Gelgit: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kitabın orjinal ismi eklendi |
Khutuck Bot (mesaj | katkılar) k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir) |
||
2. satır:
{{yönlendirme|Med Cezir}}
{{Okyanus habitatı konuları}}
[[Dosya:orbit3.gif|
'''Gelgit''' veya '''med cezir''', bir [[gök cismi]]nin başka bir gök cismine uyguladığı [[kütleçekimi]] nedeniyle her iki cisimde meydana gelen şekil bozulmaları. En çok bilineni, her bir [[ay günü]]nde [[Ay (uydu)|Ay]] ve [[Güneş]]'in göreli konumlarındaki değişmeler sonucu kütleçekimlerinde meydana gelen farklılıklar nedeniyle [[deniz seviyesi]]ndeki yükselme ve alçalmalardır.
14. satır:
Dünya yüzeyinde [[Ay]]’ın (veya [[Güneş]]’in) çekim alanı farkı, gelgit oluşturan güç olarak bilinir. Bu gelgit hareketini oluşturan temel mekanizmadır ve günde iki yüksek gelgite neden olan iki eşit-potansiyel gelgit tümseğini açıklamaktadır.
[[Dosya:Field tidal.png|
== Güneş etkisi ==
20. satır:
Gelgit olayını etkileyen bir diğer faktör de Güneş'tir. Ay, Dünya ile Güneş arasındayken güneş etkisi çok; Ay, Güneş'e göre 90 derece farklı tarafta ise güneş etkisi azdır. Gelgit olayı ilk ve ikinci dördün evrelerinde en düşük, yeni ay ve dolunay evrelerinde en büyük değeri alır. Bir yerde sular kabarırken Ay, o yer için gökyüzünün en yüksek noktasındadır.
Herhangi bir yerde gelgit olayı her gün aynı saatte olmaz. Bir önceki günden 50 dakika daha geç oluşur. Buna Liman Gecikmesi denir. Nedeni ise Güneş günü ile Ay günü arasındaki 50 dakikalık farktır. Bir meridyen, Ay'ın karşısına geldikten sonra dünya dönerek aynı alana 24 saatte gelir, fakat bu sırada Ay dünya çevresindeki yörüngesinde döndüğü için biraz ilerlemiştir, 50 dakika sonra meridyen yeniden ay karşısına gelir. Böylece [[Ay günü]] 24 saat 50 dakika olur.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.tck.org.tr/kaynak/tr/cografya-sozlugu/cografya-sozlugu |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=19 Ocak 2014 |
Gelgit olayındaki sürtünmelerden dolayı yerkürenin kendi etrafındaki dönme hızı azalır. Böylece günler yavaş yavaş uzar. Gelgit olayındaki sürtünme Dünya’nın dönme hızında yavaşlamaya neden olurken, Ay'ın da her yüzyıl Dünya’dan 3,8 cm uzaklaşmasına neden olur.<ref name="nasa3">{{Web kaynağı | url = http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/SEhelp/ApolloLaser.html | başlık = Apollo Laser Ranging Experiments Yield Results | erişimtarihi = 30 Mayıs 2007 | yayımcı = [[NASA]] | tarih = 11 Temmuz 2005 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20080309061941/http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/SEhelp/ApolloLaser.html | arşivtarihi = 9 Mart 2008 | ölüurl =
Kurumsal çalışmalar ve gözlemler, kabarma ve alçalmaların [[sıfır]] olduğu noktaların bulunduğunu ortaya çıkarmıştır; kabarma ve alçalmalar bu noktalar çevresinde (saat yönünde ya da ters yönde) döner. [[Akdeniz]], [[Karadeniz]] ve [[Baltık Denizi]] gibi, neredeyse tamamen kapalı denizlerde, doğrudan [[yerel]] gelgit kuvvetlerinin etkisiyle bir [[duran dalga]] oluşur. Bu denizlerde gelgit genliği oldukça küçüktür ([[santimetre]] ölçeğindedir). Açık okyanuslarda genellikle bir metreden azdır. Körfezlerde ve bunlara bitişik denizlerde genlik çok daha büyük olabilir. Çünkü gelgit dalgası [[kıta sahanlığı]]nın [[sığ]] sularına girince, ilerleme hızı yavaşlar ve [[enerji]] küçük bir [[hacim]]de biriktiği için gelgit yükselme ve alçalmaları büyük boyutlara ulaşabilir.
55. satır:
==[[Gelgit enerjisi]]==
Gelgit hareketlerinin enerjiye dönüştürülme fikri 11. yüzyıla kadar dayanır. O zamanlar, değirmenciler tahıl öğütürken gelgit hareketlerinden faydalanırlardı, şimdi ise; gelgit hareketlerinden doğan enerji, gelişmiş makineler vasıtasıyla elektrik enerjisine dönüştürülmektedir. Diğer bir deyişle Gel-git ve akıntı enerjisi, gelgit veya okyanus akıntısı nedeniyle yer değiştiren su kütlelerinin sahip olduğu kinetik veya potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Bilim adamları bu güçten yararlanarak suyun yükselmesiyle gelen akıntıdan ve yine alçalmasından meydana gelen ters yöndeki akıntıdan yararlanmışlar ve çok büyük kapasiteli elektrik jeneratörleri kurmuşlardır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.elektrikport.com/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Aralık 2014 |
[[Okyanus]]larda henüz kullanılmamış ve maliyetli bir enerji türü olan gelgit enerjisi ile suyun kabarması ve inmesi şeklinde gelişen gelgit hareketi süresince suyun hareket enerjisinin kullanılması mümkündür. Gelgit enerjisinin %8–25'i faydalı hale dönüştürülebilir.
62. satır:
[[Körfez]]ler, gelgit enerjisi üretmek için en ideal bölgeleri teşkil etmektedir. Mühendisler gelgitlerden enerji elde etmek için bir halice veya körfeze boydan boya baraj veya barikat kurarak gelgitleri sıkıştırmış ve gelgit barajın diğer tarafında yeterli su seviye farkını ürettiğinde geçitler açılmış, su türbinlere doğru akmış ve türbinler elektrik jeneratörleri vasıtasıyla elektrik üretmiştir.
[[Dosya:Rance tidal power plant.JPG|
Bir diğer gelgit teknolojisi olarak da gelgit çitleri tasarlanmıştır. Gelgit çitleri, dev turnikeleri andırmaktadır. Bu turnikeler gelgitler olduğunda dönerek enerji üretmektedir. Henüz dünyanın hiçbir yerinde gelişmiş gelgit çitleri yoktur. Ancak Filipinler'de bu teknoloji için planlar yapılmaktadır.
[[Gelgit enerjisi]]nden yararlanmak için tasarlanan bir diğer yöntem ise; suyun altına yerleştirilecek gelgit türbinleridir. [[Avrupa Birliği]] yetkilileri Avrupa’da bu iş için uygun 106 bölge tespit etmişlerdir. Ayrıca [[Filipinler]], [[Endonezya]], [[Çin]] ve [[Japonya]]’da gelecekte geliştirilebilecek su altı türbini alanlarına sahiptirler. Gelgit enerjisinden, Rusya ve Fransa gibi ülkelerde, 400 kilo watt’tan 240 milyon watt’a varan kapasitelerde yararlanmak istemişlerdir. Hesaplamalara göre yeryüzündeki okyanuslardaki gelgit hareketleri her gün devamlı olarak 3 bin milyar kilo watt enerjinin yüzde 2’sinin ( toplam 60 milyar watt ) elektrik enerjisine dönüştürülebileceği tahmin edilmektedir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.academia.edu// |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=12 Aralık 2014 |
== Resim galerisi ==
82. satır:
{{kaynakça}}
;Genel
*{{dergi kaynağı |soyadı1=Aktuğ |ad1=Şems |soyadı2= |ad2= |yıl=2013 |başlık=Piri Reis Döneminde Kullanılan Seyir Aletleri ve Yöntemleri |dergi=Bilim ve Teknik |cilt= |sayı=547 |sayfalar=51
{{Kıyı coğrafyası}}
| |||