Uzay: Revizyonlar arasındaki fark

[[Dosya:Galactic_treasure_chest_RXC_J0142.9+4438.jpg|küçükresim|alt=Bir teleskop ile çekilmiş gerçek uzay fotoğrafı|sağ|200x200px200pik|{{Ortala|Teleskop ile çekilmiş bir uzay fotoğrafı.}}]]

'''Uzay ya da Fêza''', [[Dünya|dünya'nın]]'nın ötesinde ve [[gök cisimleri]] arasında var olan, sonsuz olduğu düşünülen fakat sonsuz olduğu konusudakonusunda kesin yargılara varılamayan genişliktir<ref>{{Web kaynağı|url=https://phys.org/news/2015-03-universe-finite-infinite.html|başlık=Is the universe finite or infinite?|erişimtarihi=15 Kasım 2020|dil=en|çalışma=phys.org}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://yunus.hacettepe.edu.tr/~nry09/2.htm|başlık=Uzay Nedir?|erişimtarihi=15 Kasım 2020|çalışma=yunus.hacettepe.edu.tr}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://uzay.org/uzay-nedir/|başlık=Uzay Nedir?|erişimtarihi=15 Kasım 2020|tarih=12 Şubat 2013|dil=tr|çalışma=UZAY.ORG}}</ref>.

Uzay düşüncülerin aksine tamamıyla boş bir alan değildir.; düşük yoğunluklu parçacıklar, ağırlıklı olarak [[hidrojen]], [[helyum]] ve [[plazma]], ayrıca [[elektromanyetik radyasyon]], [[Manyetikmanyetik alan|manyetik alanlar]]lar, [[nötrinolar]], [[Kozmik toz]] ve [[kozmik ışınlar]] içeren sert vakumsu bir alandır.<ref name=":1">{{Web kaynağı|url=https://kurious.ku.edu.tr/evren-nelerden-olusur/|başlık=EVREN NELERDEN OLUŞUR?|erişimtarihi=15 Kasım 2020|tarih=13 Şubat 2019|dil=tr-TR|çalışma=KURIOUS|ad=Author Buket|soyadı=Coşkuner}}</ref>. [[Büyük Patlama]]'nın [[kozmik fon radyasyonu]]yla belirlenen  uzayın taban sıcaklığı 2,7°K [[kelvin]]'dir. bu da (−270,45 [[°C]] - 454,81 [[Fahrenhayt|°F]] ) tekabül etmektedir<ref>{{Web kaynağı|url=https://lambda.gsfc.nasa.gov/product/cobe/|başlık=LAMBDA - Cosmic Background Explorer|erişimtarihi=15 Kasım 2020|çalışma=lambda.gsfc.nasa.gov}}</ref><ref name=":0">{{Web kaynağı|url=https://www.kozmikanafor.com/uzay-ne-kadar-soguk/|başlık=Uzay Ne Kadar Soğuk? • Kozmik Anafor {{!}} Türkiye'nin Astronomi Kaynağı|erişimtarihi=15 Kasım 2020|tarih=27 Ocak 2019|dil=tr|çalışma=KOZMİK ANAFOR}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.kozmikanafor.com/uzay-ne-kadar-soguk/|başlık=Uzay Ne Kadar Soğuk? • Kozmik Anafor {{!}} Türkiye'nin Astronomi Kaynağı|erişimtarihi=15 Kasım 2020|tarih=27 Ocak 2019|dil=tr|çalışma=KOZMİK ANAFOR}}</ref>. Aslında bu sıcaklık [[Büyük patlama]]dan sonra ortaya çıkan ışınımın günümüze gelen [[Dalgadalga boyu|dalga boyudur]]dur<ref name=":0" />. [[Galaksi]]ler arasındaki [[plazma]], evrendeki [[baryon]]ik maddenin yaklaşık yarısını oluşturur. [[metreküp]] başına bir [[hidrojen]] [[atom]]undan daha az sayı yoğunluğuna ve milyonlarca Kelvin sıcaklığına sahiptir <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2010AAS...21631808G/abstract|başlık=Detection and Characterization of the Warm-Hot Intergalactic Medium|tarih=2010-05-08|dil=en|sayfalar=318.08|çalışma=American Astronomical Society Meeting Abstracts #216|cilt=216|ad=Anjali|soyadı=Gupta|ad2=M.|ad3=E.|soyadı2=Galeazzi|soyadı3=Ursino}}</ref>. Büyük patlama sonrası locallokal madde  konsantrasyonları, [[yıldız]]lara ve [[galaksi]]lere yoğunlaşmıştır. Araştırmalar, çoğu galaksideki kütlenin % 90'ının [[karanlık madde]] adı verilen bilinmeyen bir biçimde olduğunu ve diğer maddelerle [[Yer çekimi kuvveti|yerçekimsel kuvvetkuvvetler]]ler yoluyla etkileşime girebilen ancak [[elektromanyetik kuvvet]]lerle etkileşime girmeyen bir maddenin yoğunluğu ile birlikte olduğu yönündedir<ref name=":1" /><ref name=":2">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://escholarship.org/uc/item/2hz008rs|başlık=EXISTENCE AND NATURE OF DARK MATTER IN THE UNIVERSE|tarih=1987|sayı=1|dil=en|sayfalar=425–472|çalışma=ANNUAL REVIEW OF ASTRONOMY AND ASTROPHYSICS|cilt=25|ad=V.|soyadı=Trimble|issn=0066-4146|doi=10.1146/annurev.aa.25.090187.002233}}</ref>.[[Teleskop]]lar yardımıyla yapılan gözlemeler sonucu, [[gözlemlenebilir evren]]deki [[kütle-enerji]]sinin çoğunun [[karanlık enerji]] olduğu, çok az ayırt edilebilen bir tür vakum enerjisi olduğunu göstermektedir<ref name=":1" /><ref name=":2" />. Evrenin 4,9% [[normal madde]], 26,8% [[karanlık madde]] ve 68,3% [[karanlık enerji]] ile oluştuğu bilim insanlarınca tahmin edilmiştir<ref name=":1" /><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.space.com/20502-dark-matter-universe-mystery-infographic.html|başlık=Dark Matter and Dark Energy: The Mystery Explained (Infographic)|erişimtarihi=15 Kasım 2020|dil=en|çalışma=Space.com|ad=Karl Tate 03|soyadı=April 2013}}</ref>.Galaksiler arasındaki uzay, [[evren]]in hacminin çoğunu kaplar, ancak [[galaksi]]ler ve [[Yıldız sistemi|yıldız sistemleri]] bile neredeyse tamamen boş uzaydan oluşur.

Uzaya gidiş süreci, uzayda bellirlibelirli bir süre zaman geçirmek ve geri dönüşler oldukça zor ve meşakkatli bir çalışma olduğu uzmanlarca belirtilir.

[[Dosya:TVIS treadmill.jpg|upright=1.7|thumb|{{Ortala|Astronot Sunita "Suni" Williams, [[Uluslararası Uzay İstasyonu]]'ndaki TVIS koşu bandına koştuyorkoşuyor.}}]]

Uzayın insan üzerinde, kısa vadede ve uzun vadede olmak üzere hem [[Fizyoloji|fizyolojikfizyoloji]]k hemdehem de [[Psikoloji|psikolojikpsikoloji]]k etkileri bulunmaktadır<ref name=":3">{{Web kaynağı|url=http://www.nasa.gov/hrp/bodyinspace|başlık=The Human Body in Space|erişimtarihi=16 Kasım 2020|tarih=30 Mart 2016|çalışma=NASA|ad=Jason|soyadı=Perez}}</ref>. Bir yerçekimsel alanından diğerine geçiş süresince insanın buna, [[Adaptasyon|adapte]] olması zor olduğu belirtilir. Uzaysal yönelim, [[baş]]-[[göz]] ve [[el]]-[[göz]] koordinasyonu, denge, hareketliliğini etkiler. Ve bir ihtimal [[Kinetozis|kinetosiz]] yaşanabilir buna bir diğer tabir ile vücudun kararlı iç dengesini yani [[Homeostaz|homeostazisini]] kaybetmesinin sonucu olarak kabul edilir. <ref name=":3" />. İnsan vücudunda [[yerçekimi]] olmadan, kemiklerin [[mineral]] kaybettiği ve yoğunluğun ayda % 1'in üzerinde kayıplar yaşadığı araştırmalar sonucunda keşfedilmiştir<ref name=":3" />. Bu oran dünya üzerinde sağlıklı yaşlı bir birey ile karşılaştırıldığında, kemik kaybı oranı yılda % 1 ila % 1,5 arasındadır<ref name=":3" />. Bu şu sonucu ortaya çıkarır; Dünya'ya geri dönüş sonrası, kemik kaybı [[Rehabilitasyon|rehabilitasyonlarehabilitasyon]]la düzeltilemeyebilir, bu nedenle insan vücudu için ilerleyen yaşlarda [[osteoporozlaosteoporoz]]la ilişkili kırıklar için daha büyük risk altında olma ihtimali doğmaktadır<ref name=":3" />. Bu sebepten dolayı uzayda düzenli egzersiz yapmak zorunluluktur. Buna ek olarak [[Sağlık|sağlıklısağlık]]lı beslenmek de eklenir. Aksi bir durum Kas gücü, kas dayanıklılığı kaybına yol açar uzayda süzülmek için çaba gerektirmediği için [[kardiyovasküler]] bozulma yaşanabilir<ref name=":3" />. VücutdakiVücuttaki sıvılar başınıza doğru kayar ve bu da [[Göz|gözlerdegöz]]lerde baskı yaparak görme sorunlarına neden olabilir<ref name=":3" />. [[Dehidrasyon reaksiyonu|Dehidrasyon]] ve kemiklerden [[kalsiyum]] atılımının artması nedeniyle [[böbrek taşı]] geliştirmeye yatkınlık seviyesi artar<ref name=":3" />. Üstelik [[İlaç|İlaçlar]] dahi iyileştirme sürecinde etkili olmaya bilir çünkü, İlaçlar uzayda vücutta farklı tepki verir. Yeterince yemek de dahil olmak üzere beslenme önemli hale gelir, vücuttaki her [[hücre]] ve sistemin işlevi için besinler gerekli olduğundan aksi bir durum yakın vadede kendini belli etmese de gelecekte ciddi sorunlar doğurabilmektedir<ref name=":3" />.

•* [[Uzay aracı]]

• * [[Uluslararası Uzay İstasyonumühendisliği]]

•* [[Uzay ajansları listesi(geometri)]]