'''Saurischia''' (anlamı[[Türkçe]]: '''kertenkeleKertenkele kalçalı'''), kuşları ([[Aves]]) ve kuşlarla yakın akraba olan dinozorları barındıran iki ana dinozor sınıflandırma grubundan biridir.<ref name="s">{{Web kaynağı | soyadı1 = The Editors of Encyclopaedia Britannica | ad1 = The Editors of Encyclopaedia Britannica | başlık = Saurischia | url = https://www.britannica.com/animal/saurischian | website = www.EncyclopædiaBritannica.com | yayıncı = Encyclopædia Britannica, inc. | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150722001151/https://www.britannica.com/animal/saurischian | arşivtarihi = 22 Temmuz 2015 | erişimtarihi = 9 Nisan 2020 | ölüurl = hayır }}</ref>
'''Kertenkele kalçalı dinozorlar''' ya da '''Saurischia''', [[dinozor]]ların temel gruplarından biridir. Sauros (''σαυρος'') [[Yunanca]]'da kertenkele anlamınına, ischion (''ισχιον'') ise kalça eklemi anlamına gelir.<ref>Oxford English Dictionary</ref> Bugünkü paleontologlar, diğer gruplandırmalar yerine 1888 yılında [[Harry Seeley]]'in yaptığı gibi dinozorları, kertenkele kalçalı ve [[Kuş kalçalı dinozorlar|kuş kalçalı]] (Ornithischia) olmak üzere iki gruba ayırır.<ref>Seeley, H.G. (1888). "On the classification of the fossil animals commonly named Dinosauria." ''Proceedings of the Royal Society of London'', '''43''': 165-171.
</ref><ref>Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). (2004). ''The Dinosauria. 2nd edition''. University of California Press, Berkeley. 833 pp.
</ref>
== Tanımlanma ==
Dinozor grupları 19. asrın başından bu yana belli ölçütlerle tasnif ediliyorlardı. Boyutları, diş yapıları veya kafataslarına göre muhtelif sınıflandırma teşebbüsleri yapıldı; ancak genel kabul görmeyen ve oturmayan bu tasniflerden sonra 1888'de Richard Owen'ın da öğrencisi olan Harry G. Seeley tarafından pelvisin (kalça kemiği) karakteristiğine dayanan bir sınıflandırma yapmıştır. [[Dosya:Saurischia pelvis.png|küçükresim|sol|Saurischia pelvis ('''Kertenkelekertenkele kalçalı pelvis''')]] Bu pelvisin şekli klasik sürüngen kalça kemiğine benzemekte ve pubis aşağı ve öne doğru uzamaktadır. Buna mukabil, diğer grup olan '''ornithischia'''daornithischiada pelvis net şekilde farklılaşmıştır. İkinci kalça yapısının kuşlarınkine büyük oranda benzemesi sonucu kuş kalçalılar olarak adlandırılan ornithischia grubunda '''pubis'''inpubisin bir kısmı arkaya ve aşağıya inmektedir. [[Dosya:Ornithischia pelvis structure.svg|küçükresim|sol|Ornithischia pelvis yapısı]] İsminin aksine '''kuş kalçalı''' dinozorların kuşlarla yakın bir akrabalığı yoktur, tersine '''kertenkele kalçalı''' dinozorlar kuşlarla yakın akrabadır.<ref name="s"/>
== Evrimsel süreç ==
Bilimsel araştırmaların ışığında saurischia ve ornithischia gruplarının aile ağaçlarının orta Triyas'ta(242-227 milyon yıl önce) ayrıldığı tahmin edilmektedir. İlk dinozorlar küçük ve '''bipedal'''dibipedaldi, kısa bir süre içinde pek çok yönden inanılmaz çeşitlilikte evrildiler. Her iki grup da yaklaşık aynı dönemde evrilmeye başladılysabaşladıysa da saurischian dinozorların fosil kayıtlarının daha net olduğunu görülmektedir. '''Saurischian''' takımının iki ana grubu theropoda ve sauropodomorpha'dır. [[Mezozoyik]] dönemin theropodları tamamen bipedaldiler (iki ayak üstünde) ve bu gruptan yaklaşık 150-144 milyon yıl önce ilk kuşlar evrilmiştir (orta Jurasik). Diğer grup olan sauropodomorpha'nın tüm üyeleri de devasa, quadrupedal (dört ayak üstünde) ve otçuldu. Bu grubun ilk üyeleri (prosauropoda) esasında küçük ve bipedal iken; erken jurasik devriyle evrimsel olarak boyutlarını büyütme eğiliminde olup devasa bedenlerini taşıma amacıyla sütunu andıran bir bacak yapısına kavuşmuş quadrupedal beden yapısına sahip olmuşlardır.<ref name="s"/>
