Hünnap: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
Dağılımı, tıbbi kullanımı anlatıldı Etiketler: Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği Gelişmiş mobil değişikliği |
||
14. satır:
}}
'''Hünnap''' (''Ziziphus zizyphus''),
== Özellikleri ==
Sert çekirdekli, iri zeytin biçiminde ve büyüklüğündedir. İlk başlarda yeşil iken olgunlaştıkça kırmızıya ve siyah-mor renge döner. En dış
Bahçelerde yetiştirildiği gibi yabanî olarak da bulunur.
▲Sert çekirdekli, iri zeytin biçiminde ve büyüklüğündedir. İlk başlarda yeşil iken olgunlaştıkça kırmızıya ve siyah-mor renge döner. En dış çeperi derimsi ve ince, pulpası (yumuşak kısım) kopartıldığında elmadaki gibi sert ve beyaza yakındır. Ancak birkaç saat içinde sarılaşır ve yumuşar. Birkaç gün içinde kabuğu da buruşur. Pulpa, tatlı lezzetlidir. Bahçelerde yetiştirildiği gibi yabanî olarak da bulunur.
Genellikle dikenli dalları olan {{convert|5|-|12|m}} yüksekliğe ulaşan küçük bir [[yaprak döken ağaç]] veya [[çalı]]<nowiki/>dır. [[Yaprak|Yaprakları]] parlak yeşil, oval-vurgulu, {{convert|2|-|7|cm}} uzunluğunda, {{convert|1|-|3|cm}} genişliğinde ve tabanında göze çarpan üç damarlı ve ince diş kenar boşlukları vardır.
[[Çiçek]]<nowiki/>leri küçüktür, {{convert|5|mm|kısalt=açık}} genişliğinde, göze çarpmayan beş sarımsı yeşil taç yaprağı vardır.
[[Meyve]]<nowiki/>si yenilebilir oval [[drupe]] {{convert|1.5|-|3|cm}} genişliğindedir; olgunlaşmadığında pürüzsüz-yeşildir, daha az asitli [[elma]] kıvamına ve tadına sahiptir, kahverengiden morumsu siyaha doğru olgunlaşır ve sonunda kırışır, küçük bir [[hurma]] gibi görünür. İki tohumlu [[zeytin|zeytin çekirdeği]]<nowiki/>ne <ref name="rushforth" /> benzeyen tek sert çekirdeklidir.[[Dosya:(Ziziphus jujuba) Foliage at Ammuguda 01.jpg|thumb|Haydarabad, Hindistan'da hünnap yaprakları|alt=|left|165x165px]]
[[Dosya:Azufaifas fcm.jpg|küçükresim|orta|'''<center>Taze Hünnap Meyveleri.</center>''']]
100 gramında 79 kcal olan hünnapın, vitamin dağılımı ise, %5 A Vitamini, % 17 B Vitamini türevleri ve % 83 C Vitamini şeklindedir. Ayrıca, Potasyum, Demir, Manganez, Magnezyum, Fosfor, Kalsiyum, Çinko ve Sodyum mineralleri açısından zengindir.
[[Dosya:Ziziphus jujuba MS 2461.JPG|küçükresim|orta|'''<center>Kurutulmuş Hünnap.</center>''']]
[[Dosya:Ziziphus zizyphus MHNT.BOT.2012.10.26.jpg|küçükresim|orta|<center>Kurutulmuş Hünnap.</center>''']]
== Dağılımı ==▼
[[Kuzey Afrika]] ve [[Suriye]]’den [[Hindistan]]'a ve [[Çin]]'e yayıldığı düşünülmektedir. Ağaç birçok iklime uyum sağlamakla birlikte, iyi meyve vermesi için sıcak yazlara ihtiyaç duymaktadır. Marmara, Batı ve Güney Anadolu’da bulunmaktadır. Karadeniz'de Çoruh Vadisi havzasında, Manisa'nın Demirci ilçesinde ve yaygın olarak Denizli'nin Çivril ilçesine bağlı Gümüşsu kasabasında bulunmaktadır ve değişik türleri görülmektedir▼
Kesin doğal dağılımı yoğun tarım nedeniyle belirsizdir ancak Güney Asya'da, Lübnan, kuzey Hindistan ve güney ve orta Çin arasında ve muhtemelen orada tanıtılmış olsa da muhtemelen güneydoğu Avrupa'da olduğu düşünülmektedir.<ref name=rushforth>Rushforth, K. (1999). ''Trees of Britain and Europe''. Collins {{ISBN|0-00-220013-9}}.</ref>
[[Kuzey Afrika]] ve [[Suriye]]’den [[Hindistan]]'a ve [[Çin]]'e yayıldığı düşünülmektedir.
== Kullanımı ==▼
Ağaç birçok iklime uyum sağlamakla birlikte iyi meyve vermesi için sıcak yazlara ihtiyaç duyar.
▲
Bu bitki Madagaskar'da tanıtıldı ve adanın batı kesiminde istilacı bir tür olarak yetişir. Hünnap Bulgaristan'ın doğusunda yabani olarak yetiştiği ama aynı zamanda meyvesi saklanan bir bahçe çalısıdır. Meyveler sonbaharda toplanır. Ağaçlar doğu Karayipler'de vahşi büyür ve Jamaika, Bahamalar ve Trinidad'da da var olduğu söylenir. Barbados ve Guyana'da meyve "dongz" veya "donks" olarak adlandırılır Antigua ve Barbuda'da meyveye "dump" veya "dums"; ve Bahamalar'da "juju" denir. Karayipler'in Fransız adalarında "pomme surette" olarak da bilinir. Başka yerlerde daha kesin olarak "Hint hünnabı" olarak bilinen bu meyve Güney Kaliforniya'nın çeşitli bölgelerinde yetiştirilen "hünnap" meyvesinden farklıdır.<ref>{{cite web|url=https://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/indian_jujube.html|title=Indian Jujube|website=www.hort.purdue.edu}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.crfg.org/pubs/ff/jujube.html|title=JUJUBE Fruit Facts|website=www.crfg.org}}</ref>
[[Altun Ha]], [[Belize]] 'deki antik bir [[Maya şehri]], [[Belize Şehri]] ‘nin yaklaşık 50 kilometre (31 mi) l kuzeyinde yer alan [[Belize]] ve çevresindeki orman yerliler arasında daha iyi bir kelime olmadığı için erik olarak anılan bazı hünnap ağacı ve çalı çeşitlerine de sahiptir.
Meyvelerinde şeker, tanin ve müsilajlı (''eksopolisakkarid'') maddeler bulunmaktadır. Güneşte kurutulan olgun meyveler çerez olarak çay ile tüketilebilir. Geleneksel tıpta da kullanılmaktadır.
[https://web.archive.org/web/20151010105453/http://www.haberfx.net/hunnap-kiraz-ve-visneye-alternatif-oldu-haber-1751724 Hünnap, Kiraz Ve Vişneye Alternatif Oldu]
===Tıbbi kullanımı===
Meyve ve tohumları stresi azalttığına inanılan<ref>Goetz P. "Demonstration of the psychotropic effect of mother tincture of Zizyphus jujuba" ''Phytotherapie'' 2009 7:1 (31–36) https://doi.org/10.1007/s10298-008-0362-7 Mise en évidence d’un effet psychotrope de la teinture mère de Zizyphus jujuba Mill (original French title)</ref> Çin ve Kore'de [[geleneksel Çin tıbbı|geleneksel Çin tıbbı]]<nowiki/>nda ve geleneksel olarak mantar önleyici, antibakteriyel, ülser önleyici, iltihap önleyici, sakinleştirici,<ref>Jiang J.-G., Huang X.-J., Chen J., Lin Q.-S.,[https://www.americanbiosciences.com/pdf/Ziziphusstudy.pdf "Comparison of the sedative and hypnotic effects of flavonoids, saponins, and polysaccharides extracted from Semen Ziziphus jujube"], ''Natural Product Research'' 2007 21:4 (310–320) https://doi.org/10.1080/14786410701192827</ref> antispastik, antifertilite/doğum kontrolü, hipotansif ve antinefritik, kardiyotonik, antioksidan, bağışıklık uyarıcı ve yara iyileştirici özellikler için kullanılır.<ref>Mahajan R.T., Chopda M.Z. [http://www.phcogrev.com/text.asp?2009/3/6/320/59530 "Phyto-pharmacology of Ziziphus jujuba mill – A plant review"] Mahajan R.T., Chopda M.Z. ''Pharmacognosy Reviews'' 2009 3:6 (320–329)</ref> [[Kampo]] 'da kullanılan meyveler arasındadır.
Hünnap, [[Çin meyan kökü|Gan Cao]] ile birlikte Çin tıbbında diğer bitkileri uyumlaştırmak ve hafifletmek için kullanılır.
Hünnap yapraklarındaki bir bileşik olan [[Ziziphin]] tatlı tadı algılama yeteneğini bastırır.<ref name="crfsn-32-231">{{cite journal |title=Characteristics of antisweet substances, sweet proteins, and sweetness-inducing proteins |last= Kurihara |first=Y. |year=1992 |journal=Crit Rev Food Sci Nutr |volume=32 |issue=3 |pages=231–252 |pmid = 1418601 |doi=10.1080/10408399209527598}}</ref>
Hünnap meyvesi ayrıca soğuk algınlığı ve gribi tedavi etmek için diğer bitkilerle birleştirilir.
Meyvesi vitaminler, amino asitler gibi birçok farklı sağlıklı özellik içerir.
Meyvenin kullanımı Çin tıbbında dalak hastalıkları için faydalı olabilir.<ref>{{Citation|title=Traditional Chinese Medicine. Determination of heavy metals in herbal medicines used in Traditional Chinese Medicine|url=http://dx.doi.org/10.3403/30281528u|publisher=BSI British Standards|doi=10.3403/30281528u|access-date=2020-11-19}}</ref>
===Kaynakça===
[[Kategori:Cehrigiller]]
| |||