Peyami Safa: Revizyonlar arasındaki fark

== Hayatı ==

{{Ayrıca bakınız|Peyami Safa kronolojisi}}

Peyami Safa 2 Nisan 1889 tarihinde [[Gedikpaşa]]'da doğdu ve ismini [[Servet-i Fünûn edebiyatı|Servet-i Fünûn]] şairlerinden [[Tevfik Fikret]] koydu. Babası, [[Muallim Naci]] tarafından "anadan doğma şair" olarak anılan ve [[Trabzon]] kökenli bir aileye mensup olan [[İsmail Safa]]'dır. Annesi ise Server Bedia Hanım'dır. Peyami Safa'nın babası [[II. Abdülhamid]]'e muhalif olan isimlerdendir ve [[Sivas (il)|Sivas]]'ta sürgünde iken ailesine maddi anlamda hiçbir şey bırakamadan hayatını kaybetmiştir.<ref name=":CBÜ">{{Kitap kaynağı|editör1-ad=Selim|editör1-soyadı=Altıntop|editör2-ad=Rıza|editör2-soyadı=Bağcı|editör3-ad=Can|editör3-soyadı=Şen|başlık=Vefatının 50. Yılında Peyami Safa|url=http://en.sbe.cbu.edu.tr/db_images/site_1033/file/peyami_safa_kitabi.pdf|yıl=2012|yer=Manisa|yayıncı=Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü|erişimtarihi=19 Aralık 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170202145309/http://en.sbe.cbu.edu.tr/db_images/site_1033/file/peyami_safa_kitabi.pdf|arşivtarihi=2 Şubat 2017|ölüurl=evet}}</ref> Bir buçuk yaşındayken babasını kaybeden Peyami Safa, ağabeyi [[İlhami Safa]] ile birlikte annesi tarafından zor şartlarda yetiştirildi. İlköğrenimine devam ettiği yıllarda sağ kolunda kemik veremi ortaya çıktı. Hastalığı yüzünden okula devam edemeyerek kendisini küçük yaşta doktorların, hastaların ve hasta bakıcıların arasında buldu. Bu hastalığın yarattığı tesiri ''[[Dokuzuncu Hariciye Koğuşu]]'' adlı eserinde işledi.<ref name=":Bilkent">{{Web kaynağı | yazar1 = Süreyya Elif Aksoy | başlık = Peyami Safa Romanlarında Modernleşme ve Mekan | url = http://www.thesis.bilkent.edu.tr/0003885.pdf | yayıncı = [[İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi|Bilkent Üniversitesi]] | erişimtarihi = 19 Aralık 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304190323/http://www.thesis.bilkent.edu.tr/0003885.pdf | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | ölüurl = evet }}</ref>

 

 

=== Ölümü ===

Peyami Safa ''Tercüman''{{'}}da yazdığı dönemlerde [[Necip Fazıl Kısakürek]]'in ''[[Büyük Doğu]]''{{'}}sunda da yazıyordu. Fakat kısa bir süre sonra Necip Fazıl'la ikinci kalem kavgasına girdi ve dergiden ayrıldı. 29 Nisan 1960'ta ise yazı işleri müdürüyle anlaşamadığı için ''Tercüman''{{'}}dan ayrıldı. [[27 Mayıs Darbesi]]'nden hemen önce [[Adnan Menderes]]'in davetlisi olarak [[Eskişehir]]'e gitti. Önceleri Demokrat Parti'yi desteklemesi ve Adnan Menderes'le yakın ilişikleri olması sebebiyle darbe sonrasında kurulan cuntacı rejim kendisine zorluklar çıkardı. [[Türk Dil Kurumu]] ve Türk Edebiyatçılar Birliği ile olan ilişkisi kesildi. Çıkardığı ''[[Türk Düşüncesi]]'' dergisinin yayımına ara verdi. ''Havadis'' gazetesi yazı kadrosuna girdi. Buradaki yazıları yüzünden aleyhinde protestolar düzenlendi. Sonraları ''[[Düşünen Adam (dergi)|Düşünen Adam]]'' ve ''[[Son Havadis]]'' gibi yerlerde yazılarına devam etti. Tüm bu süreç sonrasında yıpranan Peyami Safa, [[Erzincan]]'da yedek subay öğretmen olarak görev yapan oğlu İsmail Merve'yi 27 Şubat 1961'de kaybedince büyük bir sarsıntı geçirdi. 15 Haziran 1961'de [[Çiftehavuzlar, Kadıköy|Çiftehavuzlar]]'da bir arkadaşının evinde tansiyon yükselmesi sonrasında [[beyin kanaması]] geçirdi ve hayatını kaybetti. [[Türkiye Gazeteciler Cemiyeti|Gazeteciler Cemiyeti]] yazarın ölümünün ardından bir bildiri yayımladı ve tüm gazetecileri cenaze merasimine davet etti.<ref>"Peyami Safa'nın Cenazesi Bugün Kaldırılıyor", Milliyet: 17 Haziran 1961, Sayfa 1</ref> 17 Haziran 1961'de ise [[Şişli Camii]]'nde kılınan cenaze namazı sonrasında [[Edirnekapı Şehitliği]]'nde toprağa verildi.<ref>"Peyami Safa Hayatını Kaybetti", ''Milliyet'': 16 Haziran 1961, Sayfa 1</ref> Aile mezarlığında 1970 yılında ölen eşi ile kendisinden kısa süre önce ölen oğlunun da mezarı yer almaktadır.<ref name=":TDVİA" />

 

 

== Yazın hayatı ==

{{Ayrıca bakınız|Peyami Safa bibliyografyası}}

Peyami Safa, edebi hayatına henüz on bir yaşında iken yazdığı ''Piyano Muallimesi'' adlı hikâye ile başladı. On üç yaşına geldiğinde ''Eski Dost'' adında bir roman denemesi yaptı. Bu dönemlerde şiir de yazan Safa, dedesi, babası ve amcaları gibi şiirde ısrar etmedi. [[Vefa Lisesi|Vefa İdadisi]]'nde öğrenci iken ''Bir Mekteplinin Hatıratı/Karanlıklar Kralı'' (1913) adlı hikâyesini çıkardı. Rehber-i İttihad'da öğretmenlik yaptığı dönemlerde ''[[Servet-i Fünûn edebiyatı|Servet-i Fünûn]]'' ve ''Fağfur'' gibi dergilere hikâye, makale ve tercüme denemelerini gönderdi. ''Yirminci Asır''{{'}}da imzasız olarak yayımladığı ''Asrın Hikâyeleri'' ile ismini duyurdu. [[Abdullah Cevdet]]'in etkisinde olduğu gençlik dönemlerinde fikirleri henüz temellenmemiş biriydi. Mütareke döneminde ise [[Pozitivizm|pozitivist]] ve [[Materyalizm|materyalist]] düşüncelerin etkisinde kaldı. İlk uzun hikâyesi olan ''Gençliğimiz'' ve aynı yıl yayımladığı ''[[Sözde Kızlar]]'' adlı ilk romanıyla Mütareke İstanbulu'ndaki ahlaki kırılmaları eleştirdi. Yine bu yıllarda geçim sıkıntısını hafifletmek için ''Server Bedi'' imzasıyla aşk ve [[Polisiye|polisiye romanları]] yayımladı. 1924 yılında [[Maurice Leblanc]]'ın ''[[Arsen Lüpen]]'' adlı roman karakterinden esinlenerek [[Cingöz Recai]] tiplemesini yarattı ve oldukça ilgi gördü. 1924-1928 yılları arasında toplamda onar kitaplık ''Cingöz Recai'nin Harikulâde Sergüzeştleri'' ve ''Cingöz Recai Kibar Serseri'' kitap serilerini yayımladı. Gençlik dönemlerinde etkisinde kaldığı [[Abdullah Cevdet]]'in ilerleyen süreçte [[Manda (diplomasi)|İngiliz mandasını]] savunması üzerine ondan uzaklaştı. Kendisinin düşünce anlamındaki temelleri [[I. Dünya Savaşı]] ve Mütareke yıllarında belirginleşti. [[Türkiye siyasi tarihi|Cumhuriyet döneminin]] ilk yıllarında ise bohem bir yaşam sürdü. Bu dönemlerde başta [[felsefe]] olmak üzere diğer sosyal bilim dallarına olan ilgisi arttı. [[Mustafa Şekip Tunç]] ve [[Hilmi Ziya Ülken]] gibi birçok felsefeciyle yakın dostluklar kurdu. Türk Felsefe Cemiyeti'nin 1931 yılındaki ikinci kuruluşunda etkin rol aldı. Cemiyetin oldukça tartışmalı konferanslarından ilkinde felsefe ve [[diyalektik]] üzerine bir bildiriyi hazırlayıp sundu (13 Ocak 1931). Bu yıllarda [[Rasyonalizm (felsefe)|rasyonalist]] bir düşünceye kapılan Peyami Safa, ''[[Kültür Haftası]]''{{'}}nda<ref>{{Web kaynağı | yazar1 = Fatih Demir | başlık = Kültür Haftası ve Ağaç Dergileri Üzerine Bir İnceleme | url = https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp | yayıncı = [[Gazi Üniversitesi]] | erişimtarihi = 19 Aralık 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161008185432/https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tarama.jsp | arşivtarihi = 8 Ekim 2016 | ölüurl = evet }}</ref> yayımladığı "Seziş Tahlil ve Riyâziye" başlıklı yazısında bu konudaki düşüncelerini açıkladı. Doğu ve Batı üzerine olan düşüncelerinin şekillenmesinde Avrupa'ya yaptığı seyahatin de etkisi oldu. Döndüğünde ''Büyük Avrupa Anketi'' ile fikri eserlerden sayılan ''Türk İnkılâbına Bakışlar''{{'}}ı yayımladı. Hilmi Ziya Ülken bu eseri Türk inkılâbının felsefi monografisi olarak yorumladı. Eserinde Avrupa medeniyetini "riyâziyeleşmek" ve "siteleşmek" kavramları üzerinden anlatarak; Avrupa medeniyetinin gelişmesinde Türk mutasavvıfların rolü tezini savundu.<ref name=":TDVİA" />

Server Bedi imzalı eserler Peyami Safa'nın kendi deyişiyle de tefrika romanlardır. Bu romanlarda ele aldığı temel konu polisiye olaylar ve kadın-erkek ilişkileridir. Bu imza ile verdiği eserlerinin çoğu ikinci baskıyı görememiştir. Bazı tefrikalarını sonradan düzeltme yoluna da gitmiştir. Bu imza ile bir çocuk romanı bir de casusluk romanı yazmıştır. ''Amerika'da Bir Türk Çocuğu'' adlı eser ısmarlama şeklinde yazılmıştır. Bu ısmarlama bilgisine kitabın başında değinilmiştir. Aynı durum ''Cingöz Merih'te'' adlı romanda da görülmektedir.<ref name=":Gazi" />

 

 

== Romancılığı ==