Tuva Cumhuriyeti: Revizyonlar arasındaki fark

Tuo-ba’lar (拓跋) Kuzey Wei Hanedanlığı (M.S 386 - 534) nı kurarak Çin’i aşağı yukarı 150 yıl hakimiyeti altında tutmuştur. Dolayısıyla batıdaki kavimler Çin’i "''Tabgaç''" (Taughast) adıyla anmışlardır. [[Orhun Yazıtları]]’nda da görülen "''Tabgaç''" adı [[Orta Asya]]’da Çağatay dönemine kadar kullanılmaya devam etmiştir.<ref>Zhong-hua Min-zu Duo-yuan Yi-ti Ge-ju, ''The Pattern of Diversity in Unity of the Chinese Nation'' (Çin Milletinin Çok Boyutlu Birliği), sayfa 173.</ref>.

Yalnız ilginç olan şudur ki, "''Tabgaç (Tawgaç)''" adı [[Tang Hanedanı|Tang (T’ang) Hanedanlığı]] (唐朝) için de kullanılmıştır. Demek ki Çin'e hakim olan Türk kağanlar sülalesinin adı asırlar sonra bile kaybolmamıştır. Mesela [[Singku Seli Tutung]] "Hsüan-tsang ([[Xuan Zang|Xuan-zang]])’ın Biyografisi"nde Çince 唐朝 (''Táng Cháo'': "Tang (T’ang) Hanedanlığı")yı "''t(a)vgač''" diye tercüme etmektedir:

:"''il-lig barca t(a)vgač ilingä kirdi''" (Devletlerin hepsi Tang Hanedanlığı’na girdiler).<ref>Ya-Sen Wu-Shou-Er (Yasin Huşur), Gu-dai Han-wen Wen-xian Zhong "''Xiong-nu''" Deng Ming-cheng De Huigu-yu Yi-ming” (Eski Çince Vesikalardaki “Hun” Gibi Adların Uygurcadaki Tercümesi”, Min-zu Yu-wen, Sayı. 1, 2006, sayfa 18.</ref>.

: "''ymä kutlug ulug t(a)vgač elin[tä]''" (ve kutlu büyük tawgaç elinde (ilinde))<ref>Röhrborn, Klaus: Die alttürkische Xuanzang-Biographie VII. Nach der Handschrift von Leningrad, Paris und Peking sowie nach dem Transkript von Annemarie v. Gabain. Wiesbaden 1991 (Veröffentlichungen der Societas Uralo-Altaica, 34 [Xuanzangs Leben und Werk])</ref>.<ref>Eski Türkçede ''il'' ya da ''el'' V. V Thomsen'a göre "''siyasisiyasî bakımdan müstakil, muntazam ve teşkilatlı bir millet''" demektir.</ref>

[[Göktürk Kağanlığı]] döneminden çok sonralara kadar Çin adı yerine bu sözcüğü kullanmayı sürdürdüler. Çin kaynaklarının [[Topa]] diye zikrettiği Tabgaçların adı, [[Kâşgarlı Mahmud]] tarafından "ulu, saygıdeğer" diye açıklanmıştır ki yaşadığı dönemde [[Türkistan]] coğrafyasına egemen olan [[Hakaniye Devleti]] veya gerçek adıyla [[Karahanlı|Türk Hakanlığı]] hükümdarlarınca "tafgaç, tamgaç" şeklinde unvan olarak kullanılmaktaydı. Modern [[Köken bilimi|Kökenköken bilimsel]] araştırmalarda ise L. Bazin değişik bir yorum getirmiş: [[Türkçe]] tab+gaç = (mala, mülke) sahip, malik.

[[Kâşgarlı Mahmud]]'un Türklüğünü iddia ettiği Tabgaçlar, Çin kaynaklarına göre de [[Hiung-nu]]'lardan bir bölüktür ve [[Motun (Tanhu)|Motun]] ([[Mete]])'uyi eski Toba hükümdarı sayarlar. Kaşgarlı Mahmud, Tabgaçları Türklerden bir bölük olarak kaydeder.<ref>Kâşgarlı Mahmud, Divanü Lûgat - it - Türk , I, Çev. Besim Atalay, Ankara 2006, 5. bs., s. 453</ref>. Çin kaynaklarından saptanan bazı etnografik ve dilsel bulgular da, onların Türklüklerine ilişkin ipuçları vermektedir. Örnek sunmak gerekirse, [[Türk Mitolojisi|kurt ve göç efsanelerinin]] varlığı; mağara, dağ ve orman kültleri ([[Tengricilik]]); dillerinde tespit edilen bitegçin ([[bitikçi]], kâtip), kapukçın (kapıcı,hacip?), atlaçın (atlı, süvari), korakçın (koruyucu,muhafız alayı), aşçın (aşçı), törü (yasa, töre), il (devlet)<ref>Abdülkadir Donuk, Eski Türk Devletlerinde İdarî - Askerî Unvan ve Terimler , Ġstanbul 1988, s.</ref> gibi sözcükler mevcuttur.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1406790663_150Y%C4%B1ld%C4%B1r%C4%B1m%20K%C3%BCr%C5%9Fat_S-2711-2738.pdf |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=7 Mart 2014 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20140307224603/http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1406790663_150Y%C4%B1ld%C4%B1r%C4%B1m%20K%C3%BCr%C5%9Fat_S-2711-2738.pdf |arşiv-tarihi=7 Mart 2014 |ölüurl=yes }}</ref> Tabgaç Türklerinin büyük bir bölümünün Çin'in işgaliyle Çinlileştiği ve Türk özelliklerini yitirdikleri belirlenmiştir<ref>Ġbrahim Kafesoğlu, age. , s. 90 - 91; W. Eberhard, “Toba’lar Etnik Bakımından Hangi Zümreye Girer?”, AÜ DTCF Dergisi , I, 2, 1942, s. 19 - 30</ref>.

6. yüzyılda kurulan günümüz tarihçilerinin [[Kök Türk]] Devleti adını verdikleri [[Göktürk Kağanlığı|Türk Kağanlığı]] kağanlarından Tapar/Taspar Ḳaġan (572-581) hanedanına Çince Tuvaların atası anlamında Tuobo denilmişir. Kağanın adı Türkçede Tapar ve Sogdça’da T’sp’r (Taspar) şeklinde geçerken unvânıdaunvanı Sogdça’dada Sogdçada T’sp’r γ'γ'n ve Çince’deÇincede Ta/Tuóbō Kěhàn (T’o-bo K’o-han) 佗鉢可汗 şeklindedir.

TarihiTarihsel kaynaklarda "Tuba" adına Çin'in Su hanedanının (581-618) kayıtlarında görülmektedir. Bu kayıt kaynaklarına göre Türk kağanının soyundan gelen Tubalar, Kırgız Türklerinin doğusunda ve Baykal Gölünün güneyinbatısında , Uygurların kuzeyinde Yenisey dolaylarında Ötüken taygasında yarı yerleşik olarak yaşamaktadırlar. Çin kayıtlarında türlü yazılış şekli [[Dubo]]-Tubalar Sayan dağlarının geniş vadilerinde meskun idiler. Kök Türk Kağanlığından başka ad olarak kullanıldığı bir öbür yer ise Hazar Kağanı'nın adı [[Tuvan Kağan]]'dır (825 - 830)dır.

Sonuç olarak Tuva, Tofa, Duha, Toba şekillerinde günümüzde İrkutsk'tan Doğu Türkistan ve Altay'a kadar yaşayan Türk soylu Tuva topluluklarının Hun , Tabgaç ve Kök TürkGöktürk kağanlığıKağanlığı'nın Tanrı'dan kut almış kutlu hakanlar sülalesinden geldiği anlaşılmaktadır. Günümüzde Ötüken ve dolayına, Ötüken tayga bölgesine en yakın Türk topluluğu dahi Tuva Türkleridir.