Sodyum karbonat: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k k (via JWB) |
Teacher0691 (mesaj | katkılar) k düzeltme |
||
73. satır:
}}
| Kısım3 = {{Kimyakutu Yapı
| KristalYapısı = [[Monoklinik]] (γ-form, β-form, δ-form, susuz)<ref name=scr>{{Akademik dergi kaynağı|başlık = Sodium carbonate revisited|ad1 = Michal|soyadı1 = Dusek|ad2 = Gervais|soyadı2 = Chapuis|ad3 = Mathias|soyadı3 = Meyer|ad4 = Vaclav|soyadı4 = Petricek|dergi = [[Acta Crystallographica Section B]]|url = http://infoscience.epfl.ch/record/82110/files/publ_03_dusek_a.pdf|issn = 0108-7681|yıl = 2003|cilt = 59|sayı = 3|erişimtarihi = 25 Temmuz 2014|sayfalar = 337–352|doi = 10.1107/S0108768103009017|pmid = 12761404|arşiv-url = https://web.archive.org/web/20150724203933/http://infoscience.epfl.ch/record/82110/files/publ_03_dusek_a.pdf|arşiv-tarihi = 24 Temmuz 2015|ölüurl =
| Coordination = Oktahedral (Na<sup>+</sup>, susuz)
}}
108. satır:
* sodyum karbonat monohidrat ([[termonatrit]]), Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>•H<sub>2</sub>O. '''Kristal karbonat''' olarak da bilinir.
* kalsine edilmiş soda olarak da bilinen susuz sodyum karbonat, hidratların ısıtılmasıyla oluşur. Ayrıca, [[Solvay işlemi]]nin son aşamasında olduğu gibi sodyum bikarbonat ısıtıldığında (kalsine edildiğinde) da oluşur.
Dekahidrat -2.1 - +32 °C sıcaklık aralığındaki kristalleşen sulu çözeltilerden, heptahidrat 32 - 35.4 °C sıcaklıktaki dar aralıkta ve bu sıcaklığın üzerinde ise monohidrat form oluşur.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |başlık=On the transition temperatures of the transition temperatures of the hydrates of sodium carbonate as fix points in thermometry |dergi=Journal of the American Chemical Society |cilt=36 |sayı=3 |sayfalar=485–490 |yazar=T.W.Richards and A.H. Fiske |doi=10.1021/ja02180a003 |yıl=1914 |url=https://zenodo.org/record/1428987 |erişim-tarihi=14 Haziran 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200614122641/https://zenodo.org/record/1428987 |arşiv-tarihi=14 Haziran 2020 |ölüurl=
==Kullanımı==
154. satır:
Sodyum karbonatın susuz mineral formu oldukça nadirdir ve natrit olarak adlandırılır. Sodyum karbonatın Tanzanya'nın eşsiz yanardağı [[Ol Doinyo Lengai]]'den püskürtüldüğü ve geçmişte diğer yanardağlardan da püskürtüldüğü varsayılmaktadır. Ancak bu minerallerin dünya yüzeyindeki dengesizlik nedeniyle erozyana uğraması muhtemeldir. Sodyum karbonatın üç mineralojik formunun yanı sıra [[trona]] (trisodyum hidrojendikarbonat dihidrat)ın tamamı, örneğin Rusya'daki [[Kola Yarımadası]]nda meydana gelen ultra alkali [[pegmatit|pegmatitik kayalar]]dan da bilinmektedir.
Dünya dışı olarak bilinen sodyum karbonat nadirdir. Tortullar, yüzeye getirilen gezegen iç malzemesi olan [[Ceres'deki parlak noktalar]]ın kaynağı olarak tanımlanmıştır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |başlık=Bright carbonate deposits as evidence of aqueous alteration on (1) Ceres |dergi=Nature |tarih= 29 Haziran 2016 |soyadı=De Sanctis |ad=M. C. |yazarları-göster=etal |cilt=536 |sayı= 7614|doi=10.1038/nature18290 |sayfalar=54–57 |pmid=27362221|bibcode=2016Natur.536...54D }}</ref> [[Mars yüzeyindeki karbonatlar]] varken ve bunların sodyum karbonat içermesi beklenirken,<ref name="Kargel2004">{{Kitap kaynağı|yazar=Jeffrey S. Kargel|başlık=Mars - A Warmer, Wetter Planet|url=https://books.google.com/books?id=0QY0U6qJKFUC&pg=PA399|tarih=23 Temmuz 2004|yayıncı=Springer Science & Business Media|isbn=978-1-85233-568-7|sayfalar=399–|erişim-tarihi=15 Haziran 2020|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200630015154/https://books.google.com/books?id=0QY0U6qJKFUC&pg=PA399|arşiv-tarihi=30 Haziran 2020|ölüurl=
==Üretimi==
178. satır:
Bu karışıma ''kara kül'' denir. Soda külü kara külden su ile çıkarılır. Bu ekstraktın buharlaştırılması katı sodyum karbonat verir.
[[Leblanc işlemi]] tarafından üretilen hidroklorik asit, hava kirliliğinin önemli bir kaynağıydı ve [[kalsiyum sülfür]] yan ürünü de atık bertarafı sorunlarını ortaya çıkardı. Bununla birlikte, 1880'lerin sonlarına kadar sodyum karbonat için ana üretim yöntemi olarak kaldı.<ref name="Clow52"/><ref name="Kiefer">{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Kiefer |ad1=David M. |tarih=Ocak 2002 |url=http://pubs.acs.org/subscribe/journals/tcaw/11/i01/html/01chemchron.html |başlık=It was all about alkali |dergi=Today's Chemist at Work |cilt=11 |sayı=1 |sayfalar=45–6 |erişim-tarihi=15 Haziran 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20190404220113/http://pubs.acs.org/subscribe/journals/tcaw/11/i01/html/01chemchron.html |arşiv-tarihi=4 Nisan 2019 |ölüurl=
===Solvay işlemi===
197. satır:
Solvay işlemi kullanılan amonyakı geri dönüştürür. Sadece tuzlu su ve kireçtaşı tüketir ve tek atık ürünü [[kalsiyum klorür]]dür. İşlem, iki atık ürün, [[kalsiyum sülfür]] ve [[hidrojen klorür]] üreten Leblanc işleminden önemli ölçüde daha ekonomiktir. Solvay işlemi hızla dünya çapında sodyum karbonat üretimine egemen oldu. 1900'e kadar sodyum karbonatın % 90'ı Solvay işlemi ile üretildi ve son Leblanc işlem tesisi 1920'lerin başında kapandı.<ref name=Ullmann/>
Solvay işleminin ikinci aşaması olan sodyum bikarbonatın ısıtılması, ev pişirimlerinde ve restoranlarda küçük ölçekli olarak mutfak amaçlı sodyum karbonat yapmak için kullanılır(pretzel ve alkali erişteler dahil olmak üzere). Yöntem bu tür kullanıcılar için caziptir çünkü sodyum bikarbonat kabartma tozu olarak yaygın olarak satılmaktadır ve kabartma tozunu sodyum karbonata dönüştürmek için gereken 121 °C ile 149 °C sıcaklıklar geleneksel mutfak [[fırın]]larında kolayca elde edilmektedir.<ref>{{Haber kaynağı |soyadı1=McGee |ad1=Harold |yazarbağı=Harold McGee |başlık=For Old-Fashioned Flavor, Bake the Baking Soda |url=https://www.nytimes.com/2010/09/15/dining/15curious.html |erişimtarihi=25 Nisan 2019 |eser=[[The New York Times]] |tarih=24 Eylül 2010 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20190425172928/https://www.nytimes.com/2010/09/15/dining/15curious.html |arşiv-tarihi=25 Nisan 2019 |ölüurl=
===Hou işlemi===
| |||