Kompresör: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k 85.101.142.23 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Mskyrider tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Değişiklik özeti yok
1. satır:
KOMPRESÖRLER HAKKINDA TEMEL BİLGİLER
#REDIRECT [[Gaz kompresörü]]
 
'''Kompresör :''' Bir gazın basınca karşı akışını sağlayan makina; mekanik kuvveti ve hareketi pnömatik akışkan kuvvetine dönüştürür. Özel olarak: Motorlarda (özellikle uçak motorlarında) yakıtın yüksek verimle yanmasını sağlayan sıkıştırılmış havayı yanma odalarına veren (uçakların turbinli motorlarında türbinle birlikte, türbinin önünde kullanılan) kanatlı eksenel (turbo) kompresör. Genelde, basınçlı hava makinalarını ve aletlerini çalıştıran basınçlı havayı üreten makina.
 
(Hava dışındaki gazları basmak için kullanılan ) Gaz kompresörleri: [[gaz_kompresörü]]
 
'''Hava Kompresörü:''' Atmosferden emdiği havayı kapalı bir kaba veya sisteme basarak sıkıştıran makina. Hava kompresörleri genelde kendilerini süren motordan aldıkları enerjinin %19-27'sini basınç enerjisine (Basınç*Debi=Kuvvet*Hız=Güç) dönüştürürken, kalan kısım ısıya dönüşür ve çevrimin sürekliliğini sağlayabilmek için, kompresyon esnasında oluşan bu ısının hava veya su soğutmasıyla sistemden atılması gerekir. Basınçlı hava üreten kompresörlerin enerji verimi (elektrik ve hidrolik güç kaynaklarına kıyasla) düşük olmasına rağmen, esnek (şartlara uyan, mekanik sıkışmadan dolayı mekanizmayı tahrip etmeyen) kullanım olanaklarından dolayı, hava dışında akışkanın enerji kaynağı olarak kullanılamadığı (tekstil makinaları gibi makinalar, boya tabancaları v.s. aygıtlar) yerlerde, prosesin hava ihtiyacı olan (cam imalatı, hava ile püskürtme v.s.) yerlerde, elektrik ve hidrolik (yağla çalışan pistonlar v.s.) güç kaynaklarına üstünlüğü nedeniyle, basınçlı hava kullanılır. Basınçlı hava ile çalışan makinaların genel olarak çalışma basıncı 6 bar (manometre basıncı) olup, boya tabancaları ve diğer bazı aletler daha düşük basınçta çalışır. 6 bar hava kullanan sistemleri besleyen kompresörlerin 7-8 bar basınç kapasiteli olması gerekir ve genelde bu basınçta kompresörler kullanılır. Kompresörlerin bastığı hava içinde yoğuşan su ve kompresörden gelen/kaçan yağın tutulması için basınçlı hava filtreleri ve basınçlı hava kurutucuları kullanılır. Temiz ve kuru basınçlı hava, istenen basınç değerine regülatör adı verilen kısıcı/dengeleyici aygıtlarla düşürülür ve mümkün olduğunca sabit basınçla, hava kullanan makinanın aktuatörüne (pistonuna veya hava motoruna v.s.) verilir.
 
Kompresörlerin (7 bar'da) özgül verimi, genel olarak, kW başına en az 0.13 m3/dk ve en çok 0.18 m3/dk'dır. Kompresörlerin kapasitesi tanımlanırken dizayn edildiği en yüksek çalışma basıncı ve debisi ve motor gücü belirtilir. Örneğin: 10 HP (7.5 kW) gücünde bir (vidalı, rotary screw) hava kompresörü, 7.5 veya 8 bar çalışma basıncı için dizayn edilmişse, 7 bar'da 1.1-1.3 m3/dk hava basarken, 100 HP (75 kW) gücünde, 7.5 veya 8 bar çalışma basıncı dizaynlı kompresör, 7 bar'da 12-13.2 m3/dk hava basabilir. (Ne kadar hava basabileceği hava kafasının -air end'in- performans grafiğinden anlaşılır ve bu değer bizzat test edilerek doğrulanır. Örneğin: 80 kW güç çekerek, 13.5 m3/dk hava basan kompresör, motoru 75 kW olsa dahi 100 HP sayılmaz, gerçekte 107 HP olur. Kompresörleri bu şekilde fazla yüklemek, motorda ve kompresör içinde ısınma problemi oluşturur, elektrik maliyetini artırır, kompresör ömrünü kısaltır. Kompresörleri tanımlarken bu tür hileleri dikkate almak gerekir ki, fiyat-maliyet hesabı yanlış olmasın.) Bazı durumlarda (Örneğin: Pet şişe imalatı için) 7-13 bar arası normal kompresör basınçları imalatta yeterli olmaz ve yüksek basınç kompresörleri veya booster denen basınç yükseltici ikinci bir kompresör kullanarak, 40 bar veya daha yukarı basınçlı proses havası temin edilir.
 
'''Kompresör Çeşitleri'''<br />
Havayı sıkıştırma (Sıkıştırmada kullanılan hacim değişimi) prensibi açısından, kompresörler ikiye ayrılır:
 
'''1- Pozitif Yerdeğiştirmeli Kompresörler.''' Havayı hapsederek öteleyen ve gittikce küçülen bir hacime (veya basınca karşı) sürerek basıncını artıran kompresörler. Bunlar, başlıca: Pistonlu, Vidalı ve Paletli/Kanatlı kompresörlerdir. Ayrıca, düşük basınçta kullanılan, birbirine geçen iki rotorlu diğer tip kompresörler ve özel maksatlı diyafram kompresörler bu sınıfa dahildir.
 
'''2- Dinamik Kompresörler.''' Havayı hızlandırarak oluşturduğu basınç farkıyla emip, çıkışına basan kompresörlerdir. Bu kompresörlerde dönen kanatların hız kazandırdığı hava önde veya içeride boşluk/vakum oluştururken, arkada veya dışarıda yığılma dolayısıyla basınç oluşur. Önden emip arkaya basanlara eksenel kompresör denir; içten emip dışa basanlara radyal kompresör denir. Bazı kompresörler eksenel ve radyal kompresörün karışımıdır. Düşük basınçlı eksenel kompresörlerin kanatlarına veya rotoruna fan veya pervane denilmektedir. Yüksek basınçlı (>0.5 bar) radyal veya radyal-eksenel karışımı kompresörlerin basınç oluşturan elemanına "Impeller" veya Türkçe "İmpeller" denir. Bu tip (santrifüj-türbo) kompresörlerin impeller'ları (impellerleri) emişinin olduğu ön/orta taraftan emdiği havayı (hızlandırıp), çıkışının olduğu dış/arka tarafa savurarak (santrifüj kuvvetle) sıkıştırır. Uçak motorlarının kompresörleri eksenel kompresördür. Radyal fan diye bildiğimiz fanlar düşük basınçlı radyal kompresörle aynı prensibe sahiptir, sadece tek kademelidirler; o nedenle kompresör denmez (düşük basınçtan dolayı), fan denir. Turbo/Türbo veya Santrifüj (Centrifugal) kompresörler eksenel-radyal karışımı dinamik hava kompresörleri olup, 7 bar cıvarında, 20-30 m3/dk veya 180-220 HP güçten itibaren vidalı kompresörlere karşı debi ve maliyet avantajı üstünlüğü sağlar. Dinamik kompresörler yağsız kompresörlerdir.
 
Pozitif yerdeğiştirmeli kompresörler yağsız veya yağlı (yağlamalı, yağ soğutmalı veya yağ yardımıyla sıkıştırmalı) olabilir. Yağlı kompresörlerde yağın havadan ayrılması için yardımcı donanım kullanılır. Dinamik/Turbo kompresörler hariç, yağlı kompresörler yağsız kompresörlerden daha uzun ömürlü ve daha verimli çalıştıklarından (ve yağsız kompresörler genelde daha pahalı olduğundan), yağsız hava istenen prosesler hariç, yağlı kompresör tercih edilir. Vidalı kompresörler 7-10 bar arasında, 1.5-2.5 m3/dk ve 15-20 HP'den sonra pistonlu kompresörlerin yerine tercih edilir. Daha küçük güçlerde pistonlu, paletli (rotary vane) veya diyaflı kompresörler daha ucuz ve daha kullanışlı olabilir. Küçük güçlerde vidalı kompresör pistonlu kompresörden pahalı olmasına rağmen, sessiz / gürültüsüz çalıştığı ve sabit debili hava bastığı için tercih edilebilir.
 
----
 
''Yukarıdaki orijinal (özgün) bilgi yazarı tarafından Vikipedi ansiklopedisi için özel olarak hazırlanmış olup; yazıda başkaca hiç bir kişi veya kuruluşun telif hakkı yoktur. GNU Özgür Belgeleme Lisansı koşullarına uygun olarak kopyelenip, dağıtılabilir.''
 
''Bu yazı henüz taslak olup, yazıya bütünlüğünü bozmayacak şekilde ekleme yapabilirsiniz. Resim ve şekil ekleyebilirsiniz. Ticari olmayan link verebilirsiniz. (Yazıda yapacağınız değişiklik anlam ve açıklamayı bozmamalıdır.)''
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kompresör" sayfasından alınmıştır