Riya Teze: Revizyonlar arasındaki fark

| tiraj = 5.000 <small>(1976)</small><ref name=Gerard>Gérard Chaliand; Abdul Rahman Ghassemlou (1993). [https://books.google.com.tr/books?id=bHBtAAAAMAAJ&redir_esc=y A People without a country: the Kurds and Kurdistan] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220194643/https://books.google.com.tr/books?id=bHBtAAAAMAAJ&redir_esc=y |datetarih=20 Aralık 2016 }} {{ing}}, Zed Press. s. 208, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016, ISBN 978-1-85649-193-8.</ref>

'''''Riya Teze''''' veya [[kiril alfabesi]]yle '''Р’йа т'әзә''' ([[Türkçe]]: ''Yeni Yol''), Mart 1930 tarihinde [[Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]'nde [[Ermenistan'daki Kürtler]] için [[Kürtçe]] dilinde yayımlanmaya başlayan gazete. Gazete [[Ermenistan Komünist Partisi (Sovyetler Birliği)|Ermenistan Komünist Partisi]]'nin Kürtçe yayın organıydı.<ref name=Louis>Louis Cheikho (1964). [https://books.google.com.tr/books?id=I2jVAAAAMAAJ&redir_esc=y al-Mashriq: majallah Kāthūlīkīyah sharqīyah tabḥathu fī al-ʻilm wa-al-adab wa-al-fann] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220195818/https://books.google.com.tr/books?id=I2jVAAAAMAAJ&redir_esc=y |datetarih=20 Aralık 2016 }}, Jāmiʻat al-Qadīs Yūsuf. s. 531, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref><ref name=Media>Can Polat Yerevan. [https://web.archive.org/web/20140418235607/http://kurdmedia.com/article.aspx?id=9161 Kurdish newspaper ends publication after 73 years] {{ing}}, 24 Haziran 2003, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref>

Riya Teze, [[latin alfabesi]] ile çıkarılan ilk Kürtçe gazete olma özelliği taşır. Bununla birlikte gazetede Ermenistan SSC hükûmetinin kararıyla [[Erebê Şemo]] ve [[İshak Marogulov]] tarafından hazırlanan<ref>Têmûrê Xelîl. [http://www.nefel.com/articles/article_detail.asp?RubricNr=2&ArticleNr=4399 Elfabeya pêşin, romana pêşin û romannivîsê pêşin] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161221144401/http://www.nefel.com/articles/article_detail.asp?RubricNr=2&ArticleNr=4399 |datetarih=21 Aralık 2016 }} {{ku icon}} 26 Mayıs 2009, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref><ref>Marogulov u Ə. Ş. (1929). Xө-xө hinbuna xөndьna nvisara kyrmançi, Nəşre dəwləţe Şewre Ərmənistane, Revan.</ref><ref>[[Celile Celil]]. [https://books.google.com.tr/books?id=wSxuBgAAQBAJ&pg=PT121&lpg=PT121&dq=Riya+Teze&source=bl&ots=8OFnxweAqK&sig=rUdkIJeTXM78LLGNKTlNGHUxPD8&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjJjqTPo-PQAhUGXRoKHX3ODCU4ChDoAQgYMAA#v=onepage&q=Riya%20Teze&f=false Kürt Halk Tarihinden 13 İlginç Yaprak] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220195631/https://books.google.com.tr/books?id=wSxuBgAAQBAJ&pg=PT121&lpg=PT121&dq=Riya+Teze&source=bl&ots=8OFnxweAqK&sig=rUdkIJeTXM78LLGNKTlNGHUxPD8&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwjJjqTPo-PQAhUGXRoKHX3ODCU4ChDoAQgYMAA#v=onepage&q=Riya%20Teze&f=false |datetarih=20 Aralık 2016 }}, 2008, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016, ISBN 9756106785</ref> [[Şemo-Marogulov alfabesi]] kullanılmıştır.

İlk sayısı dört sayfalık olarak basılan gazete, iki haftada bir 600 kopya ile yayımlanmaktaydı. Kürtler arasında gazeteyi yönetip, çekip çevirecek kimse olmadığından, Kevork Paris, Hraçya Koçar ve Harûtyûn Mkirtçyan, dönemin Sovyet yönetimi tarafından gazetenin başına getirilir. Paris, Koçar ve Mıgırdıçyan Kürtçeyi anadilleri kadar iyi bilen ve bu dili ustalıkla kullanan Anadolu-Mezopotamya sürgünü üç Ermenidir. Bunların 4 Yıllık editörlüğünden sonra, gazetenin yönetimi Kürtlere devredilir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.amude.de/amude/kurdi/nivis/nivis12/kevirbiri.html |başlık=Mêdyaya kurd a li Ermenîstanê, Salihê Kevirbirî |erişimtarihi=9 Ocak 2017 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20180723114202/http://www.amude.de/amude/kurdi/nivis/nivis12/kevirbiri.html |arşiv-tarihi=23 Temmuz 2018 |ölüurl=yes }}</ref> 1934 yılı itibarıyla editörlüğü Cerdoyê Genco devralır. Gazete 1937 yılına kadar latin alfabesiyle yayımlanmaya devam etmiştir.<ref name=Media /><ref>Nic Vanderscheuren. [https://books.google.com.tr/books?id=1_IgAQAAMAAJ&redir_esc=y Kurdish Institute at Brussels] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220194514/https://books.google.com.tr/books?id=1_IgAQAAMAAJ&redir_esc=y |datetarih=20 Aralık 2016 }}, 2004, Kruitvat Kaukasus, EPO, s. 129, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016, ISBN 978-90-6445-370-0.</ref><ref>Salih Kevirbiri. [https://www.evrensel.net/haber/150015/bugun-kurt-gazetecilik-gunu Bugün; 'Kürt Gazetecilik Günü'] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220084849/https://www.evrensel.net/haber/150015/bugun-kurt-gazetecilik-gunu |datetarih=20 Aralık 2016 }}, [[Evrensel (gazete)|Evrensel]], 21 Nisan 2004, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref> Riya Teze’nin basımından bir yıl sonra 1931'de, Kürt dili ve edebiyatı öğretmenleri yetiştirmek üzere [[Erivan]]'da "Trans Kafkasya Eğitim Akademisi" açılmıştır.<ref>Bekir Can Başeğmez. [http://haber.sol.org.tr/blog/kurdewari/bekir-can-basegmez/sovyetler-birligindeki-ulusal-kurt-edebiyati-118105 Sovyetler Birliği’ndeki Ulusal Kürt Edebiyatı] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220080346/http://haber.sol.org.tr/blog/kurdewari/bekir-can-basegmez/sovyetler-birligindeki-ulusal-kurt-edebiyati-118105 |datetarih=20 Aralık 2016 }}, [[soL (web sitesi)|soL]], 30 Mayıs 2015, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref> [[Sovyetler Birliği]]'ndeki [[Büyük Temizlik]] döneminden hemen önce, 1937 yılında [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri]] [[Josef Stalin]] önderliğindeki heyetin aldığı karar doğrultusunda yayını durduruldu. Ardından Stalin'in ölümünden iki yıl sonra 1955 yılında, daha sonra [[Yüksek Sovyet|Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti]]'nde 10. dönem Talin rayonu milletvekilliği de yapacak olan<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.knowbysight.info/1_ARMEN/15976.asp |başlık=Депутаты Верховного Совета Армянской ССР X созыва (1980 - 1985) - Ermenistan SSC Yüksek Sovyeti 10. Dönem milletvekilleri (1980 - 1985) |erişimtarihi=9 Ocak 2017 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20170513103739/http://www.knowbysight.info/1_ARMEN/15976.asp |arşiv-tarihi=13 Mayıs 2017 |ölüurl=no }}</ref> [[Mîroyê Esed]] (Miro Asadoviç Mstoyan) editörlüğünde tekrar yayın hayatına başlamıştır.<ref name=Media /><ref>Edward Gulbekian. [https://books.google.com.tr/books?id=MEgXAQAAMAAJ&redir_esc=y Armenian press directory] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220195820/https://books.google.com.tr/books?id=MEgXAQAAMAAJ&redir_esc=y |datetarih=20 Aralık 2016 }} {{ing}}, HARQ, 1971, s. 38, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref> Ancak 1941 yılında Ermenistan SSC'nin aldığı 909 sayılı kararla [[Şemo-Marogulov alfabesi]]ni iptal edip, Kiril alfabesini kullanma zorunluluğu getirir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.academia.edu/19967924/1_K%C3%BCrt_diyar%C4%B1n%C4%B1n_Bilinmeyen_Sakl%C4%B1_Tarihi_Bil%C3%A2d-%C4%B1_Ekr%C3%A2d_K%C3%BCrdistan |başlık=Kürt diyarının Bilinmeyen Saklı Tarihi |erişimtarihi=9 Ocak 2017 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20170131100513/http://www.academia.edu/19967924/1_K%C3%BCrt_diyar%C4%B1n%C4%B1n_Bilinmeyen_Sakl%C4%B1_Tarihi_Bil%C3%A2d-%C4%B1_Ekr%C3%A2d_K%C3%BCrdistan |arşiv-tarihi=31 Ocak 2017 |ölüurl=no }}</ref> Dolayısıyla hem gazete hem de ülke içerisinde basılan bütün kitap ve ders materyalleri bu tarihten itibaren [[Heciyê Cindî]]'nin Kürtçe'ye uyarlamış olduğu [[kiril alfabesi]] ile yayınlanmak zorunda kaldı. Gazetenin 1976 yılında tiraji 5.000'i bulmuştu.<ref name=Gerard /> 1980'li yılarda haftalık tirajı yaklaşık 4.000 olan gazete Sovyetler Birliği'nde ve [[Avrupa]]'da yaşayan [[Kürtler]] tarafından da okunmaktaydı.<ref name=Media /> Özellikle [[Doğu Almanya]] ve [[İsveç]]'te de yayımlanmıştır.<ref>Martin van Bruinessen, [http://www.hum.uu.nl/medewerkers/m.vanbruinessen/publications/Kurds_and_Soviet_Union.htm The Impact of the Dissolution of the Soviet Union on the Kurds] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161009115835/http://www.hum.uu.nl/medewerkers/m.vanbruinessen/publications/Kurds_and_Soviet_Union.htm |datetarih=9 Ekim 2016 }} {{ing}}, Ekim 1995, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref> Gazetenin editörlüğünü 1989 yılında Tîtalê Efo (Tital Muradov), 1991 yılında da Emerîkê Serdar (Amarik Davreşoviç Sardaryan) devralmıştır. Emerîkê Serdar'ın hastalığından dolayı 2006 yılında görevi bırakması üzerine yerini Grîşayê Memê aldı. Grîşayê Memê de ağır hastalığına rağmen “Riya Teze’nin kapısına kilit vuran adam” olarak anılmak istemediği için görevini vefatına kadar sürdürdü. 11 Kasım 2010'de geçirdiği kalp krizi neticesinde vefat etmesiyle boşalan koltuğa alınan karar doğrultusunda Tîtalê Kerem geçti.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.bahzani.net/kurdi/show.php?aid=873 |başlık=Bi rêzdar Tîtalê Kerem, edîtor û redaktorê rojanama „RYA TEZE“ ra hevpeyvîneke zindî! |erişimtarihi=9 Ocak 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151031162621/http://www.bahzani.net/kurdi/show.php?aid=873 |arşivtarihi=31 Ekim 2015 |ölüurl=yes }}</ref> Günümüzde gazete sorumluluk Tîtalê Kerem, Rizganê Cango, Mirazê Cemal arasında paylaşılmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.kurdishinstitute.be/rya-teze-hejmara-tirmeh-2011-derket/ |başlık=Rya Teze, hejmara Tîrmeh 2011 derket. |erişimtarihi=9 Ocak 2017 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20170110090129/http://www.kurdishinstitute.be/rya-teze-hejmara-tirmeh-2011-derket/ |arşiv-tarihi=10 Ocak 2017 |ölüurl=yes }}</ref>

Gazete, çıktığı ilk dönemde [[Vladimir Lenin]] ve [[Ekim Devrimi]] ile ilgili makaleler yayımladı. [[Erebê Şemo]]'nun bu yıllarda çıkan "Emrê Lenîn" (Lenin'in Yaşamı) ve "Terîqa Rêvolûsîya Oktyabrê" (Ekim Devrimi Tarihi) makaleleri buna örnek teşkil eder.<ref>[http://www.saradistribution.com/Erebe_Shemo.htm Afirenderê Yekem Romana Kurdî: Şivanê Kurd Erebê Shemo] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220112606/http://www.saradistribution.com/Erebe_Shemo.htm |datetarih=20 Aralık 2016 }}, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref>

Gazete Kürtlerin yaşamı ve kültürlerine dair konuların yanı sıra [[Kolektivizasyon (SSCB)|kolektivizasyon politikaları]], sanayileşme, kültürel devrim gibi konuları ele almıştır. Bununla birlikte Sovyetler Birliği'nin iç ve dış politikalarına dair yazılar yayımlanmış; [[Kürtler|Kürt]], [[Ruslar|Rus]] ve [[Ermeniler|Ermeni]] işçiler arasındaki dostluğunu ve ortak vatana dair [[sosyalist vatanseverlik]] konularını işlemiştir. Kürt dili ve edebiyatının gelişmesinde rol oynamıştır. Ayrıca Kürtlerin geçmişten gelen eski geleneklerinin ortadan kaldırılmasını teşvik edici yayınlar yapmıştır.<ref>[https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_9.djvu/679 Ermeni Sovyet Ansiklopedisi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161220083506/https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_9.djvu/679 |datetarih=20 Aralık 2016 }} {{hy icon}}, vol. 9, s. 679, Erişim tarihi: 8 Aralık 2016.</ref>