Vikipedi

Ünsüz: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Bovlb (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
13 değişiklik
k rvv
Etiket: Geri al
Anlztrk (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
3.611 değişiklik
Değişiklik özeti yok
3. satır:
Türkçenin yapısı gereği hemen hemen tüm sesler bir harf ile karşılanmıştır. Bu nedenle Türkçede ünsüz seslere karşılık gelen harflere ''ünsüz harfler'' denir. Ancak pek çok dilde aynı durum söz konusu değildir ve ünsüz harfler bazen ünlü sesleri de karşılarlar.
 
{| class="IPA wikitable" style="text-align: center"
{| {{Prettytable}}
|+
|+ '''Türkçede standart ünsüz sesler'''
! colspan="15" |Akciğer ünsüzleri
|-
| style="font-size: smaller; vertical-align: middle; " rowspan=2 | Eklemleme yeri →
!
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " colspan="2" |Dudaksıl
! colspan="2" | Dudaksı
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " colspan="4" |Taçsıl
! colspan="2" | Dişcil
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " colspan="3" |Damaksıl
! colspan="2" | Yarı Dişcil
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " colspan="3" |Köksül
! colspan="2" | Ön Damaksıl
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " colspan="2" rowspan="3" |Gırtlaksıl
! colspan="2" | Arka Damaksıl
|-
! colspan="2" | Gırtlaksıl
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Çiftdudaksıl
|- align=center
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Dişsil-dudaksıl
! Genizcil
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Dişsil
| colspan="2" | {{IPA|-|m}}
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Dişyuvasıl
| colspan="2" | {{IPA|-|n}}
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Artdişyuvasıl
| colspan="2" |
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Üstdamaksıl
| colspan="2" | {{IPA|-|ɳ}}
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |(Ön) Damaksıl
| colspan="2" | {{IPA|-|ŋ}}
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Artdamaksıl
| colspan="2" |
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Küçükdilsil
|- align=center
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " colspan="2" rowspan="2" |Yutaksıl
! Süreksiz
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " rowspan="2" |Üstgırtlaksıl
| {{IPA|-|p}}
|-
| {{IPA|-|b}}
| style="font-size: smaller; vertical-align: middle; " | Eklemleme biçimi ↓
| {{IPA|-|t}}
|-
| {{IPA|-|d}}
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " |Patlamalı
| {{IPA|-|t͡ʃ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|p}} {{IPAblink|b}}
| {{IPA|-|d͡ʒ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| {{IPA|-|kʲ}}
| colspan="3" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|t}} {{IPAblink|d}}
| {{IPA|-|ɡʲ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʈ}} {{IPAblink|ɖ}}
| {{IPA|-|k}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|c}} {{IPAblink|ɟ}}
| {{IPA|-|ɡ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|k}} {{IPAblink|ɡ}}
| colspan="2" |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|q}} {{IPAblink|ɢ}}
|- align=center
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; width: 1em; " |
! Sürtünmeli
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| {{IPA|-|f}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʡ}}
| {{IPA|-|v}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; width: 1em; " |{{IPAblink|ʔ}}
| {{IPA|-|s}}
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| {{IPA|-|z}}
|-
| {{IPA|-|ʃ}}
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " |Genizsil
| {{IPA|-|ʒ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|m}}
| {{IPA|-|ɟ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɱ}}
| {{IPA|-|ʝ}}
| colspan="3" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|n}}
| {{IPA|-|q}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɳ}}
| rowspan="2"|{{IPA|-|ɰ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɲ}}
| {{IPA|-|h}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ŋ}}
|
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɴ}}
|- align=center
| colspan="2" style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
! Sürekli
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| colspan="2" | {{IPA|-|w}}
| colspan="2" style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}" |
| colspan="2" | {{IPA|-|ɫ}}
|-
| colspan="2" | {{IPA|-|l}}
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " |Titrek
| colspan="2" | {{IPA|-|j}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʙ}}
|
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
|
| colspan="3" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|r}}
|
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
|- align=center
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
!Titrek
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| colspan="2" |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʀ}}
| colspan="2" | {{IPA|-|ɾ}}
| colspan="2" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| colspan="2" |
| colspan="2" style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| colspan="2" |
|-
| colspan="2" |
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " |Çarpmalı
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ⱱ}}
| colspan="3" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɾ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɽ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| colspan="2" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| colspan="2" style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
|-
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " |Sürtünmeli
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɸ}} {{IPAblink|β}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|f}} {{IPAblink|v}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|θ}} {{IPAblink|ð}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|s}} {{IPAblink|z}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʃ}} {{IPAblink|ʒ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʂ}} {{IPAblink|ʐ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ç}} {{IPAblink|ʝ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|x}} {{IPAblink|ɣ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|χ}} {{IPAblink|ʁ}}
| colspan="2" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ħ}} {{IPAblink|ʕ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʜ}} {{IPAblink|ʢ}}
| colspan="2" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|h}} {{IPAblink|ɦ}}
|-
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " |Yansürtünmeli
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| colspan="3" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɬ}} {{IPAblink|ɮ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| colspan="2" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| colspan="2" style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
|-
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " |Sürtünmesiz
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʋ}}
| colspan="3" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɹ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɻ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|j}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɰ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| colspan="2" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| colspan="2" style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
|-
| style="background: #eaecf0; font-size: smaller; font-weight: bold; vertical-align: middle; " |Yansürtünmesiz
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| colspan="3" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|l}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ɭ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʎ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |{{IPAblink|ʟ}}
| style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| colspan="2" style="font-size: larger; vertical-align: middle; " |
| style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
| colspan="2" style="background: #D3D3D3; vertical-align: middle; {{{style|text-transform: capitalize;}}}"|
|}
 
;Notlar:
* Çift olarak yazılan sembollerden soldaki ötümsüz, sağdaki ötümlü ünsüzleri gösterir.
* Koyu alanlar, sesletimi imkânsız olduğu değerlendirilen ünsüzleri gösterir.
 
----
 
{| class="IPA wikitable"
! colspan=6 | Akciğer dışı ünsüzler
|- valign=top
! colspan="2" | Şaklamalar
! colspan="2" | Ötümlü içpatlamalılar
! colspan="2" | Dışgırtlaksıllar
|- valign=top
| style="text-align:center; font-size:larger; width:2em;" | {{IPAblink|ʘ}}
| Çiftdudaksıl
| style="text-align:center; font-size:larger; width:2em;" | {{IPAblink|ɓ}}
| Çiftdudaksıl
| style="text-align:center; font-size:larger; width:2em;" | {{IPAblink|ʼ}}
| ''Örnekler:''
|- valign=top
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ǀ}}
| Dişsil
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ɗ}}
| Dişsil/dişyuvasıl
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|pʼ}}
| Çiftdudaksıl
|- valign=top
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ǃ}}
| (Art)dişyuvasıl
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʄ}}
| Damaksıl
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|tʼ}}
| Dişsil/dişyuvasıl
|- valign=top
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ǂ}}
| Dişyuvasıl-damaksıl
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ɠ}}
| Artdamaksıl
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|kʼ}}
| Artdamaksıl
|- valign=top
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ǁ}}
| Yandişyuvasıl
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʛ}}
| Küçükdilsil
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|sʼ}}
| Dişyuvasıl sürtünmeli
|}
 
{| class="IPA wikitable"
! colspan=2 | Diğer simgeler
|-
| style="text-align:center; font-size:larger; width:2em;" | {{IPAblink|ʍ}}
| Ötümsüz dudaksıl-artdamaksıl sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|w}}
| Ötümlü dudaksıl-artdamaksıl sürtünmesiz
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ɥ}}
| Ötümlü dudaksıl-damaksıl sürtünmesiz
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ɫ}}
| Artdamaksıllaş-dişyuvasıl yansürtünmesiz
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ɕ}}
| Ötümsüz dişyuvasıl-damaksıl sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʑ}}
| Ötümlü dişyuvasıl-damaksıl sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ɧ}}
| Ötümsüz artdişyuvasıl-damaksıl sürtünmeli
|}
 
* [ɧ] sesinin çıkış yeri tartışmalıdır.
 
----
 
{| class="IPA wikitable"
! colspan=3 | Patlamalı sürtünmeliler
|-
! Çubuklu
! Çubuksuz
! Tanım
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|t͡s}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʦ}}
| Ötümsüz dişyuvasıl patlamalı sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|d͡z}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʣ}}
| Ötümlü dişyuvasıl patlamalı sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|t͡ʃ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʧ}}
| Ötümsüz artdişyuvasıl patlamalı sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|d͡ʒ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʤ}}
| Ötümlü artdişyuvasıl patlamalı sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|t͡ɕ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʨ}}
| Ötümsüz dişyuvasıl-damaksıl patlamalı sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|d͡ʑ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ʥ}}
| Ötümlü dişyuvasıl-damaksıl patlamalı sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|t͡ɬ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" |  –
| Ötümsüz dişyuvasıl yan patlamalı sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|k͡p}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" |  –
| ötümsüz dudak-aradamaksıl patlamalı sürtünmeli
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ɡ͡b}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" |  –
| Ötümsüz dudaksıl-artdamaksıl patlamalı
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPAblink|ŋ͡m}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" |  –
| Ötümlü dudaksıl-artdamaksıl genizsil
|}
 
 
=== Yumuşak ve sert ünsüzler ===
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Ünsüz" sayfasından alınmıştır