Yünlü mamut: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k düzenlemeler ve imla, Kaynakça başlığı ekleniyor
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
4 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.7
27. satır:
 
== Keşif ==
Yünlü mamut kalıntıları dünyanın dört bir yanında (Avustralya, Antarktika ve Güney Amerika hariç) çıkmış ve biliniyordu, ancak bu hayvanların gerçekte ne oldukları belirsizdi. Doğu toplumlarında mit ve efsanelerle ilgili canarvarlar olarak sayılıyorlar ve zaman zamansa dinsel olaylara ithaf ediliyorlardı. Avrupalılarca mamut kalıntılarının bulunması 15. asra kadar gitmektedir. Viyana'da bir katedralde tutulan devasa canlılara ait bir fosilden bahsedilir. Yine 1696 civarında Almanya Gotha'da bir mamut fosili bulundu ve bu canlının fillerden biraz farklı olduğu yapılan değerlendirmede belirtildi, ancak yine soyu tükenmiş başka bir türe ait olduğu açıklaması getirilemedi. Nihayet karşılaştırmalı anatominin babası, büyük doğa bilimci Baron George Cuvier 1796'da kendisine Sibirya'dan getirilen bir mamut fosilini incelemesi üzerine bu canlının soyu tükenmiş fil akrabası bir canlı olduğunu ortaya koyunca ona Elephas primigenius ismi verilmiştir.<ref name="y3">{{Web kaynağı | soyadı1 = Mikaelian | ad1 = Meredith | başlık = Mammoth Paleontology | url = https://blogs.umass.edu/holtb/2017/12/06/mammoth-paleontology/ | website = https://blogs.umass.edu/ | yayıncı = umass.edu | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200610201726/https://blogs.umass.edu/holtb/2017/12/06/mammoth-paleontology/ | arşivtarihi = 10 Haziran 2020 | erişimtarihi = 6 Haziran 2020 | ölüurl = yes }}</ref>
 
== Fiziksel özellikler ==
33. satır:
 
== Evrim Beslenme ve Yok oluş ==
Antarktika, Güney Amerika ve Avustralya hariç tüm Dünya sathına yayılmış toleranslı bir türdür. Yünlü mamutların aile ağacı oldukça iyi bilinmektedir. Yaklaşık 6.5 milyon yıl önce [[Afrika fili]], [[Asya fili]] ve yünlü mamut ortak bir ataya sahipken, bu ağaçtan önce Afrika fili ayrılmıştır ve yaklaşım 6 milyon yıl önce de Asya fili ve yünlü mamut türleşmiştir.<ref name="y2">{{Web kaynağı | soyadı1 = Handwerk | ad1 = Brian | başlık = Woolly Mammoth DNA Reveals Elephant Family Tree | url = https://www.nationalgeographic.com/animals/2005/12/woolly-mammoth-evolution/#:~:text=Modern%20elephants%20and%20woolly%20mammoths,years%20ago%2C%20the%20study%20reports.&text=Then%20just%20440%2C000%20years%20later,into%20their%20own%20separate%20species. | website = www.natgeo.com | yayıncı = Nat Geo | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181213124854/https://www.nationalgeographic.com/animals/2005/12/woolly-mammoth-evolution/#:~:text=Modern%20elephants%20and%20woolly%20mammoths,years%20ago%2C%20the%20study%20reports.&text=Then%20just%20440%2C000%20years%20later,into%20their%20own%20separate%20species. | arşivtarihi = 13 Aralık 2018 | erişimtarihi = 6 Haziran 2020 | ölüurl = no }}</ref>
Buzul çağına uygun şekilde anatomik özelliklere sahip olan bu canlı arktik koşullarda hayatta kalacak şekilde yaşıyordu. Geniş bir bitki spektrumunda beslenebiliyor, kar altında kalan taze bitkilerden yararlanabiliyordu. Tundraya özgü cılız çalılardan çimlere, sucul bitkilerden ağaçlara kadar beslenebiliyorlardı. İki alt, iki de üst çenede olmak üzere dört güçlü azı dişlerine sahip olan mamutlar 60-70 yıllık yaşam sürelerine sahip olabiliyorlardı. [[Dosya:Mammuthus primigenius lectotypes.jpg|thumb|sol|Mammuthus primigenius azı dişi]]
Günlük 200&nbsp;kg'yı aşan bitki tüketimine ihtiyaç duydukları tahmin ediliyor ve hassas hortumları da besleyici bitki kısımlarını seçerek yemelerine yardım ediyor olabilir. Bu dev yaratıkların yok oluşu hala netleştirilmiş bir konu değildir. Yaklaşık 40 bin yıl önce Avrasya'nın soğuk düzlüklerine ulaşan erken insanların mı yoksa buzul çağının yerini sıcak bir periyoda bırakmasının mı bu canlıların yok oluşunda parmağı olduğu tartışmalı bir konudur, ancak insan mamut etkileşimi ve insanların mamutları avladığı arkeolojik ve antropolojik olarak ortaya konmuştur. Yaklaşık olarak 10 bin yıl önce mamutların çoğu Dünya'dan silinmiştir; ancak Sibirya'nın kuzeyindeki izole bir ada olan Wrangel'de bir mamut popülasyonu direnmiştir. Yaklaşık olarak 4000 yıl önce onların da yok olduğu yaşlandırma yöntemleriyle saptanmıştır.<ref name="y">{{Web kaynağı | soyadı1 = Strauss | ad1 = Bob | başlık = 10 Facts About the Woolly Mammoth | url = https://www.thoughtco.com/facts-about-the-wild-woolly-mammoth-1093339 | website = https://www.thoughtco.com/ | yayıncı = Thoughtco | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170402113050/https://www.thoughtco.com/facts-about-the-wild-woolly-mammoth-1093339 | arşivtarihi = 2 Nisan 2017 | erişimtarihi = 6 Haziran 2020 | ölüurl = yes }}</ref>
 
== Modern araştırmalar ==
Son yıllarda moleküler biyoloji alanındaki muazzam ilerlemeler sayesinde canlı klonlama ve yok olan türlerin DNA diziliminin çözülümü işlemleri başarıyla sürdürüldü. Son olarak Rus ve Japon bilim insanlarından oluşan bir takım Scientific Reports dergisinde yayımlanan makaleye göre, 28 bin yıllık bir mamut yavrusunun sol arka bacak kemiğinden canlı hücre çıkartmayı başardı. Bu hücrenin çekirdeği bir fareye aktarıldı ve bu materyal biyolojik aktivitelerde bulundu. Projenin üyeleri hala daha yok olmuş bir canlının geri getirilmesi için zaman olduğunu düşünseler de yakın gelecekte böyle bir genetik teknolojinin var olacağını düşünüyorlar.<ref name="y1">{{Web kaynağı | soyadı1 = Ryall | ad1 = Julian | başlık = Japanese scientists make breakthrough in cloning a woolly mammoth | url = https://www.dw.com/en/japanese-scientists-make-breakthrough-in-cloning-a-woolly-mammoth/a-48063060 | website = https://www.dw.com/tr/ | yayıncı = Deutche Welle | kaynak = y | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190326132545/https://www.dw.com/en/japanese-scientists-make-breakthrough-in-cloning-a-woolly-mammoth/a-48063060 | arşivtarihi = 26 Mart 2019 | erişimtarihi = 6 Haziran 2020 | ölüurl = no }}</ref>
 
==Kaynakça==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Yünlü_mamut" sayfasından alınmıştır