Seyit Rıza: Revizyonlar arasındaki fark

'''Seyit Rıza''' veya '''Pir Sey Rıza''' ({{c.|1863}}, [[Yalmanlar, Ovacık|Lirtik]], [[Ovacık]], [[Dersim Vilayeti]] – 15 Kasım 1937, [[Elazığ]], [[Türkiye]]), Alevi-Zaza<ref>International Zaza and Historical Culture Declaration</ref><ref>Ebubekir Pamukçu, Historical Origins of Dersim Zaza Uprising</ref><ref>Nazmi Sevgen, Zazalar ve Kızılbaşlar: Coğrafya-Tarih-Hukuk-Folklor-Teogoni, Kalan Yayınları, Ağustos 1999, ISBN 975-8424-00-9(in Turkish Language)</ref> Dersim Vilayeti’ndeki Yukarı Abbas Uşağı aşiretinin reisi ve Dersim hareketi olarak da bilinen [[Dersim İsyanı|1937–1938 Dersim İsyanı]]'nın mimarı ve baş lideri.<ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.massviolence.org/Dersim-Massacre-1937-1938 |başlık=(according to the "encyclopedia of mass violence" seyid riza is a kurd , his religion is alevi and his language was kurdish zazaki)] |erişimtarihi=4 Haziran 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20160517170505/http://www.massviolence.org/Dersim-Massacre-1937-1938 |arşiv-tarihi=17 Mayıs 2016 |ölüurl=yes }}</ref><ref>[{{Web kaynağı |url=https://books.google.com/books?id=MxKFhFCzeLcC&pg=PA125 |başlık=(according to the french historian "Sabri Cigerli", in the book "Les Kurdes Et Leur Histoire", Seyid Riza was a Kurd)] |erişimtarihi=4 Haziran 2020 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20200608222639/https://books.google.com/books?id=MxKFhFCzeLcC&pg=PA125 |arşiv-tarihi=8 Haziran 2020 |ölüurl=no }}</ref>

1917 yılında Batı Dersim aşiretleri de toptan milis yazıldılar.<ref name=":0">{{Web kaynağı |url=https://odatv.com/dersimin-isgalci-ruslara-karsi-savasinin-belgeleri-var-1409141200_m.html |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=14 Eylül 2019 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20170704150435/http://odatv.com/dersimin-isgalci-ruslara-karsi-savasinin-belgeleri-var-1409141200_m.html |arşiv-tarihi=4 Temmuz 2017 |ölüurl=no }}</ref> Bu arada Ruslarla yapılan Erzincan Mütarekesi neticesi 1917 yılında çatışma yaşanmadı.1918 Şubat ayında, Rusya birliklerinin Erzurum’a çekilmeleriyle ([[Ekim Devrimi]] sebebiyle) beraber Osmanlı ordusu [[Erzincan Şûrası]]'nı devirmek üzere Erzincan'a girmeye karar verdi<ref name=":0" />.Kazım Karabekir’in bildirdiğine göre 919 kişi Doğu Dersim’de, 2567 kişi de Batı Dersim’de, devlet tarafından milis olarak kaydedilmişti<ref>Kazım Karabekir, Erzincan ve Erzurum’un Kurtuluşu, Koşkun Basımevi, 1939,</ref>. Batı Dersim milislerinden 750 kadarı Halit Paşa komutasında 13 Şubat 1918’de Erzincan’a girmişti.Seyit Rıza’nın da İkinci Şeyh Hasananlı Alayı komutanı oldu ve dört taburlu bir alayı komuta etti<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-36/birinci-dunya-savasinda-kafkas-cephesinde-asiret-mensuplarindan-olusturulan-milis-birlikleri |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=21 Ağustos 2019 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190301200306/http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-36/birinci-dunya-savasinda-kafkas-cephesinde-asiret-mensuplarindan-olusturulan-milis-birlikleri |arşivtarihi=1 Mart 2019 |ölüurl=yes }}</ref>.Deli Halit Paşa komutasındaki Dersim milisleri Seyit Rıza ile birlikte Rusları ve Ermenileri Erzincan'dan çıkardı ve savaş başarı ile sonuçlandı.<ref>https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/genel_kurul.cl_getir?pEid=10490</ref> Ruslar geri çekildikten sonra Dersimliler ödüllendirilir<ref>Dr. M. Nuri Dersimi, Hatıratım, Geliştirilmiş Yeni Basım (İlk baskı: Roja Nû Yayınları, İsveç, 1987)</ref>.Seyit Rıza ise ayrıca ödüllendirilerek Erzincan İl İdaresi Üyeliğine atanır. Dönemin Erzincan valilerinden Sabit Bey yazdığı bir mektupta Seyit Rıza ile ilgili olarak "şimdiye kadar bize din ve namusuyla hizmet etti" ifadesini kullanır.<ref>Ak Parti resmi sitesi, Dersim Olayları İle İlgili Yeni Belgeler [[Başbakan]] [[Recep Tayyip Erdoğan]]'ın, Genişletilmiş İl Başkanları Toplantısı'nda Dersim olayları ile ilgili açıkladığı yeni resmi belgeleri konu alan haber</ref>

Seyit Rıza'nın torunu [[Rüstem Polat]], dedesinin "kendisini kurtarabilecek kadar bile" Türkçesi olmadığını, büyüklerinden duyduklarına göre mektubun [[Nuri Dersimi]] tarafından yazılarak İngilizlere gönderildiğini ileri sürdü.<ref>[http://www.iha.com.tr/ingilizlere-mektubu-baytar-nuri-yazdi-202975.haber "İngilizlere mektubu Baytar Nuri yazdı"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120112072157/http://www.iha.com.tr/ingilizlere-mektubu-baytar-nuri-yazdi-202975.haber |date=12 Ocak 2012 }}, [[İhlas Haber Ajansı]], 24 Kasım 2011. 4 Ocak 2012 tarihinde erişildi.</ref>

18 Ekim 1937 tarihinde İçişleri Bakanı [[Şükrü Kaya]] imzasıyla Cumhurbaşkanlığı'na sunulan belgede bu mektubun Seyit Rıza tarafından değil, onun imzası kullanılarak Suriye’de Yusuf isminde bir şahıs tarafından yazıldığı belirtilmektedir.<ref>[{{Web kaynağı |url=http://www.haberturk.com/gundem/haber/741017-seyit-rizanin-75-yil-sonra-ortaya-cikan-mektuplari |başlık=Seyit Rıza'nın 75 yıl sonra ortaya çıkan mektupları] |erişimtarihi=14 Kasım 2013 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20131107051055/http://www.haberturk.com/gundem/haber/741017-seyit-rizanin-75-yil-sonra-ortaya-cikan-mektuplari |arşiv-tarihi=7 Kasım 2013 |ölüurl=no }}</ref>

Seyit Rıza'nın idamı [[İhsan Sabri Çağlayangil]]'in anılarından şöyle aktarılmıştır:<ref>[http://bianet.org/bianet/biamag/118263-dersimi-caglayangil-ve-baturdan-dinliyoruz Dersim'i Çağlayangil ve Batur'dan Dinliyoruz] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111122184921/http://bianet.org/bianet/biamag/118263-dersimi-caglayangil-ve-baturdan-dinliyoruz |date=22 Kasım 2011 }}, Bianet, 14 Kasım 2009, 28 Haziran 2011 tarihinde erişildi.</ref>