Vikipedi

Gurlular: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Mind is Supreme1 (mesaj | katkılar)
599 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
Mind is Supreme1 (mesaj | katkılar)
599 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği
1. satır:
{{Hindistan tarihi}}
{{İran tarihi}}
'''Gurlular''' ([[Farsça]]: '''غوريان''' Gūrīyān, ''Kendileri arasındaki adları'' '''Şensebânîler''' '''شنسبانیان''' Şansabānīyān), [[Horasan]]'da,Sünni diğer birçok doğu [[İranMüslüman]] [[TaciklerKürtler|Tacik]]ler'i gibi [[Sünni MüslümanKürt]] bir [[hanedan]]dı.<ref>Encyclopaedia Ir.E. Bosworth, ([http://www.iranicaonline.org/articles/ghurids "Ghurids"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190718131400/http://www.iranicaonline.org/articles/ghurids|tarih=18 Temmuz 2019}}): ''"... The Ghur'' ''ids came from the Šansabānī fa'' ''mily. The name of theŠansabānasb probably derives from the Middle Persian name Wišnasp (Justi, Namenbuch, p. 282). [...] <u>Nor do we know anything about the ethnic stock of the Ghori's in general and the Sansabanis in particular; We can only assume that they were eastern Iranian Tajiks</u> ... The sultans were generous patrons of the Persian literary traditions of Khorasan, and latterly fulfilled a valuable role as transmitters of this heritage to the newly conquered lands of northern India, laying the foundations for the essentially Persian culture which was to prevail in Muslim India until the 19th century. ..."''</ref><ref>Encyclopaedia of Islam, "Ghurids", C.E. Bosworth, Online Edition, 2006: ''"... The Shansabānīs were, like the rest of the <u>Gh</u>ūrīs, of eastern Iranian Tājīk stock. ..."''</ref> Gurlular'ın kurduğu imparatorluğun merkezi bugün [[Afganistan]] sınırları içinde kalan Gur kenti olup toprakları günümüz [[İran]], [[Afganistan]], [[Pakistan]] topraklarını, [[Hindistan]]'ın kuzey bölgelerini, [[Türkistan]]'ın ve günümüz [[Arap ülkeleri]]nin ise bazı bölümlerinden oluşuyordu.
 
Gor Hanedanlığı, [[Horasan (İran)|Horasan]] valisi Şemsuddin Kurd tarafından kurulmuştur. 1245’te [[Herat (il)|Herat’ı]] başkent yapan Şemsuddin, [[Moğollar|Moğol]] imparatoru [[Hülâgû Han|Hulagu’nun]] ölümünden sonra daha da güçlenir. Ondan sonra gelen oğlu Ruknuddin, 1280 yılında Kandahar’ı ele geçirir.
Gurluların kökenine dair en güvenilir veri, [[Mizancı Murat|Mizancı Mehmet Murad Bey]]’in (1854-1917) İstanbul’da hicrî 1297-9/miladî 1881-3 tarihleri arasında hazırlamış olduğu '''''‘[[Tarih-i Umumi]] (Dr. Faruk Yılmaz, Berikan Yayınları, 2006-7) isimli eserinin üçüncü cildinin ‘[[Abbâsîler|Abbasiler]] devrinde ortaya çıkan devletler’ bölümünde [[Sistan]]/[[Belucistan|Beluçistan’]]<nowiki/>daki ‘[[Kürtler|Kürd]] Melikleri’nden şu şekilde bahsedilmiştir: ‘Kürd hükümeti dahi [[Cengiz Han|Cengiz]]<nowiki/>i’lerin tecavüzünden sonra sureta onların himayelerinde teşekkül eden hükümetlerin biridir. [[Kürdistan]] Melikleri Sistan üzerinde (bugünkü Belucistan) hüküm sürerler ve ulema ve fuzalayı himaye ederler idi. Bunların sayısı sekiz olup saltanatları 130 yılı aşkındır (H. 628-761). İçlerinde en meşhur olan allâme Sadettin Taftazani’nin hamisi bulunan Melik Muizüddin Muhammed’dir. Kürd hükümeti [[Timur|Timurlenk]]’in zuhuruyla münkariz olmuştur. (ss:165-6)’.'''''▼
 
E. M. Varlî da “Dîroka Dugelên Kurdan: 600-1500” adlı kitabında [[Araplar|Arap]] kaynaklarından benzer bilgileri aktarır. Fexruddîn, Xiyasuddîn, Melîk Şemsuddîn ve Melîk Hafiz’dan sonra tahta çıkan Muizuddîn Huseyn, bağımsızlık simgesi olarak kendi adına hutbe okutmaya başlar. Ünlü alim [[Teftâzânî|Sadeddin Taftazani]], “El Mutewwel” adlı kitabını ona sunmuştur. İlerleyen süreçte Melîk el-Baqir tahta çıkar. Son yönetici olan Xiyasuddîn Pîr Elî lakaplı II. Muizuddîn Huseyn zamanında, [[Timur]] kuvvetleri bu devlete saldırır ve onunla birlikte diğer ileri gelenleri Semerkand’a götürüp idam eder.
Mizancı Murad’ın ‘Sistan üzerinde hüküm süren’ olarak yer verdiği Kürdistan Melikleri/Kürdistan Devleti; Muhammd b. Ali Şebankare-i’nin 732/1332 yılında yazdığı '''''“Mecmu’l-Ensâb”''''', Yahya b. Ahmet es-Sihrindi’nin 838/1434 tarihli '''''“Tarih-i Mübârek Şâhî”''''', Nizameddin Ahmed’in '''''“Tabakât-ı Ekberî”''''', Muhammed Kâsım Firişte’nin (1552-1623) '''''“Tarîh-i Firişte/Gülşen-i İbrahim”''''' gibi klasik kaynaklarda ‘Gûr’, ‘Gûrdîler,Kûrdîler ’ olarak bahsedilen devlettir. ▼
 
Bellew, 13 ve 14. yüzyıl [[Afganistan]]’ında [[Kürtler|Kürtlerin]] önemli unsurlardan biri olduğunu söyler. Ona göre Kurd Gurlar, [[Moğollar|Moğol]] tehdidi altında iken bile [[Herat]], Gor ve Kandahar şehirleri ile [[İndus Nehri|İndus]] taşrasını ele geçirmeyi ve yönetmeyi başarırlar.
 
Öte yandan hanedanlığın “kurucu baba”sının [[Horasan (İran)|Horasan]]’daki Xunsar ovasının hâkimi Taceddîn Osman olması ve son hanın Huseyn adı ve Pîr Elî lakabını taşıması, [[Sünnilik|Sünnilikten]] [[Şiilik|Şiiliğe]] doğru bir değişim yaşandığını akla getirmektedir.
1175 ve 1192 yılları arasında Gurlu Muhammed önderliğinde [[Uç]], [[Multan]], [[Peşaver]], [[Lahor]] ve [[Delhi]] hibi merkezler işgâl edilerek ele geçirildi. 1206'da Gurlular'ın ordusunda yer alan Kıpçak Türk bir general olan, Delhi'yi fethetmiş Kutbettin Aybek veya [[Kutbiddin Aybek]] bağımsızlığını ilân etti ve gelecekte [[Delhi Sultanlığı]] '''''<nowiki/>'''''adı altında yaşayacak sultanlıklar dizisinin ilk halkasını kurdu. (1206-1526) <ref>Ira M. Lapidus, A History of Islamic Societies 2nd ed. Cambridge University Press 2002</ref>▼
 
Gurluların kökenine dair en güvenilir veri, [[Mizancı Murat|Mizancı Mehmet Murad Bey]]’in (1854-1917) İstanbul’da hicrî 1297-9/miladî 1881-3 tarihleri arasında hazırlamış olduğu '''''‘[[Tarih-i Umumi]] (Dr. Faruk Yılmaz, Berikan Yayınları, 2006-7) isimli'''''
Gurlular, yazılı kaynakların birçoğu günümüze dek ulaşamamış olsa da sanat ve edebiyatta oldukça ileri gitmişlerdir. [[Horasan]]'da gördükleri mimarî eserleri, minarelerin seçkin örnekleriyle anayurtlarına, [[Hindistan]]'a uyarlamışlardır.▼
 
▲Gurluların kökenine dair en güvenilir veri, [[Mizancı Murat|Mizancı Mehmet Murad Bey]]’in (1854-1917) İstanbul’da hicrî 1297-9/miladî 1881-3 tarihleri arasında hazırlamış olduğu '''''‘[[Tarih-i Umumi]] (Dr. Faruk Yılmaz, Berikan Yayınları, 2006-7) isimli eserinin üçüncü cildinin ‘[[Abbâsîler|Abbasiler]] devrinde ortaya çıkan devletler’ bölümünde [[Sistan]]/[[Belucistan|Beluçistan’]]<nowiki/>daki ‘[[Kürtler|Kürd]] Melikleri’nden şu şekilde bahsedilmiştir: ‘Kürd hükümeti dahi [[Cengiz Han|Cengiz]]<nowiki/>i’lerin tecavüzünden sonra sureta onların himayelerinde teşekkül eden hükümetlerin biridir. [[Kürdistan]] Melikleri Sistan üzerinde (bugünkü Belucistan) hüküm sürerler ve ulema ve fuzalayı himaye ederler idi. Bunların sayısı sekiz olup saltanatları 130 yılı aşkındır (H. 628-761). İçlerinde en meşhur olan allâme Sadettin Taftazani’nin hamisi bulunan Melik Muizüddin Muhammed’dir. Kürd hükümeti [[Timur|Timurlenk]]’in zuhuruyla münkariz olmuştur. (ss:165-6)’.'''''
 
▲Mizancı Murad’ın ‘Sistan üzerinde hüküm süren’ olarak yer verdiği Kürdistan Melikleri/Kürdistan Devleti; Muhammd b. Ali Şebankare-i’nin 732/1332 yılında yazdığı '''''“Mecmu’l-Ensâb”''''', Yahya b. Ahmet es-Sihrindi’nin 838/1434 tarihli '''''“Tarih-i Mübârek Şâhî”''''', Nizameddin Ahmed’in '''''“Tabakât-ı Ekberî”''''', Muhammed Kâsım Firişte’nin (1552-1623) '''''“Tarîh-i Firişte/Gülşen-i İbrahim”''''' gibi klasik kaynaklarda ‘Gûr’, ‘Gûrdîler,Kûrdîler ’ olarak bahsedilen devlettir.
'''GUR HÜKÜMDARLARI'''
 
 
▲1175 ve 1192 yılları arasında Gurlu Muhammed önderliğinde [[Uç]], [[Multan]], [[Peşaver]], [[Lahor]] ve [[Delhi]] hibigibi merkezler işgâl edilerek ele geçirildi. 1206'da Gurlular'ın ordusunda yer alan Kıpçak Türk bir general olan, Delhi'yi fethetmiş Kutbettin Aybek veya [[Kutbiddin Aybek]] bağımsızlığını ilân etti ve gelecekte [[Delhi Sultanlığı]] '''''<nowiki/>'''''adı altında yaşayacak sultanlıklar dizisinin ilk halkasını kurdu. (1206-1526) <ref>Ira M. Lapidus, A History of Islamic Societies 2nd ed. Cambridge University Press 2002</ref>
 
▲Gurlular, yazılı kaynakların birçoğu günümüze dek ulaşamamış olsa da sanat ve edebiyatta oldukça ileri gitmişlerdir. [[Horasan]]'da gördükleri mimarî eserleri, minarelerin seçkin örnekleriyle anayurtlarınaörneklerini, [[Hindistan]]'a uyarlamışlardır.
 
'''RLARI'''
 
Muhammed b. Sûrî 390 (1000)''',''' Ebû Ali 401 (1011)''',''' Şîs (?)''',''' Abbas 451 (1059)''',''' Muhammed 458 (1066)''',''' Kutbüddin Hasan 492 (1099)''',''' İzzeddin Hüseyin 493 (1100)''',''' Seyfeddin Sûrî 540 (1146)''',''' I. Bahaeddin Sâm 544 (1149)''',''' Alâeddin Hüseyin 544 (1149)''',''' Seyfeddin Hüseyin 556 (1161)''',''' Gıyâseddin (Şemseddin) Muhammed 558 (1163)''',''' 599 (1203)''',''' Gıyâseddin Mahmud 602 (1206)''',''' II. Bahâeddin Sâm 609 (1212)''',''' Alâeddin (Ziyâeddin) Muhammed 611-612 (1214-1215).
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Gurlular" sayfasından alınmıştır