Vikipedi

DNA profillemesi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Botlar
774.658 değişiklik
31 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.7
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.196 değişiklik
k Bot: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
4. satır:
Her insandaki DNA dizilerinin %99,9'u aynı olsa dahi, iki kişinin ayırt edilmesine yetecek kadar DNA farklılığı vardır.<ref name="Lander">{{Web kaynağı |url=http://www.accessexcellence.org/RC/AB/BA/Use_of_DNA_Identification.php |başlık=Use of DNA in Identification |erişimtarihi=17 Şubat 2010 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20150510192926/http://www.accessexcellence.org/RC/AB/BA/Use_of_DNA_Identification.php |arşiv-tarihi=10 Mayıs 2015 |ölüurl=no }}</ref> DNA profillemesi, kişiden kişiye çok değişkenlik gösteren, genomda tekrar eden dizileri kullanır. Bu diziler [[değişken sayılı bitişik tekrarlar]] (İngilizce ''variable number tandem repeats'' veya VNTR) olarak adlandırılır.<ref name="Lander"/> VNTR lokusları, yakın akrabalık ilişkisi olan kişilerde birbirlerine çok benzer ama genelde o kadar değişkendirler ki akraba olmayan kişilerin aynı VNTR'lere sahip olma olasılıkları son derece düşüktür.
 
DNA profilleme tekniği ilk 1985'te [[Leicester Üniversitesi]]'nden [[Alec Jeffreys]] tarafından yayınlanmıştır<ref>Jeffreys A.J., Wilson V., Thein S.W. (1985). [http://www.nature.com/nature/journal/v314/n6006/abs/314067a0.html "Hypervariable 'minisatellite' regions in human DNA"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090529125408/http://www.nature.com/nature/journal/v314/n6006/abs/314067a0.html |datetarih=29 Mayıs 2009 }}. Nature 314: 67-73. doi:10.1038/314067a0</ref> ve günümüzde birkaç [[millî DNA veritabanı]]nın temelinde yatar.
 
== DNA profilleme yöntemi ==
58. satır:
Adlî delil olarak genetik parmakizlemesinin kullanıldığı ilk yıllarda savunma avukatları, jüriler üzerinde oldukça etkili olan şu tip argümanlar yapardı: 5 milyonda birlik bir tesadüfi eşleşme olasılığı varsa 60 milyon nüfuslu bir ülkede bu DNA profiline uyan 12 kişi vardır; o halde, sanığın suçlu olma olasılığı 12'de birdir. Oysa bu argümanın geçerli olması için sanığın ülkedeki toplumdan rastgele seçilmiş olması gerekir. Jürinin düşünmesi gereken, bu DNA profiline uyan bir kişinin aynı zamanda başka nedenlerden dolayı davada bir şüpheli olma olasılığının ne olduğudur. Bir diğer aldatıcı istatistik argüman, bir kayıtlarla eşleşme için 5 milyonda birlik bir olasılık ile, suçsuz olma olasılığı için 5 milyonda birlik bir olasılığına karşılık geldiği varsayımına dayalıdır, bu argüman [[savcılık safsatası]] olarak bilinir.
 
RFLP kullanıldığında tesadüfi bir eşleşmenin teorik riski 100 milyarda bir, ama pratik risk binde bir olabilir çünkü eşyumurta ikizleri insan toplulukların %0,2'sini oluşturur. Üstelik, laboratuvarda teknik hata yapılması olasılığı muhtemelen daha yüksektir ve çoğu zaman laboratuvar yöntemleri, tesadüfî eşleşme olasılıklarının hesaplanmasında kullanılan varsayımlara karşılık gelmez. Örneğin, tesadüf olasılıkları hesaplanırken iki örneğin jeldeki bantlarının tam tamına aynı konumda olduğu esasına dayanılır, oysa bir laboratuvar teknisyeni benzer -ama tam tamına aynı olmayan- bantların jeldeki bir bozukluk yüzünden aynı olduğu hükmüne varabilir. Oysa, bu durumda, teknisyen eşleşme kriterini genişletmiş olduğu için tesadüf riski artmıştır. Yapılan bazı araştırmalar laboratuvar hata oranlarının göreli olarak yüksek bulmuştur.<ref>Nick Paton Walsh [http://www.guardian.co.uk/crime/article/0,2763,640157,00.html False result fear over DNA tests] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080111234038/http://www.guardian.co.uk/crime/article/0,2763,640157,00.html |datetarih=11 Ocak 2008 }} [[The Observer]], Sunday 27 January 2002</ref> Genetik parmakizlemesinde, bir eşleşme olasılığını doğru olarak hesaplamak için gerekli olan topluluk verileri her zaman mevcut değildi. 1992 ile 1996 arasında, RFLP analizinde kullanılan eşleşme olasılıkları için teorik olarak hesaplanmış sınırlar yerine, keyfî olarak belirlenmiş daha düşük sınırların belirlenmesi tartışma yaratmıştır.<ref>[http://www.nap.edu/openbook/0309053951/html/35.html The Evaluation of Forensic DNA Evidence] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080830040631/http://www.nap.edu/openbook/0309053951/html/35.html |datetarih=30 Ağustos 2008 }} 1996</ref> Günümüzde, daha iyi ayırt edici, hassas ve kolay tekniklerin gelişmesi sonucu artık RFLP yöntemi yaygınlığını kaybetmiştir.
 
STR'ler bu tür sübjektiflik sorunu yaratmaz ve benzer bir ayırt etme gücü sağlarlar (akraba olamayan kişilerde 10^13'te bir tesadüf olasılığı, eğer tam SGM+ profili kullanılırsa). Ancak, Birleşik Krallık'taki bilim adamları bu mertebede olasılıkların istatistiksel olarak kabul edilemez olduğunu, DNA profili aynen uyuşan akraba olmayan kişilerde tesadüf olasılığını milyarda bir olduğunu savunmuşlardır. 1998'ten beri Birleşik Krallık'taki Millî DNA Veritabanı'nda kullanılan DNA profilleme sistemi SGM+'dır, bu sistem 10 STR bölgesi ve bir cinsiyet belirleyici test içerir. Ancak, hangi DNA tekniği kullanılırsa kullanılsın, tedbirli bir jüri üyesi sanığı suçlu bulmakta sadece genetik parmakizlemesi sonucunu kullanmamalıdır, eğer şüphe doğurucu başka kanıtlar bulunuyorsa. Hatalı DNA profili çıkmasının başlıca nedeni laboratuvarda başka delil numuneleri ile kontaminasyondur, bu yüzde favori savunma tekniklerinden biri, numunenin kasıtlı olarak kirletilmiş olabileceği hakkında şüphe yaratmaktır. Daha ender olarak, [[kimerizm]], genetik eşleşme olmaması yüzünden şüpheli bir kişinin haksız olarak dışlanmasına neden olabilir.
68. satır:
Bazı suçluların suç yerine sahte DNA örnekleri yerleştirdiği vakalar, DNA kanıtlarına ne derece değer verilmesi gerektiğini gündeme getirmiştir. Bir vakada, suçlu kendi vücuduna sahte DNA delili yerleştirmiştir: Dr. [[John Schneeberger]] 1992'de anestezi altında olan bir hastasının ırzına geçmiş ve onun iç çamaşırında meni bırakmıştır. Polis üç ayrı seferde Schneeberger'in kanını alıp kandaki DNA ile suç yerinde menideki DNA ile kıyaslamış, ve DNA profillerinde bir aynılık bulmamıştır. Sonunda ortaya çıkmıştır ki, Schneeberger kolunun içine bir [[Penrose dreni]] yerleştirmiş, onun için başkasının kanı ve [[antikogulan]]larla doldurmuştur.
 
Herhangi bir DNA profili ile çakışacak DNA'yı standart moleküler biyoloji teknikleri kullanarak laboratuvarda sentezlemek mümkündür, bunun için birisinden DNA elde etmek gerekli değildir. Hâlen kullanılan adlî prosedürler suni ve doğal DNA'yı ayırt etmemektedir ama bunu yapacak teknikler üzerinde çalışılmaktadır.<ref>[http://www.fsigenetics.com/article/S1872-4973(09)00099-4/abstract Authentication of forensic DNA samples] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140819003826/http://www.fsigenetics.com/article/S1872-4973(09)00099-4/abstract |datetarih=19 Ağustos 2014 }} Forensic Science International [[July 17]], 2009 (article is available on [[ScienceDirect]])</ref>
 
== Mahkemelerde kanıt olarak DNA ==
102. satır:
Polis şüphelilerin bilgisi olmadan DNA numunesi toplayabilir ve bunu delil olarak kullanabilir. Avusralya'da bunun legalliği sorgulanmıştır.
 
ABD'de, Anayasa Mahkemesi'ndeki ''[[California v. Greenwood]]'' (1985) davasında, insanların evlerinin dışına bıraktığı çöpler polis tarafından hakim kararı olmadan ele geçirilip araştırılmasının, [[Anayasa'nın dördüncü maddesi]] tarafından yasaklanmadığı hükmüne varılmıştır. Bu kararı eleştiren bazı gözlemciler, "çoğu kişi örneğin kahve içtikleri bir karton bardağını imha etmeyerek genetik kimliklerini polise teslim ettiklerinin farkında değiller; üstelik, farkında olsalar da, topluluk içindeyken kişinin DNA'sını geride bırakmasına engel olmasının yolu yoktur" demiştir.<ref>[[Amy Harmon]], [http://www.nytimes.com/2008/04/03/science/03dna.html Lawyers Fight DNA Samples Gained on Sly] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090417091831/http://www.nytimes.com/2008/04/03/science/03dna.html |datetarih=17 Nisan 2009 }}, ''[[The New York Times|New York Times]]'', April 3, 2008.</ref>
 
ABD'de [[2004 İnsan Dokuları Yasası]] özel şahısların gizlice biyolojik numune (saç, tırnak, vb.) toplamasını yasaklamıştır ama tıbbi ve adli amaçlı numune toplamayı muaf tutmuştur.<ref>[http://www.dh.gov.uk/en/Publichealth/Scientificdevelopmentgeneticsandbioethics/Tissue/TissueGeneralInformation/DH_4102169 Human Tissue Act 2004] {{Webarşiv|url=https://archive.is/20120801020425/http://www.dh.gov.uk/en/Publichealth/Scientificdevelopmentgeneticsandbioethics/Tissue/TissueGeneralInformation/DH_4102169 |datetarih=1 Ağustos 2012 }}, UK, available in pdf.</ref>
 
== Vakalar ==
1950'lerde [[Anna Anderson]], [[Rusya Büyük Düşesi Anastasia Nikolaevna]] olduğunu iddia etmiştir; 1980'lerde, ölümünün ardından, hayattayken tıbbi bir işlem elde edilmiş ve bir hastanede saklı duran doku örnekleri DNA parmak izlemesi ile test edilmiş ve [[Romanovlar]]la bir ilişkisi olmadığı gösteilmiştir.<ref>Identification of the remains of the Romanov family by DNA analysis by Peter Gill, Central Research and Support Establishment, Forensic Science Service, Aldermaston, Reading, Berkshire, RG7 4PN, UK, Pavel L. Ivanov, Engelhardt Institute of Molecular Biology, [[Russian Academy of Sciences]], 117984, Moscow, Russia, Colin Kimpton, Romelle Piercy, Nicola Benson, Gillian Tully, Ian Evett, Kevin Sullivan, Forensic Science Service, Priory House, Gooch Street North, Birmingham B5 6QQ, UK, Erika Hagelberg, [[University of Cambridge]], Department of Biological Anthropology, [[Downing Street, Cambridge]] CB2 3DZ, UK - [http://www.nature.com/ng/journal/v6/n2/abs/ng0294-130.html] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090502033731/http://www.nature.com/ng/journal/v6/n2/abs/ng0294-130.html |datetarih=2 Mayıs 2009 }}</ref>
* 1986'da Richard Buckland, [[Leicester]]'da bir adolesan kızın ırzına tecavüzü ve cinayetini kabullenmesine rağmen DNA profillemesi ile suçsuz bulunmuştur. Bir adli vakada DAN parmak izlemesinin ilk kullanılması olmuşturbu.<ref>{{Web kaynağı |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/newsnight/8245312.stm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=17 Şubat 2010 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20170822224619/http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/newsnight/8245312.stm |arşiv-tarihi=22 Ağustos 2017 |ölüurl=no }}</ref>
* 1987'de Buckland'ın suçsuz bulunduğu aynı araştırmada, Britanyalı fırıncı [[Colin Pitchfork]] DNA parmak izlemesi ile yakalanmış ilk suçlu olmuştur.
142. satır:
 
== Dış bağlantılar ==
* [http://www.guardian.co.uk/science/2009/may/24/dna-fingerprinting-alec-jeffreys] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090527073202/http://www.guardian.co.uk/science/2009/may/24/dna-fingerprinting-alec-jeffreys |datetarih=27 Mayıs 2009 }} Eureka moment that led to the discovery of DNA fingerprinting
* [https://web.archive.org/web/20090713043812/http://www.ehstrafd.org/ EHSTRAFD.org - Earth Human STR Allele Frequencies Database]
* [http://www.dna-worldwide.com/resource-centre/paternity-test-info/why-test-mum-s-dna/ Why A DNA Test should include the Mothers DNA] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090925075313/http://www.dna-worldwide.com/resource-centre/paternity-test-info/why-test-mum-s-dna |datetarih=25 Eylül 2009 }}
* [http://www.dnatestingforpaternity.com/choose-dna-testing-lab.html How to Choose a Qualified DNA Laboratory] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100111184605/http://www.dnatestingforpaternity.com/choose-dna-testing-lab.html |datetarih=11 Ocak 2010 }}
* [http://www.HaploGroups.com HaploGroups.com] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200806151246/http://haplogroups.com/ |datetarih=6 Ağustos 2020 }} The most comprehensive resource for DNA testing to help you find your genetic origin or Haplogroup
* [https://web.archive.org/web/20081013154238/http://www.thenakedscientists.com/HTML/Columnists/dalyacolumn8.htm How to make a DNA (genetic) Fingerprint and applications of DNA Fingerprinting]
* [http://www.pbs.org/wgbh/nova/sheppard/analyze.html Create a DNA Fingerprint] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100214142121/http://www.pbs.org/wgbh/nova/sheppard/analyze.html |datetarih=14 Şubat 2010 }}
* [http://www.pardus.hr eQMS::DNA] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200719211956/http://www.pardus.hr/ |datetarih=19 Temmuz 2020 }} Forensic DNA Fingerprint Database
* [http://www.fingerprinting.com/dna-fingerprinting.php Fingerprinting.com] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100121050802/http://www.fingerprinting.com/dna-fingerprinting.php |datetarih=21 Ocak 2010 }} DNA Fingerprinting Identification and Methods
* [http://www.nature.com/ng/journal/v36/n11s/abs/ng1594.html Forensic genetics and ethical, legal and social implications beyond the clinic] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100203133005/http://www.nature.com/ng/journal/v36/n11s/abs/ng1594.html |datetarih=3 Şubat 2010 }}
* [http://insilico.ehu.es In silico simulation of Molecular Biology Techniques] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200817122546/http://insilico.ehu.es/ |datetarih=17 Ağustos 2020 }} - A place to learn typing techniques by simulating them
* [http://www.dnacenter.com/science-technology/articles/history-of-dna-testing.html The History of DNA Testing] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20101230040509/http://www.dnacenter.com/science-technology/articles/history-of-dna-testing.html |datetarih=30 Aralık 2010 }} Interactive presentation uncovering the historical origins of DNA testing and highlighting famous paternity testing cases. (requires [[Adobe Flash]])
 
[[Kategori:Uygulamalı genetik]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/DNA_profillemesi" sayfasından alınmıştır