Vikipedi

Bohr-Einstein tartışmaları: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Botlar
775.069 değişiklik
4 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.7
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.605 değişiklik
k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
1. satır:
[[Dosya:Niels Bohr Albert Einstein by Ehrenfest.jpg|thumbküçükresim|[[Niels Bohr]], [[Albert Einstein]] ile birlikte [[Paul Ehrenfest]]'in Leiden'deki Evinde (Aralık 1925)]]
 
'''Bohr–Einstein tartışmaları''', [[kuantum mekaniği]] hakkında [[Albert Einstein]] ile [[Niels Bohr]] arasında süregelen tartışmadır.
 
Tartışmaları, kuantum fiziğine olan katkılarına ek olarak [[bilim felsefesi]]ne de katkı sağladığı için günümüzde hâlâ önemini korumaktadır. Bu tartışmalar hakkında yapılan ilk kapsamlı çalışma Bohr tarafından yayımlanan "Einstein ile Atom Fiziği'ndeki Epistemolojik Problemler Üzerine Sohbetler" kitabıyla yapıldı.<ref name='Bohr1949'>{{Web kaynağı | url = http://www.marxists.org/reference/subject/philosophy/works/dk/bohr.htm | başlık = Discussions with Einstein on Epistemological Problems in Atomic Physics | erişimtarihi = 30 Ağustos 2010 | soyadı = Bohr N | eser = [http://www.marxists.org/reference/subject/philosophy/index.htm The Value of Knowledge: A Miniature Library of Philosophy] | yayıncı = [[Marxists Internet Archive]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150909203934/https://www.marxists.org/reference/subject/philosophy/works/dk/bohr.htm | arşivtarihi = 9 Eylül 2015 | ölüurl = no hayır}} From Albert Einstein: Philosopher-Scientist (1949), publ. Cambridge University Press, 1949. Niels Bohr's report of conversations with Einstein.</ref> Einstein ile Bohr arasındaki düşünce farklılığı büyüktü ancak dostlukları yaşamlarının sonuna kadar sürdü.<ref name='González'>{{Web kaynağı | url = http://dipc.ehu.es/digitalak/orriak/english/quantumdilema.html | başlık = Albert Einstein | erişimtarihi = 30 Ağustos 2010 | yazar = González AM | yayıncı = Donostia International Physics Center | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150502121313/http://dipc.ehu.es/digitalak/orriak/english/quantumdilema.html | arşivtarihi = 2 Mayıs 2015 | ölüurl = no hayır}}</ref>
 
Bu tartışmalar yirminci yüzyılın ilk yarısında bilimsel araştırma yöntemleri konusunda yapılan en kapsamlı çalışmalardan biri olma özelliğini taşıdı çünkü yirminci yüzyılın ilk yarısında [[kuantum mekaniği]] bir dal olarak ortaya çıkmamış ve insanların atom fiziğinin ilerlediği yerler hakkında bilinci yeteri kadar gelişmemişti. Yıllar sonra çoğu fizikçi tarafından kuantum fiziğinin yapısı hakkında yapılan bu ilk tartışmada Niels Bohr'un haklı olduğu düşünüldü ve sonrasında da birçok güçlü kanıt Bohr'un bakış açısının, kuantum mekaniğinde temel yapı taşı olmasını sağladı.
26. satır:
Enstein'den gelen ilk saldırı ''[[Solvay Konferansı]]''nda Einstein gibi düşünenlere 1927 yılında [[elektron]]lar and [[foton]]lar hakkında yapılan geleneksel yorumlardan dolayı "Ortodoks" kavramının yöneltilmesiyle oldu. Einstein evrensel olarak kabul edilmiş [[Enerjinin Korunumu Yasası]], ([[momentum]]) ve itme gibi kavramları tamamen yoksayarak yalnızca dalga özellikleri ile belirsizlik ilkesinin açıklanmayacağını, fotonun da genel özelliklerinin açıklanmayacağını belirtmiştir. Bu tür bir yaklaşımın hiçbir şekilde [[Tamamlayıcılık (fizik)|Tamamlayıcılık]] ile uyuşmayacağını söylemiştir.
 
[[Dosya:Ebohr1 IP.svg|thumbküçükresim|300px|'''Figür A.''' Tek renkli bir ışık(bütün parçacıkların ortak itme ile atıldığını gösteriyor) S2'de çift yarıktan geçerek iki ana parçaya kırılıyor, Bu da F yüzeyinde normalde iki ana ışık görüntüsü yaratması beklenirken parçalı bir ışık görüntüsü yaratıyor. Bu durumu yorumlayan Einstein'e göre, ışık, iki ana görüntü yaratması gereken dalgaları çift yarıktan geçen fotonlar, dalgalanın yönlerini bozmadan görüntüyü çıkarmıştır.( Detaylı bilgi için bakınız [[Young deneyi]]) ]]
[[Dosya:Ebohr stationary.GIF|thumbküçükresim|Einstein's slit.]]
 
''S''<sub>2</sub>'de bulunan iki yarıktan geçen ışık, ışığın bir dalga gibi davranıyor olmasıyla açıklanabilmekte. Aslında, bu [[süperpozisyon]] durumu kesin bir şekilde ışığın dalga ve parçacık ikililiğive interfazını gösteriyor. Bu durum gelecekte yorumlandığında, parçacığa sanki "yol gösteren" bir dalga olduğu yorumlaması yapılmıştır(bu da ışığın yalnızca dalga gibi davrandığını geçersiz kılıyor). Çift yarıktan geçen "[[Işığın Tanecik Kuramı|Tanecik]]" ''S''<sub>2</sub>deki işlemden geçtikten sonra dalganın yönün değiştiriyor olmalı, ancak tanecik kuramı iki kırınımdan oluşacak ve o dönemki bilimsel bilgi olan iki konsantre nokta oluşmasını öngörür ve bu yüzden bu da tek başına açıklayamaz.
35. satır:
Bohr'un, Einstein tarafından yapılan bu iddialara verdiği yanıt için Figür C'deki deney düzlemini yarattı. Bohr deney sonucunda farkına vardı ki levhada var olan titreme, Einstein'ın düşüncelerindeki temel varsayım olan fotonu kanıtlıyordu. Ancak bu tespit bize parçacıkların hızını tam olarak belirlememize yine imkân tanımıyordu. Bununla birlikte, Bohr daha net tespitler yapmayı amaçlayan yeni levhalar ile deneyi tekrarladı ancak X yönünde yapılan bir hareketin hızını ve konumunu aynı anda tespit etmeyi başaramadı. Daha deney başlamadan levha mutlaka bir şekilde oluşan dış kuvvetlerin etkisiyle hareket halinde oluyordu ve bu da deneylerden net bir yargı çıkarmayı engelliyordu. Olması gereken deney düzleminde S<sub>1</sub> üzerindeki tüm olası konum vektörlerinin ortalaması alınmalı ve bu konum vektörü bize''F'' levhasının orta noktasını verecektir. Ancak bu ortalama hesaplamlara göre aynı zamanda F levhasında var olan ortalama rengin de gri olması beklenir(bu ortalama yöntemi dire dalgalarda iş yaramaktadır). Bir kere daha çift yarıktaki kırınımları yalnızca dalga sistemi ile yorumlamak işe yaramamıştır.
 
[[Dosya:Ebohr spring.gif|thumbküçükresim|'''Figür C.''' Einstein'ın teklifinin doğru olup olmadığını görmek üzere Bohr tarafından inşa edilen deney düzlemi. Bu düzlemdeki levhanın hareket etmesine izin verilmiştir ve çarpan ışıkların etkisi gözlemlenmeye çalışılmıştır.]]
Kuantum mekaniğindeki bu fenomenleri anlayabilmek için Bohr, farkına vardığı bir durumdan bahseder: "Şu bir gerçek ki, ölçme aletlerinden çıkarılan sonuçlara aykırı hareket eden bu cisimler, eski yöntemlerle incelenemez ve yeni yöntemler de derinlemesine araştırılmalıdır. Bu yapıların oluşturulması kuantum mekaniğinin biçimlenmesi için ön şarttır. Bunun esaslarından biri de bütün deney sonuçlarının ve cihazın etkilerinin de sisteme dahil edilmesidir. Bunlarla birlikte deney düzlemine ayna gibi yeni cihazlar eklemek, "parçacığın" yeni davranışlarıyla tanışmamızı sağlayabilir..."{{Kaynak belirt|tarih=March 2014}} ,Hatta Bohr, bu belirsizlikleri çözüme kavuşturmak için duruma daha uzaktan, makroskopik boyutlardan, bakmayı bile önerir:
 
:''Özellikle, şu açıkça belirtilmelidir ki... Uzay-zaman kavramlarında atomik fenomenin kesin bir biçimde kullanımı, gözlemlerin vereceği sonuçlar doğrultusunda sınırlandırılmalıdır. Bu gözlemler fotoğrafik lens, ya da karanlık bir odada damla su yardımıyla gelen ışığı büyütmek ile olabilir.''<ref>{{Web kaynağı |url=https://books.google.com.tr/books?id=RjNPK2C_Bd8C&pg=PA130&lpg=PA130&dq=In+particular,+it+must+be+very+clear+that...the+unambiguous+use+of+spatiotemporal+concepts+in+the+description+of+atomic+phenomena+must+be+limited+to+the+registration+of+observations+which+refer+to+images+on+a+photographic+lens+or+to+analogous+practically+irreversible+effects+of+amplification+such+as+the+formation+of+a+drop+of+water+around+an+ion+in+a+dark+room.&source=bl&ots=ulY8n707kV&sig=wy5EKQ_0x18d-46FEOewms51oDg&hl=en&sa=X&ei=70CgVM-TG4vNygOH94CoCw&ved=0CCMQ6AEwAQ#v=onepage&q=In%20particular%2C%20it%20must%20be%20very%20clear%20that...the%20unambiguous%20use%20of%20spatiotemporal%20concepts%20in%20the%20description%20of%20atomic%20phenomena%20must%20be%20limited%20to%20the%20registration%20of%20observations%20which%20refer%20to%20images%20on%20a%20photographic%20lens%20or%20to%20analogous%20practically%20irreversible%20effects%20of%20amplification%20such%20as%20the%20formation%20of%20a%20drop%20of%20water%20around%20an%20ion%20in%20a%20dark%20room.&f=false |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=16 Ocak 2015 |arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20160304210548/https://books.google.com.tr/books?id=RjNPK2C_Bd8C&pg=PA130&lpg=PA130&dq=In+particular,+it+must+be+very+clear+that...the+unambiguous+use+of+spatiotemporal+concepts+in+the+description+of+atomic+phenomena+must+be+limited+to+the+registration+of+observations+which+refer+to+images+on+a+photographic+lens+or+to+analogous+practically+irreversible+effects+of+amplification+such+as+the+formation+of+a+drop+of+water+around+an+ion+in+a+dark+room.&source=bl&ots=ulY8n707kV&sig=wy5EKQ_0x18d-46FEOewms51oDg&hl=en&sa=X&ei=70CgVM-TG4vNygOH94CoCw&ved=0CCMQ6AEwAQ#v=onepage&q=In%20particular%2C%20it%20must%20be%20very%20clear%20that...the%20unambiguous%20use%20of%20spatiotemporal%20concepts%20in%20the%20description%20of%20atomic%20phenomena%20must%20be%20limited%20to%20the%20registration%20of%20observations%20which%20refer%20to%20images%20on%20a%20photographic%20lens%20or%20to%20analogous%20practically%20irreversible%20effects%20of%20amplification%20such%20as%20the%20formation%20of%20a%20drop%20of%20water%20around%20an%20ion%20in%20a%20dark%20room.&f=false |arşiv-tarihiarşivtarihi=4 Mart 2016 |ölüurl=no hayır}}</ref>
 
Bohr, yaptığı çalışmalar sonucunda Einstein'ın önerdiği ve belirsizlik ilkesini kıracak bir deney aleti oluşturulamayacığı görüşünü belirtti. Einstein'e göre kuantum mekaniğini şekillendiren rastgeleliğin arkasında bir yasa ya da teori var olmalıydı. Öteki taraftan, sürekli olarak gerçekliğin mikroskobik hallerini gösterebilmek için yalnızca yakınlaştırmanın yeteceğini düşünüyordu. Bohr'a göre molekülelri klasik optik yakınlaştırma yöntemleri ilerlediğinde gözlemlenilebilecekti. Bu düşünce biçimi sonraları [[kuantum fiziğinde ölçüm sorunu]] olarak adlandırılacaktı.
87. satır:
 
===EPR hakkındaki tartışmalar===
[[Dosya:Eprheaders.gif|thumbküçükresim|EPR'ye ait başlıkların tarihsel belgeleri.]]
Ayrıca Bakınız [[EPR Paradoksu]]
 
116. satır:
 
==Devrim sonrası: dördüncü aşama==
Einstein, bu tartışmalar sırasında yazdığı son belgede, görüşlerini git gide daha da katı bir biçimde savundu. Bilim camiasındaki çoğunluğun o dönemki haliyle kuantum teorisinindeki rastlantısallığın doğru olduğunu düşünmeleri onu çok rahatsız etmişti. [[bilimsel konsensüs|Bilimsel çoğunluk]], Einstein'ın rastlantısallık hakkındaki görüşlerine katılmasa da, atom teorisinin eldeki bilgiler ile tamamlanmış olarak kabul edilmeyeceğini düşünenler de yoğunluktaydı. Bilim insanlarının bu bölünmüşlüğünden dolayı da kuantum mekaniğindeki determinizm hâlâ çürütülmüş değildir. ([[Kuantum mekaniğinin yorumları]] sayfasına bakınız)<ref>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Bishop|ad1=Robert C.|editör1-ad=Robert|editör1-soyadı=Kane|başlık=The Oxford Handbook of Free Wil|erişimtarihi=4 Şubat 2013|baskıbasım=Second|yıl=2011|yayıncı=Oxford University Press|konumyer=Oxford, New York|isbn=978-0-19-539969-1|sayfa=90|bölüm=Chaos, Indeterminism, and Free Will|url=http://books.google.nl/books?id=kzcFDsWg0GEC&pg=PA90&lpg=PA90&dq=Bell+1987,+1-13,+29-39;+Bohm+1952a,+1952b;+Bohm+and+Hiley+1993;+Bub+1997,+40-114,+Holland+1993;+see+also+the+preceding+essay+in+this+volume+by+Hodgson&source=bl&ots=5in429oGBd&sig=VuIoYZcukMN7fKCMC2EBalkb7g4&hl=nl&sa=X&ei=d9kQUbTCLqnW0QXtlIG4DA&ved=0CEcQ6AEwAw#v=onepage&q=Bell%201987%2C%201-13%2C%2029-39%3B%20Bohm%201952a%2C%201952b%3B%20Bohm%20and%20Hiley%201993%3B%20Bub%201997%2C%2040-114%2C%20Holland%201993%3B%20see%20also%20the%20preceding%20essay%20in%20this%20volume%20by%20Hodgson&f=false|alıntı=The key question is whether to understand the nature of this probability as epistemic or ontic. Along epistemic lines, one possibility is that there is some additional factor (i.e., a hidden mechanism) such that once we discover and understand this factor, we would be able to predict the observed behavior of the quantum stoplight with certainty (physicists call this approach a "hidden variable theory"; see, e.g., Bell 1987, 1-13, 29-39; Bohm 1952a, 1952b; Bohm and Hiley 1993; Bub 1997, 40-114, Holland 1993; see also the preceding essay in this volume by Hodgson). Or perhaps there is an interaction with the broader environment (e.g., neighboring buildings, trees) that we have not taken into account in our observations that explains how these probabilities arise (physicists call this approach decoherence or consistent histories<sup>15</sup>). Under either of these approaches, we would interpret the observed indeterminism in the behavior of stoplights as an expression of our ignorance about the actual workings. Under an ignorance interpretation, indeterminism would not be a fundamental feature of quantum stoplights, but merely epistemic in nature due to our lack of knowledge about the system. Quantum stoplights would turn to be deterministic after all.|arşiv-urlarşivurl=https://web.archive.org/web/20140912182532/http://books.google.nl/books?id=kzcFDsWg0GEC&pg=PA90&lpg=PA90&dq=Bell+1987,+1-13,+29-39;+Bohm+1952a,+1952b;+Bohm+and+Hiley+1993;+Bub+1997,+40-114,+Holland+1993;+see+also+the+preceding+essay+in+this+volume+by+Hodgson&source=bl&ots=5in429oGBd&sig=VuIoYZcukMN7fKCMC2EBalkb7g4&hl=nl&sa=X&ei=d9kQUbTCLqnW0QXtlIG4DA&ved=0CEcQ6AEwAw#v=onepage&q=Bell%201987%2C%201-13%2C%2029-39%3B%20Bohm%201952a%2C%201952b%3B%20Bohm%20and%20Hiley%201993%3B%20Bub%201997%2C%2040-114%2C%20Holland%201993%3B%20see%20also%20the%20preceding%20essay%20in%20this%20volume%20by%20Hodgson&f=false|arşiv-tarihiarşivtarihi=12 Eylül 2014|ölüurl=nohayır}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Baggott|ad1=Jim E.|başlık=Beyond Measure: Modern Physics, Philosophy, and the Meaning of Quantum Theory|erişimtarihi=4 Şubat 2013|yıl=2004|yayıncı=Oxford University Press|konumyer=Oxford, New York|isbn=0-19-852536-2|sayfa=203|bölüm=Complementarity and Entanglement|kısım-urlbölümurl=http://books.google.nl/books?id=uVdjwsqrgz8C&pg=PA203&dq=scientific+consensus+determinism+bell+theorem&hl=nl&sa=X&ei=4v8PUaL5MarK0QWk8oCwBw&ved=0CFgQ6AEwBw#v=onepage&q=scientific%20consensus%20determinism%20bell%20theorem&f=false|alıntı=So, was Einstein wrong? In the sense that the EPR paper argued in favour of an objective reality for each quantum particle in an entangled pair independent of the other and of the measuring device, the answer must be yes. But if we take a wider view and ask instead if Einstein was wrong to hold to the realist's belief that the physics of the universe should be objective and deterministic, we must acknowledge that we cannot answer such a question. It is in the nature of theoretical science that there can be no such thing as certainty. A theory is only 'true' for as long as the majority of the scientific community maintain a consensus view that the theory is the one best able to explain the observations. And the story of quantum theory is not over yet.}}</ref>
 
== Ayrıca bakınız ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Bohr-Einstein_tartışmaları" sayfasından alınmıştır