Vikipedi

Deli Halid Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k düzeltme
Merahm (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
17.620 değişiklik
İmla düzeltmeleri ve İç bağlantılar sağladım.
20. satır:
'''Halit Karsıalan''' veya '''Deli Halit Paşa''' (1883 - 14 Şubat 1925), Türk asker ve siyasetçi.
 
[[I. Dünya Savaşı]]’nda Kafkas Cephesi'nde başarılar göstermiş; [[Türk Kurtuluş Savaşı]]'nın ilk yıllarında doğu[[Türk cephesindeKurtuluş Savaşı Doğu Cephesi|Doğu Cephesi]]'nde, [[Gümrü Antlaşması]]'nın imzalanmasından sonra batıise cephesinde[[Türk Kurtuluş Savaşı Batı Cephesi|Batı Cephesi]]'nde komutanlık yapmış bir askerdir.
 
İkinci Büyük Millet Meclisi'ne [[Ardahan]] milletvekiliMilletvekili olarak katıldı. Bir tartışma sonrasında meclisMeclis koridorunda vurularak öldü. [[TBMM]]'de işlenen ilk cinayetin kurbanıdır.
 
== Yaşamı ==
1883 yılında [[İstanbul]]'da dünyaya geldi. Babası Çerkes Ahmet Bey'dir.
 
1901 yılında [[Kuleli Askerî Lisesi]]’nden, 1903 yılında ise [[Kara Harp Okulu]]'ndan teğmenTeğmen rütbesi ile mezun oldu. 1908 yılında [[II. Meşrutiyet]]'in ilanından sonra [[Yemen]]'de görevlendirildi. Yüzbaşı rütbesine terfi etti.
 
1910 yılının Haziran ayında [[Trablusgarp Savaşı]]'na katıldı. 3 ay süreyle görev yaptı. Bu dönemde aynı cephede görev yaptığı "Kel Ali" lakaplı subay ile ([[Ali Çetinkaya]]) ile anlaşamadığı için [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Bey]] ve [[Enver Paşa|Enver Bey]]'in ortak kararı ile görev yerleri değiştirilmek zorunda kalmıştı.
 
Trablusgarp'taki görevinin ardından [[Balkan Savaşı]]'na katılmak üzere [[Çatalca]]'ya geçti. [[I. Dünya Savaşı]]'nın başlaması üzerine [[Kafkasya Cephesi]]'nde görev aldı. Görevi, [[93 harbi|Osmanlı-Rus Savaşı]] sırasında Ruslara bırakılmış olan [[Kars]], [[Ardahan]] ve [[Sarıkamış]]'ı geri almaktı. Dokuz günlük bir savaştan sonra 23 Aralık 1915 tarihinde Ardahan'a girmeyi başardı. Bu başarısından sonra binbaşıBinbaşı rütbesine, ÇorumÇoruh müfrezesiMüfrezesi ile yaptığı hizmetlerden sonra Kaymakam rütbesine terfi etti.
 
10 Mayıs 1917 tarihinde Garbi Dersim Komutanlığına atandı; savaşın en önemli milis güçlerinden birisini kurdu; Dersimli süvari birlikleri ile [[Erzincan]], Mamahatun ve [[Erzurum]]'u geri aldı. [[Kafkas İslam Ordusu]]'nun 3. Fırka Komutanı olarak [[Ahıska]]'yı kuşattı. [[Mondros Ateşkes Antlaşması]]'nın imzalanması üzerine Ardahan, Kars ve Sarıkamış'ı tahliye ederek [[Tortum]]'a çekildi; İngilizlerin baskısı ile fırkaFırka komutanlığındanKomutanlığı'ndan alındı.
 
[[Ali Rıza Paşa (sadrazam)|Ali Rıza Paşa]] kabinesiKabinesi kurulduğunda, 9. Kafkas Fırkası Komutanlığı'na atandı. Ermenistan üzerine yapılan harekâttaki başarısı nedeniyle Miralay rütbesine terfi etti.
 
=== Millî Mücadeleye Katkıları ===
Mondros Ateşkes Anlaşması'ndan sonra terhis edilmemiş olan ve [[Kâzım Karabekir]] Paşa komutasında bulunan 15. Kolordu'da görev yaptı. Bölgede [[Kafkas İslam Ordusu]]'ndan kalan kuvvetlerin bir savunma çekirdeği haline getirilmesini sağladı. [[Erzurum Kongresi]]'nde Trabzon delegelerinin [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]]'e karşı çıkmalarını, aldığı yıldırma tedbirleriyle önledi. 1920 yılının sonlarında Kars ve Sarıkamış'ı, 1921'de de Ardahan'ı düşman işgallerinden kurtardı. [[Soyadı Kanunu]] çıktıktan sonra ailesi bu nedenle "Karsıalan" soyadını aldı.
 
[[Gümrü Antlaşması]]'ndan sonra [[Türk Kurtuluş Savaşı Batı CephesindeCephesi|Batı Cephesi]]'nde görev verildi. [[Sakarya Meydan Muharebesi]]'nde 12. Grup Komutanlığı yaptı. Bu sırada gösterdiği cesaretten ötürü "'''Deli''" lakabıyla anılmaya başlandı. Özellikle cephenin biraz gerisinde yüksekçe bir yere oturup tabancalarını dizlerine koyarak "''Geri çekileni vururum''" mesajı vermesi ve birkaç sefer geriye kaçan askerler üzerinde bunu bizzat uygulamasıyla ün yaptı. [[Büyük Taarruz]]'da Kocaeli Grubu komutanlığıKomutanlığı yaptı ve yaptığı mezalimi ile ünlü Yunan 11. TümeniniTümeni'ni, tümeninTümen komutanıKomutanı Tümgeneral Nikolaos Kladas ile beraber esir aldı. Büyük Taarruz'da Mirliva rütbesine terfi etti ve Paşa oldu.
 
=== Milletvekilliği ve ölümü ===
İkinci Büyük Millet Meclisi'ne [[Ardahan]] milletvekiliMilletvekili olarak katıldı. 9 Şubat 1925 tarihinde meclisMeclis koridorunda, sırtından tabancayla vurularak yaralandı ve 14 Şubat 1925 tarihinde öldü. Öldürülmesi, TBMM’de gerçekleşen ilk cinayettir.
 
Olayda, milletvekiliMilletvekili [[Ali Çetinkaya]] ile arasında yaşanan bir arbede sonrasında patlayan bir silahla vuruldu. Paşayı kimin vurduğu kesin olarak anlaşılamadı. Ancak Ankara Savcılığı Halit Paşa’yı Ali Çetinkaya’nın vurduğu kanaatine vardı; bir nefs-i müdafaa halinde olduğunu kabul ederek bu olaydan dolayı kovuşturma yapılmaması kararı verdi.<ref name=serhat>{{Web kaynağı |url=http://www.siyasalbirikim.com.tr/haber.php?haber_id=9235 |başlık=Mehmet Emin Azat, '''Mecliste Öldürülen Ardahan Milletvekili Deli Halit Paşa''', ''Birikim Gazetesi, 25.05.2011'' |erişimtarihi=1 Aralık 2011 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120929065310/http://www.siyasalbirikim.com.tr/haber.php?haber_id=9235 |arşivtarihi=29 Eylül 2012 |ölüurl=evet }}</ref><ref>Derin Tarih dergisi, sayı 23 (Şubat 2014)</ref>
 
Cenazesi, İstanbul'un Eyüp semtinde defnedildi. Mezarı, 1988 yılında Ankara'daki [[Devlet Mezarlığı]]'na taşındı.
 
== Kaynakça ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Deli_Halid_Paşa" sayfasından alınmıştır