|
| dipnot =
}}
'''Nedîm,''' ([[Osmanlı Türkçesi]]: نديم,) (d. 1681, [[İstanbul]] – ö. 30 Ekim 1730, [[İstanbul]])</span> [[OsmanlıDivan İmparatorluğu|Osmanlıedebiyatı]]'nın en meşhur [[divanisimlerinden edebiyatı]] [[şair]]lerinden birinin [[mahlas]]ışâir. Şöhretini [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin 1718 – 1730 yılları arasındaki [[Lâle Devri]]'nde kazanmıştırkazandı. YaşamıHayatı ve eserleri ile oLâle devrinDevri ruhûnun en ruhununönemli temsilcisi olarak kabul görmektediredilir.
== Yaşamı ==
[[17. yüzyıl]] sonu ile [[18. yüzyıl]]ın ilk çeyreğinde yaşamıştıryaşadı. Asıl adı "Ahmed" olan Nedîm;, [[İstanbul]]'da muhtemelen 1681'de yılında doğdu.<ref name="nedîm1681">Macit, Muhsin, Prof. Dr., Nedîm Dîvânı, 2012, T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler Ve Yayımlar Genel Müdürlüğü kültür eserleri, [http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292562/h/nedim-divani.pdf ISBN 978-975-17-3638-3] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130228131039/http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292562/h/nedim-divani.pdf |tarih=28 Şubat 2013 }}</ref> doğdu. Babası [[Mehmed Efendi]];, [[Sultan İbrahim]]'in iktidarı esnasında [[kazasker]]lik görevinde bulundu. Küçük yaşlarda medrese eğitimi alan Nedîm; burada [[Arapça]] ve [[Farsça]] öğrendi. Daha sonra [[fıkıh]] eğitimi aldı.
Bir şair olarak tanınma gayreti içindeki Nedîm, Osmanlı [[Sadrazam]]ı [[Ali Paşa]]'ya birkaç [[kaside]] yazdı. Ama [[Topkapı Sarayı]]'na girişini sağlayan [[Ali Paşa]]'nın halefi olan [[Nevşehirli Damat İbrahim Paşa]]'ya yazdığı kasideler oldu. Lale Devri'nin sadrazamı olan Damat İbrahim'in himayesi altında daha sonra kendisini meşhur yapacak olan eserlerini ve yaşam tarzını ortaya koydu. Şair gerek yaşamı, gerekse şiiri ile estetik, sanat ve eğlence eğilimleri ile göze çarpan bu devrin önemli bir temsilcisi olarak kabul görmektedir.
"İzn alub cum'a nemâzına deyû mâderden,
Bir gün uğrılayalım çerh-i sitem-perverden.
Dolaşub iskeleye doğrı nihân yollardan, ▼
▲Dolaşub iskeleye doğrı nihân yollardan ,
Gidelim serv-i revânım yürü Sad'âbâde."
Günümüz Türkçesi:
''Anne(n)den cuma namazına (gideceğiz) diye izin alıp''
Zalim felekten bir gün çalalım.
Issız yollardan iskeleye doğru dolaşıp,
Yürü uzun boylu sevgilim Sadabad'e(eğlence mekanı) gidelim.'' ▼
▲Yürü uzun boylu sevgilim [[Sadabâd|Sadabad ]]' e(eğlence mekanı)a gidelim. ''
Nedîm'in [[Patrona Halil İsyanı]] esnasında öldüğü kabul edilmekte ama bunun içeriği hususunda ihtilâflar bulunmaktadır. En meşhur rivayet, isyankârlardan kaçarken [[Beşiktaş]]'taki evinin çatısından düşerek öldüğü yönündedir. Diğer bir rivayette aşırı alkolden öldüğü söylenir. Bir başka rivayet ise, Damad İbrahim Paşa ve [[wikt:şürekâ|şürekâ]]sına yapılan işkenceden ötürü dehşete kapılıp korkudan öldüğü şeklindedir. ▼
Nedîm'in mezarı, [[Üsküdar]]'da [[Karacaahmet Mezarlığı]]nda bulunmaktadır.
== Ölümü ==
▲Nedîm'in [[Patrona Halil İsyanı]] esnasında öldüğü kabulbilinmekle edilmektebirlikte, ölüm nedeni konusunda muhtelif rivâyetler vardır. Hassa bir rûhsal yapısı olduğu ve evham hastalığından muzdarip olduğu bilinmektedir. Kaynaklar, Nedîm'in Patrona Halil İsyanı akabinde “[[Anksiyete bozukluğu|illet-i vehîme]]”den veya alkol ya da afyon krizine bağlı amaolarak bununöldüğüne içeriğidair hususundafarklı ihtilâflarbilgiler bulunmaktadırvermektedir. En meşhur rivayet, isyankârlardan kaçarken [[Beşiktaş]]'taki evinin çatısından düşerek öldüğü yönündedir . Diğer bir rivayette aşırı alkolden öldüğü söylenir. Bir başka rivayet ise, Damad İbrahim Paşa ve [[wikt:şürekâ|şürekâ]]sına yapılan işkenceden ötürü dehşete kapılıp korkudan öldüğü şeklindedir. Nedîm'in mezarı, [[Üsküdar]]'da [[Karacaahmet Mezarlığı]]'ndadır.
== Eserleri ve şiir anlayışı ==
Günümüzde Osmanlı Divan Edebiyatınınedebiyatının en önemli şairlerinden biri olarak görülse de bu algı ancak yakın zamanda oluşmuş ve sağlığında iken Nedîm o kadar büyük takdir görmemiştir. Örneğin "'''Reîs-i Şâirân'''" ('''رئيس شاعران''') ''(şairler reîsi)'' unvanı;, [[III. Ahmet]] tarafından ona değil, şimdilerde daha az bilinen [[Osmanzâde Tâib]]'e verilmişti. Yaşadığı dönemde kendisinden daha meşhur olan başka şairler de vardı. Bu tanınmamışlık ile eserlerinde kullandığı ve kendi zamanında oldukça alışılmadık olan üslûbu arasında bir bağlantısı olabilir.Hayatı Boyunca Şiir Eserleri Yazmıştır.Yunus Emre,Taptuk Emre,Hoca Ahmed Yesevi gibi kullandığı eski Türkçe"yle Türk şiiri"nin temel taşlarından biri oldu.
Gerek [[kaside|kasidelerinde]]'lerinde, gerekse tebrik ve kutlama amaçlı yazdığı şiirlerinde çağdaşı Divan şiirlerinde gözükengörülen kalıp, [[imge]] ve kelimerumuzları haznesini tekrarlayankullanan Nedîm;, [[şarkı]] ve [[gazel]]lerinde ise hem dil, hem de içerik bakımından yenilikçi bir yola girmiş görünüyor.
Nedîm'in içerikçe en bariz yeniliği İstanbul kentini şiirlerinde açılışta ([[matla]]) kullanmasıdır. Bu mesela ''İstanbul'u vasıf zımnında Damad İbrahim Paşa'ya kasîde''sinin [[matla beyti]]nde görülür:
Üstelik önceki şairler [[soyut]] ifadeleri çokça yüceltmesine rağmen, Nedîm ise şarkılarında [[somut]] ifadeler kullanmaktan ve hattâ döneminin mekân, moda ve kıyafetlerine temas etmekten geri kalmaz:
:
:''"Sürmeli gözlü güzel yüzlü gazâlân anda''
:''Zer kemerli beli hancerli cüvânân anda''
:''Bâ-husûs aradığım serv-i hırâmân anda''
:''Nice akmaya gönül su gibi Sa'd-âbâd'a"''
:
:(Sürmeli gözlü, güzel yüzlü gazellerâhûlar onda
:Altın kemerli, beli hançerli civanlar onda
:HassatenÖzelikle aradığım, salınıp giden selvi boylular onda
:NiçinNasıl akmaya gönül su gibi Sa'd-âbâdSadabât'a (Kâğıthane)
:
Şiirlerinde genellikle zevk ve aşkı işleyen şair, devlet büyüklerine kasideler sundu. Aşk ve şarap kavramlarının sık sık geçtiği [[gazel]]ler yazdı. Çağının bütün yaşantısı, bayramlar, helva sohbetleri, şehzadelerin doğuşu, düğünler, güzel yapılar onu etkiliyor, bu olaylar hiç değilse bir "tarih düşürmesine" vesile oluyordu.
Eserleri '''[["Nedîm Dîvânı]]'''" adı altında toplanmıştır. Bu Dîvân'ındîvânın bilinen en eski tarihli nüshası;, tahminî H. 1149 ''(M. 1737)'' yılına ait olan ve Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi Y. 13 numarada kayıtlıdır. [[Mahallîleşme akımı]]nın öncülerindendir. Divan edebiyatındaki soyut sevgili ve mekânlar, Nedim'in şiirlerinde somuta dönüşür. Yani sevgilisi beşeri aşkı anlatır ve de gerçektir. Zevk, eğlence, içki şiirlerinin temelini oluşturmuştur. Soğuk ve yapmacı anlatımdan kaçınmış, anlatmak istediklerini içten bir şekilde şiirlerine dökmüştür. Bunları da daha çok gazelleriyle anlatmıştır.
Büyük şair, divan şiirinin katı kurallarına herkes gibi uysa da, bazı yenilikler yapmaktan geri durmamıştır. Bazı eserlerinde aruz yerine hece ölçüsü kullanmıştır. {{kaynak belirt}}
| 