Vikipedi

İnsansız hava aracı: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Botlar
775.192 değişiklik
35 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.7
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Botlar
775.192 değişiklik
62 kaynak kurtarıldı ve 1 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.7
4. satır:
[[Dosya:MQ-9 Reaper in flight (2007).jpg|thumb|[[MQ-9 Reaper]] sınıfı [[avcı-katil]] model keşif İHA'sı ABD ve İngiliz Orduları tarafından özellikle [[Irak]] ve [[Afganistan|Afganistan']]da kullanılmaktadır.]]
'''İnsansız hava aracı (İHA)''', genel olarak bilinen adıyla '''drone''' ([[Türkçe]]si yerden kumandalı hava aracı–dron diye okunur)<ref name="nytimes">[{{Web kaynağı |url=http://www.nytimes.com/2009/06/19/world/asia/19pstan.html?ref=world |başlık=Pir Zubair Shah, "Pakistan Says U.S. Drone Kills 13", ''New York Times'', June 18, 2009.] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20130512025437/http://www.nytimes.com/2009/06/19/world/asia/19pstan.html?ref=world |arşiv-tarihi=12 Mayıs 2013 |ölüurl=no }}</ref> uzaktan kumanda edilen bir tür [[uçak]]tır. İHA'lar iki sınıfa ayrılır: İlki uzaktan kumanda edilerek uçan, diğeri ise kendiliğinden belli bir uçuş planı üzerinden otomatik olarak hareket edebilen uçaklardır. Keşif amaçlı üretilen İHA'lar günümüzde birçok saldırı görevinde de kullanılmaktadır.<ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.wired.com/dangerroom/2009/06/strategist-killer-drones-level-extremists-advantage/ |başlık=David Axe, "Strategist: Killer Drones Level Extremists’ Advantage", ''Wired'', June 17, 2009.] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20090821172608/http://www.wired.com/dangerroom/2009/06/strategist-killer-drones-level-extremists-advantage |arşiv-tarihi=21 Ağustos 2009 |ölüurl=no }}</ref> Militanlara karşı birçok başarılı saldırı gerçekleştiren bu hava araçları çoğu zaman [[sivil]] hedefleri de vurarak insan ölümlerine neden olmaktadır.<ref name="nytimes" />
 
İHA'lar bunun yanında son zamanlarda [[itfaiye|yangın söndürmek]] amaçlı olarak da kullanılmaktadır. Bu araçlar genellikle normal savaş uçakları için '''zor, kirli ve tehlikeli''' görevlerde kullanılır.
23. satır:
=== Avantajları ve bugünkü dönüşüm ===
 
İnsansız teknolojilerin kullanımının yaygınlaşmasının altında gelişen teknolojinin sağladığı imkânla birlikte bazı maliyetli ya da sorunlu kalemleri aşabilmenin getirisi bulunmaktadır.<ref name="ssnet" /> İnsansız uçakların otonom ya da bir yer istasyonu aracılığıyla kontrol edilebiliyor olması insanlı uçakların idamesi için gerekli yaşamsal sistemler ve kokpit için gerekli yer ve mürettebatın getirdiği ağırlık yükü gibi maliyet kalemleri, insanlı uçakların manevra ve operasyon kabiliyetinin insan kabiliyetleriyle sınırlanması (yorgunluk / çalışma saati, G kuvveti vb.) gibi operasyonel kabiliyetle ilgili kalemler, düşman tarafından fark edilme ya da vurulabilme olasılığının düşük olması üstünlük kalemleri (ilk olarak İsraillilerin geliştirdiği Scout ile birlikte İHA’ların bu yönüyle operasyonel vazgeçilmezliği ispatlanmıştır.) İHA'ları daha tercih edilir kılmaktadır.<ref name="ssnet">[http://www.savunmasanayi.net/anka-basarisi-ve-insansiz-hava-araclari/anka-basarisi-ve-insansiz-hava-araclari/ SavunmaSanayi.NET: ANKA Başarısı ve İnsansız Hava Araçları] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20101022022228/http://www.savunmasanayi.net/anka-basarisi-ve-insansiz-hava-araclari/anka-basarisi-ve-insansiz-hava-araclari/ |tarih=22 Ekim 2010 }}, Tevfik Uyar, 18 Temmuz 2010</ref>
 
Daha da önemlisi, insansız hava araçlarının zayiat maliyetidir. Tüm dünya ordularında yetiştirilmesi en maliyetli personel gruplarından birisi pilotlardır. Bir pilotun yetişmesi çok büyük maliyetlere karşılık gelir. Bu sebeple hava aracıyla zayiatıyla birlikte yetişmiş personelin de zayi olması ordular için hem maddi hem de kabiliyet olarak büyük kayıptır. İnsansız Hava Araçları, zayiat maliyetinin düşük olması açısından da orduları cezbetmektedir. İHA’lar tarihte birçok kez düşman hava savunma unsurlarının oyalanmasında, asıl taarruz unsurlarının ateş hattını geçebilmesi için yem olarak kullanılmasında çok büyük rol oynamışlardır.<ref name="ssnet" />
 
Gelecekte İHA'lar [[scramjet]] teknolojisinin sahip olduğu tüm avantajlara da sahip olacaktır. Günümüzde scramjet modelleri, bunlara insansız modellerde dâhil sadece test amaçlıdır. (örneğin [http://www.nasa.gov/missions/research/x43-main.html NASA X-43A] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160213162216/http://www.nasa.gov/missions/research/x43-main.html |date=13 Şubat 2016 |tarih=13 Şubat 2016 }}, [http://www.nasa.gov/missions/research/f_scramjets.html NASA's Hyper-X scramjet program] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090402150650/http://www.nasa.gov/missions/research/f_scramjets.html |tarih=2 Nisan 2009 }})
 
== İHA sınıflandırması ==
64. satır:
 
==== ABD Hava Kuvvetlerine ait rütbeler ====
* Rütbesiz: Küçük/Mikro İHA. Bu sınıfa BATMAV ({{Harf çevirisi|en|''Battlefield Air Targeting Micro Air Vehicle''}}), ({{Harf çevirisi|tr|''Ufak Ölçekli Havadan Cephe Keşif Aracı''}}) (Wasp Block III)<ref>http://www.fbo.gov/servlet/Documents/R/1610757{{Ölü bağlantı|tarih=Mart 2020 }}</ref>
* Rütbe I: Alçak irtifa, uzun menzil. Kullanılan model [[GNAT-750|Gnat 750]].<ref name="vector">{{Web kaynağı |url=http://www.vectorsite.net/twuav.html |başlık=History of Unmanned Aerial Vehicles |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110902194407/http://www.vectorsite.net/twuav.html |arşivtarihi=2 Eylül 2011 |ölüurl=yes }}</ref>
* Rütbe II: Orta irtifa, uzun havada kalış (MALE). Kullanılan modeller [[MQ-1 Predator]] ve [[MQ-9 Reaper]].
107. satır:
İnsansız hava araçları pilotlu araçların uçamayacağı çok tehlikeli görevlerde rahatlıkla kullanılabilir. Amerikan Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) bir kasırga avcısı olarak 2006 yılından bu yana Aerosonde insansız uçak sistemini kullanmaktadır. AAI Corporation'ın iştiraki olan Aerosonde Pty Ltd Victoria (Avustralya) tarafından tasarlanan ve 35 poundluk sistem bir kasırga içine girerek [[Florida|Florida']]da bulunan Ulusal Tayfun Merkezine gerçek zamanlı veri ve doğrudan iletişim üretmektedir. Önceleri insanlı hava taşıtları ile tayfunların uzağından alınan veriler günümüzde Aerosonde sistemi sayesinde tayfunun içerisinde kolaylıkla alınabilmektedir.
 
Araştırmacılar ayrıca diğer gezegenleri keşfetmek için insansız hava araçları geliştiriyorlar. Örneğin, insansız hava aracı adında bir "Entomopter", kanatlarını çırparak kullanır. NASA tarafından finanse edilen araştırma, Mars keşfi için bir gün bir Entomopter'dan sonuçlanabilir.<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Entomopter {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100206101450/http://en.wikipedia.org/wiki/Entomopter |tarih=6 Şubat 2010 }} Entomopter</ref>
 
=== Hassas saldırılar ===
114. satır:
[[Dosya:CPonte Predator2.jpg|sağ|thumb| [[MQ-1 Predator]] (Reno Hava Gösterisi)]]
 
[[MQ-1 Predator]] model ve [[AGM-114 Hellfire]] ile yüklü İHA'lar günümüzde hassas bölgeleri bombalamakta kullanılmaktadır. Silahlı ilk Predator 2001 yılı sonundan itibaren [[Pakistan]] ve [[Özbekistan|Özbekistan']]da üslenmeye başlamıştır. Çoğu zaman [[suikast]] amaçlı olarak [[Afganistan]] topraklarında kullanılmaktadır. 2001'den günümüze Afganistan'da üslenmiş bulunan bazı İHA'ların Pakistan içerisinde suikastlarda kullanıldığı da rapor edilmiştir. İnsanlı uçak yerine bu gibi durumlarda insansız hava araçlarının kullanılmasının en önemli artısı, uçağın vurularak düşürülmesi ve pilotun yakalanması durumunda meydana gelen diplomatik utançtan kaçınılmasıdır. Ancak günümüzde İHA'ların dost kuvvetleri vurması veya izinsiz saldırılar sonucunda sivil insanların ölmesi bu utancın yerini almıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.foxnews.com/story/0,2933,177709,00.html |başlık=Fox News |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20101227204232/http://www.foxnews.com/story/0,2933,177709,00.html |arşiv-tarihi=27 Aralık 2010 |ölüurl=no }}</ref><ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.defenseindustrydaily.com/predator-kills-important-alqaeda-leader-in-pakistan-0547/ |başlık=Defense Industry Daily] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20090626073623/http://www.defenseindustrydaily.com/predator-kills-important-alqaeda-leader-in-pakistan-0547/ |arşiv-tarihi=26 Haziran 2009 |ölüurl=no }}</ref><ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.msnbc.msn.com/id/7847008/ |başlık=MSNBC] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20090517061840/http://www.msnbc.msn.com/id/7847008 |arşiv-tarihi=17 Mayıs 2009 |ölüurl=no }}</ref><ref>[http://www.theglobeandmail.com/servlet/story/RTGAM.20080131.walq0131/BNStory/International/homeThe Globe and Mail]</ref>
 
Arap ülkelerinde üslenmiş bulunan bir Predator 3 Kasım 2002 tarihinde [[Yemen|Yemen']]de yaşamakta olan bir [[El-Kaide]] teröristine suikast düzenleyip öldürmüştür. Bu saldırı, Afganistan dışında bir ülkede yapılan ilk saldırı olarak kayıtlara geçmiştir.<ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.fas.org/irp/program/collect/predator.htm |başlık=Federation of American Scientists] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20090815070503/http://www.fas.org/irp/program/collect/predator.htm |arşiv-tarihi=15 Ağustos 2009 |ölüurl=no }}</ref>
 
=== Arama ve kurtarma ===
157. satır:
<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.hiller.org/files/docs/2003Q3.pdf |başlık=Hiller Aviation Museum reference to the flight |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130911145056/http://www.hiller.org/files/docs/2003Q3.pdf |arşivtarihi=11 Eylül 2013 |ölüurl=yes }}</ref>
|-
| [[QinetiQ Zephyr]] Solar Electric || 54 saat || Eylül 2007 || <ref>{{Web kaynağı |url=http://www.qinetiq.com/home/newsroom/news_releases_homepage/2007/3rd_quarter/qinetiq_s_zephyr_uav.html |başlık=QinetiQ press release |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110423162325/http://www.qinetiq.com/home/newsroom/news_releases_homepage/2007/3rd_quarter/qinetiq_s_zephyr_uav.html |arşivtarihi=23 Nisan 2011 |ölüurl=yes }}</ref><ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.newscientist.com/blog/technology/2007/09/solar-flyer-en-route-to-everlasting.html |başlık=New Scientist article] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20090416130550/http://www.newscientist.com/blog/technology/2007/09/solar-flyer-en-route-to-everlasting.html |arşiv-tarihi=16 Nisan 2009 |ölüurl=no }}</ref>
|-
| [[IAI Heron]] || 52 saat || ? || <ref>[http://www.pbs.org/wgbh/nova/spiesfly/uavs.html NOVA PBS TV program reference] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090827095129/http://www.pbs.org/wgbh/nova/spiesfly/uavs.html |tarih=27 Ağustos 2009 }}
[http://www.iai.co.il/Default.aspx?docID=16382&FolderID=18900&lang=en IAI reference] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090102234710/http://www.iai.co.il/Default.aspx?docID=16382&FolderID=18900&lang=en |tarih=2 Ocak 2009 }}</ref>
|-
| AC Propulsion Solar Electric || 48 saat, 11 dakika || 3 Haziran 2005 || <ref>{{Web kaynağı |url=http://www.acpropulsion.com/ACP_PDFs/ACP_SoLong_Solar_UAV_2005-06-05.pdf |başlık=AC Propulsion release describing the flight |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20081031063138/http://www.acpropulsion.com/ACP_PDFs/ACP_SoLong_Solar_UAV_2005-06-05.pdf |arşivtarihi=31 Ekim 2008 |ölüurl=yes }}</ref>
|-
| [[MQ-1 Predator]] || 40 saat, 5 dakika || ? || <ref>[http://www.uavforum.com/library/librarian.htm UAV Forum reference] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090419224245/http://www.uavforum.com/library/librarian.htm |tarih=19 Nisan 2009 }}
[http://www.fas.org/irp/agency/daro/uav95/endurance.html Federation of American Scientists reference] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100529065758/http://www.fas.org/irp/agency/daro/uav95/endurance.html |date=29 Mayıs 2010 |tarih=29 Mayıs 2010 }}</ref>
|-
| [[GNAT-750]] || 40 saat || 1992 || <ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.designation-systems.net/dusrm/app4/gnat.html |başlık=Directory of US Military Rockets and Missiles reference to the flight] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20081211063639/http://www.designation-systems.net/dusrm/app4/gnat.html |arşiv-tarihi=11 Aralık 2008 |ölüurl=no }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.vectorsite.net/twuav_12.html |başlık=UAV Endurance Prehistory reference |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130730032004/http://www.vectorsite.net/twuav_12.html |arşivtarihi=30 Temmuz 2013 |ölüurl=yes }}</ref>
|-
| [[The Spirit of Butts Farm|TAM-5]] || 38 saat, 52 dakika || 11 Ağustos 2003 || Atlantiği geçen en ufak İHA
<ref>{{Web kaynağı |url=http://tam.plannet21.com/ |başlık=TAM Homepage |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=http://arquivo.pt/wayback/20160522211703/http://tam.plannet21.com/ |arşivtarihi=22 Mayıs 2016 |ölüurl=yes }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://tam.plannet21.com/FAQs.htm |başlık=TAM-5 FAQ page |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://archive.is/20120714205657/http://tam.plannet21.com/FAQs.htm |arşivtarihi=14 Temmuz 2012 |ölüurl=yes }}</ref>
|-
| [[Insitu Aerosonde|Aerosonde]] || 38 saat, 48 dakika || 3 Mayıs 2006 ||<ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.aerosonde.com/drawarticle/133 |başlık=Aerosonde release on the flight] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20080413143251/http://www.aerosonde.com/drawarticle/133 |arşiv-tarihi=13 Nisan 2008 |ölüurl=yes }}</ref>
|-
| I-GNAT || 38 saat, 10 saatlik yakıtı varken indi || ? || <ref>{{Web kaynağı |url=http://www.ga.com/news.php?subaction=showfull&id=909390600&archive=&start_from=&ucat=1& |başlık=General Atomics reference to the flight |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20101231000144/http://www.ga.com/news.php?subaction=showfull&id=909390600&archive=&start_from=&ucat=1& |arşivtarihi=31 Aralık 2010 |ölüurl=yes }}</ref>
|-
| [[RQ-4 Global Hawk]] || 36 saat || ? || <ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.spacedaily.com/news/uav-01b.html |başlık=Space Daily story on the flight] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20100526194031/http://www.spacedaily.com/news/uav-01b.html |arşiv-tarihi=26 Mayıs 2010 |ölüurl=yes }}</ref><ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.rand.org/pubs/monograph_reports/MR1475/MR1475.sum.pdf |başlık=RAND Corporation report] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20090327042147/http://www.rand.org/pubs/monograph_reports/MR1475/MR1475.sum.pdf |arşiv-tarihi=27 Mart 2009 |ölüurl=yes }}</ref>
|-
| [[Insitu Aerosonde|Aerosonde "Laima"]] || 26 saat, 45 dakika || 21 Ağustos 1998 || Atlantiği geçen ilk İHA
<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.aerosonde.com/drawarticle/4 |başlık=Aerosonde Laima page |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20020110110155/http://www.aerosonde.com/drawarticle/4 |arşiv-tarihi=10 Ocak 2002 |ölüurl=yes }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.museumofflight.org/collection/Aircraft.asp?RecordKey=F2340387-845D-4CD6-8B4E-FD73F4A45204 |başlık=Seattle Museum of Flight |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20080516050805/http://www.museumofflight.org/collection/Aircraft.asp?RecordKey=F2340387-845D-4CD6-8B4E-FD73F4A45204 |arşivtarihi=16 Mayıs 2008 |ölüurl=yes }}</ref>
|-
| [[Bayraktar Taktik İnsansız Hava Aracı Sistemi|Bayraktar Taktik İHA]] || 24 Saat 34 Dakika|| 05 Ağustos 2014 || Türkiye millî hava araçları arasında uçuş süresi ve irtifa rekoru sahibi<ref>Yerli İHA’dan uçuş rekoru! http://www.gazetevatan.com/yerli-iha-dan-ucus-rekoru--665776-gundem/ {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140812205739/http://www.gazetevatan.com/yerli-iha-dan-ucus-rekoru--665776-gundem/ |tarih=12 Ağustos 2014 }}</ref>
</ref>
|-
|}
Satır 190 ⟶ 189:
=== Filistin ===
 
İHA'ların yaptığı atışlarda hedefini bulma yüzdesi sorgulanır bir hâl almıştır. Bunda en önemli neden ise artan sivil kayıplarıdır. Mart 2009'da ''[[The Guardian]]'' gazetesinde çıkan yazıda [[İsrail|İsrail']]e ait İHA'lardan fırlatılan füzelerin vurduğu boş sokaktaki 48 Filistinli sivil hayatını kaybetmiştir. Ki bu insanların ikisi ufak çocuk olmak üzere kadın ve genç kızlardan oluşmaktaydı.<ref>''The Guardian'', 23 March 2009. [http://www.guardian.co.uk/world/2009/mar/23/gaza-war-crimes-drones "Cut to pieces: the Palestinian family drinking tea in their courtyard: Israeli unmanned aerial vehicles—the dreaded drones—caused at least 48 deaths in Gaza during the 23-day offensive."] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090826014443/http://www.guardian.co.uk/world/2009/mar/23/gaza-war-crimes-drones |tarih=26 Ağustos 2009 }} Retrieved on August 3, 2009.</ref>
[[İnsan Hakları İzleme Örgütü]] (HRW) [[İsrail]] Ordusuna ait İHA'lar ile [[Hamas]] örgütüne karşı, havadan karaya yapılan saldırılar sırasında sivil kayıpların olduğunu rapor etmiştir. Bununla beraber raporun içerisinde akılda kalan soru HRW sadece 6 saldırı ve 29 sivil ölümünden bahsetmektedir ki bu sayı Hamas’a karşı yapılan saldırılar karşısında çok az görünmektedir.<ref>[http://www.examiner.com/x-7095-NY-Israel-Conflict-Examiner~y2009m7d28-Human-Rights-Watch-condemns-IDF-drones "Human Rights Watch condemns IDF drones", ''examiner.com'' Jul. 28, 2009, retrieved Jul. 29, 2009.]</ref> Bu harekât sırasında toplam sivil ölü sayısını 1400 olarak açıklayan Filistinli kaynaklar, 900'e yakın ölümün operasyonlar sırasında olduğunu açıkladı. HRW örgütüne göre bu ölümlerde üçüncü sırayı İHA'lardan fırlatılan [[füze]]ler almaktadır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=47470 |başlık=Jerrold Kessel, Pierre Klochendler, "MIDEAST: When Drones Become Indiscriminate", ''IPS'', Jun 30, 2009. |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090715025001/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=47470 |arşivtarihi=15 Temmuz 2009 |ölüurl=yes }}</ref>
 
Satır 196 ⟶ 195:
{{Ayrıca bakınız| Pakistan'daki drone saldırıları}}
 
ABD’ye ait İHA'ların [[Pakistan|Pakistan']]ın [[Kuzey Veziristan]] bölgesinde yaptığı saldırılar iki ülke arasındaki ilişkilerin gerilmesine neden olmuştur. [[Agence France-Presse]]'in açıkladığı rapora göre 45 İHA saldırısı sonucunda 450 insan ölmüştür. Pakistan tarafından yapılan açıklamalarda bu saldırılarda öldürülen her '''2''' militana karşılık '''50''' sivilin hayatını kaybettiği belirtilmiş ve ABD suçlanmıştır. Ancak Amerikalı yetkililer bunu kabul etmemektedir. Büyük bir ihtimalle bu saldırıları Amerikan ve Pakistanlı yetkililer ortaklaşa planlamış ancak sivil kayıpların ortaya çıkması üzerine Pakistanlı yetkililer inkâr yoluna gitmiştir.<ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.csmonitor.com/2009/0708/p99s01-duts.html |başlık=Liam Stack, "Fresh drone attacks in Pakistan reignite debate", Jul. 8, 2009.] |erişimtarihi=24 Ağustos 2009 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20090711170322/http://www.csmonitor.com/2009/0708/p99s01-duts.html |arşiv-tarihi=11 Temmuz 2009 |ölüurl=no }}</ref>
 
== Kullanımdaki İHA’lar ==
Satır 203 ⟶ 202:
== Diğer bilgiler ==
* [[Körfez Savaşı]] sırasında, [[USS Wisconsin (BB-64)|USS ''Wisconsin'']] gemisinden kalkan İHA'lar Irak Ordusu hakkında bilgi toplamıştır.
* Ekim 2002'de, [[ABD Senatosu]] Irak’a karşı yapılacak askerî harekâtı oylamadan önce 75 [[senatör]]e verilen kapalı brifingde [[Saddam Hüseyin|Saddam Hüseyin']]in sahip olduğu [[biyolojik silah]]larla yüklü İHA'ların Amerikan açıklarında bekleyen gemilerden saldıracağı yönünde bilgi verilmiştir. [[Colin Powell]] [[Birleşmiş Milletler]]de verdiği sunumda bu konuya da değinmiştir.<ref>Senator [[Bill Nelson]] (January 28, 2004) [http://www.fas.org/irp/congress/2004_cr/s012804b.html "New Information on Iraq's Possession of Weapons of Mass Destruction",] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190401012202/https://fas.org/irp/congress/2004_cr/s012804b.html |date=1 Nisan 2019 |tarih=1 Nisan 2019 }} ''Congressional Record''</ref> Ancak daha sonra anlaşılmıştır ki adı geçen araçlar uzun süre önce uçuş ömrünü yitirmiş Çek yapımı eğitim drone uçaklarıydı.<ref>Lowe, C. (December 16, 2003) [http://www.defensetech.org/archives/000690.html "Senator: White House Warned of UAV Attack,"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080926061119/http://www.defensetech.org/archives/000690.html |tarih=26 Eylül 2008 |date=26 Eylül 2008 }} ''Defense Tech''</ref> Savaştan önceki sürede Irak’ın sahip olduğu araçlar ile ilgili istihbarat servisleri arasında çok farklı bilgiler bulunmaktaydı. [[CIA]] her ne kadar bunu abartsa da [[ABD Hava Kuvvetleri]] Irak’ın İHA’lar ile bir saldırı yapabilecek kapasiteye sahip olduğu bilgisini yalanladı.<ref>Hammond, J. (November 14, 2005) [http://www.yirmeyahureview.com/articles/iraq_uavs.htm "The U.S. 'intelligence failure' and Iraq's UAVs"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070128143930/http://www.yirmeyahureview.com/articles/iraq_uavs.htm |tarih=28 Ocak 2007 |date=28 Ocak 2007 }} ''The Yirmeyahu Review''</ref>
* Kasım 2002'de ilk kez Irak Hava Kuvvetlerine ait bir [[MiG-25]] [[savaş uçağı]] ile ABD'ye ait insansız [[RQ-1|RQ-1 Predator]] arasında [[it dalaşı]] yaşanmıştır. İki uçak birbirlerine füze ateşlemiş sonuçta MiG tarafından ateşlenen füze ile Predator vurularak düşürülmüştür.<ref>[http://www.cbsnews.com/stories/2003/04/25/tech/main551126.shtml Pilotless Warriors Soar To Success] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131016150746/http://www.cbsnews.com/stories/2003/04/25/tech/main551126.shtml |date=16 Ekim 2013 |tarih=16 Ekim 2013 }}, ''www.cbsnews.com'', 25 April 2004. Accessed 21 April 2007.</ref>
 
== Ayrıca bakınız ==
Satır 245 ⟶ 244:
== Dış bağlantılar ==
; Tarihi ve Yazılar
* [http://www.savunmasanayi.net/anka-basarisi-ve-insansiz-hava-araclari/anka-basarisi-ve-insansiz-hava-araclari/ Anka Başarısı ve İnsansız Hava Araçları] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20101022022228/http://www.savunmasanayi.net/anka-basarisi-ve-insansiz-hava-araclari/anka-basarisi-ve-insansiz-hava-araclari/ |tarih=22 Ekim 2010 }}, Tevfik Uyar, SavunmaSanayi.NET, 18 Temmuz 2010
* [https://web.archive.org/web/20100819061731/http://www.silahlanma.com/Insansiz-Hava-Araclari/Insansiz-Hava-Araclari/ İnsansız Hava Araçları]
* [https://web.archive.org/web/20081017011558/http://www.vtol.org/uavpaper/NavyUAV.htm VTOL İHA'lar]
* [http://www.ctie.monash.edu/hargrave/rpav_usa.html History of WWI-era UAVs] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110716210742/http://www.ctie.monash.edu/hargrave/rpav_usa.html |tarih=16 Temmuz 2011 }} - Remote Piloted Aerial Vehicles : The 'Aerial Target' and 'Aerial Torpedo' in the USA
* [http://www.wired.com/news/technology/0,1282,61347,00.html "Human Pilots: Who Needs 'Em?"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080724123933/http://www.wired.com/news/technology/0,1282,61347,00.html |tarih=24 Temmuz 2008 }} — Wired News, 23 November 2003
* [http://news.cnet.com/Drone-aircraft-may-prowl-U.S.-skies/2100-11746_3-6055658.html "Drone aircraft may prowl U.S. skies"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081011182445/http://news.cnet.com/Drone-aircraft-may-prowl-U.S.-skies/2100-11746_3-6055658.html |tarih=11 Ekim 2008 }}- c|net News, 29 Mar 2006
* [http://blog.wired.com/defense/2009/02/peter-singers-w.html Inside the Rise of the Warbots] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090426052230/http://blog.wired.com/defense/2009/02/peter-singers-w.html |tarih=26 Nisan 2009 }} - Interview with [[Brookings Institution]] senior fellow [[Peter W. Singer]] about his book [[Wired for War]]
 
; Organizasyon ve güncel haberler
Satır 257 ⟶ 256:
* [https://web.archive.org/web/20181209113227/http://www.uav.nl/ UAV Mission Management Research]
* [https://web.archive.org/web/20090521110716/http://attopilot.ning.com/ Attopilot User Group]
* [http://www.tsagastume.com/ T Sagastumes Unmanned Aerial Vehicle Blog] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20091001012803/http://www.tsagastume.com/ |tarih=1 Ekim 2009 }}
* [https://web.archive.org/web/20190225073610/http://www.rcapa.net/ Remote Control Aerial Photography Association]
* [http://www.yellowplane.co.uk/ YellowPlane sUAS South African UAV] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090814030959/http://www.yellowplane.co.uk/ |tarih=14 Ağustos 2009 }}
* [http://www.renewableenergyworld.com/rea/news/article/2009/07/energy-harvesting-for-future-uavs Energy Harvesting for Future UAVs]{{Ölü bağlantı}}.
 
[[Kategori:İnsansız hava araçları| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İnsansız_hava_aracı" sayfasından alınmıştır