Lisandros: Revizyonlar arasındaki fark

**[[Aegospotami Savaşı]]|Resim=Meeting between Cyrus the Younger and Lysander, by Francesco Antonio Grue (1618-1673), maiolica with a dusting technique, Castelli manufacture, Abruzzo. Italy, 17th century.jpg|başlık=[[II. Darius]]'un oğlu ve [[Anadolu]]'nun Ahameniş satrapı [[Genç Kiros]] ile Spartalı komutan Lysander'in (sağda) [[Sardis]]'teki karşılaşmaları. Bu karşılaşma [[Ksenofon]] tarafından anlatılmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı |soyadı1=Rollin |ad1=Charles |başlık=The Ancient History of the Egyptians, Carthaginians, Assyrians, Babylonians, Medes and Persians, Grecians, and Macedonians |tarih=1851 |yayıncı=W. Tegg and Company |sayfa=[https://archive.org/details/ancienthistorye03rollgoog/page/n123 110] |url=https://archive.org/details/ancienthistorye03rollgoog |dil=İngilizce}}</ref> [[Francesco Antonio Grue]] (1618-1673).|resim boyutu=300}}<nowiki> </nowiki>'''Lysander''' ( {{IPAc-en|l|11=l|17=d|16=n|15=æ|14=s|13=ˌ|12=aɪ|10=ˈ|aɪ|9=,_|8=ər|7=d|6=n|5=æ|4=s|ˈ|18=ər}}; ölüm yılı M.Ö. 395, Dor Yunancası: Λύσανδρος, <small>Roma dilinde:</small> ''Lýsandros'') M.Ö. 405'te [[Hellespontos]]'ta gerçekleşen [[Aegospotami Savaşı]]'nda Atinalıları mağlup eden Sparta donanmasına komuta etmiş olan [[Sparta|Spartalı]]lı amiraldir. Ertesi yıl Atinalıları teslim olmaya zorlayarak [[Peloponez Savaşı]]'nı sona erdirmiştir. Bunun ardından [[Haliartus Savaşı]]'ndaki ölümüne kadar geçen on yıl boyunca Sparta'nın Yunanistan'a hakimiyetinde önemli rol oynadı.

Lysander'in erken yaşamı hakkında çok az şey bilinmektedir. Bazı eski yazarlar, [[Helotlar|helot]] veya köle kökenli Spartalı vatandaşlığına yükseldiğini yazmaktadır.<ref>Smith, William (1867). ''A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology''. Boston: Little, Brown and co. p. 861.</ref> Lysander'in babası, soyunu Herakles'e dayandıran ancak kraliyet ailesinden olmayan Spartalı Heraklitlerdendi. Yoksulluk içinde büyümüş, söz dinleyen ve uyumlu biri olduğunu kanıtlamıştır. Plutarkos'a göre "yiğit bir ruha" sahipti.<ref>Plutarch, Lives. Life of Lysander. ([http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html University of Massachusetts] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20050204175542/http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html |tarih=4 Şubat 2005 }})</ref>

{{Konum haritası+|Greece|float=right|width=300|caption=[[Efes]] ve [[Notium Muharebesi]]'nin haritadaki konumu|relief=yes|places={{locationKonum mapharitası~ |Greece |lat=37.992778|N |long=26.8475|E |label=[[Notium Muharebesi]]|position=left |label_size=80}}

{{locationKonum mapharitası~ |Greece |lat=37.941111|N |long=27.341944|E |label=[[Efes]] |position=right |label_size=80 }}}} Lysander, M.Ö. 407'de [[Ege Denizi]] için Sparta donanma kumandanı (navarch) olarak atandı. Bu dönemde [[II. Darius|Persia]] ve Parysatis'in [[II. Darius|II. Darius'un]] oğlu Genç Kiros'un dostluğunu ve desteğini kazandı.

Lysander daha sonra Atinalıları ve müttefiklerini ele geçirebilecek [[Efes]] merkezli güçlü bir Sparta filosu yaratma projesini üstlendi. <ref name="lys-lives">[[Plutarch]], [[Parallel Lives|Lives]]. Life of Lysander. ([http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html University of Massachusetts] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20050204175542/http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html |tarih=4 Şubat 2005 }}/[[wikisource:Lives/Cimon|Wikisource]])</ref> <ref name="lys-xen">[[Xenophon]], [[Hellenica]]. ([[wikisource:Hellenica|Wikisource]]/[[gutenberg:1174|Gutenberg Project]])</ref>

Alcibiades, Atina güçleri tarafından baş komutan olarak atandı ve Lysander'ı savaşa girmesi için tahrik etti. Sparta donanma kumandanı Lysander, [[Alkibiadis|Alcibiades]] ile savaşmak için Efes'ten çekilmeyi reddetti. Ancak, Alcibiades ikmal ararken, Atina filosu dümencisi Antiochus'un komutasına yerleştirildi. Bu süre zarfında Lysander, Atina filosuna katılmayı başardı ve MÖ 406'da Notium Muharebesinde Spartalı filo tarafından (Cyrus altındaki Perslerin yardımıyla) yönlendirildi. Lysander'ın bu yenilgisi Alcibiades'in düşmanlarına onu emrinden çıkarmak için ihtiyaç duydukları bahaneyi verdi. Bir daha Atina'ya dönmedi. Kuzeye [[Gelibolu Yarımadası]]'na doğru yelken açtı.

Ancak, Lysander bu zaferden sonra Sparta donanma komutanı olmaktan çıktı ve Spartalı yasalarına göre yerine Callicratidas getirildi. <ref>"Spartans, a new history", Nigel Kennell, 2010, p126</ref>

M.Ö. 406'da Callicratidas bir filo kurdu ve Methymna, Midilli'ye giderek kuşattı. Bu hamle Atina'daki tahıl arzını tehdit etti. Atina, kuşatmayı hafifletmek için amiral Conon'u gönderdi. Callicratidas ona saldırdığında Conon, Callicratidas'ın Spartalı filosu tarafından abluka altına alındığı Midilli'ye çekildi.

Bu yenilgiden sonra Sparta'nın müttefikleri Lysander'ın donanma kumandanı olarak yeniden atanmasını istedi. Bununla birlikte, Spartalı yasaları önceki bir donanma kumandanının yeniden atanmasına izin vermedi, bu yüzden Aracus donanma kumandanı olarak Lysander ise yardımcısı olarak atandı. Buna rağmen, Lysander etkili bir şekilde Sparta filosunun komutanıydı. <ref name="lys-lives">[[Plutarch]], [[Parallel Lives|Lives]]. Life of Lysander. ([http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html University of Massachusetts]/[[wikisource:Lives/Cimon|Wikisource]])</ref> <ref name="lys-xen">[[Xenophon]], [[Hellenica]]. ([[wikisource:Hellenica|Wikisource]]/[[gutenberg:1174|Gutenberg Project]])</ref> Özellikle memnun olan Cyrus, bir kez daha Sparta filolarına fon sağlamaya başladı, hatta Lysander'ın yokluğunda satrapını çalıştırmasına izin verdi. <ref>"Spartans, a new history", Nigel Kennell, 2010, p127</ref>

Daha sonra Lysander'ın kuvvetleri [[İstanbul Boğazı|Boğaz'a]] gitti ve hem [[Bizantion|Bizans'ı]] hem de [[Kalkedon|Kalsedon'u]] ele geçirdi ve bu şehirlerde yaşayan Atinalıları kovdu. Lysander ayrıca [[Midilli (ada)|Midilli Adası'nı]] da ele geçirdi. <ref name="lys-lives">[[Plutarch]], [[Parallel Lives|Lives]]. Life of Lysander. ([http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html University of Massachusetts]/[[wikisource:Lives/Cimon|Wikisource]])</ref> <ref name="lys-xen">[[Xenophon]], [[Hellenica]]. ([[wikisource:Hellenica|Wikisource]]/[[gutenberg:1174|Gutenberg Project]])</ref>

[[Dosya:Lysander_outside_the_walls_of_Athens_19th_century_lithograph.jpg|sol|küçükresim| Lysander, yıkımlarını emrettiği Atina duvarlarının dışında. 19. yüzyılda yapılmış taş baskı. ]]

[[Dosya:La_mort_d'Alcibiade_Philippe_Chéry_1791.jpg|küçükresim| Sürgündeki Atina generali [[Alkibiadis|Alcibiades'e]] suikast, Lysander'ın isteği üzerine Pharnabazes tarafından düzenlendi. <ref name="lys-lives">[[Plutarch]], [[Parallel Lives|Lives]]. Life of Lysander. ([http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html University of Massachusetts]/[[wikisource:Lives/Cimon|Wikisource]])</ref> <ref name="lys-xen">[[Xenophon]], [[Hellenica]]. ([[wikisource:Hellenica|Wikisource]]/[[gutenberg:1174|Gutenberg Project]])</ref> ]]

Samos'u saklayıp yakaladıktan sonra Lysander, Sparta'ya döndü. Eski Atina lideri Alcibiades, Aegospotami'deki Spartan zaferinden sonra ortaya çıktı ve İran valisi Pharnabazus ile kuzeybatı Asya'daki Frigya'ya sığındı. Atinalılar için Farsça yardım istedi. Ancak Spartalılar, Alcibiades'in yok edilmesi gerektiğine karar verdi ve Lysander, Pharnabazus'un yardımıyla Alcibiades suikastini düzenledi. <ref name="lys-lives">[[Plutarch]], [[Parallel Lives|Lives]]. Life of Lysander. ([http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html University of Massachusetts]/[[wikisource:Lives/Cimon|Wikisource]])</ref> <ref name="lys-xen">[[Xenophon]], [[Hellenica]]. ([[wikisource:Hellenica|Wikisource]]/[[gutenberg:1174|Gutenberg Project]])</ref>

Lysander, Atina'daki aksiliklere rağmen Sparta'da hala etkisini korudu. Spartalıları Agis II'nin ölümünden sonra yeni kralın Agesilaus II olması konusunda ikna etmeyi başardı.

* [http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html Lysander by Plutarch]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20050204175542/http://classics.mit.edu/Plutarch/lysander.html |tarih=4 Şubat 2005 }} - MIT'de İnternet Klasikleri Arşivi