Dağ: Revizyonlar arasındaki fark

 

 

'''Dağ''', çevresindeki [[Karasal iklim|karasal]] alanlardan daha yüksek olan kara kütlelerine verilen addır. "''Dağlık''" sıfatı, dağlarla ilişkili ve kaplı alanları tanımlamak için kullanılır.

Dünya'da birçok dağ olup bunların ortaya çıkış nedeni farklıdır. Bazı dağlar [[yer]]in sıkışmasıyla oluşurken bazı dağlar [[lav]]ların yeryüzüne çıkıp donmasıyla oluşur. [[Yanardağ]]ların [[lav]]larının kaynağı, [[magma]] denen çok sıcak kütledir.

 

 

Tüm dağlar yalnızca Dünya'da değildir. Diğer [[gezegen]]lerde de dağlar vardır. Bunlara örnek olarak Venüs'te Gila Dağı (3 km) ve Türkiye'nin yarısına yakın bir alan kaplayan, Güneş Sisteminin en yüksek dağı Mars'taki Olympus Mons (25 km) örnek verilebilir. Bunların dışıda Ay'da 8 km ve yine Mars'ta 18 km yüksekliğindeki dağlar verilebilir fakat bu dağların yükseliklerinin ölçümü gezegenin yüzeyinden itibaren yapılmaktadır ve Mars'taki dağlar sönmüş birer volkandır. Dünya'nın en yüksek dağları olan [[Himalaya Dağları]]'ndaki en yüksek tepe [[Everest Tepesi]] ise 8.850 metre yüksekliktedir.

 

== Tanımlamalar ==

 

Bazı kaynaklar dağı, göze çarpan sivri bir tepesi olan, belirli bir yüksekliğin üzerindeki topoğrafik çıkıntılar olarak tanımlarlar; örneğin ''Britannica Öğrenci Ansiklopedisi''ne göre, dağlar; "genellikle {{Dönüştürme|610|m}} üzerinde yükselir".<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.britannica.com/ebi/article-9275956?&query=mountain&ct=%22ebi%22Britannica | başlık = Mountain -- Britannica Student Encyclopedia | erişimtarihi = | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070326174441/http://www.britannica.com/ebi/article-9275956?&query=mountain&ct=%22ebi%22Britannica | arşivtarihi = 26 Mart 2007 | ölüurl = hayır }}</ref> Diğer taraftan, Britannica Ansiklopedisi, yüksekliğe sınır koymadan, kavramı sadece "jeolojik açıdan standartize edilemeyen terim" olarak ifade eder.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.britannica.com/ebc/article-9372713 | başlık = Mountain -- Britannica Concise Encyclopedia - The online encyclopedia you can trust! | erişimtarihi = | arşivurl = https://web.archive.org/web/20080226053110/http://www.britannica.com/ebc/article-9372713 | arşivtarihi = 26 Şubat 2008 | ölüurl = hayır }}</ref>

 

=== Birleşik Devletler'de ===

 

=== Yükseklik ===

Bir dağın yüksekliği onun deniz seviyesinden yüksekliğine göre belirlenir. [[And Dağları]] ortalama 4&nbsp;km iken [[Himalayalar]], deniz seviyesinden ortalama 5&nbsp;[[kilometre|km]] yukarıdadır. En yüksek dağ, Himalayalarda bulunan 8.848 metre yüksekliğiyle [[Everest Tepesi]]dir.

 

Tabanından en yükseğe çıkan zirve Hawaii'deki [[Mauna Kea]]'dır, zirve tabanının bulunduğu Pasifik Okyanusu'ndan 10.200 metre yüksekte bulunur.<ref>http://pubs.usgs.gov/gip/hawaii/page42.html</ref>

 

Yüksek dağlar, ve Dünya'nın kutuplarına yakın olarak bulunan dağlar, atmosferin daha soğuk tabakalarıyla birlikte bulunurlar. Bu nedenle sıkça don etkisiyle oluşan buzlanmaya ve erozyona maruz kalırlar.

 

 

Yeterince uzun dağlar tabanlarından tepelerine kadar çok farklı iklimsel şartlara sahip olurlar ve farklı yüksekliklerde farklı yaşam alanları barındırırlar. Bu zonlarda bulunan fauna ve flora yukarıdaki ve aşağıdaki şartlardan izole olmaya, bu zonlardan üyeler almamaya meyillidir. Bu izole olmuş ekolojik sistemler [[gökyüzü adası]] ve/veya [[mikroklima]] olarak bilinir.

 

== Dağ çeşitleri ==

 

Dağlar birkaç yolla karakterize edilebilir. Dağların bazıları [[volkan]]lardır ve püskürme tarihi ve [[lav]] tipiyle karakterize edililebilirler. Diğer dağlar [[buz]]lanma süreciyle şekillenddirilmiş olabilir ve buzlanma özellikleriyle tarif edebilirler. Bununla beraber, [[fay]]ları ve Dünya kabuğundaki katlanmalarıyla ya da tektonik katmanların kıtasal çarpışmalarıyla da (örneğin Himalayalar) örneklendirilebilirler.