Vikipedi

Konfüçyüs: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Orfeadk (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
484 değişiklik
Günümüzde kullanılmayan eski kavramlar çıkartılıp yenilendi. Bazı genel kabul görmemiş kaynaklar çıkarıldı.
Orfeadk (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
484 değişiklik
Değişiklik özeti yok
17. satır:
MÖ 551 - MÖ 479 tarihleri arasında, Doğu [[Zhou Hanedanlığı]] döneminde yaşadığı sanılmaktadır. '''Kong Qiu''' ([[Wade-Giles]]: K’ung Ch’iu) adı altında, [[Lu (devlet)|Lu devleti]]nin (günümüzde [[Shandong]] eyaleti olan) [[Qufu]] şehrinde doğmuş ve aynı şehirde ölmüştür.
 
Çin uygarlığının en önemli temsilcilerinden biri kabul edilir.<ref name=ufuk>{{Web kaynağı |url=http://kefad.ahievran.edu.tr/archieve/pdfler/Cilt12Sayi4/JKEF_12_4_2011_25-54.pdf |başlık=Ufuk Cem Komşu, '''Konfüçyüs ve Sokrates’in Eğitim Felsefelerinin Yetişkin Eğitimi Açısından Karşılaştırılması''', ''Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 12, Sayı 4, Aralık 2011, Sayfa 25-54'' |erişimtarihi=2 Şubat 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140912044640/http://kefad.ahievran.edu.tr/archieve/pdfler/Cilt12Sayi4/JKEF_12_4_2011_25-54.pdf |arşivtarihi=12 Eylül 2014 |ölüurl=yes }}</ref> Kongzi (Konfüçyüs), Çin geleneklerini derleyip yeni kuşaklara aktarmıştır. Öğretmenliği bir uğraş haline getirmiş ve kendine özgü eğitim yöntemlerini halka yaymayı başarmış bir düşünürdür.<ref name=konusmalar>[http://kisi.deu.edu.tr/binnur.kavlak/kitaplar/konusmalar.html Muhaddere Nabi Özerdim, '''Giriş (Konfüçyüs, Konuşmalar)''', ''Cumhuriyet Yayınları Dünya Klasikleri Dizisi, 2000, Erişim tarihi:02.02.2015'']</ref> Hala da Çin ve çevresindeki kimi ülkelerde sosyal yapışkan niteliği taşıyan hakim ahlaki değerler Kongzi tarafından ortaya konmuş değerlerdir.
 
Kongzi (Konfüçyüs), kendinden önceki Çin klasik metinlerinin içerdiği dao evren anlayışı ilkelerinin toplum ve devlet için uyarlanabileceğini görüşünü ortaya koymuştur. Temel amacıgörüşü veerdemli ideali “''tartışmalardan uzakinsan ve tümüyle uyum içerisindeiçinde yaşayan bir toplum ve dünya kurmak''”tıolmuştur.<ref name=ufuk/> Bu ideale ulaşabilmek için ise, erdemli insanı tanımlamak ve onun ortaya çıkmasına yardımcı olmak gerekiyordu. Öğretisinde öteki dünya, tanrı, ruhlar, doğaüstü varlıklar ve benzeri kavramlara ve olgular yer bulmaz. <ref name=ufuk/> Bu bakımdan ele alındığında Grek Felsefesinde [[Sokrates]] de benzer yaklaşımlar sergilemiştir.<ref name=fettah/> Fikirleri, kendisi tarafından yazılı hâle getirilmemiş, çoğunluğu birer düşünür ve bilim insanı olarak yetişen öğrencileri tarafından kâğıda dökülmüştür.<ref name=ufuk/>Kongzi (Konfüçyüs)’nin düşüncelerini ve konuşmalarını derleyen “''Lun Yu''” adlı kitap, öğretiler kitabı olarak kabul görmüştür.
 
Çin’de kendi adına anıtsal yapılar inşa edilmiştir.<ref name=fettah>{{Web kaynağı |url=http://dergi.ilahiyat.omu.edu.tr/Makaleler/876978832_200316130141.pdf |başlık=Selahattin Fettahoğlu, '''Konfüçyüs ve Öğretisi''', ''Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 16, Yıl:2003'' |erişimtarihi=2 Şubat 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20140912175310/http://dergi.ilahiyat.omu.edu.tr/Makaleler/876978832_200316130141.pdf |arşivtarihi=12 Eylül 2014 |ölüurl=yes }}</ref> Kongzi (Konfüçyüs) bir inanç ortaya koymayı düşünmediği hâlde onun adına anıtsal mabetler inşa etme geleneği XX. yüzyılın başlarına kadar sürmüştür. Kongzi (Konfüçyüs)’nin düşüncelerini ve konuşmalarını derleyen “''Lun Yu''” adlı kitap, öğretiler kitabı olarak kabul görmüştür.
 
Avrupa ve ortadoğu kaynakları Çin'de ortaya çıkan düşünürlerin görüşlerini sıklıkla dini terimlerle anlatmışlardır. Bunun temel sebebinin Çin ile ilgili ilk araştırmaları yapanların misyoner din insanları olmaları ve çevirilerinde kendi inançlarına uygun terimleri tercih etmiş olmaları yatmaktadır. Bu yüzden uzun süre Çin öğretilerinin din gibi ele alınma yanlışına düşülmüştür. Yeni çağdaş çevirilerin artmasıyla, ne eski Çin hanedanlıklarında ne de günümüzde Çin'de yaratıcı ve hükmeden bir tanrı anlayışı veya peygamberlik kurumunun olmadığı görüşü hakim olmuştur. Çin'de ortaya çıkan Dao anlayışı, Yer ve Gök anlayışı tarım öncesi toplumlarda başlamıştır. Kongzi (Konfüçyüs) de bu gelenekten gelen bir kişi olarak görüşlerinde dayanak olarak Dao anlayışını temel almış ve kendi yorumunu katmıştır. Çin düşünürleri arasında Laozi ile birlikte insanlık tarihine katkısı olmuş en etkili şahıstır.
 
== İsminin tarihçesi ==
Asıl adı ''Qui'', soyadı ''Kong'', lakabı ise ''Zhonngni''’dir. Çin’de Kong-Fuzi (孔夫子, ''Kǒng Fū Zǐ'') veya Kung-Fu-Tzu adıyla tanındı.<ref name=fettah/> Fuzi, “''üstat, bilge, öğretmen, filozof''” anlamlarına gelir. İsminin anlamı “''Bilge-Filozof Kong''”’dur.
 
Konfüçyüs isminin Batı dillerindeki karşılığı olan “''Confucius''”, Kong-Fuzi’nin Latince şeklidir.<ref name=tdv>[http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c26/c260104.pdf Ahmet Güçlü, '''Konfüçyüsçülük''', ''TDV İslam Ansiklopedisi, Erişim tarihi:02.02.2015'']</ref> İsmin sonundaki “-us” parçasının kaynağı, yazıtlarının ilk başta [[Cizvitler]] tarafından Latinceye çevrilmesiyle ilgilidir. Böylece "''Kǒng Fū Zǐ''", "''Konfüçyüs''"'e dönüşmüştür.{{Kaynak belirt}}
 
Kong ailesi günümüzde hâlâ çınar ailesi olmakta ve dünyanın tarihçe kanıtlanmış en eski ailelerinden biri sayılmaktadır. Kong ailesinin 75. nesil üyesi bugün [[Tayvan]]'da oturan çınar olarak yaşamaktadır.{{Kaynak belirt}} [[Qufu]] şehrinde yaşayan diğer bir ailenin de yine Konfüçyüs soyağacına dayandığı bilinmektedir. Soyağacının çok eskiye dayanmasından ötürü, binlerce ailenin çınar ailesine bağlı olması mümkün sayılır.
 
== Hayatı ==
MÖ 28 Eylül 551 tarihinde, Kuzey Çin’in şimdiki Shandong eyaletinin Lu şehrinde, Kong ailesinden Shu-Liang He’nin oğlu olarak dünyaya geldiği düşünülür.<ref name=fettah/> Kaynaklarda soyu ve gençliği ile ilgili çeşitli rivayetler ve anlatımlar bulunmaktadır. Bir rivayete göre fakir fakat saygın bir aristokrat aileden gelmekteydi. Babasını henüz üç yaşında iken kaybetti.<ref name=ilknur>[http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/26310/ İlknur Sertdemir, '''Mevlana ile Konfüçyüs'un Evren ve Ahlak Görüşleri Üzerine Bir Karşılaştırma''', ''Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2012, Erişim tarihi:02.02.2015'']</ref>
 
Bilge bir aileye mensup olan annesinden yazı yazmayı öğrendi.<ref name=fettah/> On üç yaşına geldiğinde dedesinin yanına gönderildi; altı yıl süreyle dedesinden özel eğitim alarak altı marifet (sanat-hüner) diye adlandırılan, töre (tarihî gelenek ve görenekler), müzik, ok ve yay kullanma, araba sürme, yazı yazma ve hesap yapmayı öğrendi. Altı yılın sonunda dedesi, MÖ 529 yılında ise annesi vefat etti. Konfüçyüs, yaşadığı beyliğin kuralları gereği üç yıl annesinin yasını tuttu.<ref name=ilknur/>
 
MÖ 532–502 yılları arasında belli aralıklarla Lu derebeyliğinde çeşitli görevlerde bulundu. Başlangıçta küçük memuriyetlerde bulundu. 19 yaşında iken Song beyliği seyahati sırasında tanıştığı Jī Guān Shì (丌官氏) ile evlendi, bir yıl sonra bir oğlu dünyaya geldi.<ref name=ilknur/> Daha sonra iki kız çocuğu olmuş, birisi çok küçükken hayatını kaybetmiştir.<ref name=human>[http://www.humanistictexts.org/confucius.htm '''Confucius''', ''Humanisticexts.org, Erişim tarihi:02.02.2015'']</ref>
 
[[Dosya:Dacheng Hall.JPG|thumb|Konfüçyüs'ün ana yurdunda ölümünden hemen sonra inşa edilen ikibin yıllık Konfüçyüs Tapınağı]]
MÖ 522’de bir okul açtı ve öğrenci yetiştirmeye başladı. Hedefi yeni görüşler ortaya koymak değil, eskilerin hikmetli sözlerini aktarmaktı. Çocukluk çağlarından itibaren önceki dönem hanedanlık tarihi, yönetim şekli, sosyal ve kültürel yaşam gibi konularda araştırma yapmış ve ideallerinde yer alan dönemi Batı Zhou Hanedanlığı olarak belirlemişti. Toplumsal düzenin yeniden sağlanması için siyasal ve sosyal anlamda reform gerçekleştirilmesi gerektiğini savunmaktaydı. Fikirlerini hayata geçirmek amacıyla, ülkedeki beyliklere mensup bir yöneticinin yanında görev almayı arzu etmekteydi.<ref name=ilknur/>
 
MÖ 518’de günümüzde Henan eyaletinin Luo Yang kenti olan şehre gitti; tarih ve müzik üzerine çalıştı. [[Taoizm]]in kurucusu kabul edilen [[Laozi]] ile buluştu. Bu görüşme onun düşünce dünyasına yön vermesi bakımından önemlidir.<ref name=ilknur/> Laozi ile buluşmasından sonra Lu Beyliği’ne geri dönerek araştırma yapmaya ve öğrenci yetiştirmeye devam etti. İki sene sonra öğrencileri ile birlikte iç savaştan kaçarak komşu devlet [[Qi]]'ye sığındı. Qi halkı üzerinde etkili ve güçlü izler bıraktı ancak soylularla çatışma yaşadığı için iki sene sonra doğduğu topraklar olan Lu Beyliği’ne döndü. On beş yıl boyunca öğrencileri ile vakit geçirmeye devam etti.
 
[[Dosya:Confuciustombqufu.jpg|thumb|Mezarı]]
51 yaşında iken beyliğin kuzeybatısında küçük bir yerleşim yeri olan Zhōng Dū (中都) bölgesi temsilcisi olarak görevlendirildi. Bu görevindeki başarıları nedeniyle MÖ 500 yılında Lu Beyi tarafından “vezir vekili” görevine terfi ettirildi.<ref name=ilknur/> Fikirlerini hayata geçirmek üzere Lu Beyliği idari sistemi ve toplum yapısında önemli değişiklikler yaptı. Cinsiyet ve sınıf farkı gözetmeksizin herkesin eğitim almasının önünü açtı. Soyluların yetkilerini sınırladı. Lu beyinin zevke ve sefaya dalması üzerine MÖ 497’de görevinden ayrıldı. On dört yıl boyunca ülkeyi dolaşıp düşüncelerini anlattı. Hiçbir yerde düşüncelerini gerçekleştirmek için uygun konuma gelmeyi başaramadı ancak çok sayıda yeni öğrenci kazandı. Gezdiği toprakların tarihsel sürecini, yaşam koşullarını ve gelenek yapısını öğrenerek düşünce dünyasını zenginleştirdi.<ref name=ilknur/>
 
MÖ 484'te eşini kaybeden Kongzi, Lu'ya döndü. Peşpeşe oğlunu, en sevdiği öğrencilerinden [[Yan Hui]]’yi ve Zǐ Lù’yu kaybetti. Bu arada Çin tarihinde [[İlkbahar ve Sonbahar Dönemi]]’nin bittiği [[Muharip Devletler Dönemi]] başlamıştı. Kongzi, tek eseri olan Bahar ve Güz’ü yazdı. MÖ 479’da ağır bir hastalığa yakalanıp vefat etti. Naaşı Qu Fu kenti kuzey yakasında yer alan Sa Shui Nehri kıyısına defnedilmiş ve öğrencileri mezarı başında bir kulübe inşa ederek üç yıl boyunca yasını tutmuştur.<ref name=ilknur/> Mezarı hâlen ziyarete açıktır.<ref name=fettah/>
 
== Etkileri ==
Kongzi'nin etkisi, öğrencileri ve takipçileri sayesinde ölümünden kısa süre sonra görülmeye başlandı. Takipçilerinden [[Mensiyüs]] ile Hsun Zi, Kongzi düşüncesine kendi fikirlerini, kendi vurgularını da katarak, seçkinlerin eğiticisi oldular. Kısa ömürlü Ch’in hanedanlığı döneminde (MÖ 221-MÖ 205) Kongzi ve ekolü yok sayıldı. Fal, tıp ve tarım kitapları dışındaki kitapların yakıldığı bu dönemde Lun Yu da yakılan kitaplar arasındaydı. Ancak geçici bir unutuluştan sonra hükümdarlar Kongzi’nin kuramının, feodal toplumun istikrarı için çok yararlı olduğunun farkına vararak, Kongziciliği devletin yasal öğreti ideolojisi konumunu tanıdılar.
 
Nihayet 1906’da İngiliz sömürgeciliği dönemlerinde İmparatoriçe Dowager ile bir din yaratma girişimi olarak, Gök’e sunulan kurbanların aynısının Kongzi’ye de sunulacağına dair fermanemir yayınladı; Kongzicilik Çin'in resmî ve millî dini hâline getirildi. 1912’ye kadar imparator onun şerefine, ilkbahar ve sonbaharda olmak üzere, yılda iki defa kurban sunmaya devam etti. Çin’de 1313'ten 1905'e kadar sürdürülen devlet görevliliği sınavları Kongzi'nin “''Dört Kitap''” diye bilinen yapıtlarını okumayı gerektirmiştir. Kongzi düşüncesi 1583'te Pekin'e yerleşen Cizvit misyonerleri tarafından taraflı olarak batıya aktarılmıştı. 1934'te Kongzi'nin doğum günü olan 27 Ağustos millî tatil günü olarak ilan edildi. 1949 komünist devrimin ardından kurulan Çin Halk Cumhuriyeti ilk yıllarında kadim bilgilerdeki dini, efsanevi, bilimsel zemini olmayan her türlü inanç ve ritüeli ayıklayıp tüm bu görüşler üzerinde bilimsel çalışmalar yapılmasını zorunlu kıldı. ▼
[[Han Hanedanı]] zamanında Kongzi’yi tanrılaştırma teşebbüsleri bile olmuştur.<ref name=tdv/>Kongzi yeni bir din ortaya koymayı düşünmediği hâlde Lu'nun prensi onun adına bir mabet inşa ettirdi ve ona kurbanlar sunulmaya başlandı. Mezarı bir ziyaret yeri oldu. MÖ 125’te ona, imparatorlara verilen şeref ve paye verilmiş; MS 1’de “''Dük''” adı verilmiş; 492’de kendisine, “''Saygıdeğer Ni, iyi yetişmiş Bilge''” unvanıyla hitap edilmiştir.<ref name=Ahmet>[http://ucmaz.home.uludag.edu.tr/PDF/ilh/2001-10(2)/htmpdf/M3.pdf Ahmet Güç, '''Konfüçyüs ve Konfüçyüsçülük''', ''Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Cilt 10, Sayı 2, 2001'']</ref> İmparator Yuan Tsung (MS 713-776), ona “''İyi Yetişmiş Bilge Kral''” unvanını verdi. Cheng Tsung (1068-1086) onu, “''imparator''” unvanına yükseltti. 1308’de “''Kusursuz Büyük İnsan ve En Büyük Bilge''” unvanına layık görüldü.Kongzi'ye saygı o kadar aşırılaştırıldı ki 1382'de imparator, Kongzi'nin tasvirlerinin tapınaklarda bulundurulmasını yasaklamak zorunda kaldı. Bununla beraber Çin geleneğine uyularak yine de onun ve dört büyük öğrencisinin ata tabletleri şeref köşesinde bulunduruldu.
 
▲Nihayet 1906’da İngiliz sömürgeciliği dönemlerinde İmparatoriçe Dowager, Gök’e sunulan kurbanların aynısının Kongzi’ye de sunulacağına dair ferman yayınladı; Kongzicilik Çin'in resmî ve millî dini hâline getirildi. 1912’ye kadar imparator onun şerefine, ilkbahar ve sonbaharda olmak üzere, yılda iki defa kurban sunmaya devam etti. Çin’de 1313'ten 1905'e kadar sürdürülen devlet görevliliği sınavları Kongzi'nin “''Dört Kitap''” diye bilinen yapıtlarını okumayı gerektirmiştir.
 
Kongzi düşüncesi 1583'te Pekin'e yerleşen Cizvit misyonerleri tarafından batıya aktarıldı.
 
1934'te Kongzi'nin doğum günü olan 27 Ağustos millî tatil günü olarak ilan edildi. 1949’da kurulan Çin Halk Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında çok eleştirilse de Kongziciliğin etkisi devam etti.<ref name=tdv/>
 
== Eserleri ==
Kongzi, öğrencileri ile birlikte geçmiş Çin filozof ve bilginlerinin yazılarını bir araya getirmeye çalışmış; onların çabası sonucu “''Beş Klasik (Wou King)''” ve “''Dört Kitap (Se Chou)''” adı verilen koleksiyon ortaya çıkmıştır.<ref name="Ahmet">[http://ucmaz.home.uludag.edu.tr/PDF/ilh/2001-10(2)/htmpdf/M3.pdf Ahmet Güç, '''Konfüçyüs ve Konfüçyüsçülük''', ''Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Cilt 10, Sayı 2, 2001'']</ref> Kongzicilik kutsal metinlerini oluşturan iki koleksiyon mevcut şeklini Chu Hsi (1130-1200) yönetimindeki Sung hanedanlığı zamanında almıştır.
 
Ayrıca Kongzi'nin düşüncesi ve konuşmaları “''Lun Yu''” (Konuşmalar) adlı ince bir kitapta derlenmiştir. Kitaba,Kongzi'nin konuşmalarından alıntılar ve öğrencileriyle yaptığı diyaloglar alındı.
Satır 67 ⟶ 59:
== Öğretisi ==
[[Dosya:Confucius_02.png|thumb|Konfüçyüs]]
Kongzi bütün eski Çin metinlerini gözden geçirmiş, daha önceki Çin filozof ve düşünürlerinin yazılarını derleyerek yorumlamıştır. Bunların arasında Yi Jing çok önemli yer tutar. Hatta yeniden doğsam hayatımı tümüyle Yi Jing'i anlamaya verirdim dediği, söylenir. Ona büyük bağlılık gösteren ve ondan edebiyat, tarih, felsefe-ahlak öğrenen öğrencileri, ölümünden sonra onun sözlerini ve görüşlerini toplamışlardır.<ref name="fettah">{{Web kaynağı|url=|başlık=|erişimtarihi=|arşivtarihi=|arşivurl=|tarih=|ölüurl=yes|çalışma=|yayıncı=}}</ref> Öğretisi, değişik zamanlarda farklı nitelikte felsefi ve inançsal bir kimlik kazanıp ahlaki-siyasi bir öğreti olarak öne çıkmıştır.
 
Kongzi öğretisinin ilgi alanı sadece insan ve insan-toplum ilişkilerini kapsar. Bu sistemin temelinde, insan doğasının iyi olduğuna itimat yatar. Kongzi'in kendi ve öğrencileriyle yaptığı konuşmaları toplayan Lun Yu (Çince 論語 / 论语, [[lùn yǔ / lún yǔ]]), dört temel kavramı içerir:{{Kaynak belirt}}
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Konfüçyüs" sayfasından alınmıştır