Adige Cumhuriyeti: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
63. satır:
*Hunların çekilmesinden (''[[6. yy|MS VI.yüzyıl]]'') sonra, Adıgeler eski topraklarını geri aldılar,kuzeyde,bugünkü Ukrayna ve Kırım Yarımadası içlerine değin yayıldılar.Halen,buralarda birçok yer Çerkes (Adıge) adları taşımaktadır. Ancak, doğudan ve kuzeyden gelen [[Hazarlar]],Kuzey Kafkasya topraklarının çoğunu ele geçirdiler.Durumdan,yani Hazarlarla sürdürülen savaşlardan yararlanan Ruslar 10.yüzyılda Kerç Boğazı dolaylarında '''Tmutarakan Prensliği''''ni kurdular,ama Prenslik 11.yüzyılda Adıgelerle Alanların bir bölümünün (Yaslar) birleşmesi sonucu ortadan kaldırıldı.MS II.yüzyılda beliren ve günümüz [[Osetler]]inin ataları olarak kabul edilen İran asıllı [[Alanlar]],Kuban Irmağı havzalarında yoğunlaşarak yayıldılar.11-13 yüzyıllarda Alanlar feodal bölünmeler içine girdiler ve eski güçlerini yitirdiler.Bu dönemde Adıgelere '''Zykh''' (Зихы) ve '''Kasog''' gibi adlar veriliyordu.Daha sonra [[Bizans]], [[Venedik]] ve [[Ceneviz]] ile ticari ilişkiler kuruldu.Ama eski kentsel ve yazılı yaşama dönülemedi.
*[[1223]]'de [[Moğol]] saldırıları başladı ve bir Moğol-Kıpçak devleti olan [[Altın Orda Devleti]] kuruldu ([[1242]]-[[1501]]).Kuzey Kafkasya'daki düzlük alanlar [[Kıpçaklar]]'ın eline geçti.Nitekim günümüzde Kuzey [[Kafkasya]]'da yaşayan [[Kumuk]] ve [[Nogaylar]] ile [[Balkar]] ve [[Karaçay]] toplulukları da [[Kıpçak]] lehçelerinde konuşmaktadırlar.[[1395]]'te [[Timur]]'un saldırıları ile karşılaşıldı ve giderek Altın Orda da parçalandı.Parçalanma sonucu,Altın Orda yerinde,komşu devletler olarak [[Kırım Hanlığı]] (1426-1783) ile [[İdil Nehri|İdil]] Irmağı güneyinde ve Hazar Denizi'nin kuzeybatı yörelerinde [[Astrahan Hanlığı]] (1466-1556) oluştu.Bu arada [[Kuban Irmağı]] kuzeyindeki topraklar da 13-15.yüzyıllar boyunca Adıgeler tarafından giderek ve büyük çapta [[Tatarlar]] lehine terk edildi ve Orta Kafkaslar'da şimdiki [[Kabartay]] bölgesi ya da '''Kabardiya''' oluştu.Dört büyük derebeyi ailesi (pşı) ve bunların vasalları tarafından yönetilen Kabardiya,[[1556]]'da [[Astrahan Hanlığı]]'nın [[Rusya]] tarafından ortadan kaldırılması ve [[Rusya]] ile sınırdaş olunması sonucu,[[Kırım]] egemenliğinden çıktı ve [[1557]]'de [[Rus]] koruması (''egemenliği'') altına girdi.
*Kabardiya'nın 1557'de Rus koruması altına girmiş olması olayı,bugünkü [[Kabardey-Balkar Cumhuriyeti]]
==== Adıgelerin ikiye ayrılması ====
*[[1557]] sonrasında Adıgeler, [[Rus]] korumasındaki Kabartaylar; [[Osmanlı İmparatorluğu]] ve onun korumasındaki [[Kırım Hanlığı]] ile fiilen bir dayanışma içinde ve [[Rus]] yönetimi dışında olan bağımsız [[Çerkesya]] Adıgeleri biçiminde ikiye ayrılmış oldular.Adıge dili de batı ya da asıl [[Adigece]] ve doğu ya da [[Kabartayca]] biçiminde iki kola ayrıldı.Bu iki kol arasındaki uzaklaşma, sözgelişi Türkçe örneğini bir ölçü olarak alırsak, [[Azerice]]'ye göre daha fazla, [[Özbekçe]]'ye göre daha azdır.
| |||