|
== Fikir, inşa ve dikilme süreci ==
Samsun'da [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]]'e ithafen bir anıt dikilmesi fikri dönemin Samsun Valisi [[Kâzım İnanç|Kâzım Paşa]] tarafından ortaya atılmıştır. 19 Mayıs 1927 tarihinde ise Kâzım Paşa'nın katıldığı kaidenin temel atma töreniyle de anıtın inşa süreci resmen başlamıştır.<ref name="sarısakal">{{web kaynağı|soyadı=Sarısakal|ad=Baki|başlık=Onur Anıtı Açılma Töreni|url=http://www.bakisarisakal.com/ADD.pdf|yayıncı=bakisarisakal.com|erişimtarihi=11 Temmuz 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140711213612/http://www.bakisarisakal.com/ADD.pdf|arşivtarihi=11 Temmuz 2014|ölüurl=yesevet}}</ref> Anıt için daha önce [[Ankara Zafer Anıtı]]'nın inşası için açılan yarışmayı kazanan Avusturyalı heykeltıraş [[Heinrich Krippel]] ile [[Amerikan doları|$]]37.000'a ({{CURRENTYEAR}} enflasyon oranları ile ${{formatnum:{{Enflasyon|US|37.000|r=2|1928}}}} bin) anlaşılarak sipariş verilmiştir.{{Kdş|Osma|2003|ps=73}}<ref>{{dergi kaynağı|başlık=Samsun Belediyesi Meclis Zabıt Tutanakları 7. Toplantı 1. Celse|tarih=22 Kasım 1931}}</ref><ref name="zübeyiroğlu">{{haber kaynağı|soyadı=M. Fuat|ad=Zübeyiroğlu|başlık=Gazi'nin 19 Mayıs 1919'da Anadolu'ya Çıktığı Yerde|gazete=Hâkimiyet-i Milliye|tarih=3 Ocak 1932|sayfalar=1-2}}</ref> Krippel, heykeldeki vücut ölçüleri ve surat kompozisyonunda daha önceki çalışmaları için Mustafa Kemal'in [[Ankara]]'daki ikâmetine giderek aldığı ölçüleri esas almış, heykelin çalışmalarını da Türkiye'de gerçekleştirmiştir. Heykelin tunç döküm işlemleri ise 1928 yılında [[Viyana]]'daki Vereinigte Metallwerke dökümhanesinde başlamış ve 1931 yılında 32 parça hâlinde sonlanmıştır.{{Kdş|Aslanapa|1993|ps=46}} Döküm aşamasından sonra temizlik ve rötuş işlemleri için dökümhanede birleştirilen anıt bu işlemlerin de tamamlanmasının ardından tekrar sökülerek her bir parça ayrı ayrı sandıklanmıştır.<ref name="sarısakal"/>
[[Dosya:Onur Anıtı inşası.jpg|250px|küçükresim|sağ|Anıtın kaidesinin 1931 yılındaki inşaat çalışmaları sırasında çekilmiş bir fotoğraf.]]
[[Hamburg]]'dan [[Deutsche Levante-Linie]] kumpanyasının ''Nicea'' vapuru ile taşınan anıtın parçaları 15 Ekim 1931 tarihinde Samsun'a ulaşmıştır.<ref name="ahali">{{haber kaynağı|gazete=Âhâli|tarih=20 Kasım 1931|başlıkyok=evet}}</ref>{{Kdş|Osma|1999|ps=854}} Ancak gümrük geçişi sırasında [[Türk lirası|₺]]40.000 gümrük vergisi istenen heykel gümrüğe takılmıştır.<ref name="ekipgazetesi">{{Web kaynağı|soyadı=Ciğerim|ad=Cemil|başlık=Atatürk Heykeli, Gümrük'e takılmış|url=http://www.ekipgazetesi.com/haberoku.asp?id=2144|yayıncı=ekipgazetesi.com|erişimtarihi=16 Temmuz 2014|arşivurl=https://www.webcitation.org/6R7Je51IC?url=http://www.ekipgazetesi.com/haberoku.asp?id=2144|arşivtarihi=16 Temmuz 2014|tarih=28 Ocak 2014|ölüurl=nohayır}}</ref> Verginin il kurumlarınca ödenmesi mümkün olmadığından dolayı [[7. Türkiye Hükûmeti|Türkiye hükûmeti]] devreye girmiş ve heykelin gümrükten çıkarılamamasının kamuoyunda olumsuz etki yaratacağı öngörüsüyle merkezî bütçe oluşturularak vergi bu bütçeden karşılanmıştır.<ref name="ekipgazetesi"/>
Heykelin gümrükten çıkarılmasını takiben ise kaideye monte edilme işlemleri başlatılarak Avusturyalı bir mühendisin de yardımıyla<ref name="ahali"/> 29 Ekim 1931 tarihinde heykel kaideye monte edilmiştir.<ref name="arkayüz">Anıtın arka yüzündeki tunç levhada "Bu heykel Samsun vilâyeti halkı tarafından 29 Birinci Teşrin 1931 tarihinde dikildi." ifadesi yer almaktadır.</ref>
== Açılış töreni ==
Anıtın resmî açılış töreninin [[Birinci İnönü Muharebesi]] zaferinin yıldönümü olan 10 Ocak 1932 tarihinde yapılması düşünülse de hazırlıkların tamamlanamaması nedeniyle ertelenmiştir.{{Kdş|Osma|2003|ps=73}}{{Kdş|Osma|1999|ps=856}} Kimi kaynaklarda yanlış olarak 29 Ekim 1931 veya 29 Ekim 1932 tarihinde yapıldığı bilgisi yer alan{{Kdş|Gezer|1984|ps=58}} tören, aslen 15 Ocak 1932 tarihinde saat 14.00'da yapılmıştır.<ref name="sarısakal"/><ref name="g1açydaebtega">{{haber kaynağı|başlık=Gazi'nin 1919'da Anadolu'ya Çıktığı Yerde Dikilen Abide Emsalsiz Bir Tezahürle Evvelki Gün Açıldı|gazete=Hâkimiyet-i Milliye|tarih=17 Ocak 1932|sayfa=1}}</ref><ref>{{haber kaynağı|başlık=Gazi'nin heykeli|gazete=Akşam|tarih=16 Ocak 1932|sayfa=1-2}}</ref> Cumhuriyet tarihinin on üçüncü anıtı{{Kdş|Osma|2003|ps=191}}{{Kdş|Osma|2003|ps=192}}, Heinrich Krippel'in ise Türkiye'deki dördüncü anıt çalışması olan{{Kdş|Osma|2003|ps=193}} anıtın açılış törenine askerî bando, askerî kıta, şehirde görevli kolluk kuvvetleri, dernek ve resmî kurumlar, siyasetçiler, yerel halk ve çevre halkı katılım göstermiştir.<ref name="sarısakal"/> Bandonun [[İstiklâl Marşı]]'nı çalmasının ardından öncelikle Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'in gönderdiği şu telgraf okunmuştur<ref name="milliyet">{{haber kaynağı|başlık=Gazi Hz.nin Samsun'daki Heykeli: Heykeli Yapan M. Krippel Güzel ve Şayana Dikkat İki Nutuk Söyledi|gazete=Milliyet|tarih=21 Ocak 1932|sayfa=6}}</ref>:
{{Alıntı|Salim Bey, Samsun Valisi
Büyük Gazi'nin heykellerinin rakzı münasebetiyle vatanı seven Samsun halkının gösterdiği asil ve necip duygularla teşekkür ederim. Efendim.|Başvekil İsmet}}
Bu iki telgrafın ardından dönemin valisi [[Mehmet Salim Gündoğan|Mehmet Salim Bey]] bir konuşma yaparak heykelin açılışını yapmıştır.{{Kdş|Osma|2003|ps=73}} Bu konuşmanın ardından [[Cumhuriyet Halk Partisi|Halk Fırkası]]nın Samsun teşkilatı adına Ethem Veysi Bey, Samsun halkı adına Kefeli Muhittin Bey, Meclis-i Umumi adına Zübeyiroğlu M. Fuat Bey, Samsun Belediyesi adına Muhittin Bey, [[Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı|Maarif Bakanlığı]] adına bakanlığın Samsun müdürü Cemal Bey (Gültekin) konuşmuştur.<ref>{{haber kaynağı|gazete=Samsun|tarih=21 Ocak 1932|başlıkyok=evet}}</ref>{{Kdş|Osma|1999|ps=856}} Son olarak ise Heinrich Krippel kürsüye çıkarak Almanca bir konuşma yapmış, konuşmayı [[Ekrem Rüştü Akömer|Ekrem Rüştü Bey]] çevirmiştir.{{Kdş|Osma|2003|ps=73}} Konuşmaların ardından tören atlı kıtanın geçişiyle sürmüş, vilayet meclisindeki kabul töreni ile birlikte de son bulmuştur.<ref>{{haber kaynağı|soyadı=Zübeyiroğlu|ad=M. Fuat|başlık=Gazi Heykeli'nin Açılma Resmi: Resmi Küşat Nasıl Oldu ve Söylenen Nutuklar|gazete=Hâkimiyet-i Milliye|tarih=26 Ocak 1932|sayfa=5}}</ref> Ayrıca aynı günün akşamı Heinrich Krippel ve Mehmet Salim Bey onuruna bir de yemek verilmiş,<ref name="milliyet"/>{{Kdş|Osma|1999|ps=856}} Krippel'e ek olarak $5.500 ({{CURRENTYEAR}} enflasyon oranları ile ${{formatnum:{{Enflasyon|US|5.5|r=2|1932}}}} bin) daha ödeme yapılmıştır.<ref name="sarısakal"/>
== Kompozisyonu ==
[[Dosya:Onur Anıtı açılış töreni.jpg|250px|küçükresim|sağ|Anıtın 15 Ocak 1932 tarihindeki açılış töreninde çekilmiş bir fotoğraf.]]
=== Heykel ===
{{Dönüştürme|4,75|m|ft}} yüksekliğindeki [[tunç]]tan yapılma [[atlı heykel]] tüm Atatürk heykelleri arasındaki en devingen ve iddialı heykellerden biridir.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=120}}<ref name="sgdşyhkb">{{kitap kaynağı|başlık=Samsun: Güneşin Doğduğu Şehir|yıl=2010|yayıncı=Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği|isbn=9789758329885|sayfalar=50|url=http://www.yesilirmak.org.tr/malzemeler/Rehber_Samsun.pdf|erişimtarihi=11 Temmuz 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140711223830/http://www.yesilirmak.org.tr/malzemeler/Rehber_Samsun.pdf|bölüm=Atatürk Anıtı - Onur Anıtı|arşivtarihi=11 Temmuz 2014|ölüurl=yesevet}}</ref> Heykeltıraş Aylin Tekiner'in değerlendirmesine göre ritim ve denge yönünden de oldukça tatmin edici olan heykelde hareketlilik, gerilim ve devinim son derece dengelidir.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=122}} Heykelde Mustafa Kemal mareşal üniformasıyla şaha kalkmış bir at üzerinde savaş komuta eder hâlde betimlenmiştir.{{Kdş|Osma|2003|ps=74}} Üst vücudu sol tarafa, yüzü ise sağ tarafa bakan Mustafa Kemal sol eliyle atın dizginlerini tutarken sağ eliyle de kılıcının kabzasını kavramış kılıcı çekmek üzeredir ve kıyafeti de beden hareketini yansıtacak biçimde üzerine oturmuştur.{{Kdş|Osma|2003|ps=74}}{{Kdş|Tekiner|2010|ps=121}} Kılıcın boyu dönem subaylarının kullandığı kılıç olmayıp çok uzundur.{{Kdş|Osma|2003|ps=74}}{{Kdş|Osma|1999|ps=856}} Yüz kompozisyonu ise gençlik yıllarını anımsatır şekilde çalışılmıştır.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=121}} Heykel kaideye atın arka iki ayağı ve kuyruğu ile dayanmaktadır.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=121}} Atın bu dengeli duruşu heykelin devingenliğini de güçlendirmektedir.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=122}} Yine Tekiner'e göre şaha kalmış olan atın hareketi ileri atılma hırsını, meydan okumayı ve kahramanlığı yansıtmakta; Mustafa Kemal'in atın dizginlerini tutmaya çalışması bağımsızlık için sabırsızlanan halkı soğukkanlılığa çağırmaya, dizginlere hakim oluşu da gücünü ve becerisini yansıtmaktadır.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=122}} Krippel de yaptığı açılış konuşmasında heykel kompozisyonunu "...gururlu bir şekilde batıya ve çok uzaklara dikilen bakışları azim dolu gözleriyle, şahlanan atın üzerinde Gazi Mustafa Kemal dimdik bir şekilde oturuyor. Bu oturuşta korkusuzluk, kolun kılıca uzanışında ise Türklüğün gücü vardır." şeklinde açıklamıştır.<ref name="sarısakal"/>
''[[Cumhuriyet (gazete)|Cumhuriyet]]''{{'}}te yazan [[İsmail Habip Sevük]], atın şahlanış anını 19 Mayıs 1937 tarihli köşe yazısında eleştirmiştir.<ref>{{web kaynağı|başlık=Samsun Gazi Heykeli|url=http://www.bakisarisakal.com/SAMSUN%20GAZ%C4%B0%20HEYKEL%C4%B0.pdf|yayıncı=bakisarisakal.com|erişimtarihi=11 Temmuz 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140711222622/http://www.bakisarisakal.com/SAMSUN%20GAZ%C4%B0%20HEYKEL%C4%B0.pdf|arşivtarihi=11 Temmuz 2014|ilk=Baki|son=Sarısakal|ölüurl=yesevet}}</ref> Kaidenin ön kısmından heykele bakıldığında atın yalnızca karın kısmının göründüğünü, bu açıdan bakıldığında atın kahramanlığı değil bir sirk talimini andırdığını belirtmiştir.<ref name="sevük">{{haber kaynağı|soyadı=Sevük|ad=İsmail Habip|başlık=Samsun'daki Heykel|gazete=Cumhuriyet|sayı=4674|tarih=19 Mayıs 1937|yazarbağı=İsmail Habip Sevük}}</ref> Arka kısımdan bakıldığında ise yalnızca yere uzanan kuyruğun göründüğünü, bu yere uzanma hâlinin de hem kuyruğa asıl işlevinin dışında bir işlev yüklendiğini fark ettirdiği hem de şahlanış enstantanesini zorlama gösterdiği eleştirisinde bulunmuştur.<ref name="sevük"/> Sol taraftan bakıldığında ise hem atın karnının hem de kuyruğun yerden kuvvet almasının görünmeyişi nedeniyle heykelin daha iyi göründüğünü savunmuştur.<ref name="sevük"/> Sevük son olarak sağ tarafa bakıldığında ise artık dikkati atın değil Mustafa Kemal'in çektiğini belirterek suratın baktığı taraf, vücudun enerjisi, kılıca uzanış ve dizginleri tutuş tarzı ile heykelin duygu uyandırdığını yazmıştır.<ref name="sevük"/>
=== Kaide ===
{{Dönüştürme|4,10|m|ft}} yüksekliğinde olan kaide, [[mermer]] kaplamalı [[kayaç|taş]] blok [[dikdörtgen prizma]] şeklinde yapılmıştır.{{Kdş|Osma|2003|ps=74}}<ref name="sgdşyhkb"/> Kaidenin sağ tarafında ters üçgen bir sivri [[Kemer (mimarlık)|kemer]] içerisinde yer alan tunç [[kabartma]]da Mustafa Kemal, mareşal kıyafetiyle yüzü sola bakar biçimde ve kollarını iki yana açmış bir vaziyette dik bir şekilde betimlenmiştir.<ref name="kportalı">{{web kaynağı|başlık=Onur Anıtı|url=http://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/samsun/gezilecekyer/onur-aniti|yayıncı=kulturportali.gov.tr|erişimtarihi=11 Temmuz 2014|arşivurl=https://www.webcitation.org/6Qzt4TMVd?url=http://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/samsun/gezilecekyer/onur-aniti|arşivtarihi=11 Temmuz 2014|ölüurl=nohayır}}</ref> Sağ ve sol taraflarında ise ellerine sarılmış ve diz çökmüş figürlerle Türk milleti temsil edilmiştir.<ref name="kportalı"/>{{Kdş|Tekiner|2010|ps=122}} Başka hiçbir Atatürk anıtında rastlanmayan bu betimleme "tek adam" vurgusunu perçinlemektedir.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=122}} Sol taraftaki kabartmada ise yine aynı şekildeki bir [[Niş (mimarlık)|niş]] içerisinde karaya yanaşmış bir tekne ve bu teknedeki cephaneleri taşıyan halk betimlenmiştir.<ref name="kportalı"/>
Kaidenin ön yüzündeki levhada ''[[Nutuk (Mustafa Kemal Atatürk)|Nutuk]]''{{'}}un ilk cümlesine atıfta bulunan{{Kdş|Tekiner|2010|ps=123}} "Vatanda Millî Mücadeleye başlamak için Gazi 19 Mayıs 1335=1919 tarihinde Samsun'a çıktı." cümlesi ve arka yüzündeki levhada "Bu heykel Samsun vilâyeti halkı tarafından 29. Birinci Teşrin 1931 tarihinde dikildi." ifadesi yer almaktadır.<ref name="kportalı"/>
{{çoklu resim
== Sembolik önemi ==
Samsun'un [[Türk Kurtuluş Savaşı|Kurtuluş Savaşı]]'nın ilk durağı ve [[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı|cumhuriyetin ilanı]]na giden sürecin simgesel noktalarından olan biri olması<ref>{{dergi kaynağı | soyadı = Gür | ad = Faik | yıl = 2001 | başlık = Atatürk heykelleri ve Türkiye'de resmî tarihin görselleşmesi | dergi = Toplum ve Bilim | sayı = 90 | sayfalar = 147-166}}</ref>{{Kdş|Osma|1999|ps=853}} nedeniyle bunu sembolize eden bir anıt dikilmesi kararlaştırılmış, anıtın ise bu sembolik anlama uygun olarak [[Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkışı|Mustafa Kemal'in Samsun'a çıktığı nokta]]ya dikilmesine karar verilmiştir.<ref name="zübeyiroğlu"/>{{Kdş|Osma|1999|ps=855}} (Anıt, Mustafa Kemal'in Samsun'a çıktığı iskelenin hemen yukarısına dikilmesine rağmen zamanla denizin doldurulması nedeniyle günümüzde sahil şeridinin uzağında kalmıştır.{{Kdş|Osma|2003|ps=72}}{{Kdş|Osma|1999|ps=855}}) Anıt salt olarak bu anlam yüklemesi ile dikilmiş olup çeşitli kişisel yorumlar da mevcuttur.
Bu yorumlardan biri de anıtın açılış konuşmasında dönemin valisi Mehmet Salim Bey tarafından yapılmıştır<ref name="sarısakal"/>:
{{Alıntı|...Bu eser Türkün azmini, damarlarındaki asil kanda mevcut kuvveti, cevheri ifade eden büyük halaskârımızın timsalidir. Kalplerde yaşayan muhabbetin bu mücessem timsalidir...|Samsun Valisi Mehmet Salim}}
Ayrıca 1933'te yazdığı bir gezi yazısı ile [[İbrahim Alaettin Gövsa|İbrahim Alaettin Bey]] de Samsun'un ve anıtın sembolik öneminden bahsetmiştir{{Kdş|Osma|2003|ps=72}}:
{{Alıntı|...Bizim için Karadeniz'de Samsun'un ehemmiyeti Akdeniz'deki İzmir'in değeri derecesindedir denebilir. İstiklâl tarihi Samsun'da başladı, İzmir'de tamam oldu. Türk inkılâbının güneşi olan o altın baş Samsun’da Türkeli'ne ve İzmir'de de cihana doğdu. Samsun'da çekilen kılıç kınına İzmir'de girmiştir...
...Samsun'da ilk görülecek en mühim eser, Gazi'nin oraya ayak bastığı büyük günü hatırlatan abidedir. Bu abide Karadeniz'in en hırçın fırtınalarından ilham almış gibi Gazi'nin Millî Mücadele başındaki kükreyişini başarıyla ifade eder. Onun içinde bulunduğu park da Avrupa şehirlerindeki umumi bahçelerden farksızdır...|İbrahim Alaettin}}
[[Dosya:Onur Anıtı ve turistler.jpg|250px|küçükresim|sağ|Onur Anıtı ve önünde hatıra fotoğrafı çekilen turistler.]]
Bu yorumların yanı sıra Aylin Tekiner olaya farklı bir bakış açısıyla yaklaşarak ''Atatürk Heykelleri: Kült, Estetik, Siyaset'' isimli kitabında anıt dikilmesi fikrinin arka planında [[1930 Türkiye yerel seçimleri|1930 yerel seçimleri]]nin etkili olduğu iddia etmektedir.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=120}} Seçimde Samsunlu seçmenler Mustafa Kemal'in liderliğindeki Cumhuriyet Halk Fırkasına 416, muhalefet partisi [[Serbest Cumhuriyet Fırkası]]na 3.312 oy vererek<ref>{{kitap kaynağı | başlık=Atatürk'ün Başarısız Demokrasi Devrimi: Serbest Cumhuriyet Fırkası | yayıncı=Toplumsal Dönüşüm Yayıncılık | yazar=Yetkin, Çetin | yıl=1997 | yer=İstanbul}}</ref> açıkça Cumhuriyet Halk Fırkasının ve de Mustafa Kemal'in iktidarı bırakması gerektiğini düşündüklerini ortaya koymuşlardır. Seçimler sonrası Serbest Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasının ardından Türkiye gezisine başlayan Mustafa Kemal'in gezisinin ilk duraklarından biri de Samsun olmuş, Kurtuluş Savaşı'nın başlangıç yeri olarak simgeleştirdiği{{Kdş|Tekiner|2010|ps=120}} şehirde beklenen ilgi ve özenle karşılanmamıştır.<ref>{{kitap kaynağı | başlık=Tek Adam | yayıncı=Remzi Kitabevi | yazar=Aydemir, Şevket Süreyya | yazarbağı=Şevket Süreyya Aydemir | yıl=1975 | yer=İstanbul | cilt = 3 | sayfa = 424}}</ref> Bu nedenlerle seçimlerin ve Mustafa Kemal'in ziyaretinin hemen ardından Serbest Cumhuriyet Fırkasının geniş ölçüde destek gördüğü [[İzmir]]'de ve Samsun'da devasa anıtlar dikilmesi halka uslu durmaları için verilmiş bir tembih veya gözdağı olarak yorumlanmaktadır.{{Kdş|Tekiner|2010|ps=120}} Ancak bu varsayım anıtın inşa sürecinin seçimlerin üç yıl öncesinde başladığı<ref name="sarısakal"/> göz önüne alındığında geçersiz kalmaktadır.
Anıt, günümüzde Samsun'un simgesi hâline gelmiş olup millî bayramlarda il protokolünün saygı duruşunda bulunarak programların başlatıldığı ana durak ve turistlerin ziyaret noktalarından biridir.<ref>{{web kaynağı |başlık=Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün aramızdan ayrılışının 80. yıl dönümü sayın valimizin Atatürk Anıtı'na çelenk sunumuyla başladı |url=http://www.samsun.gov.tr/cumhuriyetimizin-kurucusu-gazi-mustafa-kemal-ataturkun-aramizdan-ayrilisinin-80-yil-donumunde-ilk-toren-ataturk-anitina-celenk-sunumuyla-basladi |yayıncı=samsun.gov.tr |erişimtarihi=18 Mayıs 2019 |arşivURL=https://archive.today/20190518100525/http://www.samsun.gov.tr/cumhuriyetimizin-kurucusu-gazi-mustafa-kemal-ataturkun-aramizdan-ayrilisinin-80-yil-donumunde-ilk-toren-ataturk-anitina-celenk-sunumuyla-basladi |arşivtarihi=18 Mayıs 2019 |tarih=10 Kasım 2018 |ölüurl=no hayır}}</ref><ref>{{web kaynağı|başlık=Onur Anıtı|url=http://www.samsun.bel.tr/hizmet-birim-detay.asp?SayfaAltCatId=44|yayıncı=samsun.bel.tr|erişimtarihi=16 Temmuz 2014|arşivurl=https://www.webcitation.org/6R7JdyUsZ?url=http://www.samsun.bel.tr/hizmet-birim-detay.asp?SayfaAltCatId=44|arşivtarihi=16 Temmuz 2014|ölüurl=yesevet}}</ref><ref>{{web kaynağı |başlık=Samsun'da 100. yıl kutlamaları başladı |url=https://www.karar.com/guncel-haberler/samsunda-100-yil-kutlamalari-basladi-1215246 |yayıncı=karar.com |erişimtarihi=19 Mayıs 2019 |arşivURL=https://archive.today/20190519083534/https://www.karar.com/guncel-haberler/samsunda-100-yil-kutlamalari-basladi-1215246 |arşivtarihi=19 Mayıs 2019 |tarih=19 Mayıs 2019 |ölüurl=no hayır}}</ref> [[Ondokuz Mayıs Üniversitesi]], Samsun Barosu, Samsun Büyükşehir Belediyesi, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ile [[Samsunspor (futbol takımı)|Samsunspor]] gibi şehrin bazı kuruluşlarının amblemlerinde Onur Anıtı yer almaktadır. Ayrıca [[Türk lirası]]nın yedinci emisyon grubunda yer alan yüz bin liralık banknotunun ön yüzünde de kullanılan<ref>{{web kaynağı|başlık=E 7 - YÜZBİN TÜRK LİRASI III. TERTİP|url=https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Banknotlar/Cumhuriyet+Donemi+Banknotlari/Emisyon+Gruplari/7+Emisyon+Grubu/emisyon23|yayıncı=tcmb.gov.tr|erişimtarihi=30 Haziran 2015|arşivURL=https://web.archive.org/web/20180210032812/http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Banknotlar/Cumhuriyet+Donemi+Banknotlari/Emisyon+Gruplari/7+Emisyon+Grubu/emisyon23|arşivtarihi=10 Şubat 2018|ölüurl=nohayır}}</ref> anıtın [[Kargıpınarı, Erdemli|Kargıpınarı]]'ndaki Cumhuriyet Meydanı'nda daha küçük ölçülerde bir kopyası yer almakla birlikte Kurtuluş Savaşı'nın 100. yılı kutlamaları kapsamında Master of Cake gibi etkinliklerde çeşitli materyaller ile de kopyaları hazırlanmıştır.<ref>{{web kaynağı |başlık=Azerbaycanlı ustadan en tatlı Atatürk anıtı: 500 kilogram çikolata kullanıldı |url=https://tr.sputniknews.com/yasam/201904271038884237-azerbaycanli-ustadan-en-tatli-ataturk-aniti-500-kilogram-cikolata-kullanildi/ |yayıncı=sputniknews.com |erişimtarihi=18 Mayıs 2019 |arşivURL=https://archive.today/20190518083753/https://tr.sputniknews.com/yasam/201904271038884237-azerbaycanli-ustadan-en-tatli-ataturk-aniti-500-kilogram-cikolata-kullanildi/ |arşivtarihi=18 Mayıs 2019 |tarih=27 Nisan 2019 |ölüurl=no hayır}}</ref> Ayrıca anıtın [[üç boyutlu tarama]]sı yapılarak dijital ortama aktarılmıştır.<ref>{{web kaynağı |başlık=Türkiye'nin ilk dijital Atatürk Heykeli'nde sona doğru |url=http://www.milliyet.com.tr/turkiye-nin-ilk-dijital-ataturk-heykeli-samsun-yerelhaber-1339097/ |yayıncı=milliyet.com.tr |erişimtarihi=18 Mayıs 2019 |arşivURL=https://archive.today/20190518091349/http://www.milliyet.com.tr/turkiye-nin-ilk-dijital-ataturk-heykeli-samsun-yerelhaber-1339097/ |arşivtarihi=18 Mayıs 2019 |tarih=26 Nisan 2016 |ölüurl=no hayır}}</ref><ref>{{web kaynağı |soyadı1=Düzgün Çoban |ad1=Burcu |başlık=100. yılda tarihi proje... Türkiye'de bir ilk! |url=http://www.habergazetesi.com.tr/haber/5513525/100-yilda-tarihi-proje-turkiyede-bir-ilk |yayıncı=habergazetesi.com.tr |erişimtarihi=19 Mayıs 2019 |arşivURL=https://archive.today/20190519085546/http://www.habergazetesi.com.tr/haber/5513525/100-yilda-tarihi-proje-turkiyede-bir-ilk |arşivtarihi=19 Mayıs 2019 |tarih=19 Mayıs 2019 |ölüurl=no hayır}}</ref>
== Kaynakça ==
| 