Sasani İmparatorluğu: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
17 kaynağı kurtardı ve 1 kaynağı ölü olarak işaretledi.) #IABot (v2.0.7
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
47 kaynak kurtarıldı ve 0 kaynak ölü olarak işaretlendi.) #IABot (v2.0.7
174. satır:
İkinci altın çağı [[I. Kavad]]'ın ikinci hükümdarlığından sonra başladı. I. Kavad, [[Eftalitler]]in yardımıyla Romalılara karşı bir sefer başlattı. 502 yılında o zaman Ermenistan'da bulunan [[Theodosiopolis]]'i (Sivas), 503 yılında ise [[Dicle]] üzerindeki [[Amida (Mezopotamya)|Amida]] (Modern Diyarbakır) ele geçirdi. 505 yılında, Ermenistan'ın Kafkasya tarafından gelen Hunlar tarafından işgal edilmesi bir ateşkesi zorunlu kıldı. Bu esnada Romalılar İranlılara Kafkasya'daki [[istihkam]]ların bakımı için para yardımında bulundu. 525 yılında [[Lazika]]'daki isyanları bastırdı ve Gürcistan'ı yeniden ele geçirdi. 530 yılında, Mirranes [[Firuz]]'un emrinde bir orduyu önemli bir Roma hudut şehri olan Dara Kalesi'ne (bugünkü Nusaybin yakınlarında) saldırmak üzere gönderdi. Bu ordu, Roma generali [[Belisarius]] tarafından karşılandı ve üstün olmasına rağmen [[Dara Muharebesi]]'nde mağlup oldu. Buna rağmen, ilerleyen süre içinde [[Lahmîler|Lahmî]] hükümdarının (Sasaniler' bağlı bir krallık, IV. El-Mundir ibn el-Mundir) yardımı ve seçkin Azadan şövalyelerinin [[Belisarius]]'un lejyonlarını karşılamak için giriştikleri taktik düzenlemeyle Roma ordularını ilki 530 yılında Nisbis Savaşı'nda ve diğeri 531 yılında Sallinicum Savaşı'nda olmak üzere iki kere mağlup etti.<ref>Zarinkoob, p. 229.</ref> [[I. Kavad|Kavad]], Eftalitelerin boyunduruğundan kurtulamamasına rağmen, içeride düzeni kurmayı başarıp Doğu Romalılara karşı başarı elde etti. Bazısı kendi adıyla anılan birden fazla şehir kurdu. Vergilendirmeyi ve iç yönetimi düzenlemeye başladı.
 
I. Kavad'tan sonra oğlu, Anuşirvan ("ölümsüz ruhla") ismiyle de bilinen [[I. Hüsrev]] (531-579) tahta çıktı. En çok övülen Sasani kralıdır. I. Hüsrev'in en çok bilinen icraatı Sasanilerin eskiyen yönetim yapısını değiştirmesi oldu. Reformları aracılığıyla, arazi sahiplerinin ellerindeki mallarının tetkikine bağlı olan akla yatkın bir vergilendirme sistemini oluşturdu. Babası bu yöntemi başlatmış ve imparatorluğunun refahını ve gelirlerini artırmak için her yolu denemişti. Bir önceki büyük feodal beyler kendi askeri teçhizatlarını, yandaşlarını ve tımar hizmetlilerini oluşturuyorlardı. I. Hüsrev maaşlı ve merkezi hükûmet tarafından teçhizatlandırılan dehkanlardan ya da 'şovalyelerden' oluşan yeni bir kuvvet ve bürokrasi kurdu.<ref name="Frye">[{{Web kaynağı |url=http://www.fordham.edu/halsall/med/fryehst.html |başlık=Richard Frye "The History of Ancient Iran"] |erişimtarihi=13 Kasım 2006 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20060902025020/http://www.fordham.edu/halsall/med/fryehst.html |arşiv-tarihi=2 Eylül 2006 |ölüurl=no }}</ref> Böylece orduyu ve bürokrasiyi yerel beylerden ziyade merkezi hükümete yakınlaştırdı. (''[[I. Hüsrev]]'in reformları hakkında daha detaylı bilgi için [http://www.iranchamber.com/history/articles/reforms_of_anushirvan.php buraya] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060226063547/http://www.iranchamber.com/history/articles/reforms_of_anushirvan.php |date=26 Şubat 2006 |tarih=26 Şubat 2006 }} bakınız'').
 
I. Hüsrev, İmparator [[I. Justinianus]]'un (527 - 565) kendisine rüşvet olarak 440,000 altın vermesine rağmen, 532 yılında yapılan "[[Sürekli Barış (532)|Ebedi Barış]]" bozarak 540 yılında geçici bir süre elde tutacağı Antakya'yı işgal ve talan etti. Suriye'yi ele geçirdi. Hüsrev geri dönerken, farklı Bizans şehirlerinden para topladı.
182. satır:
570 yılı civarında, Yemen Kralının yarı kardeşi "Ma'd-Karib" I. Hüsrev'in müdahelede bulunmasını talep etti. I. Hüsrev, [[Vahriz]] isimli bir kumandan komutasında [[Sasani donanması|donanmayı]] ve küçük bir orduyu bugünkü Aden yakınlarındaki bölgeye gönderdi. Başkent San'a'ya yürüyen İranlılar şehri işgal etti. Bu sefere iştirak eden Ma'd-Karib'in oğlu Saif, 575 ve 577 yılları arasında hükümdar oldu. Böylece Sasaniler doğuyla yapılan deniz ticaretini kontrol etmek için Güney Arabistan'da bir üs kurmayı başardı. Daha sonraları güney Arabistan krallığının Sasani hakimiyetini tanımamaları üzerine gönderilen ikinci bir ordu bölgeyi, [[II. Hüsrev]]'in sorunlu zamanına kadar kalacak şekilde Sasani topraklarına bir vilayet olarak kattı.<ref name="Frye" />
 
I. Hüsrev'in hükümdarlık dönemi dihkanların (kelime anlamıyla köy beylerinin) yükselişine tanıklık etti. Bunlar, daha sonraları Sasani eyalet yönetiminin ve vergi toplama sisteminin iskeletini oluşturacak olan arazi sahibi küçük asillerdi.<ref name="Chamber">[{{Web kaynağı |url=http://www.iranchamber.com/history/historic_periods.php |başlık=Iran Chamber Society: The Sassanid Empire, 224 - 642 CE] |erişimtarihi=13 Kasım 2006 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20061110131804/http://www.iranchamber.com/history/historic_periods.php |arşiv-tarihi=10 Kasım 2006 |ölüurl=no }}</ref> [[I. Hüsrev]] büyük bir imar yanlısıydı: Başkentini süsledi, yeni şehirler kurdu, yeni binalar inşa etti. Savaşlarda harap olan kanalları ve çiftlikleri tamir etti. Geçitlerde güçlü [[istihkam]]lar kurdu ve sınır boylarında dikkatlice seçilen şehirlere işgalci güçlere karşı durmak üzere krallığa bağlı kabileler yerleştirdi. Zerdüştlüğü resmi devlet dini olarak ilan etmesine rağmen bütün dinlere karşı hoşgörülüydü ve oğullarından bir tanesi [[Hristiyanlık|Hristiyan]] olunca çok fazla rahatsız olmadı.
 
[[Dosya:Sassanid Empire 620.png|thumb|sağ|220px| [[I. Hüsrev]] zamanında Sasaniler en geniş sınırlarına eriştiler. Yeşil: Sasani toprakları (619-629), Gölgeli: Sasani askeri kontrolü altında]]
217. satır:
== Yönetimi ==
 
Sasaniler [[Ahamenişler]]in ulaştıkları sınırlara yakın bir imparatorluk kurdular. Başkentleri Khvarvaran vilayetinde bulunan [[Tizpon]]'du. Bu imparatorluğu idare eden Sasani hükümdarları Şehinşah(Kralların Kralı) unvanını kullanırlardı. Merkezi idareye hükmeden bu krallar ulusal dinin simgesi olan kutsal ateşin de koruyuculuğunu üstlendiler. Bunun açık göstergesi, Sasani madeni paralarının yüz kısmında taçları ile birlikte resmedilen hükümdarların, diğer yüzlerinde net şekilde görülen kutsal ateşle adeta desteklenmeleridir.<ref>[http://ecai.org/sasanianweb/ ''"The Near East in Late Antiquity The Sasanian Empire"''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061214083059/http://www.ecai.org/sasanianweb/ |tarih=14 Aralık 2006 }}, Guitty Azarpay</ref> Sasani kraliçeleri Kraliçeler Kraliçesi anlamına gelen Banebshenan banebshen unvanını taşırlardı.
 
Daha küçük ölçekte, topraklar Sasani kraliyet ailesinden gelen, ''Şaşhrdar'' (شهردار) denilen küçük yöneticiler grubu tarafından da yönetilebilir. Bunlar Şehinşah tarafından denetlenir. Sasani idaresinin ayırt edici özellikleri, hatırı sayılır ölçekte merkezileştirme, hırslı bir şehir plancılığı, tarımda gelişme ve teknolojik iyileştirmelerdi.<ref name="Chamber" /> Kralın altında bulunan güçlü bir bürokrasi hükümetin çoğu işini yerine getirirdi. Bürokrasinin başı ve yardımcı başbakan "Vuzorg (Bozorg) Farmadar" 'dı. (بزرگ فرمادار) Bürokrasi içinde Zerdüşt rahibleri son derece güçlüydü. Mecusi rahip sınıfının başı, Mobadan (موبدان), başkomutanla beraber, Iran (Eran) Spahbod (ايران سپهد), "Ho Tokhshan Bod" (هوتوخشان بد) sendikal birliğinin başkanı baştüccar ve çiftçilerin de başı olan tarım bakanı "Vastrioshansalar" (واستریوشانسالار), imparatorun altında Sasani Devleti'nin en güçlü insanlarıydı.<ref>Sarfaraz, p. 344</ref>
299. satır:
Ressamlık, heykeltıraşlık, çömlekçilik ve dekorasyon sanatının diğer formları, dizaynlarını Sasani tekstil sanatıyla paylaştılar. İpekler, nakışlar, simli kumaşlar, şam kumaşları, duvar kilimleri, koltuk örtüleri, tenteler, çadırlar ve halılar, kölelere özgü bir sabırla dokunur ve açık sarı, mavi ve yeşil renkte ılık boyalarla kurutulurdu. Köylüler ve rahipler dışındaki bütün İranlılar kendilerinden üst sınıftakiler gibi giyinmeye heves ederlerdi. Hediyeler çoğunlukla görkemli elbiselerden seçilirdi. [[Asurlular]] zamanından beri doğuda, büyük renkli halılar zenginliğin ve servetin doğal bir parçasıydı. Tarihin dişlerinden kurtulabilen iki düzine kadar Sasani tekstil ürünü, var olan en değerli dokumalar olarak kabul görür. Kendi zamanlarında bile Sasani tekstil ürünleri hayranlık uyandırır ve Mısır'dan Uzak Doğu'ya kadar taklit edilirdi. Haçlı Seferleri zamanında Hristiyan azizlerinin kalıntılarını giydirmek ve örtmek için bu pagan ürünleri seçilmişti. [[Herakleios]], [[II. Hüsrev]]'in (Hüsrev Pervez) Dastagirt'teki sarayını ele geçirdiğinde, zarif nakışlar ve devasa bir kilim en değerli ganimetleri arasındaydı. Hüsrev'in Baharı diye de bilinen [[I. Hüsrev]]'in (Hüsrev Anuşirvan) Kış Halısı (Bahar Mevsimi Halısı قالى بهارستان) meşhurdu. Bu halı, üzerindeki bahar ve yaz sahneleriyle kendisine kışı unutturması için dizayn edilmişti. Yakutlar ve elmaslardan dokunmuş çiçekler ve meyveler, ayrıca gümüşten yapılmış yürüme yolları, inciden yapılmış dereler altın zemin üzerine bu halıya nakşedilmişti. Harun El-Reşid, mücevheratla sık bir şekilde süslenmiş büyük bir Sasani halısıyla övünürdü. İranlılar halıları ve kilimleri hakkında aşk şiirleri yazardı.<ref name="Durant" />
 
Sasani kalıntıları üzerinde yapılan çalışmalar, Sasani kralları tarafından 100'den fazla sayıda farklı tacın giyildiğini gösterir. Bu farklı Sasani taçları, her döneme ait kültürel, ekonomik, sosyal ve tarihi durumu gösterir. Hükümdar taçları her kralın kendine has özelliklerini de yansıtır. Taçlar üzerindeki ay, yıldızlar, kartal ve avuç içi gibi farklı semboller ve işaretler tacı taşıyanın dinini ve inançlarını gösterir.<ref>[http://www.chn.ir/en/news/?section=2&id=4471 Iranian cultrual heritage news agency (CHN)]{{Ölü bağlantı|tarih=Mart 2020 }}</ref> (''Sasani taçları için bakınız:'' [http://www.livius.org/sao-sd/sassanids/sassanid-crowns.html] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061108103315/http://www.livius.org/sao-sd/sassanids/sassanid-crowns.html |tarih=8 Kasım 2006 }})
 
Sasani Hanedanı Akaemenid gibi Persis (Fars) vilayetinde ortaya çıktı. Sasaniler kendilerini Hellenistik ve Parthian aradan sonra Akaemenidlerin devamı olarak gördüler. İran'ın büyüklüğünü yeniden ortaya çıkarmanın kaderleri olduğuna inandılar.
318. satır:
[[Dosya:Indo-Sassanid.jpg|thumb|180px|sağ|Sasanilerin deniz ticareti yolları]][[Dosya:Textile0001.jpg|180px|thumb|Sasani ipek tuvali, etrafında boncuklar olan [[Simurg]], 6-7. yüzyıllar. Aziz Len'in kutsal emanetler sandığında kullanıdı, Paris.]]
 
Sasaniler döneminde İran endüstrisi evcil formlardan kentsel formlara doğru gelişti. Sayısız lonca vardı. Hatta bazı şehirlerde devrimci proletarya da vardı. İpek dokumacılığı Çin'den geldi. Sasani ipekleri her yerde aranır oldu. Bu ipekler, Bizans'ta, Çin'de ve Japonya'da tekstil sanatına örnek oldular. Çinli tüccarlar, [[Serif]] gibi gelişen İran limanlarına geldiler, ham ipek satıp kilim, mücevherat ve allıklar satın aldılar. Ermeniler, Suriyeliler ve Yahudiler İran'ı, Bizans'ı ve Roma'yı yavaş bir değiş tokuşla birbirine bağladılar. İyi şekilde korunan yollar ve köprüler devlete ait devriyelerin ve ticaret kervanlarının [[Tizpon]]'u diğer vilayetlere bağlamasına yardımcı oldu. İran Körfezi'nde Hindistan'la yapılan ticareti kolaylaştırmak için limanlar inşa edildi.<ref name=Durant /> Sasani tüccarları geniş alanlara ve uzak diyarlara yayılarak Romalıları karlı Hindistan okyanus ticareti yollarından uzaklaştırdılar.<ref name="s06">Nicolle, p. 6</ref> Yakın zamanda yapılan arkeolojik bulgular ilginç olayları gün yüzüne çıkarmıştır. Buna göre, Sasaniler, markalarını tanıtmak ve farklı kalite gruplarını belirtmek için mallarının üzerinde özel ticari etiketler kullandılar.<ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.payvand.com/news/04/aug/1199.html |başlık=Iranian Cultural Heritage News Agency] |erişimtarihi=24 Mart 2007 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20070929120428/http://www.payvand.com/news/04/aug/1199.html |arşiv-tarihi=29 Eylül 2007 |ölüurl=no }}</ref>
 
[[I. Hüsrev]] zaten geniş olan ticaret ağını daha da büyüttü. Sasaniler böylece ticaret üzerinde monopolistik bir kontrole yöneldiler. Bunun nedenleri, lüks malların ticarette hiçbir zaman olmadığı kadar önemli bir rol oynamaya başlaması ve Sasanilerin liman, kervansaray, köprü inşaatı gibi aktivitelerini hızlandırmaları ve bunların ticaretle ve kentleşmeyle ilişkilendirilmesidir. İranlılar, ara sıra Bizanslılarla girişilen rekabet kızışsa da, Hüsrev zamanında hem Hint Okyanusu'nda hem de Orta Asya'da ve Güney Rusya'da uluslararası ticarete egemen oldular. Umman ve Yemen'deki Sasani yerleşkeleri Hindistan'la yapılan ticaretin önemine tanıklık eder. Fakat Çin'le yapılan ipek ticareti Sasani tebaasının ve İran'ın halkı olan Sogdianların ellerindeydi.<ref>Frye, p. 325</ref>
365. satır:
=== Hindistan'da ===
 
Sasani İmparatorluğu'nun yıkılmasının ardından, [[İslam]]'ın [[Zerdüştlük|Zerdüştlüğün]] yerine geçmesiyle birlikte, Zerdüştler artarak baskı altına alınan bir azınlık haline geldi ve bir kısım Zerdüşt göç etmeyi tercih ettiler. [[Kıssa-yı Sencen]]'e göre bu mültecilerin bir grubu şu an [[Gucerat]], [[Hindistan]] diye bilinen yere yerleştiler. Burada onlara eski geleneklerini devam ettirme ve inançlarını koruma hakkı tanındı. Bu Zerdüştlerin soyundan gelenler şu an [[Parsiler]] olarak bilinmektedir ve Hindistan'ın gelişmesinde önemli rol oynamışlardır. Günümüzde Hindistan'da 70,000 civarında [[Parsiler|Parsi]] vardır. [http://www.payvand.com/news/04/sep/1055.html] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070216232217/http://www.payvand.com/news/04/sep/1055.html |tarih=16 Şubat 2007 }}
 
[[Parsiler]], Zerdüşt olarak Sasaniler zamanında oluşturulan dini takvimin bir çeşidini kullanmaktadırlar. Bu takvim hala 632 yılında olduğu gibi yılları [[III. Yezdigirt]]'in tahta çıkmasından itibaren sayar.
443. satır:
 
== Kaynakça ==
* Bu makale, büyük ölçüde İngilizce Wikipedia'da yer alan [[:en:Sassanid Empire|muadil makale]]nin 13 Kasım 2006 tarihli sürümünün ([http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Sassanid_Empire&oldid=81291024] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200901231045/https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Sassanid_empire |tarih=1 Eylül 2020 }}) çevirisidir.
=== Yayınlar (Türkçe Literatür) ===
* Aday, Kamile İnci. ''Khuzistan Kroniği Sunumu, Tercümesi, Tahlili'', Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Mardin, 2019.
* Alıcı, Mehmet. [http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/2003/20908.pdf "Sāsānī İmparatorluğu’nun Erken Döneminde Hristiyanların Konumu ve İlk Sinodlar"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180602061912/http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/2003/20908.pdf |tarih=2 Haziran 2018 }}, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 56, Sayı:1 (Haziran 2015), s. 33-75.
* Aydın, Gazi. ''Süryani Kroniklerine Göre Bizans-Sasani Savaşlarının Mezopotamya Şehirlerine Etkisi: Nusaybin Örneği (IV-VII. Yüzyıllar)'', Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Mardin 2017.
* Altungök, Ahmet. ''(IV. ve VIII. yüzyıllar arası) Sasaniler dönemi Türk-Fars ilişkileri.'' Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ 2007.
453. satır:
* Altungök, Ahmet. ''Siyasi, İdari, İktisadi, Sosyal ve Kültürel Açıdan Sâsânî Devleti'', Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ 2012.
* Aydın, Şadi. "Sasani Kültürü ve İslam'ın Çatışma Alanı: İran, ''Journal of Awareness'', Vol. III/4 (2018), pp. 65-76.
* Bahadır, Gürhan. ''[http://www.turkishstudies.net/Makaleler/561776263_bahad%C4%B1rg%C3%BCrhan.pdf Anadolu'da Bizans-Sasani Etkileşimi (IV.-VII. Yüzyıllar)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160305014213/http://www.turkishstudies.net/Makaleler/561776263_bahad%C4%B1rg%C3%BCrhan.pdf |tarih=5 Mart 2016 }}'', Turkish Studies, Vol. VI, No. 1 (2011), pp. 685-703.
* Bilgiç, Emine. ''Geç Roma İmparatorluk çağında Roma - Sasani ihtilafları: Roma'nın Doğu Sınırları''. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya 2012.
* Bilgiç, Emine. [http://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/2-2/MJH-3-Emine_Bilgic_M_S_%20III_Yuzyil_Roma_Sasani_Ihtilaflarina_Iliskin_Bir_Degerlendirme_Pers_Krali_I_Sapurun_Roma_Imparatoru_Valerianusu_Esir_Almasi.pdf "M.S. III. Yüzyıl Roma-Sasani İhtilaflarına İlişkin Bir Değerlendirme: Pers Kralı I. Şapur’un Roma İmparatoru Valerianus’u Esir Alması"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170809085949/http://proje.akdeniz.edu.tr/mcri/mjh/2-2/MJH-3-Emine_Bilgic_M_S_%20III_Yuzyil_Roma_Sasani_Ihtilaflarina_Iliskin_Bir_Degerlendirme_Pers_Krali_I_Sapurun_Roma_Imparatoru_Valerianusu_Esir_Almasi.pdf |tarih=9 Ağustos 2017 }}, Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi/Mediterranean Journal of Humanities, C. II, S. 2 (2012), s.25-34.
* Bilgiç Kavak, Emine. ''Doğu Roma İmparatoru Iustinianus ve Sasani İmparatoru Hüsrev Anuşirvan'ın Doğu Akdeniz Politikalarının Karşılaştırılması'', Yayınlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, 2018.
* Canpolat, Yusuf. ''Sâsânîlerin kuruluşundan Hz. Muhammed döneminin sonuna kadar Arap-Sâsâni ilişkileri'', Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Kars 2019.
470. satır:
* Kaçar, Turhan. "Üsküdar'da Sasaniler, MS. 615 ve 626", ''Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VIII, 21-23 Kasım 2014, Bildiriler'', Cilt: I, İstanbul, 2015, s.99-107.
* Kaçar, Turhan. "Sasani Tarih Yazımında Paradigma Meselesi, Yeni Veriler ve Yeni Ufuklar", ''Dîvân'', 2019/1, s. 227-244.
* Karadeniz, Yılmaz. ''[http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt4/sayi16_pdf/karadeniz_yilmaz.pdf I. Hüsrev Döneminde İpek Yolu Üzerinde Sasani-Göktürk Mücadelesi (531- 579)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150924104013/http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt4/sayi16_pdf/karadeniz_yilmaz.pdf |tarih=24 Eylül 2015 }}'', ''Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi'', Cilt: IV, Sayı: 16 (2011), s. 207-214.
* Karadeniz, Yılmaz. "IV. Hürmüz ve II. Hüsrev Dönemlerinde Göktürk-Sasani İlişkileri (576-628)", Akademik Araştırma ve Dayanışma Derneği Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, Sayı: 19 (Mart 2012), s. 27-41.
* Kaya, Mehmet Ali. ''[https://web.archive.org/web/20150427143436/http://egeweb2.ege.edu.tr/tid/dosyalar/XX-1_2005/TIDXX-1_2005-07.pdf III. Gordianus'un Pers (= Sasani) Seferi: Güzergah, Savaşlar ve İmparatorun Ölümü]'', Tarih İncelemeleri Dergisi, 2005,20(1):157-167
* Konuk, Süha. ''VI. yüzyıl Bizans-Sasani mücadelesinde Yukarı Dicle havzası''. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla 2012.
* Konuk, Süha. ''[https://web.archive.org/web/20131023203733/http://egeweb2.ege.edu.tr/tid/dosyalar/XXVIII-1_2013/TIDXXVIII-1-2013-09.pdf Güneydoğu Anadolu Bölgesinin III.-VII. Yüzyıllardaki Tarihi Coğrafyasına İlişkin Erken Ortaçağ Kaynakları]'', ''Tarih İncelemeleri Dergisi, ''Cilt: XXVIII, Sayı:1 (2003), s. 175-192.
* Kütük, Ahmet. ''[http://www.johschool.com/Makaleler/355568357_7.%20ahmet_kutuk.pdf İmparator I. Justinianos’un İlk Yıllarında Bizans İmparatorluğu’nun Mezopotamya Sınırı (527-532)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150427143653/http://www.johschool.com/Makaleler/355568357_7.%20ahmet_kutuk.pdf |tarih=27 Nisan 2015 }}'', Tarih Okulu Dergisi, Yıl 7, Sayı XVIII (Haziran 2014), s.141-164.
* Niray, Nasır, “Sâsâni İmparatorluğu’nun Devlet Yapısı Üzerine Bir İnceleme”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. V, (Güz 2001), Muğla 2001, s. 67-86.
* Naskali, Esko. [http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c36/c360123.pdf "Sâsâniler"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150427124928/http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c36/c360123.pdf |tarih=27 Nisan 2015 }}, ''TDV İslam Ansiklopedisi'', Cilt: 36, İstanbul 2009, s. 174-176.
* Özmenli, Mehmet. [http://static.dergipark.org.tr:8080/article-download/imported/5000001318/5000002009.pdf "V. ve VI. Yüzyıllarda Bizans Devleti-Sasani Devleti-Ermeni Derebeylerinin Mücadeleleri ve Türkler"]{{Ölü bağlantı|tarih=Mayıs 2020 }}, ''Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi'', Cilt:17, Sayı:3, 2008, 323-332
* Sivrioğlu, Ulaş Töre. [http://www.turkishstudies.net/Makaleler/718998406_22Sivrio%C4%9FluUla%C5%9FT%C3%B6re-trh-389-428.pdf "İlk İslam Fetihleri ve Sāsāni Devleti'nin Çöküşü"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160305154254/http://www.turkishstudies.net/Makaleler/718998406_22Sivrio%C4%9FluUla%C5%9FT%C3%B6re-trh-389-428.pdf |tarih=5 Mart 2016 }}, ''Turkish Studies'', Vol. 10/9 (2015), p.&nbsp;398-428.
* Sivrioğlu, Ulaş Töre. [https://web.archive.org/web/20150427142830/http://www.historystudies.net/Makaleler/1154815197_12-Ula%C5%9F%20T%C3%B6re%20Sivrio%C4%9Flu.pdf "İslâm Kaynaklarına Göre Nuşirevân-ı Âdil"], ''History Studies'', Volume 5, Issue 5 (2013), s. 225 -252.
* Sivrioğlu, Ulaş Töre. [http://www.akademiktarihvedusunce.org/atdd/index.php/atdd/article/view/102 "Pehlevice (Orta Farsça) Bir Tarihî Coğrafya Metni: Šahrestānīhā ī Ērānšahr"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150427143527/http://www.akademiktarihvedusunce.org/atdd/index.php/atdd/article/view/102 |tarih=27 Nisan 2015 }}, ''Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi'', Cilt 1, Sayı 3 (2014), s. 20-47.
* Sivrioğlu, Ulaş Töre. [http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1036029026_39Sivrio%C4%9FluUla%C5%9FT%C3%B6re-trh-675-703.pdf "Sāsānilerde Askeri Teşkilat, Silah Teknolojisi Ve Savaş Stratejileri"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150427143448/http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1036029026_39Sivrio%C4%9FluUla%C5%9FT%C3%B6re-trh-675-703.pdf |tarih=27 Nisan 2015 }}, Turkish Studies, Volume 8/5 (2013), p.&nbsp;675-703.
* Tezcan, Mehmet. [http://www.turkiyatjournal.com/Makaleler/1122895438_12.%20V.%20Y%C3%9CZYILDA%20ERMEN%C4%B0.pdf "V. Yüzyılda Ermeni-Sasani Savaşları ve Ermenilere Hun Desteği"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20171031184902/http://www.turkiyatjournal.com/Makaleler/1122895438_12.%20V.%20Y%C3%9CZYILDA%20ERMEN%C4%B0.pdf |tarih=31 Ekim 2017 }}, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 32, Erzurum 2007, s. 183-202.
* Tezcan, Mehmet. [http://www.tekedergisi.com/Makaleler/1621417040_6tezcan.pdf "İpek Yolu’nun İran Güzergâhı Ve İpek Yolu Ticaretine İran Engellemesi"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150427143545/http://www.tekedergisi.com/Makaleler/1621417040_6tezcan.pdf |tarih=27 Nisan 2015 }}, ''Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi,'' Sayı: 3/1, 2014, s. 96-123.
* Toğay, Ali Hüseyin. "Sasani-Bizans ilişkileri (VI. ve VII. yüzyıllar)", Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir, 2016.
* Yalbaz, İsmail Safa. ''Bizans Mimari Bezemesinde Sasani Sanatının Etkisi'' Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul 2015.
510. satır:
=== İnternet ===
* [https://web.archive.org/web/20090715080555/http://www.iranologie.com/history/history5.html Iranologie History of Iran Chapter V: Sasanians]
* [http://www.iranchamber.com/history/historic_periods.php Iran Chamber Society (History of Iran)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061110131804/http://www.iranchamber.com/history/historic_periods.php |tarih=10 Kasım 2006 }}
* [http://www.livius.org/persia.html Livius articles on ancient Persia] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110513141529/http://www.livius.org/persia.html |date=13 Mayıs 2011 |tarih=13 Mayıs 2011 }}
* [http://www.fordham.edu/halsall/med/fryehst.html Richard Frye "The History of Ancient Iran"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060902025020/http://www.fordham.edu/halsall/med/fryehst.html |tarih=2 Eylül 2006 }}
* [http://www.artarena.force9.co.uk/hpart.html Iransaga: Persian arts through the centuries] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061009002235/http://www.artarena.force9.co.uk/hpart.html |tarih=9 Ekim 2006 }}
* [http://www.iranchamber.com/religions/articles/aba_church_persia.php Christianity in Ancient Iran: Aba & The Church in Persia] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061025231830/http://www.iranchamber.com/religions/articles/aba_church_persia.php |tarih=25 Ekim 2006 }}
 
== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|Sassanids|Sasani İmparatorluğu}}
* [http://www.iranica.com/newsite/articles/ot_grp7/ot_sasanian_dyn_20050301.html iranica.com] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100109191214/http://www.iranica.com/newsite/articles/ot_grp7/ot_sasanian_dyn_20050301.html |date=9 Ocak 2010 |tarih=9 Ocak 2010 }} [[Encyclopædia Iranica]]'daki Sasani Hanedanı makalesi
* [http://ecai.org/sasanianweb/ ECAI.org ''Geç İlkçağ'da Yakın Doğu: Sasani İmparatorluğu''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061214083059/http://www.ecai.org/sasanianweb/ |tarih=14 Aralık 2006 }}
* [http://www.iranchamber.com/art/articles/art_of_sassanians.php Sasanilerde Sanat] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061026095827/http://www.iranchamber.com/art/articles/art_of_sassanians.php |tarih=26 Ekim 2006 }}
* [http://www.livius.org/sao-sd/sassanids/sassanid-crowns.html Sasani taçları] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061108103315/http://www.livius.org/sao-sd/sassanids/sassanid-crowns.html |tarih=8 Kasım 2006 }}
* [http://www.livius.org/sao-sd/sassanids/sassanid_kings.html Sasani paraları] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061107051131/http://www.livius.org/sao-sd/sassanids/sassanid_kings.html |tarih=7 Kasım 2006 }}
* [http://www.hp.uab.edu/image_archive/ugp/ Sasanilerde tekstil] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061022075330/http://www.hp.uab.edu/image_archive/ugp/ |tarih=22 Ekim 2006 }}
* [http://www.islamicarchitecture.org/art/islamic-metalwork.html Islamic Metalwork]{{Ölü bağlantı}} ''Sasani Sanatı'nın sürmesi''
* [http://www.iranchamber.com/history/sassanids/sassanid_images_inscriptions1.php Sasani Resimleri ve Yazıtlarına dair bir inceleme] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061025233710/http://www.iranchamber.com/history/sassanids/sassanid_images_inscriptions1.php |tarih=25 Ekim 2006 }}
* [http://www.transoxiana.com.ar/0104/sasanians.html Afrika'da Maveraünnehir'de Sasaniler 4] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080528203821/http://www.transoxiana.com.ar/0104/sasanians.html |date=28 Mayıs 2008 |tarih=28 Mayıs 2008 }}.
* [http://www.iranchamber.com/history/ctesiphon/ctesiphon.php Ctesiphon ; Parth ve Sasani imparatorluklarının başkenti, Jona Lendering tarafından] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20061016155947/http://www.iranchamber.com/history/ctesiphon/ctesiphon.php |tarih=16 Ekim 2006 }}
* [http://www.iranchamber.com/history/islamic_conquest/islamic_conquest.php İran'in Müslümanlar tarafından Fethi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20191005023220/http://www.iranchamber.com/history/islamic_conquest/islamic_conquest.php |date=5 Ekim 2019 |tarih=5 Ekim 2019 }}
* [http://www.iranian.com/History/2000/August/China/ Çin'de Pirooz, Frank Wong tarafından] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070211160356/http://www.iranian.com/History/2000/August/China/ |tarih=11 Şubat 2007 }}
 
{{Antik Mezopotamya konuları}}