Türkiye Türkmenleri: Revizyonlar arasındaki fark

10. yüzyılın ikinci yarısından sonra [[Oğuzlar]]dan iki ana kopma olmuş; bunlardan birinci kısım (Yunan kaynaklarında ''Guz'', Rus kaynaklarında ''Torki''; → [[Peçenekler]] ve [[Gagauzlar]]) [[Karadeniz]]'in kuzeyinden [[Balkanlar]]'a inerken, [[Selçuk Bey]] önderliğindeki ikinci kısım ise [[Oğuz Yabguluğu]]nun bir uç şehri olan [[Cend]]'de kalmıştır.<ref name="refKemalüçüncü">Kemal Üçüncü (2006). [http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/kemal_ucuncu_turkmen_boylari_sozlu_kultur_islevi.pdf Anadolu ve Balkanların Fethi Sürecinde Türkmen Boylarının Hazar ötesinden Taşıdığı Sözlü Kültürün işlevi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20171026001726/http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/kemal_ucuncu_turkmen_boylari_sozlu_kultur_islevi.pdf |tarih=26 Ekim 2017 }}. ''Türk Dünyası Araştırmaları'' sayı 165, Aralık 2006.</ref> Selçuk Bey, Cend'de bir toplantı meclisi kurarak [[İslam]]iyete geçme kararı almıştır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı=Ebu Ferec|ad=Gregory|başlık=Ebu'l Ferec Tarihi|yıl=1945|yayıncı=Türk Tarih Kurumu|yazar=Ömer Rıza Doğrul|basım=1945|yazarbağı=çev}}</ref> Müslüman olan Oğuzları, diğer soydaşlarından ayırt edebilmek için [[Türkmen]] denmeye başlanmıştır. Bundan sonra gittikçe yerleşip yaygınlaşan Türkmen adı, 13. yüzyıldan itibaren tamamen Oğuz adının yerini almıştır.<ref name="refFaruksümeroğuzlartürkmenler">{{kitap kaynağı|soyadı=Sümer|ad=Faruk|başlık=Oğuzlar, Türkmenler : tarihleri, boy teşkilâtı, destanları|yıl=1972|yayıncı=Ankara Üniversitesi Basımevi|yer=Ankara|isbn=9754981302|url=http://seyhan.library.boun.edu.tr/record=b1139118|basım=İkinci}}{{Ölü bağlantı}}</ref> İslamiyeti seçen Selçuk Bey önderliğindeki Oğuzlar (ayrıştırıcı yeni adlarıyla: Türkmenler) [[Hazar Denizi]]'nin batısına, çoğu bugünkü [[Türkmenistan]] topraklarında olan [[Maveraünnehir]] ile [[Harezm]] ve [[İran]]'daki [[Horasan (İran)|Horasan]] bölgesine yönelmiştir. Selçuk Bey önderliğindeki Türkmenler bölgedeki [[Gazneli]]-[[Karahanlı]]-[[Samani]] mücadelesinde hassas bir denge siyaseti takip etmişler, fakat Karahanlı ve Gaznelilerin eş zamanlı olarak yaptıkları askeri harekatta Karahanlıların Maveraünnehir'i Gaznelilerin de Horasan'ı ele geçirmeleri üzerine Türkmenler siyasi açıdan bir kıskaca girmişlerdir.<ref name="refKemalüçüncü"/> Türkmenlerin Samanilerle başlayan ittifakları sonucu Maveraünnehir'e geçişleri, Karahanlılar ile arka arkaya yaptıkları savaşlar neticesinde elde ettikleri başarılarla hızlanmış Selçuk'un 1009'da 100 yaşında ölümüyle de bu göç hareketi tamamlanmış, Türkmenler bütünüyle Maveraünnehir'e inmiş bulunuyorlardı.<ref name="refKemalüçüncü"/> Maveraünnehir'deki Karahanlı hakimiyeti Türkmenlere yeni bir açılım yapmaya müsaade etmeyince, Selçuk Bey'in torunlarından [[Tuğrul Bey]] Türkmen boylarını alarak çölün gerisine çekilmiş, [[Çağrı Bey]] de Anadolu üzerine keşif gezisine çıkmıştır.<ref name="refKemalüçüncü"/> [[Horasan (İran)|Horasan]]'dan [[İran]]'ı geçerek [[Azerbaycan (İran)|Azerbayca]]'a ulaşan Çağrı Bey buraya daha önce gaza ve akın için gelen Oğuz gruplarını güçlerine katmış, [[Van Gölü]] civarında Anadolu'ya [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]]'ın kaleleri olan [[Vaspurakan]] (Ermeni [[Vaspurakan Krallığı]]ndan kalan) ve [[Ani (antik kent)|Ani]] kalelerine karşı sefer düzenleyerek büyük kazanç sağlamıştır.<ref>Prof. Yaşar Yüce-Prof. Ali Sevim: Türkiye tarihi Cilt I, AKDTYKTTK Yayınları, İstanbul, 1991 p 28-29</ref> 1040 yılındaki [[Dandanakan Muharebesi]]ni kazanan Türkmenler, Gaznelilerin sonunu getirdikleri gibi, [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]nin de temellerini atmış oldular.<ref name="refKemalüçüncü"/><ref name="refKemalüçüncü"/> [[Alp Arslan]] zamanına gelinceye kadar Anadolu [[Kafkaslar]]dan Kuzey Irak'a uzanan bir yay ile Türkmen kitleleri tarafından kuşatılmıştı. XI. yüzyılın ikinci yansından itibaren Sultan Alp Arslan'ın Ani kapısından girerek başlattığı süreç art arda gelen akınlarla 1071 [[Malazgirt Meydan Muharebesi|Malazgirt zaferiyle]] geri dönülmez bir biçimde perçinlenmiş ve Büyük Selçuklu Devletinin kurulmasından 35 yıl sonra da 1077 yılında [[Anadolu Selçuklu Devleti]] kurulmuş oldu.<ref name="refKemalüçüncü"/> [[I. Alâeddin Keykubad]]'ın 45 yaşında zehirlenerek öldürülmesinden sonra yerine liderlikte ve yönetimde yeteneksiz olan [[II. Gıyaseddin Keyhüsrev]] geçmiş ve buna bir de veziri [[Sadeddin Köpek]]'in yanlış yönlendirmeleri eklenince devletin ana unsuru olan Türkmenlerle yönetimin arası açılmıştır.<ref name="refKemalüçüncü"/> Devlet Türkmenler üzerine baskı uygulamaya başlamış, [[Ahilik]] önderleri [[Ahi Evren]] ve [[Ahi Ahmet]] hapsedilmiştir.<ref name="refKemalüçüncü"/> Bozulmuş olan bu dirlik ve düzenliği Türkmenler lehine yeniden tesis etmek isteyen [[Baba İlyas]] ve önde gelen halefi [[Baba İshak]] müridleri vasıtasıyla geniş ve etkili bir propagandaya başlar ve sonunda Ağustos 1239'da başarısızlıkla neticelecek olan [[Baba İshak ayaklanması]]nda Türkmen isyanı bastırılmış ve 1240 yılıne her iki baba idam edilmiştir. Türkmen isyanından kaçan bu yandaş ve müridleri diğer [[heterodoks]] zümrelerle dayanışma içine girerek [[Babailik]] hareketini başlatmışlardır. Bu isyanın sonucunda Anadolu Selçuklu Türkmen birliği parçalanmış ve büyük yıkım ve ıstıraplara sebep olan [[Moğol istilaları|Moğol istilasına]] maruz kalmıştır.<ref name="refKemalüçüncü"/> Yaygınlaşan Moğol istilalarından sonra [[Türkmenler|Hazar ötesi Türkmenleriyle]] Azerbaycan ve Anadolu Türkmenleri ayrı topraklarda yaşamış, kültürlerinde ve dillerinde farklılıklar ortaya çıkmıştır.<ref>Kara, Mehmet (Hzl. Ahmet Bican Ercilasun), ''Türk Lehçeleri Grameri''. Akçağ Yayınları, 1.Baskı, Ankara 2007, sayfa: 233-234</ref> Türkmen Türkçesi ve Türkiye Türkçesi 12. ve 13. yüzyıllarda birbirinden ayrılarak farklı gelişim göstermiştir.<ref>Hacı Veysel Eroğlu. [http://www.belgeler.com/blg/2v2v/trkmen-trkesyle-trkye-trkesnn-akrabalik-adlarinin-karilatirilmasi Türkmen Türkçesiyle Türkiye Türkçesinin Akrabalık Adlarının Karşılaştırılması] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130106081700/http://www.belgeler.com/blg/2v2v/trkmen-trkesyle-trkye-trkesnn-akrabalik-adlarinin-karilatirilmasi |tarih=6 Ocak 2013 }}</ref> Türkistan'daki Mangışlak ve [[Balkan vilayeti|Balhan]] Türkmenleri Moğol istilasından fazlaca etkilenmeyip ''Hazar Ötesi Türkmenleri'' ya da ''Yaka Türkmenleri'' olarak bugünkü Türkmenistan'ın temelini oluşturmuşlardır.<ref>Gündüz, Tufan, (1997). ''Anadolu’da Türkmen Aşiretleri “Bozulus Türkmenleri 1540-1640”'', Bilge Yayınları, Ankara.</ref><ref>Gündüz, Tufan (2008). ''Anadolu'da Türkmen Aşiretleri''. Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2008. ISBN 9789756480823</ref>