|
== Arka plan ==
[[Dosya:Map Greco-Persian Wars-en.svg|sağ|thumbküçükresim|150px|MÖ 500-479 yılları arasında Ege'de siyasi durum]]
[[Salamis]] Deniz Savaşındaki yenilgisinden sonra Pers kralı [[I. Serhas]] , fethettiği Yunan topraklarını Generali Mardonius’a bırakarak İran’a döner. Mardonius önce [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] kralı I. Alexander aracılığıyla Atina ile ateşkes imzalamak ister. Buna göre Persler, Atina’ya özerklik verecek ve savaşta harap olan şehrin yeniden inşa edilmesini karşılayacaktır. Atinalılar bu öneriyi reddedecek ve bunun yerine Sparta’ya bir elçi göndererek şehirlerinin güvenliğini sağlamak ve Persleri Yunanistan’dan kovmak için müttefiklik önereceklerdir. Spartalılar kendi ülkelerini korumakla daha çok ilgilidirler ve bunun için Korint Geçidinde bir duvar inşa etmekteydiler. Mardonius bunun üzerine Atina’yı yeniden ele geçirir ve önerisini tekrar yeniler, ancak yeniden reddedilir. Atina, Megara ve Platea şehirleri temsilciler göndererek Sparta’dan yardım isterler.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D6%3Asection%3D1 |başlık=Herodot, 9.6 |erişimtarihi=11 Aralık 2012 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20121025001645/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D6%3Asection%3D1 |arşiv-tarihiarşivtarihi=25 Ekim 2012 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D7%3Asection%3D1 |başlık=Herodot, 9.7 |erişimtarihi=11 Aralık 2012 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20121025012913/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D7%3Asection%3D1 |arşiv-tarihiarşivtarihi=25 Ekim 2012 |ölüurl=hayır }}</ref> Spartalılar önce onaylamasalar da sonradan Atina'nın Perslerle barış yapması halinde oluşacak tehlikeyi görerek teklifi kabul ederler. Herodot’a göre Spartalılar Pausanias’ın komutasında 45.000 asker gönderirler; 5.000 Spartalı profesyonel savaşçı, 5.000 Periokoi savaşçısı ve 35.000 Spartalı köle helot.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D10%3Asection%3D1 |başlık=Herodot, 9.10.1 |erişimtarihi=11 Aralık 2012 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20121102154547/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D10%3Asection%3D1 |arşiv-tarihiarşivtarihi=2 Kasım 2012 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D11%3Asection%3D3 Herodot, 9.11.3]</ref> Bu toplam, bir savaşta yer alan en kalabalık Sparta ordusu olacaktır. Pers komutan Mardonius Spartalıların gelişini öğrenince Atina’yı tamamen yıkacak ve Teb’e çekilerek bekleyecektir.
== Savaş ==
[[Dosya:Battle of Thermopylae and movements to Salamis, 480 BC.gif|sağ|thumbküçükresim|150px|Pers Ordusunun Yunanistan seferi]]
Mardonius Boeotia’daki nehir kıyısını tahkim eder, bütün Yunanların kendisine karşı birleşebileceğini düşünmemektedir. Atinalılar, ilerleyen Sparta Ordusuna 8.000 asker gönderirler ve Pers saldırılarından korunmak için Cithaeron Dağı geçidinde beklemektedirler. Mardonius Yunanlara karşı erkenden saldırırarak toplanmalarına engel olmak ve süvarilerini denemek ister. Pers süvarileri karşılaştıkları sert savunma karşısında geri çekilecektir. Yunanlar Mardonius’un kampını kurduğu Platea’ya doğru ilerlemeye başlarlar.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D25%3Asection%3D2 Herodot, 9.25.2 - 3]</ref> Atinalılar ordunun sol kanadını oluştururken, Spartalılar solda, Tegeanlılar da merkezde yer alacaktır. Bu noktada Yunan Ordusu toplamı çeşitli kent devletlerinden gelen yardımlarla 110.000 askere ulaşmıştır.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D30%3Asection%3D1 Herodot, 9.30]</ref> (38.700 hoplit ve 71.300 haif piyade<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D29%3Asection%3D1 Herodot, 9.29]</ref>) Tarihçi [[Herodot]]’a göre Mardonius’un ordusunda ise 300.000 Pers vardır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D8%3Achapter%3D100%3Asection%3D5 |başlık=Herodot, 8.100.5 |erişimtarihi=11 Aralık 2012 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20121103191655/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D8%3Achapter%3D100%3Asection%3D5 |arşiv-tarihiarşivtarihi=3 Kasım 2012 |ölüurl=hayır }}</ref> Artabazus ise emrindeki 50.000 askeri Mardonius’un taktiklerine karşı olduğu için vermeyecektir. Herodot’un verdiği Pers ordusuna ait rakamlar tarihçiler arasında fazla bulunmaktadır. Pers ordusunun yanında savaşan Kuzeyli Yunan müttefikler de dahil olmak üzere, [[Frig]], Trakyalı, [[Fenike]]li, Etiyopyalı ve Mısırlı birlikler de bulunmaktadır. İki ordu birbirinin tam karşısında kamp kuraca ve 10 gün boyunca yunan ordusu Pers süvarilerince saldıraya maruz kalacaktır.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D50%3Asection%3D1 Herodot, 9.50]</ref> Pers süvari komutanı Masistios’un son saldırıda öldürülmesi Yunan moralini yükseltecektir.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D22%3Asection%3D1 Herodot, 9.22.1 - 2]</ref> Ancak savaşa iki taraf da önce başlamamak için bekliyordu. Persler ilk saldırıya Yunanların başlamasını zorlamak için su kaynaklarını zehirleyecek ve hayvan sürülerini gasp edeceklerdir. Sonunda Mardonius, daha çok erzakın olacağı Teb’e çekilmeyi öneren Artabazus’a rağmen saldırmaya karar verir.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D41%3Asection%3D2 Herodot, 9.41.2 - 4]</ref> Uzun süre bekledikleri savaş gelip çatınca Yunan ordusu saldırı planlarını yapar. [[Maraton Savaşı]]nda Perslerle savaşmış olan Atinalılar Pers ordusunun ana kuvvetinin karşısına kaydırılacak, Spartalılar da Pers ordusundaki Yunanların karşısına alınacaktır. Değişen durumu gören Persler, Spartalıların korktuklarını düşünecek ve savaş taktiklerini buna göre değiştireceklerdir. Su ve erzakları azalan Yunan Ordusu kamplarını bozunca Mardonius Yunanların kaçtıklarını zannederek arkalarından ilerlemeye başlar.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D59%3Asection%3D1 |başlık=Herodot, 9.59.1 |erişimtarihi=11 Aralık 2012 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20121022041327/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D9%3Achapter%3D59%3Asection%3D1 |arşiv-tarihiarşivtarihi=22 Ekim 2012 |ölüurl=hayır }}</ref> Kuvvetlerini bir tuzağın içine soktuğundan habersiz olarak saldırı emri verir. Spartalılar dağ yamaçlarına çıkarak süvari saldırısından korunurken, Atinalılar da Teblilerle savaşmaktadır. Pers piyadeleri ilerlemeye başlayınca Yunan safları da saldırıya geçecek ve uzun mızraklı birlikler Pers saflarını bozacaktır. Savaş artık bir katliama dönüşmüş ve Mardonius’un kendisi öldürülmüş, Pers ordusu yok edilmiştir. Mardonius’un savaşa girmemesini isteyen ama sözünü dinletemeyen Pers komutanı Artabazus ordunun geri kalanını toplayarak geri çekilir. Herodot’a göre Pers ordusundan geriye sadece 43.000 kişi kalırken, Yunan kayıplarının çok az olduğunu belirtir. Ölü sayıları her tarihçi tarafından birbirinden çok farklı verildiğinden dolayı gerçek kayıplar hiç belirlenemeyecektir.
== Savaşın sonrası ==
Aynı gün Mycale Deniz Savaşından Yunan donanmaı Pers filosunu İyonya açıklarında yenecektir. Artabazus Ege üzerinden İran’a dönmeye çalışacak ancak dönüş yolunda Makedon kralı I. Alexander tarafından saldırıya uğrayacaktır. Bu savaşın da sona ermesiyle beraber Persler Yunan iç politikasında hala bir etken olsalar da Yunanistan’ın tamamen ele geçirilmesi hayali sona erecektir. İran ise [[Büyük İskender]] tarafından fethedilecektir. Pers kampından ele geçirilen silahlar eritilerek yapılan bronz zafer anıtı Delphi Tapınağına hediye edilerek Yunan halklarının ortak zaferini temsil etmesi istenecektir. [[Yılanlı Sütun]] olarak bilinen bu anıtın bir kısmı [[İstanbul]]’da hala ayaktadır. Anıt Büyük [[Konstantin]] tarafından şehre getirilmiştir. Savaştan sonra devam eden diğer bir durum ise Perslerin bu savaştan sonra da başarılı Yunan paralı askerlerini ordusunda kullanması olacaktır. Bu askerlerin başarısı aynı zamanda Büyük İskender’in fetihlerinin de önünü açacaktır.
[[Dosya:Snake column Hippodrome Constantinople 2007.jpg|sağ|thumbküçükresim|150px|Zaferi temsil eden [[Yılanlı Sütun]] bugün İstanbul'dadır.]]
== Savaşan kişiler ==
|
