|
'''Suriyeli Efrem''', Nusaybinli Efrem ya da Süryani Efrem, (Nusaybin, (Nisibe) 306 – Urfa, 9 Haziran 373), Suriyeli Deakon, hoca, teolog ve yorumcu.
Süryanice konuşan kilise geleneğinde, kilise babaları arasında en önemlisi kabul edilir. Yetişkin olarak vaftiz olmuş, ruhbanlık yapmamıştır. Veba kurbanlarına yardımcı olurken hastalığa yenik düşmüştür.
[[Dosya:Ephrem.jpg|thumb|right|Efraim ikonu, Meryem Ana Kilisesi, [[Diyarbakır]]]]
'''Aziz Efraim''' ([[Süryanice]]: ''Afrêm'' d. 306 [[Nisibis]], ö. 9 Haziran 373, [[Edessa]]; yortu günü, Batı'da 9 Haziran, Doğu'da 28 Ocak) Edessa (Urfa) Diyakozu Süryani Efraim olarak da bilinir. [[Hristiyanlık|Hristiyan]] [[ilahiyat]]çı, [[şair]], ilahi yazarı ve kilise bilginidir. [[Doğu Kilisesi]]'ne bağlı din adamlarına öğreti konusunda danışmanlık yapmış, ilahiyat ve [[Kitabı Mukaddes]] yorumlarıyla polemiklerinde ortak bir Hristiyan geleneğinden söz ederek, Yunan ve Latin kiliselerini büyük ölçüde etkilemiştir. 4. yüzyıl Süryani Kilisesi'nin en etkin temsilcisi kabul edilir.
[[Aziz]] olarak hürmet gösterilir, 1920 yılından itibaren [[Katolik kilisesi]] tarafından [[Kilise Doktoru]] olarak tanınmaktadır.
Nisibis piskoposunun yanında diyakozluk ve ilahiyat öğretmenliği yaptı. Kentin 363'te [[Persler]]in eline geçmesinden sonra, ders vermek üzere Edessa'daki (Urfa) akademiye gitti. Tarihsel kaynak niteliğindeki ''Carmina Nisibena'' (Nisibis Şarkıları) adlı manzum yapıtında bu olayları anlattı. Kilisede herhangi bir yüksek görev almayı reddetti; hatta deli rolü oynayarak piskoposluğa atanmaktan kurtuldu. Çabuk öfkelenen bir yaradılışı vardı. Çileci manastır yaşamıyla kendisini terbiye ederek ilahiyat alanında pek çok yapıt verdi. 5. yüzyıl [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] tarihçisi [[Sozomenos]]'a göre yaklaşık 3 milyon satırdan oluşan, binin üstünde çalışması vardır.
Efrem ve Çalışmaları
[[Eski Ahit]]'in [[Tekvin]] ve [[Çıkış]] kitapları üzerine yorumlarının yanında, 2. yüzyıla ait önemli bir [[Süryanice]]-[[Yunanca]] [[Yeni Ahit]] metni olan ''[[Diatessaron]]'' için de açıklama notları yazdı. En çok şiir biçimini kullandı; manzum incelemeler, vaazlar ve ilahiler yazdı. Bu nedenle eğretileme ve alegorilere geniş yer verdiği eski [[Süryanice]] yapıtları genellikle zor okunur. İlahilerinin çoğunda çağının önemli heretik görüşlerini, özellikle de 2. yüzyıl [[gnostik]]lerinden [[Markion]] ve [[Bardesanes]]'in öğretilerini hedef aldı. Bazı ilahilerinde [[İsa]] konusunda öğretiden ayrılan görüşlere ve özellikle [[Aryanizm|Arius]]çuluğa saldırırken bazılarında da İsa'nın yeryüzündeki devamı olarak kiliseyi, inanca dayanan ilahiyatı, bakireliğin ahlaki üstünlüğünü, İsa'nın çektiklerini ve Diriliş'inde yüklendiği görevleri övdü.
Efrem çeşitli ilahiler, şiirler ve vaazlar yazmış, bir yorumlama kitabını da kaleme alarak İznik ortodoksluğunu savunmuştur. Efrem eserlerini sadece orta Aramice’nin bir diyalektiği olan Süryanice’de yazmıştır, Bazı eserleri günümüze sadece çeviri olarak ulaşmıştır (ağırlıklı olarak Ermenice). Efrem tarafından yazılmış dört yüzden fazla ilahi korunmuştur. İlahileri İncil kaynaklarından, popüler geleneklerden ve diğer din ve felsefelerden alınmış zengin bir görselliğe sahiptirler.
5. yüzyıl tarihçilerine göre, Hristiyan ayinlerinde bu ilahilerin özel bir yeri vardı. Efraim, ayrıca [[Meryem Ana]]'ya bağlılığa, özellikle de onun günahsızlığına ve örnek sadakatine büyük önem verdi. Düz yazı ve şiirlerinde ele aldığı öğretiye ilişkin öteki konular arasında [[Yaradan|Baba]], [[Oğul İsa|Oğul (İsa)]] ve [[Kutsal Ruh]] 'un ölümsüzlüğünü savunan [[teslis]] öğretisi; İsa'nın kişiliğinde ilahi ve insani özelliklerin birliği; Kutsal Ruh'un dua içinde, özellikle de [[Efkaristiya|komünyon]] sırasında İsa'nın var olmasını sağlamadaki işlevi; cennet'te mutluluğa ulaşmak için bütün insanların [[kıyamet]]i beklemeleri gerektiği biçimindeki geleneksel Süryani inancına dayanan diriliş öğretisi sayılabilir. Efraim'in şematik Cennet ve Cehennem betimlemeleri [[Dante]]'nin ''La Divina Commedia'''sının (y. 1310-21; [[İlahî Komedya]], 1956-64, 3 cilt) esin kaynaklarındandır.
Özellikle etkili olmuş olanlar Sapkınlıklara Karşı İlahiler’dir. Efrem kendi cemaatini, erken kiliseyi bölme riskini taşıyan sapkınlıklara karşı uyarmak için bu ilahileri kullanmıştır. Sapkınlıklara Karşı İlahiler’de renkli metaforlarla Mesih’in enkarnasyonu tam olarak insan ve tam olarak ilahi biçimde betimlenmiştir. Efrem Mesih’in insan ve ilahi birliğinin barışı, mükemmelliği ve kurtuluşu temsil ettiğini savunmuştur.
Efraim'in yazıları çeşitli yayımcı ya da redaktörlerin kişisel yargılarına göre değişikliğe uğramış, [[Latince]] ve [[Yunanca]] baskılarda birçok yanlış ve tutarsızlık ortaya çıkmıştır. Yapıtları çağdaş bilim adamlarınca yeniden özgün biçimleriyle oluşturulmaya çalışılan Efraim, [[Papa]] [[XV. Benedictus]] tarafından 1920'de kilise bilgini ilan edilmiştir.
Efrem’e çoğunlukla daha sonraki yüzyıllarda Süryani hristiyan geleneğinin eğitim merkezi haline gelen Edessa’nın (Urfa) Yorumcu Okulunun kuruculuğu atfedilmektedir. Çoğu döneminin hristiyan yazarı gibi, ölümü bedenin dirilişine kadar ruhun girdiği bir çeşit uyku olarak görmüştür. Bakire Meryem’e büyük bir bağlılığı vardı ve Meryem’in dünyaya günahsız geldiğine inanmaktaydı, bu inancın dogma haline gelmesi ancak 19. yüzyılda olmuştur.
== Türkçe Literatür ==
Mor Efrem / [[Gabriyel Akyüz]] (Çevirmen), Kilise Ataları Tarafından Kutsal Ruhun Kavalı Olarak Adlandırılan Süryani Mor Efrem'in Şiirleri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (Ankara 2012)
Kaynakça
==Ayrıca bakınız==
* [[Süryaniler listesi]]
== Kaynaklar ==
* Bu maddenini yazılmasında [[Encyclopædia Britannica|Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition]]'ndaki ''Efraim'' maddelerinden yararlanılmıştır.
[[Kategori:306 doğumlular]]
[[Kategori:373 yılında ölenler]]
[[Kategori:Süryani yazarlar]]
[[Kategori:Hristiyan aziz ve azizeleri]]
[[Kategori:Kilise Babaları]]
[[Kategori:Antignostisizm]]
[[Kategori:4. yüzyıl Romalıları]]
[[Kategori:Hristiyan mistikler]]
[[Kategori:4. yüzyılda Hristiyan ilahiyatçılar]]
[[Kategori:Bilgi kutusu bulunmayan sayfalar]]
| 