117)<ref>{{Web kaynağı | url = http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_6814 | başlık = BEDLĪSĪ, ŠARAF-AL-DĪN KHAN | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | çalışma = Encyclopaedia Iranica Online | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.1163/1570058982641707|başlık=CLIFFORD EDMUND BOSWORTH, The new Islamic Dynasties. A chronological and genealogical Manual, Edinburgh University Press, 1996, XXVI + 389 p.|tarih=1998|sayı=3|sayfalar=272|çalışma=Arabica|cilt=45|ad=Mohammed|soyadı=Arkoun|issn=0570-5398|doi=10.1163/1570058982641707}}</ref>
* [[Mervaniler]] (990-1100)<ref>{{Web kaynağı | url = https://islamansiklopedisi.org.tr/mervaniler--diyarbakir | başlık = MERVÂNÎLER - TDV İslâm Ansiklopedisi | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | dil = Türkçe | çalışma = TDV İslam Ansiklopedisi | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20110515215331/http://www.uni-jena.de/unijenamedia/Downloads/faculties/phil/iskvo/Heidemann_Texte/Heidemann_Aram_1997_8_Sharwin.pdf | başlık = Wayback Machine | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | tarih = 15 Mayıs 2011 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet}}</ref>
* [[Şabankara]] (1058-1363)<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.jstor.org/stable/1579002|başlık=Review of İslâm Ansiklopedisi. İslâm âlemi tarih, coğrafya ve biyografya lûgati|tarih=1948|sayı=2|sayfalar=330-333|çalışma=Oriens|cilt=1|ad=A.|soyadı=Ateş|issn=0078-6527|doi=10.2307/1579002}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/*-SIM_6720|başlık=S̲h̲abānkāra|tarih=24 Nisan 2012|dil=İngilizce|çalışma=Encyclopaedia of Islam, Second Edition|ad=V. F.|soyadı=Büchner|doi=10.1163/1573-3912_islam_sim_6720|ad2=C. E.|soyadı2=Bosworth}}</ref>
* [[Hezo Emirliği]] (1058-1598)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Eğil Emirliği]] (11.Yüzyıl-1845)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=QAFeDwAAQBAJ&q=suveydi+mirleri&pg=PA131&redir_esc=y#v=snippet&q=suveydi%20mirleri&f=false|başlık=The Kurds: An Encyclopedia of Life, Culture, and Society|tarih=21 Haziran 2018|dil=İngilizce|yayıncı=ABC-CLIO|ad=Sebastian|soyadı=Maisel|isbn=978-1-4408-4257-3}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Yunus Emre Gördük - Eğil Emirliği’nin Kısa Tarihçesi ve Eğil Emirlerine Ait Şecere Metninin Tercümesi, syf:92|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>
* [[Hezâresbîler|Hezaresbiler]] (1148-1424)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/35029627|başlık=The new Islamic dynasties : a chronological and genealogical manual|tarih=1996|yer=New York|yayıncı=Columbia University Press|seri=Enl. and updated ed|soyadı=Bosworth, Clifford Edmund.|isbn=0-231-10714-5|oclc=35029627}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://iranicaonline.org/articles/hazaraspids | başlık = Hezaresbiler | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | tarih = | çalışma = iranicaonline.org | yayıncı = | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110429190902/https://iranicaonline.org/articles/hazaraspids | arşivtarihi = 29 Nisan 2011}}</ref>
* [[Hakkâri Emirliği|Hakkari Emirliği]] (1133-1849)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Eyyûbîler|Eyyubiler]] (1171-1250)<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Muhammed bin İbrahim bin Muhammed bin Ebil-Fevâris Abdülazîz El-Ensârî El-Hazrecî, Târihu Devletil-Ekrâd, Miilet Genel (Hekimoğlu Ali Paşa) Kütüphanesi, No:695)|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=M2kFQqLyqSEC&printsec=frontcover&dq=Islamic+Law+and+the+State&redir_esc=y&hl=tr#v=onepage&q=Islamic%20Law%20and%20the%20State&f=false|başlık=Islamic Law and the State: The Constitutional Jurisprudence of Shihāb Al-Dīn Al-Qarāfī|tarih=1 Ocak 1996|dil=İngilizce|yayıncı=BRILL|ad=Sherman A.|soyadı=Jackson|isbn=978-90-04-10458-7}}</ref>
* [[Zakariler|Zekeriler]] (1161-1360)<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Vardan Arewelts'i's, Compilation of History In these time there lived the glorious princes Zak'are' and Iwane', sons of Sargis, son of Vahram, son of Zak'are', son of Sargis of Kurdish nationality (i K'urd azge') p.82|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/51251791|başlık=Encyclopedia of the Middle Ages|tarih=2000|yer=Paris|yayıncı=Editions du Cerf|diğerleri=Vauchez, André., Dobson, R. B. (Richard Barrie), Lapidge, Michael.|isbn=1-57958-282-6|oclc=51251791}}</ref>
* [[Erdelan Prensliği|Ardelan Prensliği]] (1169 - 1867) <ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/949591640|başlık=Osmanlı ve İran İmparatorluğu arasında : Erdalan Kürtleri|tarih=2011|yer=İstanbul|yayıncı=Avesta|diğerleri=Bucak, Heval.|soyadı=Ardalan, Sheerin, 1955-2002.|isbn=978-605-5585-05-1|oclc=949591640}}</ref>
* [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Emirate_of_Kilis Kilis Emirliği] (1171-1264)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Soyudoğan, Muhsin (September 2015). "Tribal Bandistry in Ottoman Ayntab (1690-1730)". Bilkent University: 39–42.|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>
* [[Bitlis Prensliği]] (1182-1847)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Dunbuliler|Dunbuli Prensliği]] (1210-1799)<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://static.dergipark.org.tr/article-download/06b3/3347/eb7e/5e0c6f03dfe4a.pdf?|başlık=Dunbuli. Pdf|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>
* [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Emirate_of_Bing%C3%B6l#cite_note-2 Bingöl Emirliği] (1231-1864)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=CttLWEaTrJUC&pg=PA58&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|başlık=Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries|tarih=12 Şubat 2004|dil=İngilizce|yayıncı=SUNY Press|ad=Hakan|soyadı=Ozoglu|isbn=978-0-7914-5993-5|ad2=Hakan|soyadı2=Özo?lu}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=QAFeDwAAQBAJ&q=suveydi+mirleri&pg=PA131&redir_esc=y#v=snippet&q=suveydi%20mirleri&f=false|başlık=The Kurds: An Encyclopedia of Life, Culture, and Society|tarih=21 Haziran 2018|dil=İngilizce|yayıncı=ABC-CLIO|ad=Sebastian|soyadı=Maisel|isbn=978-1-4408-4257-3}}</ref>
* [[Hasankeyf Emirliği]] (1249-1524) <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.academia.edu/683795/Eyyubi_Hanedanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1_n%C4%B1n_Son_Kalesi_Hasankeyf_in_D%C3%BC%C5%9F%C3%BC%C5%9F%C3%BC_The_Fall_of_Hasankeyf_the_Last_Castle_of_the_Ayyubid_Dynasty_|başlık=Eyyubi Hanedanlığı’nın Son Kalesi: Hasankeyf’in Düşüşü (The Fall of Hasankeyf, the Last Castle of the Ayyubid Dynasty)|dil=İngilizce|çalışma=TARİH İNCELEMELERİ DERGİSİ|ad=Ali|soyadı=Miynat}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Şirvan beyliği|Şirvan Beyliği]] (1264-1845)<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1108/09504121011030968|başlık=Encyclopedia of the Ottoman Empire|tarih=1 Ocak 2010|sayı=3|sayfalar=49-50|çalışma=Reference Reviews|cilt=24|ad=Ken|soyadı=Irwin|issn=0950-4125|doi=10.1108/09504121011030968}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Palu Beyliği]] (13.Yüzyıl-1845)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Botan Emirliği]] (1330-1855)<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.academia.edu/33354388/Bukhti_Emirate_of_Jazira|başlık=Bukhti Emirate of Jazira|dil=İngilizce|ad=Yusuf|soyadı=Baluken}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Badinan Beyliği]] (1376-1843)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Soran Emirliği]] (1399-1835)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Principality_of_Zirqan#cite_note-1 Zirgan Prensliği] (1335-1835)<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Zayd " in (Zeydo), a descendant of Sheikh Zarrakin), In 1335, he took Boğat " s Castle and became ruler of this place.(İbnu'l-Münşi).|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=3fQyAQAAQBAJ&q=Kurdish+beyliks&pg=PA17|başlık=Social Relations in Ottoman Diyarbekir, 1870-1915|tarih=3 Ağustos 2012|dil=İngilizce|yayıncı=BRILL|ad=Joost|soyadı=Jongerden|isbn=978-90-04-23227-3|ad2=Jelle|soyadı2=Verheij}}</ref>
* [[Mahmudi Beyliği]] (1409-1839)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=YiWSuO6fdQYC&pg=PA150&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|başlık=The Intimate Life of an Ottoman Statesman, Melek Ahmed Pasha (1588-1662): As Portrayed in Evliya Celebi's Book of Travels (Seyahat-name)|tarih=1 Ocak 1991|dil=İngilizce|yayıncı=SUNY Press|ad=Evliya|soyadı=Çelebi|isbn=978-0-7914-0640-3|ad2=Hâf?z Mehmet Z?llî Evliya|soyadı2=Çelebi}}</ref>
* [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Emirate_of_Pazooka#cite_note-1 Pazuki Emirliği](1499-1587)<ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Enciclopèdia de l'Islam, V, 461.|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?id=XUjcDwAAQBAJ&pg=PT36&lpg=PT36&dq=pazuki+beyleri&source=bl&ots=rZpmdufffy&sig=ACfU3U33eu-C_JdUc4pVtLb-tl6nR9QCjQ&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwi-87ykztvpAhWRmFwKHVtXCHEQ6AEwA3oECAgQAQ#v=onepage&q=pazuki%20beyleri&f=false|başlık=Kürt Tarihi ve Siyasetinden Portreler|dil=Türkçe|yayıncı=İletişim Yayınları|isbn=978-975-05-2808-8}}</ref>
* [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Principality_of_Suleyman Süleyman Beyliği] (1514-1838)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=|başlık=Nazmi Sevgen - Anadolu Kaleler, syf:303|erişimtarihi=|tarih=|dil=|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=}}</ref>
* [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mokryan Mukri Emirliği] (1490-1834)<ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20151122124650/http://www.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=81848046 | başlık = ایرنا - فرماندار: عدم تناسب امکانات با جمعیت، مهمترین مشکل زیربنایی بوکان است | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | tarih = 22 Kasım 2015 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20060425075913/http://www.iranica.com/articles/v7/v7f4/v7f446.html | başlık = DIMDIM | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | tarih = 25 Nisan 2006 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet}}</ref>
* [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Pinya%C5%9Fi_principality Pinyaniş Prensliği] (1548-1823)<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.academia.edu/37993249/P%C4%B1nyan%C4%B1%C5%9F_H%C3%BCk%C3%BCmeti_Government_of_Pinyanish|başlık=Pınyanış Hükümeti/Government of Pinyanish|dil=İngilizce|çalışma=Uluslararası Tarihte Hakkâri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 17-19 Ekim 2015, s. 477-518|ad=Yasar|soyadı=Kaplan}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/title/osmanl-devri-uzerine-makaleler-arastrmalar/oclc/42716483|başlık=Osmanlı devri üzerine makaleler-araştırmalar|tarih=1999|dil=Türkçe|yer=Isparta [Turkey|yayıncı=Kardelen Kitabevi|ad=Mehmet Ali|soyadı=Ünal|isbn=978-975-94306-0-3|oclc=42716483}}</ref>
* [[Bradost|Bradost Beyliği]] (1609-?)<ref>{{Web kaynağı | url = https://iranicaonline.org/articles/baradust-kurdish-bradost-name-of-kurdish-tribe-region-mountain-range-river-and-amirate | başlık = BARĀDŪST – Encyclopaedia Iranica | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | çalışma = iranicaonline.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110429171756/https://iranicaonline.org/articles/baradust-kurdish-bradost-name-of-kurdish-tribe-region-mountain-range-river-and-amirate | arşivtarihi = 29 Nisan 2011}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
* [[Baban Prensliği]] (1649-1851)<ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20071009081249/http://www.pertwk.com/pdf/naw2.pdf | başlık = Wayback Machine | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | tarih = 9 Ekim 2007 | çalışma = web.archive.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200514201623/https://web.archive.org/web/20071009081249/http://www.pertwk.com/pdf/naw2.pdf | arşivtarihi = 14 Mayıs 2020}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20110716080706/http://www.iranica.com/articles/search/searchpdf.isc?ReqStrPDFPath=/home1/iranica/articles/v3_articles/baban-kurdish_princely_family&OptStrLogFile=/home/iranica/public_html/logs/pdfdownload.html | başlık = Encyclopædia Iranica {{!}} Articles | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | tarih = 16 Temmuz 2011 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet}}</ref>
* [[Serab Hanlığı]] (1747-1822)<ref>{{Web kaynağı | url = https://iranicaonline.org/articles/shahsevan | başlık = SHAHSEVAN – Encyclopaedia Iranica | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | çalışma = iranicaonline.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110429195750/https://iranicaonline.org/articles/shahsevan | arşivtarihi = 29 Nisan 2011}}</ref>
* [[Hoy Hanlığı]] (1747-1813)<ref>{{Web kaynağı | url = https://iranicaonline.org/articles/donboli-1 | başlık = Donboli | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | tarih = 22 Ocak 2021 | çalışma = iranicaonline.org | yayıncı = | arşivurl = https://web.archive.org/web/20110429181025/https://iranicaonline.org/articles/donboli-1 | arşivtarihi = 29 Nisan 2011}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_8485 | başlık = DONBOLĪ | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | çalışma = Encyclopaedia Iranica Online | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210112104407/http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_8485 | arşivtarihi = 12 Ocak 2021}}</ref>
* [[Zend Hanedanı]] (1750-1794)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=zDtmAAAAMAAJ&q=%22One+of+the+contenders+for+power+was+Karim+Khan+Zand,+a+member+of+the+Lak+tribe+near+Shiraz,%22&dq=%22One+of+the+contenders+for+power+was+Karim+Khan+Zand,+a+member+of+the+Lak+tribe+near+Shiraz,%22&hl=en&ei=vfVKTuL8J6H8mAXfp8TxBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA|başlık=Marsden's Numismata Orientalia Illustrata: A Guide to Islamic and Oriental Coins with Values|tarih=1977|dil=İngilizce|yayıncı=Attic Books|ad=William|soyadı=Marsden|isbn=978-0-915018-16-1|ad2=Stephen|soyadı2=Album}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=y6BCAAAAIAAJ&q=%22A+fourth+pretender+was+Karim+Khan,+son+of+Aymak+of+the+Zand%22&dq=%22A+fourth+pretender+was+Karim+Khan,+son+of+Aymak+of+the+Zand%22&hl=en&ei=b_RKTr-IK4jqmAWpmNHuBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CC0Q6AEwAA|başlık=A History of Persia|tarih=1930|dil=İngilizce|yayıncı=Macmillan and Company, limited|ad=Sir Percy Molesworth|soyadı=Sykes}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://web.archive.org/web/20160503051313/https://books.google.com/books?id=I9mr6OgLjBoC&pg=PA12 | başlık = The Kurds: A Concise Handbook - Mehrdad R. Izady - Google Books | erişimtarihi = 22 Ocak 2021 | tarih = 3 Mayıs 2016 | çalışma = web.archive.org | arşivengelli = evet}}</ref>
* [[Erzen Beyleri|Erzen Beyliği]] (16-18. yüzyıl)<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348|başlık=Şerefname : Kürt tarihi|yer=Van|diğerleri=Sunkur, İbrahim,|soyadı=Bidlīsī, Sharaf Khān, 1543-|isbn=978-605-66520-1-1|oclc=984148348}}</ref>
 
*
 
*
 
*
 
=== Orta Çağ sonlarından 20. yüzyıla Kürtler ===
Satır 201 ⟶ 153:
[[Dosya:Kurdsofconstantinople color.jpg|250px|küçükresim|sağ|İki Kürt Beyi [[İstanbul]], 1899 ]]
[[Dosya:Kurdish girl Ararat.JPG|sağ|küçükresim|200px|Ağrı Dağı'nın önünde bir Kürt kızı]]
Orta Doğu'daki Kürt topluluklarının çoğunluğunun Türkiye'de yaşamasındandır ki Türkiye Orta Doğu'daki ülkeler arasında en büyük Kürt nüfusu barındıran ülke konumundadır.<ref name="sirkeci">{{Dergi kaynağı|başlık=Exploring the Kurdish Population in the Turkish Context |son=Sirkeci|ilk=İbrahim| dergi=GENUS, An International Journal of Demography| cilt= 56|basım=1-2|sayfalar=149-175| url=http://ssrn.com/abstract=838824}}</ref> Bununla birlikte Türkiye'deki Kürt nüfusun kesin sayısı da belirli değildir<ref name="sirkeci" /> ve çeşitli tahminler bulunmaktadır.<ref name="mideastpattern" /> [[Türkiye İstatistik Kurumu|Devlet İstatistik Enstitüsü]] (2005'ten sonra 'Türkiye İstatistik Kurumu') tarafından 1965'te yapılan [[Nüfus|Genel Nüfus Sayımına]] göre de 31.391.421 olan Türkiye nüfusunun 2.370.233'ünün anadilinin Kürtçe olduğunu, ikinci dili dahil Kürtçe bilen toplam kişi sayısının ise 2.820.231 olduğu belirlenmiştir.<ref>{{Dergi kaynağı |url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:OtXDTEo8hIwJ:www.insanbilimleri.com/ojs/index.php/uib/article/download/1565/660+K%C3%BCrt+sorununda+antropolojik+ve+demografik+boyut:+Say%C4%B1m+ve+ara%C5%9Ft%C4%B1rma+verilerinden+elde+edilen+bulgular&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEESjlgN-I5Yftp8AEjMt0HITzXp6mrDBU7vRqBK2zsf4b7toHPAclH2Bfu71AjAT3MgvMEqRDYRJjn1SPagmgjUbUeXKyPbmnvIsRSiHxXCj2cpWSqRJ2d8wMlYdi4VfSnjIMgNra&sig=AHIEtbRMybtsJUp6llCuLrRPujVca7dAIQ&pli=1 |başlık=Kürt sorununda antropolojik ve demografik boyut: Sayım ve araştrma verilerinden elde edilen bulgular |dergi=Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi |yıl=2011 |idtanıtıcı=ISSN: 1303-5134 |cilt=8 |sayı=1 |sayfalar=sf. 351|yazar=Zeyneloğlu, Sinan; Civelek, H. Yaprak; Coşkun, Yadigar |erişimtarihi=20 Ekim 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200323104756/https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache%3AOtXDTEo8hIwJ%3Awww.insanbilimleri.com%2Fojs%2Findex.php%2Fuib%2Farticle%2Fdownload%2F1565%2F660+K%C3%BCrt+sorununda+antropolojik+ve+demografik+boyut%3A+Say%C4%B1m+ve+ara%C5%9Ft%C4%B1rma+verilerinden+elde+edilen+bulgular&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEESjlgN-I5Yftp8AEjMt0HITzXp6mrDBU7vRqBK2zsf4b7toHPAclH2Bfu71AjAT3MgvMEqRDYRJjn1SPagmgjUbUeXKyPbmnvIsRSiHxXCj2cpWSqRJ2d8wMlYdi4VfSnjIMgNra&sig=AHIEtbRMybtsJUp6llCuLrRPujVca7dAIQ&pli=1 |arşivtarihi=23 Mart 2020 |ölüurl=hayır }}</ref> Buna göre nüfus kaydında Kürtçenin anadil ve ikinci dili olarak geçtiği kişi sayısı toplam nüfusun yüzde 8,98'ine tekabül etmektedir. Bununla birlikte 1965 sonrası nüfus sayımlarında ana dil mevzu bahis edilmediği için daha güncel verilere nüfus sayımları doğrultusunda ulaşmak mümkün değildir.<ref name="mideastpattern" /><ref name="inTR">{{Ansiklopedi kaynağı| ansiklopedi=Encyclopedia of Diasporas| cilt=II| yayımcı=Springer US| yıl=2005| başlık=Creating a Diaspora within a Country: Kurds in Turkey | sayfalar=403-414| isbn=978-0-306-48321-9| url=http://www.springerlink.com/content/uj43866712121k47/| son=Houston| ilk=Christopher}}</ref>
 
Ancak genelde sayımlarda Zazaların da bu gruba dahil edilmesi karışıklara yol açmaktadır.<ref name="Andrew153">Andrew, Peter Alford. A.g.e., s. 153.</ref>
Satır 218 ⟶ 170:
{{quote|Dağların yüksek kısımlarında, tepelerde yaz kış erimeyen karlar vardı. Güneş açınca üzerleri buzlaşan camsı parlak bir tabaka ile örtülürdü karın yüzü. Üstü sert altı yumuşak olurdu. Bu karın üstünde yürününce, ayağın bastığı yer içeriye çöker, 'kırt-kürt' diye ses çıkarırdı. Doğulu Türkmenlere, Kürt denmesinin nedeni buydu. Bölücülerin Kürt dedikleri, yüksek yaylalarda, karlık bölgelerde yaşayan Türklerin karda yürürken ayaklarından çıkardıkları sesin adıydı aslında.}}
 
Benzeri bir iddia da Kürtçe için ortaya atılmış, Kürtçenin aslının Türkçe olduğu ve bu çeşitliliğin coğrafi şartlarla yaşam tarzının (dışarı ile temaslarının az olması) değişikliğinden meydana geldiği<ref name="SSP">{{Kitap kaynağı| url=| son=Süleyman Sabri Paşa|ilk=| yıl=1982|başlık= Van Tarihi ve Kürt Türkleri Hakkında İncelemeler| bölüm=|sayfalar =sf. 62|yayımcı=Türk Kültürü Araştırma Ens.| yer=Ankara|idtanıtıcı=}}</ref><ref name="Neca">{{Kitap kaynağı| url=| son=Çankaya|ilk=Necati| yıl=2000|başlık= Çağlar Öncesinden Günümüze Doğu Anadolu| bölüm=|sayfalar =sf. 233|yayımcı=ABO Ajans| yer=İstanbul|idtanıtıcı=ISBN 975-97021-0-X}}</ref> ve Kürtçedeki çoğu kelimenin Türkçe, Arapça ve Farsça kökenli olduğu ileri sürülmüştür.<ref name="SSP"/><ref name="Neca"/> 12 Eylül'den sonra da Kürtler Kürt kimliği ile ortaya çıkamamışlardır; örneğin 1991'deki [[Körfez Savaşı]] sırasında devletin resmî televizyon kanalı [[Türkiye Radyo Televizyon Kurumu|TRT]] Kürtlere Kürt demektense, haberlerde "Iraklı etnik gruplar" deyimini kullanıyordu.<ref>{{Ansiklopedi kaynağı| son=Düzgören | ilk=Koray |bölüm=Türkiye'nin Kürt Sorunu| ansiklopedi=Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi|cilt=13|yayımcı=İletişim Yayınları|yıl= 1996|isbn=975470533X|sayfalar=854}}</ref> 1970'ler ve sonrasında özellikle 1980'lerde yoğunluk kazanan ve 1990'larda devam eden Kürt ayrılıkçı hareketi ile [[Türk Silahlı Kuvvetleri]] arasında çatışmalar yaşanmış, Kürtlerin yoğunlukta yaşadığı ve bu grupların faaliyetlerini yoğunlaştırdığı Türkiye'nin güneydoğusunda kalan bölgelerde [[Olağanüstü hâl|olağanüstü hal]] ilan edilmiştir.<ref name="mideastpattern" /><ref name="mvb" /> 1990'larda "Kürt meselesi" fikri reddedilmiş, örneğin [[Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği|TOBB]] için hazırlanan ve bu meseleyi ele alan 1995 tarihli rapor ''Doğu Sorunu'' olarak adlandırılmıştır.<ref name="inTR" /> Nitekim sorunun "Doğu Sorunu", "Güneydoğu Sorunu" veya "Terör Sorunu" olarak adlandırılması yaygınlık kazanmış, askeriye tarafından desteklenmiş, 2000'li yıllarda Türkiye Başbakanı [[Recep Tayyip Erdoğan]]'ın ilk kez "Kürt Sorunu" ifadesini kullanması da özellikle başlarda bu kesimlerde olumsuz tepkilere yol açmıştır.<ref name="gover">{{Kitap kaynağı|başlık=Governance and the Military: Perspectives for Change in Turkey| yayımcı=The Centre of European Security Studies | son=Faltas | ilk=Sami | diğeryazarlar=Sander Jansen|yıl=2006|isbn=9076301212}}</ref>
 
1996'da TRT, Kürtlerin bir Türk boyu olduğunu ve Kürtçenin uyduruk bir dil olduğunu savunan bir program yayımladı.<ref>Düzgören, Koray. A.g.e., s. 854.</ref> Bununla birlikte 1990'larda genel olarak Türkiye'de yaşayan Kürt azınlığın durumunda 80'lere ve öncesine oranla rahatlama kaydedildi, [[Turgut Özal]] Türkiye'de ilk defa resmen Kürt kelimesini telaffuz etti ve Kürtçe konuşma ve yayın yasağı kısmen kaldırıldı.<ref name="blau">{{Kitap kaynağı| son=Blau | ilk=Joyce | bölüm=Kurdish Written Literature | başlık=Kurdish Culture and Identity| yayımcı=Zed Books Ltd | yıl=1996|isbn=1856493296}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı| url=http://www.washington-report.org/backissues/0693/9306046.htm | son=Dunn | ilk=Michael Collins| başlık=Turkey Loses Ozal at A Crucial Moment | dergi=Washington Report on Middle East Affairs | yıl=1993| ay=Haziran| cilt=64| erişimtarihi=6 Ocak 2009}}</ref> 2000'li yıllarla birlikte diğer bazı yasaklar da kısmen kaldırıldı, Kürt sorunu açık bir şekilde tartışılmaya başlandı ve gerek Türkiye Cumhuriyeti devleti gerekse sivil toplum kuruluşları gibi kurumlarca çeşitli açılımlar gerçekleştirildi;<ref name="rev" /> örneğin, 1 Ocak 2009 tarihinde, ağırlıklı olarak Kürtçenin Kurmanci lehçesi ile yayın yapan [[TRT Kurdî|TRT 6]] yayın hayatına başladı.<ref>{{Haber kaynağı| başlık=Çok Dilli Kanal Test Yayınında| url=http://www.trt.net.tr/Haber/HaberDetay.aspx?HaberKodu=e0914a3c-4eea-4a6b-82d0-415abb895f97 | yayımcı=Türkiye Radyo Televizyon Kurumu| gün=25| ay=Aralık| yıl=2008}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|dergi= Terrorism Focus| cilt =6| başlık=Turkey Addresses PKK Challenge with Kurdish Language Reforms| basım=1 | ay = Ocak| yıl=2009| gün=15| son=Romano| ilk=David}}<<nowiki>http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews[tt_news]=34352</nowiki>></ref> Kanalın açılışında dönemin Başbakanı Erdoğan Kürtçe başarı dileğinde bulunarak ilk kez kamuya açık olarak Kürtçe konuşan Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı oldu.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.earthtimes.org/articles/show/248577,turkey-launches-kurdish-language-television-station.html| başlık=Turkey launches Kurdish-language television station | yıl=2009| ay=Ocak| gün=1| erişimtarihi=13 Haziran 2009}}</ref><ref>{{Haber kaynağı| gazete=Radikal| url=http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalHaberDetay&ArticleID=914885&Date=30.12.2008&CategoryID=98| gün=30| ay=Aralık| yıl=2008|erişimtarihi=13 Haziran 2009|başlık= Başbakan ‘TRT Şeş bi xwêr be’ diyecek}}</ref>
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kürtler" sayfasından alınmıştır