|
*'''[[Nart destanları|Nartlar]]:''' Nartların çıkış noktası çok eski zamanlarda, Kafkasya'da Karadeniz ve Azak Denizi kıyısında yaşayan halklardır. Çerkes Nart Mitolojisinin gelişimi oldukça uzun bir zaman dilimine yayılmıştır. En eski metinlerinin büyük bölümü Çerkes halkının henüz boylara bölünmediği, tek ve büyük bir aile halinde yaşadığı dönemde üretilmeye başlanmıştır.
*'''NARTLAR:''' Nartların çıkış noktası çok eski zamanlarda, Kafkasya'da Karadeniz ve Azak Denizi kıyısında yaşayan halklardır. Çerkes Nart Mitolojisinin gelişimi oldukça uzun bir zaman dilimine yayılmıştır. En eski metinlerinin büyük bölümü Çerkes halkının henüz boylara bölünmediği, tek ve büyük bir aile halinde yaşadığı dönemde üretilmeye başlanmıştır. Nartlar dışardan gelmemiştir, Kafkasya'da doğmuş ve yaşamıştır. Halkın yaşamı içinde ilerleyerek, görerek ve tanıklık ederek, farklı dönemlerden etkilenip, dönemin etkilerini katarak Çerkes Nart Mitolojisi bugüne kadar gelmiştir. SETENAY GUAŞE''':''' Savsırıko'nın annesi, Nartların akıl hocası, yol göstericisi, hep genç, hep güzel. Nart çocuklarının göbek bağını keser, kız çocukları güzel olsun diye ilk banyolarını yaptırır. Erkek çocukları akıllı, güçlü, şanslı olsun diye iyi dileklerde bulunur. LHEPŞ: Demirciler Tanrısı, Nartların usta demrcisi. Nartlarla birlikte yaşar, onlara silah, orak, maşa yapar. Dünyanın sonunu bulmak için yola çıkar. Çığ Guaşe'ye rastlar, ondan bir Güneş Çocuğu dünyaya gelir. SAVSIRIKO''':''' En çok tanınan Nart kahramanı, Setenay Guaşe’nın doğurmadığı oğlu, babası Nartlar’ın çobanı. Nartlar’ın çobanı Ses’in aşk okunun isabet ettiği taştan dokuz aydan biraz fazla bir zaman sonra akkor halinde düşen, Lhepş’ın yedi kez suya batırıp çelikleştirdiği, maşayla tuttuğu dizleri çelikleşmeyen, insan vücudu gibi yumuşak kalan, sıska ve demir renginde demir adam. Nartlar ona yamuk bacaklı derler, “çobanın oğlu” diye küçümserler.Zeki, güçlü, kurnazdır ve büyü yapar. Thojıy adında uçan, konuşan, ona akıl veren bir atı vardır, Nartların rehberidir.Yinıj’ın çaldığı ateşi, Yemınej'ın çaldığı darı tohumunu Nartlar’a geri getirir. ŞEBATNIKO: Bir omuzunda güneş doğan, bir omuzunda çiy düşen Şebaknıko doğruluğun, dürüstlüğün, cesaretin sembolüdür. Çırt'tan çıkıp Nart'a gelir, Aleclerin evini sorar. Akuanda'nın yanına gider. Yaşlananların Yaşlılar Tepesinden öbür dünyaya gönderilme geleneğini kaldırır. AKUANDA: Aleclerin güzelliği dillere destan kızı. Talipleri çoktur fakat o Şebatnıko'yı sever ve onu bekler. Şebatnıko Çırt'tan çıkıp Nart'a girdiğinde onu görür, hemen hazırlığa girişir. VUSEREJ: Bilge ve kahin Nart kadını. Tanrıların Thağrelec ve Amış'ın annesi. THAĞELEC: Tarım ve bereket tanrısı. Beyaz uzun sakalı ile altın asası elinde gülümseyerek dolaşır. Yanından geçtiği ağaçlar ona fısıldar, otlar ona uzanır, çiçekler açıp ona bakar. Nartlara toprağı nasıl süreceklerini, ekip-biçeceklerini öğretir. JÖKOYAN: Peterez'ı büyüten bilge kadın. PETEREZ: Babası Hımış pusu kurarak öldürülür, bedeni kurda-kuşa yem edilen Peterez çok öfkelidir. Anne karnında intikam yemini eder. Annesi Yısp Guaşe'dır. Babasının kan bedelini Nartlara ödetir. Nesren Jake'yi Zalim Pako'nın elinden kurtarır. Nartlara ateşi ve darı tohumunu getirir. NESREN JAKE: Nartlar’ın tanrılara karşı gelen saygın, bilge lideri. Zalim tanrı Pako Nartlar’ın evlerini, ocaklarını yıkar, soğuk rüzgarlar gönderir, ateşlerini çalar. Ateşi geri getirmek için giden Nesren Jake’yi Pako Oşhamafe’nin zirvesinde zincire vurur. Zalim Pako’nın kartalı Nesren’in göğsünü parçalar, kalbindeki kanı içer. Nartlar bir çok sefer düzenleseler de ÇIĞ GUAŞE: Ağaç Tanrıçası, yeryüzünde, yer altında ve gökyüzündeki bütün bilgilere sahip bilge kadın. Belden aşağısı ağaca benzer, kökleri toprağın içinde, saçları bulut gibi gökyüzüne uzanan, elleri insan eli, yüzü güzeller güzeli. ADIYIF: Güzel Adıyıf kocası Kortehu ile Küçük Yincıc kıyısında yüksek bir tepedeki kulede yaşardı. Nart Kortehu gece talana gidip atlarla döndüğünde ışık saçan elini pencereden uzatıp geceyi aydınlatır, güven içinde köprüyü geçmelerini sağlardı. BEDEF GUAŞE: Kespetlerin kızı, kahin, rüya yorumcusu. VORZEMES: Psıtha Guaşe’nın kızı (Nartların altın elmasını çalarken yaralanan) Mığezeş Guaşe ile Nart Pızığeş’ın , yeryüzünde yaşayan Nart ile denizin altında yaşayan Guaşe’nın oğludur. Nartların saygın thamatelerindendir. DEHENAĞU: Bütün kadınlardan daha güzel ve akıllı kadın diye tarif edilen Dehenağu, birçok derenin, birçok dağın, birçok ormanın ötesinde, birçok muhafızın koruduğu yüksek bir tepede yaşar. Doğaya hükmeder, yağmur yağdırır. Onunla evlenip zengin olmak isteyenleri karşılayıp kılıç ve kalkanı ile dövüşerek öldürür. O tepeye gidip ölenlerin sayısı yüz olmasına bir kalmıştır. LAŞİN: Şiirleri ile ünlü Nart kadını. Aşemez dışında onunla evlenmek isteyen bütün Nart erkeklerine alaycı şiirler yazar. Laşin Aşemez ile evlenmek istediğini şiirle anlatır. Aşemez ise Nart erkekleri ile alay eden Laşin ile evlenmek istemez. ŞEVAY: Kanc’ın ve Yinıj kadının oğlu Şevay, Setenay Guaşe’nın doğum olayına müdahelesi ile hayatta kalır. Ocağın içinde dünyaya gelir, korların üstüne düşer, oynamaya başlar. Setenay Guaşe çocuğu Oşhamafe’nın en yüksek yerine götürür. Buz beşik hazırlar, buzun içinde büyütür. Çemıdej adında uçan, konuşan olağanüstü bir atı vardır. BIRIMBIHU: Setenay Guaşe’nın kız kardeşi, Albeçlerin gelini, Savsırıko’nın öldürdüğü Tutarış’ın büyücü annesi. Kendisini altın miğfere dönüştürüp Savsırıko ve Thojıy’ın zayıf taraflarını öğrenir. Bunları Nartlara anlatır, Savsırıko’nın öldürülmesine yardım eder NERIBĞEY: Şevay’ın dev annesi. Kelime anlamı “kötü kişi”dir. Doğurduğu çocukları yediği düşünülür. AŞEMEZ: Lhegutz Jake Aşemez’ın babası Yaşe ‘yi öldürür. Babasının intikamını almak isteyen 6 kardeşini de öldürür. Bu sırada Aşemez henüz doğmamıştır. Aşemez dışarı çıkıp arkadaşları ile aşık oyunu oynamaya başlayıp sürekli onları yenince babasının ölümü ile ilgili ona alaycı sorular sorarlar. Gerçeği annesinden öğrenince gider karısının yardımı ile Lhegutz Jak’e’yi öldürür. THAŞERIPHU: Nartlar’a yardımcı olan, onlar için iyi dileklerde bulunan kutsallık atfedilen kadınlar. Güzel sözler söylediklerinde Nartlar ona iltifat ederler. Söyledikleri hoşlarına gitmeyince olumsuz yakıştırmalarda bulunurlar. PAKO: Nehir kıyısında bulunan sandalı iterek karşı kıyıya gönderecek kadar fiziksel gücü olan Degujiyeler’in kızı, Teterşav’un annesi. YISP GUAŞE: Cüce insan soyundan olan Yısp Guaşe Hımış ile evlenirken boyu ile ilgili şaka ve alaycı bir söz söylememesini şart koşmuştu. Marıko ile ava gitmek isteyen kocası için yolluk hazırlarken Hımış acele eder ve karısına “uğursuz cüce” der. Yısp Guaşe hazırlıklarını tamamlayıp Hımış’ı yolcu eder ve evi terk edip baba evine döner. Bu sırada Peterez’e hamiledir. MELEÇIPHU: Meleçıphu ya da Kur, diğer Nart karakterlerinden çok farklıdır. Çok akıllı, çok güzel, kısa boylu, sivri dillidir. Mecaz ve ironinin ötesinde adeta şifreli konuşur. NARTSANE GUAŞE: NART topraklarını at toynaklarının titrettiği, at kişnemelerinin inlettiği zamanlarda süslenip oturmak yerine, atını eyerleyip, parlayan mızrağı ve kaması ile gelen düşmanı karşılayan kadınlardandır. SİYAH SAÇLI GÜZEL: Yüzünün ışığı geceyi gündüz gibi aydınlatan, siyah saçlarını yüzüne döktüğünde günü zifiri karanlık yapan, erkek kıyafetinde dolaşan yaman bir savaşçı, Şevay’ın sevdiği kadın. <br />
*'''[[Satanay|Setenay Guaşe]]:''' Nartların akıl hocası, yol göstericisidir.
*'''[[Sosruko]]:''' Setenay Guaşe'nın doğurmadığı oğlu. Nartlara ateşi ve darı tohumunu getirir
*'''Şebatnıko:''' Bir omuzunda güneş doğan, bir omuzunda çiy düşen Şebaknıko doğruluğun, dürüstlüğün, cesaretin sembolüdür.
*'''[[Zekotha]]''': Gezginler tanrısı
*'''Zevatha''': Savaş tanrısı
*'''Thegelek''': Tarım ürünleri tanrısı
*'''Tlepş''': Demir ve ateş tanrısı
*'''Şıble''': Savaş, yıldırım ve adalet tanrısı
*'''Kutij (Kotij)''': Adalet Tanrısı
*'''Sevseres/Seuserez''': Fırtına,su ve ırmak tanrıçası
*'''Pşımezitha''': Av tanrısı
*'''Psıthe Guaşe''': Su tanrıçası
*'''Merisa''': Bal tanrıçası
*'''Mezıtha''': Avcı ve orman tanrısı
*'''Hıpe Guaşe''': Deniz tanrıçası
*'''Blevus''': Oyun ve yılan tanrıçası
*'''[[Amış]]/Aymış''': Çobanların tanrısı
{{== Kaynakça}}==
{{Kaynakça}}
[[Kategori:Çerkes mitolojisi| ]]
{{DEFAULTSORT:Çerkes_mitolojisi NARTLAR }}
|
