Vikipedi

İspanya'da demokrasiye geçiş süreci: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k düzeltme
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.346 değişiklik
k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
3. satır:
 
== Juan Carlos’un siyasi rolü ==
[[Dosya:Juan Carlos I of Spain 2007.jpg|sağ|thumbküçükresim|200px|Kral [[I. Juan Carlos]]]]
[[İspanya İç Savaşı]]ndan beri iktidarda olan [[Francisco Franco|Franco]]’nun ölümü [[I. Juan Carlos|Don Juan Carlos de Borbon]]’u tahta çıkartır. Franco’nun ölümüne dek Juan Carlos geri planda kalmış ve Franco’nun siyasetini takip etmiştir. Ne var ki, İspanya Kralı olarak başa geçtikten sonra halihazırdaki sistemin yerine babasının 1946 yılından beri öngördüğü sistemin kurulması için çaba sarfedecektir. Öngörülen geçiş dönemi çok iddalı bir plandı ve İspanya’nın içinden ve dışından desteğe ihtiyaç duyarak başladı. Daha önce Franco diktatörlüğünü destekleyen başta [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] olmak üzere [[Avrupa]] ülkeleri şimdi İspanya’da anayasal bir monarşiden yanaydılar, bu görüşe İspanyol ve uluslararası sermayedarlar da katılmaktaydılar. Ne var ki, geçiş sanıldığından daha zor ve sancılı olacaktır, İspanyol İç Savaşının (1936-39) etkileri hala sürmekteydi. Aşırı sağcı Frankocular İspanyol Ordusu içinde büyük desteği vardı, sol kesim ise konumunu Franco’ya borçlu olan bir krala güvenmiyorlardı. Demokrasinin yerleşmesi için sol kesimin aşırı uçlarının dizginlenmesi ve aynı zamanda ordunun Frankocular adına siyasete müdahale etmemesinin sağlanması gerekiyordu. Kral iktidarına Franco’nun kurduğu siyasi sistemin içerisinde ve onun kurallarına göre başladı. Franco zamanının tek siyasi partisi olan Milliyetçi Hareket partisinin prensiplerine bağlılık yemini etti, tacını Franco döneminin temsilcisi elinden giydi ve Franco döneminin yasalarını uyguladı. Aykırı olarak sadece Cortes Meclisinde İspanyol siyasi sisteminin değişmesi gerekliliğinden bahsetti.
 
24. satır:
 
=== Terörizmin hortlaması ===
[[Dosya:ETA Pasajes 2003 06 28.jpg|sağ|thumbküçükresim|200px|ETA'ya destek veren bir duvar yazısı]]
[[Dosya:Demonstration against ETA, January 2000.jpg|sağ|thumbküçükresim|200px|ETA örgütüne karşı yapılan bir miting]]
Bask bölgesi bu dönem süresince siyasi bir girdap içindeydi. Franco’nun iktidarı boyunca bölgedeki sol gelenek kesintili olarak da olsa varlığını korumayı başarmış ve mücadeleye devam etmiştir. Suarez tarafından ilan edilen kademeli siyasi af sayesinde ilerleme kaydedilse de bölgede polis ile göstericiler arasında çatışmalar sürmekteydi. Ateşkese 1976 yazında olumlu bakan Euskadi Ta Askatasuna (Bask Ülkesi ve Özgürlük) ETA örgütü Ekim ayında silahlı mücadeleye başlayacak ve 1978-1980 ETA tarihinde en kanlı yıllar olacaktır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.guardiacivil.org/terrorismo/acciones/estadistica07.jsp |başlık=Terörizmde hayatını kaybedenler |erişimtarihi=28 Aralık 2008 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20050816053858/http://www.guardiacivil.org/terrorismo/acciones/estadistica07.jsp |arşiv-tarihiarşivtarihi=16 Ağustos 2005 |ölüurl=hayır }}</ref> Ancak Aralık 1976-Ocak 1977 arasındaki seri saldırılar İspanya’daki gerilimi artıracaktır. Maoist Grupos de Resistencia Antifascista Primero de Octubre (1 Ekim Antifaşist Direniş Grupları) GRAPO örgütü kamuya açık yerleri bombalayarak ve rejimini önemli iki ismini; Devlet Konseyi Başkanı José María de Oriol ve Askeri Yargıtay Başkanı General Villaescusa’yı rehin alarak silahlı saldırılara başlayacaktır. Bu olaylar sırasında neo-faşist Alianza Apostólica Anticomunista adlı örgüt İspanya Komünist Partisi üyesi altı kişiyi öldürecektir. Ocak 1977’de öldürülenler Madrid Atocha’da bürosu olan iş hukuku avukatlarıdır. Bu provokasyonlar arasında muhalefetin önde gelen liderleri Suarez ile bir araya gelecektir. Toplantıdan mücadeleyi lanetleyen ve Suarez’in politikalarını destekleyen ortak bir bildiri ortaya çıkacaktır. Bu karmaşa dolu ortamda Frankocu generaller ve Bunker grubu ülkenin kaos ortamında olmasını istemekte ve belirsizliğe güvenmekteydiler. Artan saldırılarına karşın Kurucu Meclis seçimleri önceden belirlendiği gibi Haziran 1977’de yapıldı.
 
== İlk seçimler ve Anayasa taslağı ==
37. satır:
 
== UCD hükûmetleri ==
[[Dosya:El Pais 23-02-1981.jpg|sağ|thumbküçükresim|200px|Darbenin yaşandığı 23 Şubat 1981 tarihli El Pais gazetesi. Gazetenin manşetindeki ''El Pais Anayasayı destekliyor'' sloganı darbeye karşı önemli bir direniş olmuştur]]
Hem Haziran 1977 hem de Mart 1979 seçimlerinde UCD birinci parti olacak ama meclis çoğunluğunu sağlayamayacaktı. UCD, diğer partilerle koalisyon kurmak zorunda kaldı. 1979 yılı boyunca parti hem iç birliğini sağlamak hem de koalisyon ortaklarının isteklerini yerine getirmek için çablayacaktır. 1980’e gelindiğinde Suarez hükûmeti demokrasiye geçiş için öngördüğü programın çoğunu tamamlamış durumdadır. Bundan sonrası için ise önünde bir yol haritası bulunmamaktaydı. Birçok UCD üyesi genel muhafazakâr görüşlere sahipti ve daha fazla değişim istememekteydi. Örneğin, boşanmanın yasallaşmasıyla ilgili kanun tasarısı toplum tarafından kabul görmesine rağmen UCD içinde büyük gürültü koparmıştır. Parti içindeki ve koalisyon ortakları arasındaki tartışmalar hem koalisyonun hem de Suarez liderliğinin sonunu getirecektir. Gerilim ise 1982 yılında ortaya çıktı; Suarez hükûmet başkanlığından istifa edip onun yerine UCD’den Leopoldo Calvo Sotelo gelince sosyal-demokratlar koalisyondan ayrılacaktır. Demokratik hayatın normale dönüşü ETA’nın fraksiyonlarından ETA (politik-askeri) kanadının silahlarını bırakmasına neden olsa da ETA(askeri) silah bırakmayı reddedecektir. GRAPO da silah bırakmamıştır. Orduda özellikle bu dönemdeki rahatsızlıklar ise bir askeri darbe denemesine evrilecektir. 23-F olarak adlandırılan ve Yarbay [[Antonio Tejero]] önderliğindeki askerlerin Meclisi 23 Şubat 1981 günü basmasıyla başlayan darbe girişimi bastırılsa da orduda hala darbe eğiliminde olanların varlığını kanıtlayacaktır.<ref>[http://www.elpais.com/articulo/reportajes/jornada/particular/elpepusocdmg/20110220elpdmgrep_3/Tes Olay günü yaşananlara dair El Pais yazı işleri müdürünün anlatımı] 23 Şubat 2011 tarihli [[El Pais]] haberi {{Es}} 23 Şubat 2011 tarihinde erişilmiştir</ref>
 
== PSOE hükûmeti ==
Calvo Sotelo parlamentoyu feshedip seçimlere giedecek ancak partisi UCD diğer seçimlerin aksine %6,8 oy alarak hezimete uğrayacaktır. Ekim 1982’deki seçimlerde %48,4 oy alarak PSOE mutlak meclis çoğunluğunu elde edecektir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/spain/es_appen.html#table2 |başlık=İspanya genel seçimleri |erişimtarihi=28 Aralık 2008 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20150428091446/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/spain/es_appen.html#table2 |arşiv-tarihiarşivtarihi=28 Nisan 2015 |ölüurl=hayır }}</ref> PSOE Genel sekreteri 28.Parti Kongresinde partideki komünistlerle kesinlikle yollarını ayıracak ve [[marksizm]]i reddedecek, böylelikle partiyi geleneksel sosyal-demokrat çizgiye çekecektir. UCD çatısı altındaki sosyal-demokrat unsurlarla da birleşecek ve "el cambio" (değişim) adındaki kampanyasıyla başa gelecektir. PSOE elindeki mutlak çoğunluk sayesinde geçiş döneminden sonra İspanya’da uzun süreli görece huzurlu bir ortam sağlayacaktır. Ancak [[ETA]] ve sol örgütlere karşı sosyal-demokratların iktidarında [[GAL]] eliyle birçok yargısız infaz gerçekleştirilmiş ve [[NATO]] bağlantılı örgütlenmelere gidilmiştir.<ref>[http://www.elpais.com/articulo/espana/ESPAnA/ORGANIZACION_DEL_TRATADO_DEL_ATLaNTICO_NORTE_/OTAN/red/secreta/OTAN/operaba/Espana/ex/agente/belga/elpepiesp/19901114elpepinac_15/Tes İspanya’da NATO gizli örgütlenmelerine dair] [[El País]] makalesi (İspanyolca)]</ref>
 
== 2000'li yıllar ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İspanya%27da_demokrasiye_geçiş_süreci" sayfasından alınmıştır